MEVCUT YAPILARIN RİSK DURUMUNUN BELİRLENMESİ İÇİN 6306 SAYILI KANUN KAPSAMINDA YER ALAN HIZLI DEĞERLENDİRME TEKNİĞİNİN UYGULANMASI.

Transkript

1

2

3 MEVCUT YAPILARIN RİSK DURUMUNUN BELİRLENMESİ İÇİN 6306 SAYILI KANUN KAPSAMINDA YER ALAN HIZLI DEĞERLENDİRME TEKNİĞİNİN UYGULANMASI Zühal TOZLU YÜKSEK LİSANS TEZİ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI GAZİ ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ NİSAN 2015

4

5 Zühal TOZLU tarafından hazırlanan MEVCUT YAPILARIN RİSK DURUMUNUN BELİRLENMESİ İÇİN 6306 SAYILI KANUN KAPSAMINDA YER ALAN HIZLI DEĞERLENDİRME TEKNİĞİNİN UYGULANMASI adlı tez çalışması aşağıdaki jüri tarafından OY BİRLİĞİ ile Gazi Üniversitesi İnşaat Mühisliği Anabilim Dalında YÜKSEK LİSANS TEZİ olarak kabul edilmiştir. Danışman: Doç. Dr. Mustafa ŞAHMARAN İnşaat Mühisliği Anabilim Dalı, Gazi Üniversitesi Bu tezin, kapsam ve kalite olarak Yüksek Lisans Tezi olduğunu onaylıyorum.... Başkan : Prof. Dr. İsmail Özgür YAMAN İnşaat Mühisliği Anabilim Dalı, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Bu tezin, kapsam ve kalite olarak Yüksek Lisans Tezi olduğunu onaylıyorum.... Üye : Prof. Dr. Özgür ANIL İnşaat Mühisliği Anabilim Dalı, Gazi Üniversitesi Bu tezin, kapsam ve kalite olarak Yüksek Lisans Tezi olduğunu onaylıyorum.... Tez Savunma Tarihi: 22/04/2015 Jüri tarafından kabul edilen bu tezin Yüksek Lisans Tezi olması için gerekli şartları yerine getirdiğini onaylıyorum... Prof. Dr. Şeref SAĞIROĞLU Fen Bilimleri Enstitüsü Müdürü

6 ETİK BEYAN Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tez Yazım Kurallarına uygun olarak hazırladığım bu tez çalışmasında; Tez içinde sunduğum verileri, bilgileri ve dokümanları akademik ve etik kurallar çerçevesinde elde ettiğimi, Tüm bilgi, belge, değerlirme ve sonuçları bilimsel etik ve ahlak kurallarına uygun olarak sunduğumu, Tez çalışmasında yararlandığım eserlerin tümüne uygun atıfta bulunarak kaynak gösterdiğimi, Kullanılan verilerde herhangi bir değişiklik yapmadığımı, Bu tezde sunduğum çalışmanın özgün olduğunu, bildirir, aksi bir durumda aleyhime doğabilecek tüm hak kayıplarını kabulliğimi beyan ederim. Zühal TOZLU 22/04/2015

7 iv MEVCUT YAPILARIN RİSK DURUMUNUN BELİRLENMESİ İÇİN 6306 SAYILI KANUN KAPSAMINDA YER ALAN HIZLI DEĞERLENDİRME TEKNİĞİNİN UYGULANMASI (Yüksek Lisans Tezi) Zühal TOZLU GAZİ ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Nisan 2015 ÖZET Bilindiği üzere ülkemiz önemli bir deprem kuşağında yer almakta olup, nüfusumuzun tamamına yakını deprem tehlikesi altındadır. Diğer taraftan ülkemizde yaşanan afetler arasında sadece deprem gerçeği olmayıp, heyelan, su baskını, kaya düşmesi ve çığ da ülkemizde yaşanan ve can kaybına neden olan afetlerdir. Yapılan araştırmalar ve bugüne kadar yaşanan afetler mevcut yapı stokumuzun oldukça kötü durumda olduğunu ve can ve mal güvenliğini tehdit ettiğini gözler önüne sermektedir. Ülkemizin gerçeği olan afetlerin varlığı, mevcut yapı stokunun kötü olması, yaşam alanlarındaki altyapı eksikliği, sosyal donatı eksikliği gibi nedenler ülkemizde kentsel dönüşümü bir zorunluluk haline getirmiş olup, bu çerçevede son yıllarda ülkemizde kentsel dönüşüm çalışmalarına ağırlık verilmiştir. Bu kapsamda büyük alanlarda bulunan çok sayıdaki binanın kısa zamanda, ekonomik olarak incelenmesine olanak tanıyan hızlı tarama yöntemlerine ihtiyaç duyulmuş olup, bu çerçevede kentsel dönüşüm yapılması düşünülen birçok alanda, farklı hızlı tarama yöntemleri ile inceleme ve değerlirme çalışmaları yapılmıştır. Bu tez kapsamında da, kentsel dönüşüm amacıyla çıkarılmış olan 6306 sayılı Kanun kapsamında dönüşüme tabi tutulacak olan yaklaşık 550 hektarlık bir alanda bulunan tüm binaların, yine bu Kanun kapsamında Binaların Bölgesel Deprem Risk Dağılımını Belirlemek İçin Kullanılabilecek Yöntemler adıyla yer almakta olan hızlı tarama yöntemi ile incelenmesi ve riskli olabilecek binaların bölgesel dağılımın belirlenmesi amacıyla bir çalışma yürütülmüştür. Bu çerçevede belirlenen alandaki tüm binalar, anılan hızlı tarama yöntemi ile incelenerek elde edilen sonuçlar değerlirilmiş ve yapılan çalışmanın sonunda ulaşılması hedeflenen amaç da gözetilerek kullanılan yöntemin eleştirisi yapılmıştır. Bu tez ile yapılan çalışma, 6306 sayılı Kanun kapsamında sunulmakta olan hızlı tarama yönteminin uygulanması kapsamında ilk çalışma özelliğini taşımakta olup, çalışma sonucu elde edilen veriler ile tespitlerin, yöntemin geliştirilmesi için de iyi bir altlık oluşturacağı düşünülmektedir. Bilim Kodu : Anahtar Kelimeler : hızlı tarama yöntemleri, hızlı değerlirme yöntemleri, deprem riski, kentsel dönüşüm, bölgesel risk tespiti, 6306 sayılı Kanun Sayfa Adedi : 147 Danışman : Doç. Dr. Mustafa ŞAHMARAN

8 v THE IMPLAMENTATION OF RAPID ASSESSMENT METHOD WITHIN THE LAW NO TO DETERMINE RISK CONDITION OF EXISTING BUILDINGS (M. Sc. Thesis) Zühal TOZLU GAZİ UNIVERSITY GRADUATE SCHOOL OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES April 2015 ABSTRACT As is known Turkey is located in a significant seismic belt so almost all population is under the earthquake hazard. On the other hand, landslide, flood, rock fall, and avalanche are also among the disasters engering loss of life in Turkey addition to earthquake. The searches and disasters, until today, reveal that the stock of existing construction is in bad conditions and threatens security of life and property. In Turkey, urban transformation is an obligation because of the existing of disasters -as a fact of Turkey-, poor construction stock, the infrastructure lack of living spaces, the lack of social reinforcement or other similar reasons, so urban transformation works have been concentrated on recent years. In this context, the rapid scanning methods, which enable to search a lot of constructions in broad areas in short time and economically, have been needed, within this framework the analyzing and assessment studies as to different rapid scanning methods were carried out in many areas, which are thought as urban transformation area. In this study, all buildings, in approximately 550 hectares area, which will subjected to transformation in the context of Law no enacting on the purpose of urban transformation were analysed with rapid scanning method presenting by name Binaların Bölgesel Deprem Risk Dağılımını Belirlemek İçin Kullanılabilecek Yöntemler as a part of same law and regional distribution of potential risky buildings were determined. For that purpose, all constructions in the determinated areas were analysed with rapid scanning methods and obtained results were evaluated besides aforesaid method was criticized considering the targeted purpose of this study. This dissertation is the first implementation of rapid scanning method presenting within Law no and the data and determinations obtaining at the of study also will be able to form a basis in order to improve method. Science Code : Key Words : rapid screening methods, rapid assessment methods, seismic risk, urban renewal, regional risk assessment, the law no Page Number : 147 Supervisor : Assoc. Prof. Dr. Mustafa ŞAHMARAN

9 vi TEŞEKKÜR Tez çalışmam kapsamında her aşamadaki yardım, destek ve yönlirmelerinden ötürü danışmanım Sayın Doç. Dr. Mustafa ŞAHMARAN a, bilgi ve tecrübesini ben esirgemeyen Sayın Prof. Dr. Özgür ANIL a, yüksek lisans eğitimim boyunca birçok konuda yardımını gördüğüm Sayın Doç. Dr. Bahadır ALYAVUZ a, tez çalışmamda verdiği destekten ötürü Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Altyapı ve Kentsel Dönüşüm Hizmetleri Genel Müdürlüğü Riskli Yapılar Dairesi Başkanı İ. Raci BAYER e ve hayatım boyunca bana sağladıkları maddi manevi tüm imkânlar ve destekleri için aileme teşekkür ederim.

10 vii İÇİNDEKİLER Sayfa ÖZET... ABSTRACT... TEŞEKKÜR... İÇİNDEKİLER... ÇİZELGELERİN LİSTESİ... ŞEKİLLERİN LİSTESİ... RESİMLERİN LİSTESİ... HARİTALARIN LİSTESİ... SİMGELER VE KISALTMALAR... iv v vii vii ix x xi xiii xiv 1. GİRİŞ KULLANILAN YÖNTEM VE DEĞERLENDİRME ESASLARI Materyal ve Yöntem Değerlirme ve Hesaplama Esasları Betonarme binalar için birinci aşama değerlirme yöntemi Betonarme yapılar için geliştirilen yazılımın esasları Yığma binalar için birinci aşama değerlirme yöntemi Yığma yapılar için hazırlanan yazılımın esasları Hesap programı hazırlanırken tespit edilen belirsizlikler YAPILAN ÇALIŞMALAR Çalışma Alanı ile İlgili Genel Bilgi Bölgenin Depremselliği Niğde il sınırları içerisindeki faylar Bölgenin Genel Jeolojisi Çalışma Alanının Zemin Sınıflandırması... 41

11 viii Sayfa 3.5. Çalışma Alanındaki Binaların İncelenmesi Betonarme binalar ve betonarme veri toplama formuna dair tespitler Yığma binalar ve yığma veri toplama formuna dair tespitler ÇALIŞMA SONUÇLARI VE DEĞERLENDİRMELER Risk Bölgesindeki Yapıların Performans Puanı Dağılımları Sonuçların Değerlirilmesi Yorumlar ve Öneriler KAYNAKLAR EKLER EK-1. Betonarme binaların performans puanı hesaplaması için yazılan kod EK-2. Yığma binaların performans puanı hesaplaması için yazılan kod EK-3. Niğde İli nde son beş yılda meydana gelen depremler EK-4. Çalışma alanı sondaj verileri EK-5. Mahallere göre betonarme ve yığma yapı kat sayısı dağılımları EK-6. Mahallere göre betonarme ve yığma yapı performans puanı dağılımları EK-7. Çalışma alanındaki tüm yapıların performans puanı dağılımlarını gösteren tematik haritanın A2 plan kopyası EK-8. Performans puanı 60 ın altında olan yapıların dağılımlarını gösteren tematik haritanın A2 plan kopyası ÖZGEÇMİŞ

12 ix ÇİZELGELERİN LİSTESİ Çizelge Sayfa Çizelge 1.1. Türkiye nin idari birimlerine göre nüfus ve deprem bölgesi bilgileri... 1 Çizelge 2.1. Taban ve yapısal sistem puanı tablosu Çizelge 2.2. DBYBHY'e göre belirlenen deprem bölgeleri Çizelge 2.3. Olumsuzluk parametre değerleri (O i ) Çizelge 2.4. Olumsuzluk parametre puan (OPi) tablosu Çizelge 2.5. Taban puanı tablosu Çizelge 2.6. Mevcut durum ve kalite olumsuzluk puanları Çizelge 2.7. Planda olumsuzluk puanları Çizelge 2.8. Düşeyde olumsuzluk puanları Çizelge 2.9. Bina nizamı olumsuzluk puanları Çizelge 3.1. Risk Değerlirme Bölgesinde Yer Alan Mahalleler ve Yapı Sayıları Çizelge 3.2. Zemin grupları (DBYBHY, 2007) Çizelge 3.3. Yerel zemin sınıfları (DBYBHY, 2007) Çizelge 3.4. Çalışma bölgesi içerisine düşen sondajlar ve zemin sınıfı Çizelge 4.1. Betonarme yapılarda ceza puanı etkilerinin dağılımı Çizelge 4.2. Binalarda öncelik deprem puanlaması... 71

13 x ŞEKİLLERİN LİSTESİ Şekil Sayfa Şekil 2.1. Betonarme binalar için veri toplama formu Şekil 2.2. Yığma binalar için veri toplama formu Şekil 3.1. Niğde İli ve çevresinin genelleştirilmiş stratigrafik kesiti Şekil 3.2. Çalışma alanı içerisindeki zemin sondaj yerleri Şekil 3.3. Çalışma alanı zemin sınıfı bölgeleri Şekil 3.4. İstanbul Deprem Master Planı kapsamında hazırlanan birinci kademe değerlirme formu Şekil 4.1. Çalışma alanındaki betonarme yapıların kat sayılarının dağılımı Şekil 4.2. Çalışma alanındaki yığma yapıların kat sayılarının dağılımı Şekil 4.3. Çalışma alanındaki betonarme yapıların performans puanı dağılımları Şekil 4.4. Çalışma alanındaki yığma yapıların performans puanı dağılımları Şekil 4.5. Çalışma alanındaki tüm yapıların performans puanı dağılımı tematik haritası Şekil 4.6. Çalışma alanındaki 60 puan altındaki yapıların performans puanı dağılımı tematik haritası... 73

14 xi RESİMLERİN LİSTESİ Resim Sayfa Resim 1.1. Riskli Alan ilan edilen bölgenin uydu görüntüsü... 4 Resim 2.1. Betonarme yapı MATLAB yazılımı veri formu Resim 2.2. MATLAB yazılımı hata uyarıları Resim 2.3. MATLAB yazılımı veri girişi kontrolü Resim 2.4. Betonarme yapı MATLAB Yazılımı Sonuç Ekranı Resim 2.5. Yığma yapı MATLAB programı birinci sorgu ekranı Resim 2.7. Yığma yapı MATLAB programı üçüncü sorgu ekranı Resim 2.8. Yığma yapı MATLAB programı dördüncü sorgu ekranı Resim 2.9. Yığma yapı MATLAB programı sonuç ekranı Resim 3.1. Çalışma yapılan alanın uydu görüntüsü Resim 3.2. Niğde - Çamardı depremi merkezi Resim 3.3. Saha çalışması örnek betonarme bina fotoğrafı Resim 3.4. Saha çalışması örnek betonarme bina veri toplama formu Resim 3.5. Ağır çıkması olan bir bina Resim 3.6. Tabî zemin eğimi olan bir bina Resim 3.7. Zayıf/Yumuşak kat içeren bir bina Resim 3.8. Planda düzensizlik içeren bir bina Resim 3.9. Mevcut durum ve bina görsel kalitesini örnekleyen bina fotoğrafları Resim Saha çalışması örnek yığma bina fotoğrafı Resim Saha çalışması örnek yığma bina veri toplama formu Resim Yığma yapılarda yapı nizamına dair örnekler Resim Taşıyıcı duvar tipi ve harç malzemesine göre yığma bina örnekleri Resim Metruk bina örnekleri... 57

15 xii Resim Sayfa Resim Betonarme binaların performans puanlamasına dair bazı örnekler Resim Yığma binaların performans puanlamasına dair bazı örnekler... 66

16 xiii HARİTALARIN LİSTESİ Harita Sayfa Harita 3.1. Niğde İli deprem bölgeleri haritası Harita 3.2. Niğde İli nin jeoloji haritası Harita 3.3. Niğde İli nin genelleştirilmiş jeomorfoloji haritası... 39

17 xiv SİMGELER VE KISALTMALAR Bu çalışmada kullanılmış simgeler ve kısaltmalar, açıklamaları ile birlikte aşağıda sunulmuştur. Simgeler Açıklamalar MYI MI En Büyük Yer İvmesi Deprem Büyüklüğü Kısaltmalar Açıklamalar TÜİK MİGM TKDK TMMOB TUAA TÜBİTAK ABYYHY DBYBHY ATC FEMA AIJ JBDPA BAÇ BAÇP PP O i OP i YSP TP Türkiye İstatistik Kurumu Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu Türk Mühis ve Mimar Odaları Birliği Türkiye Ulusal Afet Arşivi Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik Applied Technology Council Federal Emergency Management Agency Architectural Institute of Japan Japan Building Disaster Prevention Association Betonarme Çerçeve Betonarme Çerçeve Perde Performans Puanı Olumsuzluk Parametresi Olumsuzluk Parametre Puanı Yapısal Sistem Puanı Taban Puanı

18 1 1. GİRİŞ Türkiye önemli bir deprem kuşağında yer almakta olup, yapılan araştırmalara göre ülke yüzölçümünün % 92 si deprem kuşağında bulunmaktadır. Toplam nüfusun % 98.5 i ve 4. derece deprem bölgesinde yaşamakta olup, bunun % 69,70 ini 1. ve 2. derece deprem bölgesinde yaşayanlar oluşturmaktadır. Çizelge 1.1 den de görülebileceği üzere nüfusumuzun %1.5 gibi çok az bir kısmı deprem riskinin çok düşük olduğu 5. derece deprem bölgesinde yaşamaktadır [1]. Çizelge 1.1. Türkiye nin idari birimlerine göre nüfus ve deprem bölgesi bilgileri [1] * MİGM(2011), TKDK(2013), TMMOB ve TUAA verilerinden üretilmiştir. (1) Büyükşehirlere en son bu statüye alınan Tekirdağ, Balıkesir, Manisa, Aydın, Denizli, Muğla, Trabzon, Malatya, Kahramanmaraş, Hatay, Şanlıurfa, Mardin ve Van veri yetersizliği nedeniyle dahil edilememiştir. (2) Köylerin sayı ve deprem bölgeleri belde sayıları oranları ve nüfusları ile orantılı olarak dağıtılmıştır.

19 2 Yine, yapılan araştırmalara göre Türkiye de yaklaşık 20 milyon yapı stoku bulunmakta olup, bunların yaklaşık 5 milyonu 1999 depreminden sonra inşa edilmiştir [2] yılı ülkemizde inşa edilen binalar için önemli bir milat olup, 1997 yılında Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik (ABYYHY, 1997) yayımlanmış ve 1998 yılında yürürlüğe girmiştir. Bu yönetmelik 2007 yılında Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik olarak (DBYBHY, 2007) güncellenmiştir [3,4]. Bu kapsamda, ABYYHY (1997) öncesi projelirilen ve inşa edilen binalar, bugünkü standartlara göre birçok yetersizlikler içermekte olup, ABYYHY (1997) ye göre 1998 yılı sonrası istenen proje şartları ağırlaştırılmıştır. Bu yönetmelik öncesi ile sonrası bir inşaatta kullanılan inşaat demiri miktarında %50 yi bulan oranlarda artış meydana gelmiştir. Bu artış, sadece miktarsal olmayıp, depreme dayanıklı yapı tasarımındaki değişikliklerle birlikte donatının doğru yerde kullanımı imkânını da arttırmıştır. Yine ABYYHY (1997) öncesi hazır beton yaygınlaşmamış olduğundan inşaatlarda genelde elle beton dökümü yapılmış ve St.420 nervürlü inşaat demiri yerine St.220 düz inşaat demiri kullanılmıştır. Sıkı bir denetime tabi tutulmadan, o günün şartlarında işçilik hataları ile inşa edilen bu binaların malzeme ve yerindeki uygulaması açısından bugünkü standartlara göre yetersiz olduğu düşünülmektedir [5]. Ayrıca, standartlara uygun kaliteli yapı yapılması için proje ve yapı denetimini sağlamak amacıyla 2001 yılında yürürlüğe giren 4708 sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanun ise ancak 2010 yılında tüm Türkiye de uygulanmaya başlanmıştır. Tüm bu veriler ışığında ülkemizdeki yapı stokunun, özellikle 1997 yılı öncesinde inşa edilmiş olan yapıların depremde hasar görme riskinin yüksek olduğu aşikardır. Bu sebeple mevcut yapı stokumuzun deprem performansı açısından değerlirilmesi ve risk arz ettiği tespit edilenlerin en kısa zamanda dönüştürülmesi gerekmektedir. Diğer taraftan ülkemizde yaşanan afetler arasında sadece deprem gerçeği olmayıp, heyelan, su baskını, kaya düşmesi ve çığ da ülkemizde yaşanan ve can kaybına neden olan afetlerdir. Ülkemizin gerçeği olan bu afetlerin varlığı ve mevcut yapı stokumuzun kötü olması sebebiyle yol açtığı can kayıpları ile birlikte, mevcut yaşam alanlarındaki altyapı eksikliği (yolların darlığı, itfaiye ambulans tarzı araçlar sokaklara girememesi, mevcut hali nedeniyle su, elektrik, kanalizasyon gibi hizmetlerin götürülmesinde yaşanılan zorluklar vb.) sosyal donatı eksikliği (çocukların oynayacağı oyun alanları, parklar ve diğer sosyal donatılar vb.) zamanla eskimiş birçok yapının metruk halde bulunduğu ve mevcut haliyle suç yuvası haline gelen çöküntü bölgeler ve tarihi dokunun korunması gibi nedenler

20 3 ülkemizde kentsel dönüşümü bir zorunluluk haline getirmiş olup; bu kapsamda 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun hazırlanmış ve 16 Mayıs 2012 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu Kanun un amacı afet riski altındaki alanların dönüşümünü ve riskli yapıların yıkımını sağlayarak ülke genelinde güvenli ve yaşanılabilir alanlar oluşturmak olup, anılan amaç doğrultusunda Kanun kapsamında yapıların tekil olarak veya topluca dönüştürülmesi öngörülmektedir. Bu kapsamda, Kanun da yapıların hem tekil bina bazında değerlirilmek suretiyle dönüştürülmesine hem de alan bazında değerlirilmek suretiyle toplu olarak dönüştürülmesine yönelik yöntem ve esaslar yer almaktadır [6]. Ancak, dönüşümde sağlıklı ve ekonomik olan yapıların tek tek değerlirilerek dönüştürülmesi değil, alanların altyapısı, üst yapısı ve donatı alanları ile birlikte değerlirilerek bütüncül bir proje çerçevesinde yeni yaşam alanlarının oluşturulması olduğu için, 6306 sayılı Kanun kapsamındaki dönüşümde temel alınan yapıların topluca dönüşümünü öngören alan bazında dönüşümdür. Bu çerçevede 6306 sayılı Kanun kapsamında riskli olabilecek alanlar, bilimsel kriterler çerçevesinde değerlirilmekte olup; bu alanlar yapılan incelemeler sonucu uygun görülmesi halinde riskli alan ilan edilmekte ve hazırlanacak yeni uygulamalar çerçevesinde dönüştürülmektedir sayılı Kanun da Riskli Alan; zemin yapısı veya üzerindeki yapılaşma sebebiyle can veya mal kaybına yol açma riski taşıyan, Bakanlık veya İdare tarafından Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığının görüşü de alınarak Bakanlar Kurulunca kararlaştırılan alan olarak tanımlanmakta olup; tanımdan da anlaşılacağı üzere Kanun kapsamında değerlirmeye tabi olan bir alanın zemin yapısı sebebiyle veya üzerindeki yapılaşma sebebiyle riskli alan olarak ilan edilmesi ve dönüştürülmesi söz konusu olabilmektedir. Bu kapsamda, herhangi bir bölgenin yapılacak jeolojik ve jeofizik ve sismik çalışmalar çerçevesinde zemin yapısı açısından değerlirilerek bu bölgenin risk durumun belirlenmesi çalışması; işin niteliği ve bilinirliği itibariyle kısa bir zaman diliminde oldukça net sonuçlar verebilecek bir çalışma iken, bir bölgenin üstündeki yapılaşma açısından değerlirilmesi çalışması, hem işin niteliği, (incelenmesi gereken yapıların çokluğu, halen insanların ikamet ettiği yapılarda çalışılacak olması vb.) hem de işin bilinirliği (yapıların toplu olarak incelenmesi hususunda yürütülen ulusal ve uluslararası çalışma sayısısın son yıllardaki çalışmalar haricinde az olması vb.) itibariyle çok daha zahmetli ve daha uzun bir zaman diliminde tamamlanabilecek bir çalışmadır.

21 4 Belirtilen sebeplerle, 6306 sayılı Kanun kapsamında değerlirilmek istenen büyük alanlarda bir risk önceliklirilmesi yapılarak, elde edilen sonuca göre risk önceliği yüksek alanlarda incelemenin detaylandırılmasının; hem zaman, emek ve maliyet açısından tasarruf sağlayacağı hem de risk önceliklirilmesi açısından daha sağlıklı sonuçlar vereceği düşünülerek, Kanun kapsamında Binaların Bölgesel Deprem Risk Dağılımını Belirlemek İçin Kullanılabilecek Yöntemler adı altında bir ek hazırlanmıştır. Binaların Bölgesel Deprem Risk Dağılımını Belirlemek İçin Kullanılabilecek Yöntemler 6306 sayılı Kanun un Uygulama Yönetmeliği kapsamında EK-A olarak yer almış olup; söz konusu yöntemler tez içerisinde de EK-A olarak anılmıştır. Bu tez çalışması kapsamında, 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkındaki Kanunun ikinci maddesine göre, Bakanlar Kurulu nca 22/05/2013 tarihinde alınan 2013/4829 sayılı kararla Riskli Alan ilan edilmiş olan ve Niğde İli, Merkez İlçe sınırları içerisinde bulunan toplam 550 hektarlık alanın (Resim 1.1) bölgesel risk dağılımın belirlenmesi amacıyla alandaki binalar, 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüşümü Hakkındaki Kanun un Uygulama Yönetmeliği EK-A ya göre incelenmiş ve sonuçlar yorumlanmıştır. Resim 1.1. Riskli Alan ilan edilen bölgenin uydu görüntüsü

22 5 Yukarıda belirtilenlerden hareketle, bir alandaki binaların tamamının değerlirilmesi kapsamında yapılacak çalışmaları zorlaştıran temel sebebin, bu binaların tamamının mevcut yönetmelikler çerçevesinde tekil olarak performanslarının belirlenmesi suretiyle sonuca gidilmesi olduğu anlaşılmakta olup; bu sorun, değerlirilmesi ve çözüm bulunması gereken bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır ki; söz konusu problemin çözümü olarak dünyada hızlı tarama yöntemleri gündeme gelmiştir. Hızlı tarama yöntemleri, mevcut yapıların deprem dayanımlarının hızlı bir biçimde belirlenmesi amacını taşımakta olup, literatürde hızlı tarama yöntemlerine dair kabul görmüş çeşitli yönetmelik ve çalışmalar mevcuttur. Hızlı değerlirme yöntemleri ilk olarak Japonya da 1968 Tokachi-oki depreminden sonra kullanılmaya başlanmıştır. Bu depremde çoğu betonarme bina ciddi ölçüde hasar görmüş olup, 1968 yılında Shiga, Shibata ve Takahashi tarafından yapılan çalışmada, bu depremde elde edilen veriler kullanılarak kolon- duvar indeksine dayalı SST adlı bir hızlı tarama yöntemi geliştirilmiştir [7]. Kullanılan yöntem 1975 de Architectural Institute of Japan (AIJ) tarafından Seismic Capacity Evaluation Method for R/C School Building adlı projede test edilmiş ve sonuçları yayınlanmıştır. Sismik İndeks adı verilen bu hızlı değerlirme yöntemi daha sonra 1977 de Japan Building Disaster Prevention Association (JBDPA) tarafından Standart for Seismic Safety Evaluation and Guideline for Retrofitting of Existing R/C Buildings ismi ile yönetmelik haline getirilmiştir yılında JBDPA tarafından yayınlanan standart 1990 yılında Tokyo Üniversitesi Endüstriyel Bilimler Kurumu na başkanlık yapan Prof. Dr. T. Okada tarafından revize edilmiştir senesinde ise tekrar revize edilerek, standardın ilk İngilizce basımı yapılmıştır. Japon Sismik İndeks Yöntemi binaların deprem güvenliğini belirlemek için kullanılan üç aşamalı bir yöntem olup; yöntem esası eşit enerji kavramına dayanmaktadır [8]. Hızlı değerlirme yöntemlerinin deprem mühisliği literatürüne ciddi bir biçimde girmesini sağlayan en önemli gelişmelerden biri de, Amerika Birleşik Devletleri nde ATC 21 ve ATC 21-1 yayınlarıdır [9-10]. Bu yayınlar, 1988 Yılında ATC (Applied Technology Council) tarafından hazırlanmış ve FEMA (Federal Emergency Management Agency) tarafından yürürlüğe konulmuş olup, 2002 yılında güncelleştirilmiştir. Bu yöntem, yapıların içine girmeden uygulanan bir sokak tarama yöntemi olup, yöntem kapsamında yapıların dışarıdan gözlemle belirlenebilen özelliklerine göre risk puanı hesaplanmaktadır. FEMA 154 te yöntem ve değerlirme kriterleri tarif edilmekte, FEMA 155 te ise

23 6 yardımcı dokümanlar verilmektedir. FEMA 154 te önerilen yöntemde; öncelikle binalar malzemeleri ve taşıyıcı sistemlerine göre çelik, betonarme, prefabrike, donatılı yığma, donatısız yığma yapı çeşitleri gibi 13 farklı kategoriye ayrılmakta ve buna göre her bir yapıya bir başlangıç puanı verilmekte olup, yapının incelenmesi sonucu elde edilen olumlu ve olumsuz parametre puanları ile binanın asıl puanı olan S puanına ulaşılmaktadır [11]. FEMA 154, olası bir afet durumunda bölgede oluşabilecek zararları hesaplamayı ve afet yönetiminde bina türü yapılar için gerekli alt yapıyı oluşturmayı amaçlamakta olup, yöntemden elde edilen veriler bu amaçla FEMA tarafından geliştirilen risk tabanlı zarar analizi ve afet yönetim planlama yazılımı HAZUS ta (National Earthquake Hazards Reduction Program) kullanılmaktadır. Ülkemizde de 1992 Erzincan Depremi nden sonra, çeşitli hızlı değerlirme yöntemleri üzerinde çalışılmaya başlanmış olup; Tezcan vd. (2002 ve 2003) tarafından Sıfır Can Kaybı Projesi kapsamında depremde can kaybının önlenmesi için mevcut binaların hızla taranmasını amaç edinen değerlirme yöntemi üzerinde çalışılmıştır. Bu çerçevede P25 metodunun temelleri atılmıştır [12-14]. Daha sonra, Bal (2005) İTÜ de tamamladığı yüksek lisans tezi kapsamında P5 yöntemini geliştirerek, daha önceki depremlerden etkilenen hasarsız, orta hasarlı ve yıkılmış 23 binaya uygulamış ve P24 Yöntemi adıyla başarılı sonuçlar elde etmiştir [15]. 106M278 numaralı TÜBİTAK Projesi kapsamında P24 Yöntemi daha çok sayıda binaya uygulanarak kalibre edilmiş ve yeniden düzenlenerek P25 adını almıştır. Söz konusu yöntemde yapıda mevcut kolon, perde ve dolgu duvar boyutları, rijitlikleri, taşıyıcı sistem düzeni, bina yüksekliği, yönetmelikte tanımlanan çeşitli yapısal düzensizlikler, malzeme ve zemin özellikleri gibi parametreler üzerinden hesap yapılarak bulunan P1 temel yapısal puanı ile birlikte, binanın değişik göçme modlarını da dikkate alan toplam yedi adet göçme puanı hesaplanmaktadır. Son olarak, bu puanların birbirleri ile etkileşimini, ayrıca yapısal ve çevresel özellikleri, binanın bulunduğu bölge ve deprem verilerini de göz önüne alan bir P sonuç puanı belirlenmektedir. Elde edilen P sonuç puanının az, orta veya yüksek riskli bölgeye düşmesi durumuna göre yapının göçme riski hakkında ya kesin bir bilgi edinilmekte veya finansal verilere göre belirlenen bir kararsızlık bandı içine düşmesi halinde, kapsamlı inceleme yapılarak gerekirse yıkılması veya güçlirilmesi önerilmektedir [16-17]. Hızlı tarama yöntemleri kapsamında yapılan bir diğer çalışmada da; binaların incelenmesi kapsamında kullanılacak parametrelerin seçiminde, ulusal ve yerel yapılaşmanın

24 7 özelliklerinin dikkate alınması suretiyle ülkemize özgün bir yöntemin oluşturulmasının gereği dikkate alınmış olup; bu amaçla, risk analizi çalışması çerçevesinde İstanbul Üniversitesi İnşaat Mühisliği Bölümü bünyesinde Hızlı Durum Tespit Yöntemi DURTES geliştirilmiştir. Yöntemin temel esasları 1992 Erzincan depreminde belirlenmiş ve yöntemde kullanılan risk puanları, takip eden yıllardaki depremlerde elde edilen verilerle kalibre edilerek 2002 yılında Bakırköy İlçesi Zemin Yapı Etkileşimine Bağlı Risk Analizi Araştırma Projesi nde uygulanmıştır [18-21]. Yöntem, binaların deprem kuvvetlerine karşı yapısal risklerinin belirlenmesi için, gerekli olan minimum sayıda parametre ile güvenilir ve hızlı sonuçlar verebilen, sayısal değerlirme esasına dayalı yaklaşık bir yöntem olup, yöntemin sağlıklı olarak uygulanması ve güvenilir sonuçlar vermesi amacıyla yöntem için aynı ad altında bir bilgisayar programı geliştirilmiştir. Uzman sistem bilgisayar programı DURTES, yapı ile ilgili bilgilerin sorgulandığı bir anketi, anket verilerinin yazılıma aktarılmasını ve yapı ile ilgili analizleri kapsamakta olup, bu programla yapıların tümü matematiksel bir esasla aynı kriterlerle, göreceli olarak kıyaslanarak değerlirilmektedir [22]. Sucuoğlu, hızlı tarama yöntemleri ilgili bir çalışmasında; orta yükseklikteki (1-6) katlı mevcut betonarme binalar için bir risk değerlirme yöntemi geliştirmiştir. Geliştirilen yöntem ile yapı stokları içerisinde yer alan binalar için sokaktan gözlenebilen bina parametrelerini kullanarak bir risk sıralaması yapılmaktadır. Sokak incelemesi eğitilmiş gözlemciler tarafından yapılmaktadır ve bir gözlemcinin bir bina için harcayacağı süre 10 dakikayı geçmemektedir. Daha sonra sokaktan toplanan veriler değerlirilerek her bina için bir güvenlik skoru hesaplanmakta ve bu skorlar binaların bulundukları konumdaki deprem şiddetine ve depremde beklenen performanslarına bağlı olarak risk önceliklerini belirlemekte kullanılmaktadır [23]. İstanbul un depreme karşı güvenli hale getirilmesi amacıyla planlanan İstanbul için Deprem Master Planı Projesi kapsamında da, Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi ve Yıldız Teknik Üniversitesi öğretim görevlilerinden teşkil edilen çalışma gruplarınca mevcut binaların deprem dayanımlarının belirlenmesi amacıyla çeşitli yöntemler önerilmiştir [24]. İncelenmesi hedeflenen bina sayısının çok fazla olması ve bunların önemli bir kısmının mühislik hizmeti görmemiş olması sebebiyle çok ayrıntılı inceleme yöntemlerinin kullanılmasının doğru olmayacağı kanaatine varılarak, mevcut bina stokunun incelenmesi için, ayrıntıları artan kademeli

25 8 değerlirme yöntemi önerilmiştir. Yöntem; Birinci Kademe Değerlirme (Sokak Taraması), İkinci Kademe Değerlirme (Ön Değerlirme), Üçüncü Kademe Değerlirme (Kapsamlı Değerlirme) olmak üzere üç aşamadan oluşmaktadır. Birinci kademede değerlirme çalışmaları ile; inceleme alanındaki binaların uzman bir göz tarafından dışardan incelenmesi neticesinde, elde edilen veriler değerlirilerek, yapıların tehlike sıralamasının yapılması, böylece önceliklerin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Önceliklerin belirlenmesi ise, sayıları binlerle ifade edilen yapı stoklarının incelenebilmesinin ilk ve en önemli adımıdır. Önerilen yöntem kapsamında, incelemeye tabi olan binalarda, Kapasite İstem karşılaştırmaları yapılmak suretiyle deprem performansları bakımından rasyonel bir ön sıralama yapılacak olup, ön değerlirme çalışmaları sonucunda, belirli bölgelerdeki binaların büyük çoğunluğunun deprem performanslarının yetersiz olduklarının tahmin edilmesi halinde, bu bölgeler için kentsel dönüşüm projelerinin geliştirilmesine ilişkin önceliklerin de belirlenmiş olacağı öngörülmektedir. İkinci kademe değerlirmede amaç; İstanbul daki tüm yapılara ait yapısal bilgi envanterinin çıkartılarak bu yapıların deprem güvenlikleri hakkında genel değerlirmeler yapılması ve ulaşılan sonuçların planlama çalışmalarına esas oluşturacak şekilde sunulmasıdır. Zira bu çalışmalar sonucunda İstanbul daki yapı stokunun göreceli olarak kalitesini ve deprem riskini büyük ölçüde belirlemek mümkün olabilecektir. İkinci kademe değerlirmede, binaların taşıyıcı sistem özelliklerinin belirlenmesi kesinlikle gerekli olup; bu kademede, sokak taramasından elde edilmiş envanter bilgileri doğrultusunda kodlamış ve sıralanmış olan her binanın içine girilerek inceleme yapılacaktır. İkinci kademe değerlirme sonuçlarının alınması ile yüksek riskli binalar kimlik olarak tespit edilebilecektir ve buna paralel olarak master planın daha sonraki aşamalarında uygulanacak kentsel iyileştirme ve yapısal iyileştirme çalışmalarına temel veri oluşturulacaktır. Üçüncü kademe değerlirme yönteminde hedeflenen, binaların tekil olarak dayanımlarının belirlenmesidir. Sekiz kat veya daha yüksek binalar mühislik hizmeti görmüş ve projeleri elde edilebilir kabul edildiklerinden Sokak taraması ve ön değerlirme yöntemlerinin bu yapılarda uygulanmaması, yalnızca kapsamlı değerlirmeyi içeren üçüncü kademenin uygulanması uygun görülmüştür. Ayrıca,

26 9 normal binalardan daha yüksek deprem performansına sahip olması beklenen okullar, hastaneler ve itfaiye tesisleri gibi yapı önem katsayısı yüksek binalara da doğrudan kapsamlı değerlirmenin uygulanması uygun görülmüştür [24]. Boduroğlu ve Çağlayan çalışmalarında; Japon Sismik İndeks Yönteminin, 1992 Erzincan Depremi, 1998 Adana-Ceyhan Depremi ve 1999 Marmara ve Düzce Depremleri sonrasında farklı hasar seviyelerindeki binalara uygulanması sonucunda ve ABYYHY 98 çerçevesinde ülkemiz koşullarına uyarlanması ile Deprem Güvenliği Tarama Yöntemi ni geliştirmişlerdir. Yöntem, deprem güvenliğinin hızlı şekilde tahmin edilmesi amacı ile betonarme çerçeve, perde-çerçeve veya sadece perdelerden oluşan taşıyıcı sisteme sahip bodrum kat harici altı ve/veya daha az katlı bina türü yapılara uygulanabilen bir hızlı tarama yöntemi olup, giderek daha gerçekçi sonuç veren iki aşamadan oluşmaktadır. Yöntem yapının taşıyıcı sisteminin, yaşının ve fiziksel durumunun incelenmesini içerir. Bu incelemeler sonucu elde edilen veriler ışığında yapının deprem performansını gösteren indeks I belirlenir. I indeksi ile yapı için göz önüne alınması uygun olan karşılaştırma indeksi ID karşılaştırılarak yapının deprem güvenliği tahmin edilir. Bu karşılaştırma tüm kritik katlar ve iki asal deprem doğrultusu için ayrı ayrı yapılır. I<ID olduğunda yapının deprem güvenliğinin belirsiz olduğu sonucuna ulaşılır. Bu durumlarda yapının ayrıntılı incelenmesi gerekmektedir [25]. Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü Deprem Mühisliği Anabilim Dalı tarafından, deprem kayıplarının belirlenmesi amacıyla, Network of Research Infrastructures for European Seismology-NERIES, Avrupa Birliği Projesi kapsamında Earthquake Lost Estimation Routine-ELER V3.1-TR (Deprem Kayıp Tahmin Programı) yazılım paketi geliştirilmiş olup; söz konusu yöntem öncelikli olarak deprem sonrası hızlı kayıp tahmini için tasarlanmış olmasına rağmen, program senaryo deprem bazlı kayıp değerlirmesinde de kullanılmaya uygundur. Yöntem kapsamında; incelenen bölgede daha önceden yaşanmış depremlerden ve yapılan diğer jeolojik ve jeofizik çalışmalardan hareketle üretilen senaryo depremler neticesinde, mevcut bina envanteri bilgi düzeyine uygun olarak farklı detay seviyelerinde bina hasarı ve can kaybı tahminleri yapılmaktadır [26]. Söz konusu yöntem bu açıdan da bir hızlı tarama yöntemidir. Nitekim yöntem kentsel dönüşüm kapsamında Kahramanmaraş, Muş ve Burdur illerinde belirlenen alanlarda deprem riski belirlenmesi ve alan önceliklirilmesi amacıyla kullanılmıştır [27].

27 10 Dünyada deprem kuşağında yer alan bir çok ülkede, hızlı tarama yöntemleri kapsamında ülkenin mevcut yapı dokusuna uygun özgün yönetmelikler mevcut olup, topraklarının tamamına yakını deprem kuşağında yer alan ülkemizde, mevcut binaların tekil olarak performanslarının belirlenmesi kapsamında, hali hazırda Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmeliğin Mevcut Binaların Değerlirilmesi ve Güçlirilmesi başlıklı yedinci bölümü kullanılmasına rağmen, yapı stokunun fazla olduğu yerlerde binaların hızlı bir şekilde değerlirilmesi için kullanılabilecek özgün bir hızlı tarama yönetmeliği bulunmamaktadır. Bu kapsamda ülkemiz bilim adamlarınca yapılmış birçok kıymetli bilimsel çalışma mevcut olmakla birlikte, özellikle ülkemizin birçok bölgesinde yürütülmekte olan kentsel dönüşüm çalışmaları kapsamında standartlaşmış bir hızlı tarama yönteminin çok ciddi bir ihtiyaç olduğu görülmüştür. Bu çerçevede, 6306 sayılı Kanun kapsamında bir hızlı tarama yöntemi olarak sunulmakta olan Binaların Bölgesel Deprem Risk Dağılımını Belirlemek İçin Kullanılabilecek Yöntemler başlıklı EK-A ile inceleme alanındaki binaların birinci aşama değerlirme yöntemleri ile değerlirilerek, alan önceliklerinin ve riskli olabilecek binaların bölgesel dağılımın belirlenmesi amaçlanmıştır [28]. Bu tez çalışması ile Kanun kapsamında Niğde İli Merkez ilçesinde riskli alan ilan edilen bölgede yer alan 2190 adet bina EK-A kapsamında incelenmiş olup; söz konusu çalışma, EK-A kapsamında yapılmış olan ilk çalışma özelliğini taşımaktadır. Bu sebeple, Kanun kapsamında, alanların deprem risk dağılımını belirlemek ve alan önceliklirmesini yapmak amacıyla hazırlanmış olan EK-A nın eleştirisi için de bu çalışmanın iyi bir altlık olacağı düşünülmektedir. Nitekim yapılan çalışmanın sonunda ulaşılması hedeflenen amaç da gözetilerek söz konusu yöntemle ilgili olarak yapılan değerlirme ve eleştiriler tez içerisinde yer almıştır.

28 11 2. KULLANILAN YÖNTEM VE DEĞERLENDİRME ESASLARI Bu bölümde tez çalışmaları kapsamında kullanılan materyal, yöntem, yapılan ön hazırlıklar ve hesaplama kriterleri detaylı bir şekilde anlatılmış ve bu çerçevede karşılaşılan sorunlar ile çözümlerine değinilmiştir Materyal ve Yöntem Çalışma, 6306 sayılı Kanun un Uygulama Yönetmeliği nin eki Binaların Bölgesel Deprem Risk Dağılımını Belirlemek İçin Kullanılabilecek Yöntemler başlıklı EK-A ya göre yapılmıştır. EK-A da yer alan yöntem bir hızlı değerlirme tekniği olup; yöntem, bir alanda yer alan binaların deprem performansını olumsuz etkileyecek parametrelerin, yapının dışından ve kısmen içinden yapılacak gözlemsel bir inceleme sonucunda tespit edilmesi prensibine dayanmaktadır. Yöntem kapsamında binalar taşıyıcı sistem türüne göre yığma ve betonarme olarak sınıflandırılmış ve buna göre iki ayrı veri toplama formu hazırlanmıştır. Betonarme binalar için hazırlanan veri toplama formu Şekil 2.1 de, yığma binalar için hazırlanan veri toplama formu Şekil 2.2 de gösterilmiştir. EK-A kapsamında verilmiş olan bu formlar ile; incelenen binaların öncelikle kimlik bilgileri (adres ve koordinat bilgileri), akabinde teknik bilgileri toplanarak, elde edilen teknik veriler ışığında binaların performans puanları hesaplanmakta olup; tez kapsamında yapılan çalışmada da bu formlar aynen kullanılmıştır.

29 12 BETONARME BİNALAR İÇİN VERİ TOPLAMA FORMU BİNA KİMLİK BİLGİLERİ SIRA NO:... TARİH:. BÖLGE NO MAHALLE CADDE/SOKAK KAPI NO/BİNA ADI PAFTA/ADA/PARSEL KENT BİLGİ SİST. NO BİNANIN TAHMİNİ YAŞI COĞRAFİ KOORDİNATLAR (GPS) (E/N) BİNA TEKNİK BİLGİLERİ YAPISAL SİSTEM TÜRÜ BA ÇERÇEVE BA ÇERÇEVE VE PERDE SERBET KAT ADEDİ... ADET YAPI NİZAMI AYRIK BİTİŞİK KÖŞEDE BİTİŞİK BİTİŞİK BİNALARLA DÖŞEME SEVİYELERİ AYNI FARKLI AĞIR ÇIKMALAR VAR YOK ZAYIF/YUMUŞAK KAT VAR YOK KISA KOLONLAR VAR YOK DÜŞEYDE DÜZENSİZLİK VAR YOK PLANDA DÜZENSİZLİK VAR YOK BİNA GÖRSEL KALİTESİ İYİ ORTA KÖTÜ TABİİ ZEMİN EĞİMİ DÜZ EĞİMLİ (EĞİM>30 O ) ZEMİN SINIFI Z1 Z2 Z3 Z4 NORMAL KATLAR FONKSİYONU KONUT TİCARET SANAYİ KAMU METRUK Şekil 2.1. Betonarme binalar için veri toplama formu

30 13 YIĞMA BİNALAR İÇİN VERİ TOPLAMA FORMU BİNA KİMLİK BİLGİLERİ BİNA KİMLİK NO İNCELEME TARİHİ BİNA ADRESİ KOORDİNATLAR (GPS) (E/N) BİNANIN YAŞI İNCELEME EKİBİ Binanın Fotoğrafı YIĞMA BİNA TÜRÜ (Bakınız -1-) DONATISIZ YIĞMA KUŞATILMIŞ YIĞMA DONATILI YIĞMA KARMA (YIĞMA + B/A) BİNA DIŞI GÖZLEMLER (Bakınız -2-) SERBEST KAT ADEDİ CEPHEYE GÖRE KAT FARKLILIĞI? BODRUM KAT PLAN GEOMETRİSİ Şekil 2.2. Yığma binalar için veri toplama formu... (ADET) YOK ( ) VAR ( ) YOK ( ) VAR ( ) BELİRLENEMEDİ ( ) DÜZENLİ ( ) DÜZENSİZ ( ) PLAN GENİŞLİĞİ (ÖN CEPHE)... Metre ZEMİN KAT BOŞLUK MİKTARI (ÖN CEPHE)... Metre PLAN GENİŞLİĞİ (YAN CEPHE)... Metre ZEMİN KAT BOŞLUK MİKTARI (YAN CEPHE)... Metre BİNA DÜŞEY BOŞLUK DÜZENİ DÜZENLİ ( ) AZ DÜZENLİ ( ) DÜZENSİZ ( ) YAPI NİZAMI AYRIK ( ) BİTİŞİK ORTA ( ) BİTİŞİK KÖŞE ( ) BİTİŞİK BİNA İLE YÜKSEKLİK FARKI YOK ( ) VAR ( ) BİTİŞİK BİNA İLE DÖŞEME SEVİYESİ AYNI ( ) FARKLI ( ) MEVCUT HASAR YOK ( ) VAR ( ) TARİHİ BİNAYA BİTİŞİK Mİ? EVET ( ) HAYIR ( ) BİNA İÇİ GÖZLEMLER (Bakınız -3-) TİPİK KAT YÜKSEKLİĞİ... metre TİPİK DUVAR KALINLIĞI... metre MESNETLENMEMİŞ DUVAR BOYU (L m ) > 5.0 m? EVET ( ) İSE... KERE HAYIR ( ) İKİ BOŞLUK ARASI DUVAR BOYU (L b ) < 1.0 m? EVET ( ) İSE... KERE HAYIR ( ) BOŞLUK VE KÖŞE ARASI DUVAR BOYU (L k ) < 1.5 m? EVET ( ) İSE... KERE HAYIR ( ) GENEL GÖZLEMLER (Bakınız -4-) TAŞIYICI DUVAR TİPİ DOLU TUĞLA ( ) DÜŞEY DELİKLİ TUĞLA ( ) DOLU BRİKET ( ) DELİKLİ BRİKET ( ) GAZBETON ( ) KESME TAŞ ( ) MOLOZ TAŞ ( ) KERPİÇ ( ) HARÇ MALZEMESİ ÇİMENTO ( ) KİREÇ ( ) ÇAMUR ( ) YOK ( ) YIĞMA DUVAR İŞÇİLİĞİ İYİ ( ) ORTA ( ) KÖTÜ ( ) DÖŞEME TİPİ BETONARME ( ) AHŞAP ( ) VOLTO ( ) YATAY HATIL? PENCERE ÜSTÜ ( ) DUVAR ÜSTÜ ( ) YOK ( ) DÜŞEY HATIL? VAR ( ) İSE... metre aralıklı YOK ( ) LENTO? VAR ( ) YOK ( ) LENTO/HATIL MALZEMESİ BETONARME ( ) AHŞAP ( ) ÇATI TİPİ DÜZ ( ) KALKAN DUVARSIZ ( ) EĞİK ( ) KALKAN DUVARLI ( ) ÇATI MALZEMESİ KİREMİT ( ) BETON ( ) SAÇ ( ) TOPRAK ( ) DUVAR BAĞLANTILARI İYİ ( ) KÖTÜ ( ) YUMUŞAK/ZAYIF KAT VAR ( ) YOK ( )

31 14 Tez kapsamında yapılan bu çalışma, saha ve ofis çalışmaları olmak üzere iki aşamada gerçekleştirilmiş olup; saha çalışmaları kapsamında, binaların tek tek gezilerek, her bina için uygun formun bilinçli ve doğru bir şekilde doldurulması gerektiğinden, öncelikle inşaat mühisliği bölümünde yüksek lisans yapan 10 öğrenciden ikişerli gruplar oluşturulmuş ve bu gruplara EK-A ya göre uygulanacak hızlı tarama yöntemi hakkında eğitim verilmiştir. Akabinde çalışmaya konu edilen 550 hektarlık alan, yaklaşık iki aylık bir sürede bu gruplarca gezilerek, alanda tespit edilen her bir binanın en az bir fotoğrafı çekilmiş (gerekli görülmesi halinde bu sayı artırılmıştır) ve binanın yığma veya betonarme olması durumuna seçilen veri toplama formu dışarıdan yapılan gözleme dayalı olarak doldurulmuştur. Saha çalışmalarının ardından ofis çalışmalarına geçilmiştir. Bu kapsamda, elde edilen veriler bilgisayar ortamına aktarılmış ve binaların performans puanlarının hesaplaması aşamasına geçilmiştir. Hesaplamaların kısa zamanda ve doğru olarak yapılabilmesi için EK-A da anlatılan hesap yöntemine uygun olarak MATLAB programı kullanılarak özel bir yazılım geliştirilmiş olup, bu kapsamda betonarme ve yığma binalar için iki ayrı kod yazılmıştır (EK-1, EK-2). Bu yazılım kullanılarak veri formlarındaki tüm bilgilerin yazılıma girilmesi sonucunda her yapı için performans puanı hesabının otomatik olarak yapılmasının yanı sıra yazılım veri formundaki bilgilerin Excel programına girilmesini de kolaylaştırmıştır. Daha sonra, Excel programına aktarılan bilgiler ile hesaplanan performans puanlarından çeşitli istatistiksel sonuçlar elde edilmiş ve verilerin coğrafi bilgi sistemleri yazılımına aktarılması suretiyle tematik haritalar oluşturulmuştur Değerlirme ve Hesaplama Esasları Daha önce de ifade edildiği gibi inceleme alanındaki yapıların değerlirme ve performans puanı hesaplamaları Binaların Bölgesel Deprem Risk Dağılımını Belirlemek için Kullanılabilecek Yöntemler adı altında sunulan EK-A'daki hızlı tarama yöntemine göre yapılmıştır. EK-A kapsamında verilen hızlı tarama yönteminde yalnızca birinci aşama değerlirme yöntemlerine dair usul ve esaslar belirlenmiş, daha hassas bir değerlirme için ikinci aşama değerlirme yöntemlerinin kullanılabileceği belirtilmiş ancak ikinci aşama değerlirme kriterlerine ile ilgili herhangi bir yöntem sunulmamıştır. Bu çerçevede, betonarme ve yığma binaların birinci aşama değerlirme yöntemleri ile performans puanlarının hesaplanmasına dair usul ve esaslar da EK-A kapsamında yer

32 15 almış olup; bina performans puanlarının hesaplanması için tez kapsamında geliştirilen yazılımın esasları ile yazılım geliştirilirken karşılaşılan sorunların ve çözümlerin daha iyi anlaşılabilmesi için yönteme dair usul, esas ve tablolar içeriği değiştirilmeden tez formatına uygun hale getirilerek tez kapsamına alınmıştır Betonarme binalar için birinci aşama değerlirme yöntemi Bu yöntem 1 ila 7 katlı betonarme binaların değerlirilmesi için kullanılabilmekte olup, yöntem kapsamında binaların taranması aşamasında değerlirilecek parametreler ve açıklamaları aşağıda verilmiştir: Taşıyıcı sistem türü: Binanın taşıyıcı sistemi betonarme çerçeve (BAÇ) ile betonarme çerçeve ve perde (BAÇP) sistemlerinden biri olarak seçilecektir. Yöntem kapsamında BAÇP olarak belirlenen binalar için kat sayısına göre artı puan öngörülmektedir. Kat adedi: Kritik kat dikkate alınarak serbest kat adeti (n s) tespit edilecektir. Kritik kat; 6306 sayılı Kanun un Uygulama Yönetmeliği nin eki Riskli Yapıların Belirlenmesine İlişkin Esaslar ın maddesinde rijitliği diğer katlara oranla çok küçük olan veya yanal ötelenmesi zemin tarafından tutulmamış olan en alt bina katı olarak tanımlanmıştır. Yapı nizamı/çarpışma etkisi: Bitişik binaların konumları, deprem performansını çarpışma nedeniyle etkileyebilmekte olup, çarpışma etkisinin söz konusu olduğu durumlar dışarıdan yapılacak gözlemler ile belirlenecektir. Ağır çıkmalar: Zemine oturan kat alanı ile zemin üstündeki kat alanı arasındaki farklılık belirlenecektir. Yumuşak kat/zayıf kat: Kat yüksekliği farkının yanı sıra katlar arası belirgin rijitlik farkı da dikkate alınarak gözlemsel olarak belirlenecektir. Kısa kolon etkisi: Bu aşamada sadece dışarıdan gözlenen kısa kolonlar değerlirmede dikkate alınacaktır.

33 16 Düşeyde düzensizlik: Düşeyde devam etmeyen çerçeve ve değişen kat alanlarının etkisini yansıtmak amacıyla dikkate alınacaktır. Bina yüksekliği boyunca devam etmeyen kolonlar veya perdeler düşeyde düzensizlik oluşturur. Planda düzensizlik/burulma etkisi: Planın geometrik olarak simetrik olmaması ve düşey yapısal elemanların düzensiz yerleştirilmesi olarak tanımlanmakta olup, binada burulmaya yol açabilecek şekildeki plan düzensizlikleri dikkate alınacaktır. Mevcut durum ve görünen kalite: Binanın görünen kalitesi; malzeme ve işçilik kalitesi ile binanın bakımına verilen öneme göre iyi, orta ve kötü olarak sınıflandırılacaktır. Tepe/yamaç etkisi: Belli bir eğimin üzerindeki yamaçlarda inşa edilmiş binalarda bu etki dikkate alınacaktır. Deprem tehlikesi ve zemin sınıfı: DBYBHY de belirtilen deprem bölgeleri ve zemin sınıflarına göre belirlenecektir. Yönteme göre, toplanan veriler değerlirilerek her bina için bir performans puanı hesaplanacak olup; bu kapsamda öncelikle inceleme yapılan alanın deprem bölgesi ve zemin sınıfına göre Çizelge 2.2 kullanılarak binanın tehlike bölgesi belirlenecek ve belirlenen tehlike bölgesine göre Çizelge 2.1 kullanılarak kat sayısına göre her bir bina için bir taban puanı oluşturulacaktır. Çizelge 2.1. Taban ve yapısal sistem puanı tablosu Toplam kat sayısı Taban puanı Tehlike bölgesi I II III IV Yapısal sistem puanı (YSP) Yapısal sistem BAÇ 1 ve ve BAÇP

34 17 Çizelge 2.2. DBYBHY'e göre belirlenen deprem bölgeleri Tehlike bölgesi DBYBHY'e göre deprem bölgesi DBYBHY'e göre zemin sınıfı I 1 Z3/Z4 1 Z1/Z2 II 2 Z3/Z4 2 Z1/Z2 III 3 Z3/Z4 3 Z1/Z2 IV 4 Tüm zeminler Akabinde değerlirme formu ile değerlirilen parametreler olumlu ve olumsuz parametre puanı olarak bina performans puanına yansıtılacak olup; olumsuzluk parametre değerleri Çizelge 2.3 ten, olumsuzluk parametre puanları ise Çizelge 2.4 ten alınacaktır. Çizelge 2.3. Olumsuzluk parametre değerleri (O i ) Olumsuzluk Durum 1 Durum 2 Olumsuzluk parametre Parametre Parametre Parametre Parametre parametresi no tespiti değeri tespiti değeri 1 Yumuşak kat Yok 0 Var 1 2 Ağır çıkma Yok 0 Var 1 3 Görünen kalite İyi 0 Orta (Kötü) 1 (2) 4 Kısa kolon Yok 0 Var 1 5 Tepe/Yamaç etkisi Yok 0 Var 1 6 Planda düzensizlik Yok 0 Var 1 Bu kapsamda; Yapısal sistem türünün BAÇP olarak belirlenmesi halinde Çizelge 2.1 kullanılarak binanın kat sayısına göre olumlu parametre puanı verilecektir. Yapı nizamı ve çarpışma etkisinin değerlirilmesi aşamasında; bina için ayrık, bitişik veya köşede bitişik durumlarından biri seçilecek ve bitişik binalarla döşeme seviyeleri aynı veya farklı olarak belirlenecektir. Tespit edilen duruma tekabül eden olumsuzluk parametre puanı binanın kat sayısına göre Çizelge 2.4 kullanılarak belirlenecektir.

35 Toplam Kat Sayısı Yumuşak Kat Görünen Kalite Ağır Çıkma Düşeyde Düzensizlik Planda Düzensizlik/B urulma Kısa Kolon Tepe/Ya maç Etki si 18 Çizelge 2.4. Olumsuzluk parametre puan (OPi) tablosu Olumsuzluk parametre puanları (OP) Kat Seviyesi/Bağımsız Bina Durumu Aynı Aynı Farklı Farklı Orta Kenar Orta Kenar 1, , Bina görsel kalitesinin değerlirilmesi kapsamında yapı iyi, orta ve "kötü olarak değerlirilecek olup; söz konusu durumlara karşılık gelen parametre değerleri Çizelge 2.3 ten, olumsuzluk parametre puanları ise Çizelge 2.4 ten alınacaktır. Ağır çıkmalar, zayıf/yumuşak kat, kısa kolon etkisi, düşeyde düzensizlik ve planda düzensizlik durumlarının değerlirildiği parametrelerde; tespitler var veya yok olarak yapılacak olup; bu tespitlere karşılık gelen parametre değerleri ve puanları yukarıda belirtilen tablolardan alınacaktır. Tepe yamaç etkisisin değerlirildiği parametrede, yapının oturduğu alanın tabi zemin eğimi düz veya eğimli (eğim>30 o ) olarak belirlenecek olup; bu tespitlere karşılık gelen parametre değerleri ve puanları da yine belirtilen tablolardan alınacaktır. Yukarıda toplanan veriler ışığında bina performans puanı (PP) Eşitlik 2.1 in uygulanması ile hesaplanacaktır. n PP TP O i * OP i YSP i 1 (2.1) Eşitlik 2.1 de PP performans puanını, TP taban puanını, O i her bir olumsuzluk parametresini, OP i olumsuzluk parametre puanını ve YSP yapısal sistem olumlu parametre puanını temsil etmektedir.

36 Betonarme yapılar için geliştirilen yazılımın esasları Betonarme binaların performans puanlarının hesaplanması için MATLAB programı kullanılarak geliştirilen yazılımın hazırlanmasında, esasları yukarıda verilen Betonarme Yapılar İçin Birinci Aşama Değerlirme Yöntemi temel alınmıştır. Hazırlanan program, veri formları doldurulurken istenilen bilgilerin, formdaki sıra ve düzen korunarak, açılan pencereler aracılığıyla bilgisayara girilmesini ve ilgili şartnamede verilen puanlar kullanılarak yapının nihai puanının hesaplanmasını sağlamaktadır. Program çalıştırıldığı zaman aşağıda Resim 2.1'de verilen veri formu ekrana gelmektedir. Resim 2.1'den görüleceği gibi her bir veri sorusu için ayrı bir kutucuk oluşturulmuş, her sorunun karşılığı sayısal olarak belirtilmiştir. Yapılan çalışmada betonarme yapılar çoğunlukta olduğu için, betonarme yapılar için yapılan veri formlarının bilgisayar ortamına aktarılması sırasında yapılabilecek insan hataları en aza indirilmeye çalışılmıştır. Bunun için açılan veri formuna, verilen limitler dışında bir değer girilmesi de engellenmiştir. Ayrıca küsuratlı sayı girişi de engellenmiştir. Örneğin, kullanıcı zemin sınıfı olarak 1 ile 4 arasında değişen değerler girmelidir. Eğer kullanıcı hata yaparak 5 değerini girerse programdan Resim 2.2 (a)'da verilen uyarıyı almaktadır. Yine benzer şekilde, tabi zemin eğimi 1 ya da 0 dışında bir değer olarak girilirse Resim 2.2 (b) de gösterildiği gibi programdan uyarı gelmektedir. Bu kontrol mekanizması, programa girilen bütün girdiler için işlemektedir.

37 20 Resim 2.1. Betonarme yapı MATLAB yazılımı veri formu (a) (b) Resim 2.2. MATLAB yazılımı hata uyarıları

38 21 Ayrıca kullanıcı anket formunu doldururken tam sayı yerine ondalıklı sayı girerse programdan yine Resim 2.3'te verilen uyarıyı almaktadır. Kullanıcı, herhangi bir hatalı giriş yapmadan anketi doldurduğu zaman açılan pencere yapının sonuç puanını Resim 2.4'te görüldüğü gibi vermektedir. Program ayrıca anket doldurulurken girilen bilgileri kaydederek, anket bilgilerinin Excel programına kopyalanarak arşivlenmesine olanak vermektedir. Resim 2.3. MATLAB yazılımı veri girişi kontrolü Resim 2.4. Betonarme yapı MATLAB Yazılımı Sonuç Ekranı Yığma binalar için birinci aşama değerlirme yöntemi Bu yöntem 1 ila 5 katlı yığma binaların değerlirilmesi için kullanılabilecek olup; yöntem kapsamında binaların değerlirilmesi için kullanılacak parametreler ve açıklamaları aşağıda verilmiştir: Yığma bina türü: Binanın taşıyıcı sistemi belirlenerek, donatısız yığma, kuşatılmış yığma, donatılı yığma ve karma (yığma duvar + betonarme çerçeve) sistemlerinden biri yapı sistemi olarak seçilecektir. Serbest kat adedi: Kritik kat dikkate alınarak serbest kat adedi tespit edilecektir. Kritik kat için daha önce yapılmış olan tanım aynen geçerlidir.

39 22 Yapı nizamı ve bitişik bina ile ilişkisi: Ayrık veya bitişik yapılar ile bina kat seviyelerinin aynı ya da farklı olması durumu tespit edilecektir. Bu parametre için ayrık, bitişik ve ortada-kat seviyesi aynı, bitişik ve ortada-kat seviyesi farklı, bitişik ve kenarda/köşede-kat seviyesi aynı, bitişik ve kenarda/köşede-kat seviyesi farklı olarak beş farklı durumdan biri seçilecektir. Mevcut durum ve görünen kalite: Malzeme türü ve kalitesi ile yığma duvar işçiliği ayrı ayrı kontrol edilerek, bu tespitlerin her ikisi için ayrı ayrı iyi, orta ve kötü olarak sınıflandırma yapılacaktır. Ayrıca, mevcut hasar olup olmadığı tespit edilecek ve binada hasar var veya yok şeklinde tespit yapılacaktır. Planda olumsuzluklar: Plan geometrisi, duvar boşluk oranı ve hatıl/lento olup olmadığı tespit edilecektir. Plan geometrisi Düzenli veya Düzensiz olarak iki şekilde belirtilecektir. Binanın kritik katında (genellikle zemin kat) birbirine dik her iki doğrultudaki cephe duvar uzunluğu belirlenecektir. Buna göre binanın duvar miktarı, zemin kattaki ön veya yan cephedeki kapı ve pencere boşluklarının uzunluğu cephe uzunluğunun 1/3 ünden az ise Çok, boşlukların uzunluğu cephe uzunluğunun 1/3 ü ile 2/3 ü arasında ise Orta, boşlukların uzunluğu cephe uzunluğunun 2/3 ünden fazla ise Az olarak kabul edilecektir. Düşeyde olumsuzluklar: Düşey yönde duvar boşluk düzeni, cephelere göre kat sayısı farklılığı ve yumuşak kat olup olmaması tespit edilecektir. Düşey doğrultudaki boşluk düzeni; Düzenli, Az Düzenli ve Düzensiz olarak sınıflandırılacaktır. Eğimli arazide bulunan binanın farklı cephelerinin farklı kat sayısına sahip olması durumu tespit edilecek ve düşey doğrultuda duvar süreksizliği olup olmadığı belirlenecektir. Düzlem dışı davranış olumsuzlukları: Yığma yapı duvarlarının düzlem dışı davranış gösterme eğiliminde olup olmadığı belirlenecektir. Yığma binalarda düzlem dışı davranışı tetikleyen ve genellikle bina dışından tespit edilebilen olumsuzluklar şu şekilde sıralanabilir: a. Duvar-duvar ve duvar-döşeme bağlantılarının zayıf olması (bağlantıların bulunduğu yerde çatlak veya hasar olması, hatıl bulunmaması)

40 23 b. Rijit diyafram davranışı gösteren bir döşeme olmaması (sadece betonarme döşemelere sahip yığma yapıların bu tip davranış gösterdiği kabul edilecektir). c. Harç kalitesinin çok düşük olması ya da hiç harç olmaması durumu (duvarın düzlem dışı yönde ayrışmasına sebep olmaktadır). d. Yığma duvarlarda dışa doğru düzlem dışı deformasyon olması e. Kalkan duvarlı çatı tipine sahip yığma yapılar düzlem dışı yönde hasar görme potansiyeline sahiptir. Çatı türü: Bu parametre sadece toprak tavan döşemesi yığma binalar için tespit edilecektir. Deprem tehlikesi ve zemin sınıfı: DBYBHY de belirtilen deprem bölgeleri ve zemin sınıfları ile uyumlu olarak Çizelge 2.2. de belirtildiği şekilde dikkate alınacaktır. Yönteme göre, toplanan veriler değerlirilerek her bina için bir performans puanı hesaplanacak olup; bu kapsamda öncelikle inceleme yapılan alanın deprem bölgesi (bu yöntemde en büyük yer ivmesi MYİ deprem şiddet parametresi olarak seçilmiştir) ve zemin sınıfına göre Çizelge 2.2 kullanılarak binanın tehlike bölgesi belirlenecek ve belirlenen tehlike bölgesine göre Çizelge 2.5 kullanılarak kat sayısına göre her bir bina için bir taban puanı oluşturulacaktır. Çizelge 2.5. Taban puanı tablosu Kat sayısı Bölge I MYİ 0.4g Bölge II-III 0.2g MYİ<0.4g Bölge IV MYİ<0.2g Akabinde değerlirme formu ile değerlirilen parametreler olumlu ve olumsuz parametre puanı olarak bina performans puanına yansıtılacak olup, bu kapsamda; Taşıyıcı sistem türünün etkisi olumlu puan olarak dikkate alınacaktır. Yapısal sistem puanı (YSP) binanın yapısal sistem türünün deprem performansı üzerindeki etkisini yansıtan parametreyi göstermektedir. Donatısız ve karma yığma binalar için YSP=0,

41 24 kuşatılmış yığma binalar için YSP=30 ve donatılı yığma binalar için ise YSP=60 alınacaktır. Bina malzeme türü/kalite ve duvar işçiliği "iyi" ise olumsuzluk parametre değeri 0, "orta" ise 1 "kötü" ise 2 alınacaktır. Binadaki mevcut hasar değerlirmesinde hasar yok ise olumsuzluk parametre değeri 0, var ise 1 alınacaktır. Bu parametrelere değerlerine tekabül eden olumsuzluk parametre puanları ise binanın kat sayısına göre Çizelge 2.6 kullanılarak belirlenecektir. Çizelge 2.6. Mevcut durum ve kalite olumsuzluk puanları Mevcut durum ve görünen kalite Malzeme (0/1/2) Duvar işçiliği (0/1/2) Hasar (0/1) Çizelge 2.7. Planda olumsuzluk puanları Planda olumsuzluklar Geometri Duvar miktarı (0/1/2) (0/1/2) Hatıl / Lento (0/1) Planda düzensizlik durumu Düzenli ise olumsuzluk parametre değeri 0, Düzensiz ise 1 alınacaktır. Yığma binanın kritik katında yığma duvar miktarı değerlirmesi Çok, Orta ve Az ise bunlara karşılık gelen olumsuzluk parametre değerleri (O i ) sırasıyla 0, 1 ve 2 alınacaktır. Binada hatıl ve lento mevcudiyeti değerlirmesi kapsamında düşey ve yatay hatıl ile lento bilgileri sorgulanacak olup; Yeterli ise olumsuzluk parametre değeri 0, Yetersiz ise 1 alınacak olup; plandaki olumsuzluk parametre değerlerine karşılık gelen parametre puanları ise kat sayısına göre Çizelge 2.7 den alınacaktır.

42 25 Düşeydeki olumsuzluk durumları üç ayrı değerlirme ile dikkate alınacaktır. Düşey doğrultudaki boşluk düzeni değerlirmesi Düzenli ise olumsuzluk parametre değeri, 0, Az Düzenli ise 1, Düzensiz ise 2 alınacaktır. Cepheye göre kat farklılığı ile yumuşak kat olumsuzluğu yok veya var olarak tespit edilecek olup; bu durumlara karşılık gelen parametre değerleri ise sırası 0 ve 1 olarak alınacaktır. Düşeyde düzensizlik kapsamında tespit edilen parametre değerlerine tekabül eden parametre puanları, kat sayısına göre Çizelge 2.8 kullanılarak belirlenecektir. Çizelge 2.8. Düşeyde olumsuzluk puanları Kat adedi Düşeyde olumsuzluklar Boşluk düzeni Kat farklılığı (0/1/2) (0/1) Yumuşak kat (0/1) Yığma bina duvarlarının düzlem dışı davranış göstermesine yol açan olumsuzluklardan en az üçünün binada mevcut olması halinde düzlem dışı doğrultuda zayıflık olduğu kabul edilecek ve bu tip binalara, kat sayısına bakılmaksızın 10 olumsuzluk puanı uygulanacaktır. Bu kapsamda duvar bağlantıları, harç malzemesi, döşeme ve çatı tipi ile duvarlardaki düzlem dışı deformasyon durumu (mevcut hasar kapsamında) değerlirilecektir. Yapı nizamı olumsuzluk puanları ise Çizelge 2.9 dan alınacaktır. Toplanan tüm bu veriler ışığında bina performans puanı (PP) Eşitlik 2.1 in uygulanması ile hesaplanacaktır. Çizelge 2.9. Bina nizamı olumsuzluk puanları Bina nizamı Kat seviyesi Ayrık Bitişik Orta-Aynı Bitişik Kenar-Aynı Bitişik Orta-Farklı Bitişik Kenar-Farklı

43 Yığma yapılar için hazırlanan yazılımın esasları Yığma yapıların performans puanlarının hesaplanması için MATLAB programı kullanılarak geliştirilen yazılımın hazırlanmasında, esasları yukarıda verilen Yığma Yapılar İçin Birinci Aşama Değerlirme Yöntemi temel alınmıştır. Hazırlanan program, veri formları doldurulurken istenilen bilgilerin, formadaki sıra ve düzen korunarak, açılan pencereler aracılığıyla bilgisayara girilmesini ve ilgili şartnamede verilen puanlar kullanılarak yapının nihai puanının hesaplanmasını sağlamaktadır. Program çalıştırıldığı zaman veri formunda ana başlıklar halinde verilen bölümler formadaki sıra ve düzene sadık kalacak şekilde kullanıcının karşısına gelmektedir. İlk olarak, yığma bina türünün ve binanın bulunduğu bölgenin kaçıncı derece deprem bölgesi olduğunu sorgulayan pencere ekrana gelmektedir (Resim 2.5). Resim 2.5. Yığma yapı MATLAB programı birinci sorgu ekranı

44 27 İkinci olarak ise, veri formunda bina dışı gözlemler olarak ana başlık altında toplanan bölüm ekrana gelmektedir (Resim 2.6). Resim 2.6. Yığma yapı MATLAB programı ikinci sorgu ekranı

45 28 Üçüncü olarak, veri formunda bina içi gözlemler olarak isimlirilen bölüm ekrana gelmektedir (Resim 2.7). Resim 2.7. Yığma yapı MATLAB programı üçüncü sorgu ekranı

46 29 Dördüncü ve son olarak, genel gözlemler bölümü ekrana gelmektedir (Resim 2.8) Resim 2.8. Yığma yapı MATLAB programı dördüncü sorgu ekranı

47 30 Veri formuna ait bütün bilgiler doldurulduktan sonra yapıya ait değerlirme puanı aşağıda gibi verilmektedir (Resim 2.9). Resim 2.9. Yığma yapı MATLAB programı sonuç ekranı Hesap programı hazırlanırken tespit edilen belirsizlikler Betonarme binalar için kod yazılması kapsamında EK-A da verilen hesap yöntemi açık ve net iken, yığma binalarda değerlirilen parametreler ile bu parametrelerin karşılığı olan puanlama sisteminde bazı belirsizlik ve uyumsuzluklar tespit edilmiştir. Bu çerçevede yığma binaların değerlirilmesi için kullanılan bazı parametrelere tekabül eden ceza puanları ile ilgili sorulan soruların, doldurulan veri toplama formunda doğrudan karşılıklarının olmadığı görülmüş olup, bunlar Hatıl ve lento yeterliliği, ve Malzeme kalitesi başlıkları altında değerlirilen parametreler olarak belirlenmiştir. Ayrıca, yığma binaların değerlirilmesi kapsamında belirlenen esaslarda basım esnasında sehven yapıldığı düşünülen bazı bilgi eksiklikleri belirlenmiştir. Tespit edilen tüm bu eksiklikler ile yapı performans puanlarının hesaplanması için geliştirilen yazılımın hazırlanması sırasında bunlarla ilgili sunulan çözümler aşağıda açıklanmıştır: Hatıl ve lento yeterliliği EK-A nın yığma yapıların değerlirilmesi için hazırlanan bölümünde, A maddesinde hatıl ve lento mevcudiyeti ile ilgili olarak;... Binada hatıl ve lento mevcudiyeti değerlirmesi Yeterli ise (O i ) 0, Yetersiz ise 1 değerini alacaktır ibaresi yer almakta ise de, yığma binalar için hazırlanan veri toplama formu inceliğinde bu sorunun yanıtının doğrudan olmadığı görülmüştür. Bu kapsamda, formda yapıda düşey ve yatay hatıl ile lento olup olmadığı, lento ve hatıl malzemeleri ile ilgili sorular sorulmuş ise de hangi hallerde hatıl ve lento mevcudiyetinin yeterli veya yetersiz olacağı hususu açık

48 31 bırakılmıştır. Bu sebeple, hatıl ve lentonun yeterli olup olmadığı değerlirilirken aşağıdaki kıstaslar dikkate alınmıştır: İncelemeye tabi olan yığma yapı veri toplama formunda; Duvar üstü yatay hatıl var mı? Lento ya da pencere üstü yatay hatıl var mı? Düşey hatıl aralığı 4 m den küçük mü? Hatıl ve lentoların hepsinin malzemesi betonarme mi? kriterlerinin hepsini birden sağlıyorsa hatıl ve lento açısında yeterli görülmüştür. Eğer bunlardan herhangi birini sağlamıyorsa hatıl ve lento açısından yetersiz olarak değerlirilmiştir. Malzeme kalitesi Yine, yığma yapıların değerlirilmesi kapsamında EK-A nın A maddesinde; Bina, malzeme türü/kalite ve duvar işçiliği "iyi" ise olumsuzluk parametre değeri (O i ) 0, orta" ise 1 "kötü" ise 2 alınacaktır. ibaresi yer almakta olup, anket soruları inceliğinde bu sorunun yanıtının doğrudan olmadığı görülmüştür. Bu sebeple, malzeme kalitesinin ve duvar işçiliğinin yeterli olup olmadığı değerlirilirken aşağıdaki kıstaslar dikkate alınmıştır: Harç malzemesi; çimento Lento ve hatıl malzemesi; betonarme Taşıyıcı duvar tipi; dolu tuğla ya da dolu briket Eğer bina yukarıdaki kıstasların hepsini birden sağlıyorsa malzeme kalitesi iyi olarak değerlirilmiştir. Eğer bina ilk iki kıstası sağlıyorken, üçüncü kıstas (taşıyıcı duvar tipi) düşey delikli tuğla ya da delikli briket ise, malzeme kalitesi orta ; diğer durumlarda ise malzeme kalitesi kötü olarak değerlirilmiştir.

49 32 Ayrıca yukarıda belirtilenler dışında, EK-A nın basımı aşamasında sehven yapıldığı düşünülen bazı eksiklikler tespit edilmiştir. Bu kapsamda, betonarme binaların değerlirilmesinde kullanılan Çizelge 2.3 te (Tablo A.3) düşeyde düzensizlik ile ilgili bir parametre değeri verilmemiş olduğundan, hesaplamada planda düzensizlik için verilen parametre değerleri esas alınmıştır. Yine, yığma yapıların değerlirilmesi ile ilgili bölümde, plandaki olumsuzlukların değerlirilmesinde kullanılan Çizelge 2.7 de (Tablo A.7) kat sayıları sütunu olmamasına rağmen, diğer tablolardaki durum esas alınarak verilmiş olan puanlamanın 1 ile 5 arasındaki kat sayılarına göre olduğu varsayılmıştır. Yine sehven yapılmış olan eksiklikler kapsamında, EK-A nın A maddesinde plan geometrisi ile ilgili olarak Planda düzensizlik durumu Düzenli ise olumsuzluk parametre değeri 0, Düzenli ise 1 alınacaktır ifadesi yer almasına rağmen, Çizelge 2.7 deki (Tablo A.7) geometri parametre değeri 0, 1 ve 2 olarak verilmiş olup, 2 olarak verilen parametre değerinin sehven yazıldığı varsayılarak dikkate alınmamış, sadece 0 ve 1 değerlerine tekabül eden ceza puanları hesaba katılmıştır.

50 33 3. YAPILAN ÇALIŞMALAR Bu bölümde çalışma alanındaki binaların performans puanlarının belirlenmesi kapsamında veri toplama formlarının doldurulmasına yönelik olarak yapılan çalışmalar anlatılmıştır. Bu çerçevede öncelikle riskli alan ilan edilen bölge, üzerindeki yapılaşma açısından tanıtılmış, bölgenin depremselliği, zemin durumu incelenmiş ve elde edilen veriler ışığında veri toplama formları doldurularak, gerekli hesaplamalar yapılmıştır Çalışma Alanı ile İlgili Genel Bilgi Proje kapsamında risk alanı olarak ilan edilen bölgenin yaklaşık yüz ölçümü 550 hektar olup, Niğde İline bağlı Merkez İlçesinde yer almaktadır. Merkez İlçede yer alan bölgenin sınırları Resim 3.1 de görülmektedir. Bölge içerisinde toplam 10 adet mahalle yer almakta olup, mahallelerde yer alan yapı türleri ve sayıları Çizelge 3.1 de verilmiştir. Resim 3.1. Çalışma yapılan alanın uydu görüntüsü

51 34 Çizelge 3.1. Risk Değerlirme Bölgesinde Yer Alan Mahalleler ve Yapı Sayıları Mahallenin İsmi Yapı Türü Yapı Sayısı Selçuk Mahallesi Burhan Mahallesi Çayır Mahallesi Efibey Mahallesi Eskisaray Mahallesi İlhanlı Mahallesi Saruhan Mahallesi Songur Mahallesi Şahinali Mahallesi Şahsüleyman Mahallesi Çalışma Alanı Toplam Betonarme 695 Yığma 153 Diğer 23 Betonarme 52 Yığma 138 Diğer 2 Betonarme 99 Yığma 13 Betonarme 60 Yığma 74 Diğer 19 Betonarme 69 Yığma 14 Diğer 1 Betonarme 338 Yığma 108 Diğer 16 Betonarme 30 Yığma 4 Diğer 1 Betonarme 11 Yığma 2 Betonarme 173 Yığma 15 Diğer 6 Betonarme 69 Yığma 5 Betonarme 1596 Yığma 526 Diğer 68 Çizelge 3.1 de görüldüğü üzere bölgede toplam 2190 adet yapı olduğu tespit edilmiş olup, bu yapılardan 1596 adetinin betonarme (46 adeti 8 kat ve üstü), 526 adetinin yığma yapı ve 68 adetinin diğer yapı (çelik yapı, prefabrik yapı, inşaat halindeki yapı, tarihi yapı, metruk yapı) olduğu belirlenmiştir.

52 Bölgenin Depremselliği Risk değerlirmesinin yapılacağı bölge Niğde İl sınırları içerisinde yer almakta olup, Niğde İli nin deprem haritası Harita 3.1 de verilmiştir [29]. Haritaya göre il sınırları içerisinde 1. ve 2. derece deprem bölgesinde yer alan herhangi bir alan bulunmazken, ilin güneybatısında yer alan çok dar bir alan 3. derece deprem bölgesinde, il arazinin geniş bir bölümü ise 4. ve 5. derece deprem bölgesinde kalmaktadır. Tez kapsamında incelenen bölge ise Niğde İli, Merkez İlçesi olup, dördüncü derece deprem bölgesinde yer almaktadır [30]. Harita 3.1. Niğde İli deprem bölgeleri haritası [29] Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi Deprem Araştırma Enstitüsü deprem veri kayıtlarından elde edilen, Niğde İli nde son 5 yıl içerisinde kaydedilen depremler EK-3 te sunulmuş olup, kayıtlardan yapılan incelemede son beş yılda Niğde İl sınırları içerisinde meydana gelen en büyük depremin Çamardı nda meydana geldiği görülmüştür [31]. Söz konusu deprem 30 Eylül 2011 tarihinde, saat 23:40 ta Niğde-Çamardı merkezinde

53 36 meydana gelmiş olup; depremin büyüklüğü (MI) 4.3, dışmerkez koordinatları K D ve odak derinliği km. olarak belirlenmiştir (Resim 3.2). Resim 3.2. Niğde - Çamardı depremi merkezi [29] Depremin meydana geldiği bölge araştırmacılar Şaroğlu vd. (1987) tarafından Ecemiş Koridoru diye adlandırılan KKD-GGB sol yanal doğrultu atımlı tektonik bir kuşağın Çamardı yakınlarıdır [32]. Çamardı'nın 10 km. kadar doğusunda yer alan Aladağ'ın eteğindeki fay, Arpat ve Şaroğlu (1975) tarafından Demirkazık Fayı olarak adlandırılmış bu fayda belirgin doğrultu atım saptanamamıştır. Ancak depremden sonra yapılan odak mekanizması çözümü, büyüklüğü (MI) 4.3 olan depremin sol yanal doğrultu atımlı bir faydan kaynaklandığını göstermiştir [33]. Tez kapsamında risk değerlirmesinin yapıldığı bölge son beş yıl içerisinde meydana gelen en büyük depremin gerçekleştiği Çamardı ilçesine yaklaşık olarak 40 km mesafede olup, proje bölgesinde bu süre içerisinde aletsel olarak ölçülen önemli sayılabilecek bir deprem meydana gelmemiştir.

54 Niğde il sınırları içerisindeki faylar Yaklaşık 50 km lik bölümü Niğde il idari sınırları içinde kalan Ecemiş fayı, ilin güney doğusunda kalmaktadır. Ecemiş fayı morfolojide de belirgin izler geliştirmiştir. Büyük alüvyal yelpazeler, sıralı tepeler, asılı vadiler, taraçalar, ötelenmiş ya da dönmüş vadiler, üçgen yüzeyler ve çöküntü havzaları gibi unsurlar bu morfolojik izlerden başlıcalarıdır [34]. İkinci önemli fay ise Tuzgölü fayıdır. Toplam 180 km uzunluğundaki fayın 35 km lik bölümü il idari sınırları içerisinde kalmaktadır. Kuzey batı-güney Doğu genel uzanımlı eğim atım bileşeni olan sağ yanal doğrultu atımlı bir fay olarak bilinmektedir. Fay, Hasan Dağı ile Meliz Dağı arasında doğal bir sınır meydana getirmektedir. Meliz Dağı nın bulunduğu blok faylanmanın ardından yükselmiş, Hasan Dağı tarafındaki blok ise alçalmıştır. Keçiboyduran-Meliz fayı ve Çiftlik fayları diğer faylara örnek gösterilebilir. Bu fay zonları aynı zamanda önemli deprem alanlarına tekabül etmektedir. Bu açıdan değerlirildiğinde Niğde ili depremsellik bakımından nispeten avantajlı bir konumda yer almaktadır Bölgenin Genel Jeolojisi Niğde İl sınırları, kuzeybatıda Aksaray İlinin Gülağaç ve Güzelyurt ilçesi, kuzeyde Nevşehir İlinin Derinkuyu ve Acıgöl ilçesi, kuzeydoğuda Kayseri İlinin Yahyalı ve Yeşilhisar, batı ve güneybatıda Konya İlinin Emirgazi, Ereğli ve Halkapınar, güneyde İçel İlinin Çamlıyayla ve Tarsus, güneydoğu ve doğuda Adana İlinin Aladağ ve Pozantı ilçeleri ile komşudur. Niğde İli deniz seviyesinden yaklaşık 1300 m yükseklikte bulunmaktadır. İlin kuzeyini 2963 m lik kotuyla zirvesi ile Meliz Dağı oluşturur. Güney ve güneydoğu sınırlarını Orta Torosların temeli niteliğindeki Bolkar Dağları ve onun uzantısı biçiminde olan Aladağlar kuşatır [35]. Sedimanter, volkanik, plütonik, ofiyolitler ve metamorfik kayaçlar Niğde ilinin litolojisini oluşturan kayaçlardır. Sedimanter Kayaçlar çökelmiş karbonatlar, neritik kireçtaşları, kırıntılılar, travertenler, yamaç molozları ve alüvyonlardan oluşmaktadır. Karbonatlar, kireçtaşları ve neritik kireçtaşları; Bolkar ve devamındaki Aladağ kütleleri bünyesinde yer almaktadır. Bu kütlelerin kuzeye dönük kesimlerinde Eosen yaşlı volkanitler yer

55 38 almaktadır. Ulukışla Tersiyer Havzası olarak adlandırılan ve asıl yayılış alanı il sınırları dışında kalan havzanın kayaçları üzerinde Hasan, Keçiboyduran ve Meliz Dağı gibi önemli volkanik kütleler yükselmiştir [36]. Bor ovası, Çardak ovası, Misli ovası ve bu ovanın kuzey kesimi ise Kuvaterner alüvyonlar, yüksek kütlelerden taşınan karasal kırıntılar ve volkanik çökellerden meydana gelmektedir. Niğde ilinin kuzey yarısı neredeyse tümüyle volkanitlerden oluşmaktadır. Yüzeylenen volkanik kayaçlar genellikle andezit, bazalt ve piroklastiklerden oluşmaktadır. Aşıntılar sonrasında yüzeye çıkan volkanizmaların eseri Plütonik kayaçlar yörede oldukça etkili olan metamorfizmaya neden oldukları için ayrıca önem taşımaktadır. Üst Kretase-Eosen plütonik kayaçları Granit, Granitoyit, Gabro ve Syenit lerden meydana gelmektedir. Niğde il merkezi ile ilin doğusunda geniş bir alanda görülmektedir. Bölgede etkili olan metamorfik kayaçlar ağırlıklı olarak, mermer, gnays, kuvarsit, şist, kalkşist, amfibolit ve fillitlerden oluşmaktadır. Niğde doğusu ile Aladağların kuzeyi arasında kalan çok geniş bir saha tümüyle metamorfiklerden oluşmaktadır [35]. Niğde İli ve çevresinin genel jeolojisi Harita 3.2 ve Harita 3.3 teki gibi bir yayılım göstermektedir. Harita 3.2. Niğde İli nin jeoloji haritası (ölçeksiz) [37]

56 39 Harita 3.3. Niğde İli nin genelleştirilmiş jeomorfoloji haritası (ölçeksiz) [38] Metamorfitler en yaşlı kaya birimlerini ve temeli oluştururlar. Bu temel üzerinde Alt Tersiyerden itibaren günümüze kadar bu havzada denizel, gölsel tortullar oluşurken bir yandan da volkanizma faaliyetleri ile volkanik kayaçlar meydana gelmiş ve tüm bu oluşuklar genç Kuvaterner çökelleri tarafından örtülmüştür. Bölgenin genelleştirilmiş stratigrafik dikme kesiti Şekil 3.1 de sunulmuştur.

57 SENOZOYİK Gümişler PALEOZOYİK NİĞDE METAMORFİK BİRİMİ Aşıgediği Metamorfitleri ± MEZOZOYİK (?) PALEOJEN ULUKIŞA - ÇAMARDI GRUBU ± TERSİYER NEOJEN NİĞDE BÖLGESİ MİYOSEN PLİYOSEN ± HHASANDAĞI, KEÇİBOYDURAN, MELENDİZDAĞI, VOLKANİTLER SİSTEM SERİ GRUP SİMGE 40 ORMASYON LİTOLOJİ TANIM KUATERNER PLİYOSEN MİYOSEN GÜN. ÜST Yamaç Molozu Qy ALT Eski Alüvyon Qe ÜST ALT ÜST KUATERNER Yeni Alüvyon Qal Burç Form. Meliz Andeziti Meliz Tüfü Meliz Aglomerası Tma21 Tmt Tmap For. Tg Çanaktepe Form. Tça İncesu KAYALARIGökbez Ti İgnimbiriti Tbu - Yeni Alüvyon - Yamaç Molozu - Eski Alüvyon - Andezit - Meliz Tüfü - Çamurtaşı, - Göl Kalkeri - Çakılıtaşı, Kumtaşı, silttaşı - Çakıltaşı, Kumtaşı, Silttaşı - Kökür - Çakıltaşı,Kumtaşı, Çamurtaşı ORT Çukurbağ Form. Tçu - Marn, Killi Kireçtaşı, - Çamırtaşı, Kumtaşı ALT Kızılöz Formasyonu Tku - Anhidrit, Jips OLİGOSEN ÜST Kurtulmuş Tepe For. Tku ALT Kabaktepe Evoporiti Tk1 ÜST Bozbeltepe Form. Tb - Kumtaşı, Kireçtaşı, EOSEN ORT Karatepe Kireçtaşı Çamardı Form. Tbk Tç Şeyl, Silttaşı ALT Başmakçı Kireçtaşı Elmalı Monzonit Siyenit Tçb TQe - Andezitik lav, Tüf, Aglomera, çakıltaşı, kumtaşı, kireçtaşı, şeyl PALEOSEN ÜST Ulukışla Form. Tu - Granit, Granodiyorit, Ultramafik Kayaçlar Üçkapılı Granodiyoriti Sineksizyayla Metagabrosu Mz ü Mzws - Gnays, Kuvarsit, Amfibolit, Mermer Meta-Ofiyolit MzQs Amfibolit PzMzAa - Üçkapılı Granotoidi Gnays PzMzAg Kuvarsit Mermer PzMzag PzMzAmr - Gnays, Kuvarsit, Amfibolit, Mermer Kaleboynu Metamorfitleri PzMzk PzMzgmr Gnays PzMzagn MetamorfitiMermer Şekil 3.1. Niğde İli ve çevresinin genelleştirilmiş stratigrafik kesiti (ölçeksiz) [37]

58 Çalışma Alanının Zemin Sınıflandırması Niğde İli ve çevresinin geoteknik incelenmesine ait sondaj bilgileri; Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ndan (Altyapı ve Kentsel Dönüşüm Hizmetleri Genel Müdürlüğü) temin edilerek, çalışma alanının zemin sınıflandırması çalışmasında kullanılmıştır. Niğde İli ve çevresinin geoteknik incelenmesine ait yaklaşık 22 adet sondaj Şekil 3.2 de belirtilen çalışma alanının içerisinde yapılmış olup; bu sondajlara ait sondaj logları EK-4 te sunulmuştur. Şekil 3.2. Çalışma alanı içerisindeki zemin sondaj yerleri (ölçeksiz)

59 42 Niğde İli, Merkez İlçe sınırları içerisinde bulunan ve 6306 sayılı Kanun kapsamında riskli alan ilan edilen bölge içerisinde kalan sondaj verileri derlenmiş ve DBYBHY (2007) nin 6. Bölümü kapsamında verilen zemin sınıfları (Çizelge 3.2) ve zemin grupları (Çizelge 3.3) tabloları baz alınarak çalışma alanının zemin sınıflandırması yapılmıştır (Çizelge 3.4). Çizelge 3.2. Zemin grupları (DBYBHY, 2007) [4] Zemin Grubu Zemin Grubu Tanımı Stand. Penetr. (N/30) Relatif Sıkılık (%) Serbest Basınç Direnci (kpa) Kayma Dalgası Hızı (m/s) (A) 1. Masif volkanik kayaçlar ve ayrışmamış sağlam metamorfik kayaçlar, sert çimentolu tortul kayaçlar Çok sıkı kum, çakıl Sert kil ve siltli kil... > 50 > > 1000 > 400 > 1000 > 700 > 700 (B) 1. Tüf ve aglomera gibi gevşek volkanik kayaçlar, süreksizlik düzlemleri bulunan ayrışmış çimentolu tortul kayaçlar Sıkı kum, çakıl Çok katı kil ve siltli kil (C) 1.Yumuşak süreksizlik düzlemleri bulunan çok ayrışmış metamorfik kayaçlar ve çimentolu tortul kayaçlar Orta sıkı kum, çakıl Katı kil ve siltli kil < (D) 1.Yeraltı su seviyesinin yüksek olduğu yumuşak, kalın alüvyon tabakaları Gevşek kum Yumuşak kil, siltli kil... < 10 < 8 < 35 < 100 < 200 < 200 < 200

60 43 Çizelge 3.3. Yerel zemin sınıfları (DBYBHY, 2007) [4] Yerel Zemin Sınıfı Z1 Z2 Z3 Z4 Tablo 6.1 e Göre Zemin Grubu ve En Üst Zemin Tabakası Kalınlığı (h 1 ) (A) grubu zeminler h 1 15 m olan (B) grubu zeminler h 1 > 15 m olan (B) grubu zeminler h 1 15 m olan (C) grubu zeminler 15 m < h 1 50 m olan (C) grubu zeminler h 1 > 50 m olan (C) grubu zeminler h 1 > 10 m olan (D) grubu zeminler Çizelge 3.4. Çalışma bölgesi içerisine düşen sondajlar ve zemin sınıfı Sondaj No Tabaka Kalınlığı (m) Tabaka Ana Zemin Cinsi SPT Sayısı Yeraltı Su Seviyesi (m) Zemin Grubu 7 15 kum 19 6 C Z3 8 >15 silt >26 - B Z2 11 >20 kum 12 2 C Z3 17 >20 kil 9 2 C Z3 18 >20 kum 25 4 C Z3 20 >16 kil 11 3 C Z3 21 >20 kil 4 3 D Z4 22 >20 kil 4 2 D Z4 23 >15 kil 5 10 D Z4 28 >15 kil B Z2 29 >12 kil 18 4 B Z2 30 >15 silt 7 3 D Z4 31 >20 silt 7 1 D Z4 33 >15 kum 19 3 C Z3 34 >19 silt 9 - C Z3 36 >19 silt 11 4 C Z3 40 >15 silt 7 2 D Z kaya - - C Z kum 22 2 C Z kum 24 - C Z kum 30 - C Z2 69 >15 kum 19 4 C Z3 Zemin Sınıfı

61 44 Çizelge 3.4. teki zemin sınıflandırmasına bağlı olarak, çalışma alanı zemin sınıflarına göre bölgelere bölünmüş ve bölgeler Şekil 3.3 te gösterilmiştir. Yapısal analizlerde bu zemin sınıfları göz önünde bulundurulmuştur. Şekil 3.3. Çalışma alanı zemin sınıfı bölgeleri (ölçeksiz)

62 Çalışma Alanındaki Binaların İncelenmesi Tez kapsamında yapılan çalışmada 550 hektarlık alanda yer alan 2190 adet bina EK-A kapsamında verilen veri toplama formlarına göre incelenmiş olup, bu bölümde inceleme yapılan binalarla ve veri toplama formları ile ilgili olarak yapılan tespitlere yer verilmiştir Betonarme binalar ve betonarme veri toplama formuna dair tespitler Betonarme veri toplama formunda bina kimlik bilgileri ve bina teknik bilgilerinden oluşan iki ayrı kısım yer almakta olup, çalışmalar sırasında öncelikle binanın kimlik bilgileri oluşturulmuştur. Resim 3.3. Saha çalışması örnek betonarme bina fotoğrafı

63 46 Bina kimlik bilgilerinin oluşturulması kapsamında, binanın mahalle, sokak, bina numarası bilgileri ile coğrafi koordinatlar yerinde tespit edilmiş olup, binanın pafta, ada, parsel bilgilerinin temini için Niğde İli Kent Rehberi, uydu görüntüleri ve alana ait imar planları kullanılmıştır. Resim 3.4. Saha çalışması örnek betonarme bina veri toplama formu

64 47 Bina tahmini yaşı için varsa binaların kapı girişlerinde yazan tarihler baz alınmış, yoksa bina veya mahalle sakinlerinden bilgi alınmıştır. Bina kimlik bilgilerinin toplanması ile ilgili olarak birçok mahallede bilgi temini hususunda sorun yaşanmamakla birlikte, özellikle ruhsatsız yapıların bulunduğu mahallelerde bina numaralarının temini hususunda bina numarasının bina üzerinde bulunmaması sebebiyle sorun yaşanmıştır. Bina kimlik bilgilerinin doldurulması safhasında yaşanan bir diğer sorun da güncel olmayan mahalle ve sokak adları olup, söz konusu bilgilerin en güncel haliyle tespit edilebilmesi için yine Niğde İli Kent Rehberi nden yararlanılmıştır. Bina kimlik bilgilerinin oluşturulmasının ardından teknik bilgiler ile ilgili verilerin toplanması aşamasına geçilmiş olup; betonarme binalar için hazırlanan veri toplama formunun, sokaktan tarama yönteminin amacına uygun şekilde dışarıdan gözleme dayalı olarak doldurulabilecek nitelikteki sorulardan hazırlandığı görülmüştür. Bu çerçevede, formda yer alan bina kat adedi, ağır çıkma durumu, kısa kolon durumu, tabi zemin eğimi, yapı nizamı, normal kat fonksiyonu gibi bilgiler direkt olarak dışarıdan tespit edilebilen bilgiler olup, çalışma kapsamında bu verilerin tespitinde genel olarak bir sorun yaşanmamıştır. Resim 3.5. Ağır çıkması olan bir bina

65 48 Resim 3.6. Tabî zemin eğimi olan bir bina Form kapsamında binada zayıf veya yumuşak kat olup olmadığı hususuyla ilgili soru için, EK-A kapsamında yapılan açıklama yeterli olmuş ve bu durum DBYBHY de verilen hesaplamalara dayandırılmadan tamamen gözlemsel olarak binalardaki yükseklik farkı ve belirgin rjitlik farkı tespit edilmesi halinde işaretlenmesi gereken bir seçenek olarak sunulmuş olup; bu haliyle sokaktan tarama yöntemi kapsamında dışarıdan gözlemsel olarak belirlenebilir bir özellik olarak kontrol edilebilmiştir.

66 49 Resim 3.7. Zayıf/Yumuşak kat içeren bir bina Veri toplama formunda yer alan deprem bölgesi seçeneği için; çalışma alanına dahil olan tüm mahalleler saha çalışma öncesinde, Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası ndan yararlanılarak tespit edilmiş olup, zemin sınıfına ait bilgiler ise daha önceden belirtildiği üzere alanda yapılan sondaj çalışmaları ve ilgili belediyesinden elde edilen verilerden yararlanılmak suretiyle her bir sokak için belirlenmiş ve veri toplama formalarına işlenmiştir. Yine veri toplama formunda yer alan düşeyde düzensizlik ve planda düzensizlik tespiti ile ilgili olarak EK-A kapsamında yapılmış olan tanımlamalara bakıldığında, bu tanımlamaların özünde DBYBHY de bu kavramlar için yapılmış olan tanımlamalarla benzeştiği ancak yine de buradaki düzensizliklerden farklı olduğu görülmektedir. Zira DBYBHY de planda düzensizliğe sebebiyet verebilecek olan ağır çıkma durumu ve düşeyde düzensizlikler arasında sayılmış olan zayıf/yumuşak kat durumları EK-A da planda ve düşeyde düzensizlik durumlarından bağımsız olarak ayrıca olumsuz parametre olarak dikkate alınmıştır.

67 50 Planda düzensizlik durumu için yapılmış olan Planın geometrik olarak simetrik olmaması ve düşey yapısal elemanların düzensiz yerleştirilmesi olarak tanımlanmakta olup, binada burulmaya yol açabilecek şekildeki plan düzensizlikleri dikkate alınacaktır. ifadesi anlaşılır görünse de saha çalışmalarında söz konusu düzensizliğin tespit edilebilmesi için açıklamanın detaylandırılması gerektiği düşünülmektedir. Şöyle ki; planın geometrik olarak simetrik olmaması öncelikle bazı binalar için dışarıdan tespit edilebilecek bir durum ise de her bina için durum böyle değildir. Diğer taraftan planın geometrik olarak simetrik olması veya olmaması durumunun tespitinde izin verilebilecek sınırlar şekil örneklemeleri ile netleştirilmelidir (yığma yapıların düzenli ve düzensiz geometri durumunun tespitinde yapılan şekil örneklemeleri gibi). Ayrıca yine tanımda verilen düşey yapısal elemanların düzensiz yerleştirilmesi hususu da bina içerisine hatta bağımsız bölümlere girilmeden dışarıdan tespit edilebilecek bir husus değildir. Belirtilenler doğrultusunda planda düzensizlik tespiti için yapılmış olan tanımın ve tespit kıstaslarının netleştirilmesi gerekmektedir. Resim 3.8. Planda düzensizlik içeren bir bina

68 51 Veri formunda yer alan düşeyde düzensizlik durumunun tespiti de bazı belirsizlikler taşımaktadır. EK-A da yapılmış olan Düşeyde devam etmeyen çerçeve ve değişen kat alanlarının etkisini yansıtmak amacıyla dikkate alınacaktır. Bina yüksekliği boyunca devam etmeyen kolonlar veya perdeler düşeyde düzensizlik oluşturur. tanımı kapsamında bina yüksekliği boyunca devam etmeyen düzey taşıyıcı elemanların tespiti ancak dış çerçevede çıkmalara oturmuş olan kolon bulunması halinde veya girilebilmesi halinde dükkan katlarında iptal edilmiş olan kolon tespit edilmesi halinde anlaşılabilecek bir durum olup, diğer durumlardaki düşey süreksizliklerin dışarıdan gözlemsel olarak tespiti mümkün değildir. Yine ifadede yer alan değişen kat alanlarının etkisi ifadesindeki kastın ne olduğu tam olarak anlaşılamamıştır. (Zira düşey yönde geometrik olarak daralarak veya genişleyerek kat alanı değişen binalar olduğu gibi, çatı katı olan binalarda veya çıkması olan binalarda da değişen kat alanı söz konusu olmaktadır.) Belirtilen sebeplerle bu iki tanımın da detaylandırılması gerekirse şekil örneklemeleri ile daha anlaşılır hale getirilmesi gerekmektedir. Saha çalışması kapsamında kontrol edilen plandaki ve düşeydeki düzensizlik durumlarının amacı doğrultusunda tespit edilerek puanlamaya doğru yansıtılabilmesi için EK-A nın hazırlanması aşamasında görev alan öğretim görevlilerinden bilgi alındıktan sonra belirlen kıstaslar çerçevesinde incelemeler yapılarak söz konusu belirsizlikler giderilmeye çalışılmıştır. Veri formunda tespit hususunda en çok zorlanılan konulardan biri mevcut durum ve binanın görsel kalitesi ile ilgili sorulan soru olmuştur. Söz konusu kavram, EK-A da Binanın görünen kalitesi; malzeme ve işçilik kalitesi ile binanın bakımına verilen öneme göre iyi, orta ve kötü olarak sınıflandırılacaktır. şeklinde net olarak açıklanmış olsa da, oldukça göreceli bir kavram olduğundan, binaların tespit aşamasında iyi orta ve kötü olarak sınıflandırılması oldukça zor olmuştur. Bu çerçevede alan genelinde adil bir sınıflandırma yapılabilmesi için veri toplanması işlemine geçilmeden önce tüm alanın gezilerek binaların genel durumuyla ilgili bir kanaate varılması ve buna göre söz konusu sınıflandırmanın yapılmasının daha sağlıklı olacağı anlaşılmış ve bu çalışmada da bu şekilde uygulanmıştır. Yine bu sorunun cevabında iyi, orta ve kötü şeklinde üç derece olarak verilmiş olan sınıflandırmanın çok iyi, iyi, orta, kötü ve çok kötü şeklinde en az beş dereceye çıkarılması ve puanlamanın da buna göre yapılması halinde söz konusu verinin tespiti ve puanlamadaki yansıması açısından daha sağlıklı sonuçlar elde edileceği düşünülmektedir.

69 52 a) iyi b) orta c) kötü Resim 3.9. Mevcut durum ve bina görsel kalitesini örnekleyen bina fotoğrafları

70 Yığma binalar ve yığma veri toplama formuna dair tespitler EK-A kapsamında yığma bina için hazırlanmış olan yığma yapı veri toplama formu, bina kimlik bilgileri, bina dışı gözlemler, bina içi gözlemler ve genel gözlemler olmak üzere dört kısımdan teşkil edilmiştir. Formların, sadece dışarıdan gözleme dayalı tespite yönelik olmadığı, fazlaca detaylandırıldığı görülmüş olup, bu durum yığma yapılarda sağlıklı bir sokak taraması yapılmasına kısmen engel olmuştur. Bu kapsamda öncelikle bina kimlik bilgileri doldurulmuş olup; formda yer alan bina kimlik bilgileri formatı, betonarme veri toplama formu ile aynı olmamakla birlikte aynı içerik esas alınmış ve aynı yöntemlerle doldurulmuştur. Resim Saha çalışması örnek yığma bina fotoğrafı

71 54 Resim Saha çalışması örnek yığma bina veri toplama formu Bina kimlik bilgilerinin tespitinin akabinde, bina teknik bilgilerinin tespit edilmesi aşamasına geçilmiştir. Bu çerçevede yığma bina türünün belirlenmesi için formdan da görülebileceği üzere donatılı yığma, donatısız yığma, kuşatılmış yığma ve karma olmak üzere dört ayrı seçenek verilmiş olup, EK-A da bu kavramlara dair gerekli tanımlamalar ve örneklemeler yapılmıştır. Söz konusu bilgi her ne kadar dışarıdan yapılan gözlemlerle direkt olarak anlaşılamasa da, esas ve temel bilgi olduğu için bu sorunun cevap bulması önem arz etmektedir. Bu sebeple bina incelemesi kapsamında yığma bina tipi ilgili olan

72 55 veri; gerek bina sakinlerinden alınan bilgi, gerek binanın yaşı, niteliği, ruhsat durumu ve gerekse mühislik tecrübesi ile en doğru şekilde belirlenmeye çalışılmıştır. Akabinde bina dışı gözlemler başlığı altında sorulan kat adedi, yapı nizamı, cepheye göre kat farklılığı, bina boşluk düzeni, plan genişlikleri ve boşluk miktarı gibi sorular bina dışı gözleme dayalı olarak cevaplanabilmiştir. Bu kapsamda binanın geometrisi ile ilgili olarak sorulan soruda betonarme binalar için hazırlanmış olan veri formundaki sorudan farklı olarak daha anlaşılır bir soru sorulmuş ve bina geometrisi ile ilgili olarak düzenli ve düzensiz olarak iki seçenek sunulmuş olup, bu tespitin kolaylaşması için düzenli ve düzensiz geometri için şekil olarak örneklemeler yapılmıştır. Yine bina boşluk düzeninin yorumlanması ile ilgili olarak şekil örneklemelerine gidilerek anketörler doğru ve sağlıklı verinin elde edilmesi amacıyla yönlirilmiştir. a) ortada bitişik b) köşede bitişik Resim Yığma yapılarda yapı nizamına dair örnekler Ancak, bina içi gözlemler ve genel gözlemler başlığı altında sorulan sorulardan bazıların tespiti için dışarıdan gözlemin yeterli olmadığı görülmüştür. Bu kapsamda duvar kalınlığı, kat yüksekliği, mesnetlenmemiş duvar boyu gibi soruların cevabı için bina içine girerek inceleme yapmak gerekmekte; düşey hatıl, yatay hatıl, lento varlığı ve malzemesi gibi soruların cevabı için ise hasarlı tespit gerekmektedir. Yine bu sorular kapsamında

73 56 sorulmakta olan taşıyıcı duvar tipi ve harç malzemesinin tespiti, bazı binalarda dışarıdan gözlemle yapılabilmekte ise de birçok binada bu verilerin kesin olarak belirlenebilmesi için yine hasarlı tespit gerekmekte olup, bahsedilen tespit yöntemleri sokak taramasının kapsamı dışında kalmakta ve saha çalışma ekibinin işini zorlaştırmaktadır. Ancak çalışma kapsamında söz konusu verilerin toplanması için azami çaba gösterilmiş olup, bunun için öncelikle tip binaların belirlenmesi suretiyle bazı binaların içine girilerek bina içi gözlemsel veriler tespit edilmiştir. Bazı verilerin tespitinde de yığma tipinin belirlenmesi kapsamında başvurulan yöntemlere başvurulmuş olup; bu veriler gerek bina sakinlerinden alınan bilgi, gerek binanın yaşı, niteliği, ruhsat durumu ve gerekse mühislik tecrübesi ile en doğru şekilde belirlenmeye çalışılmıştır. a) Duvar tipi moloz taş harç malzemesi b) Duvar tipi düşey delikli tuğla, harç çamur malzemesi çimento Resim Taşıyıcı duvar tipi ve harç malzemesine göre yığma bina örnekleri Çalışma kapsamında kullanılan değerlirme yönteminin 1-7 katlı betonarme ve 1-5 katlı yığma yapılar için geçerli olması nedeniyle kat sayıları sınırlar dışında kalan yapılar, prefabrik yapılar çelik yapılar, ahşap yapılar, metruk yapılar, tarihi yapılar ile inşaat halinde olan yapılar kapsam dışı kalmış olup; bu yapılar için performans puanı hesaplanmamış ancak fotoğraflama ve tespit yapılmıştır. Ayrıca, çalışma alanında yapı bütünlüğü bozulmuş olan yapılar tespit edilmiş olup; bu yapılar metruk yapılar olarak kategorize edilmiş ve bunların da performans puanı hesaplanmamıştır.

74 57 Resim Metruk bina örnekleri Daha önce değinildiği üzere İstanbul Deprem Master Planı çerçevesinde mevcut binaların deprem performansının belirlenmesi amacıyla Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi ve Yıldız Teknik Üniversitesi öğretim görevlilerinden teşkil edilen çalışma gruplarınca birçok hızlı tarama yöntemi değerlirilmiş ve neticede İstanbul daki mevcut binaların birinci kademe değerlirilmesi kapsamında kullanılmak üzere Şekil 3.6 daki değerlirme formu oluşturulmuştur. EK-A kapsamında kullanılan veri toplama formları tespiti istenen bilgiler açısından, bu form ile kıyaslandığında, betonarme binalar için talep edilen bilgilerin bu formdaki bilgilerle oldukça benzeştiği, ancak yığma yapı için istenen bilgilerin bu formda çok daha az olduğu ve sadece dışarıdan yapılacak gözleme göre kolaylıkla doldurulabileceği görülmektedir.

75 58 Şekil 3.4. İstanbul Deprem Master Planı kapsamında hazırlanan birinci kademe değerlirme formu [24]

76 Bina Sayısı ÇALIŞMA SONUÇLARI VE DEĞERLENDİRMELER Çalışmaların yürütüldüğü risk değerlirme alanında yapılan incelemeler sonucunda alan içerisinde yer alan toplam 10 mahallede 2190 adet yapının yer aldığı, bu yapılardan 1596 adetinin betonarme yapı (46 adeti 8 kat ve üstü), 526 adetinin yığma yapı, 22 adetinin prefabrik yapı, 13 adetinin çelik yapı, 13 adetinin inşaat, 2 adetinin tarihi yapı, 2 adetinin cami ve 16 adetinin metruk yapı olduğu belirlenmiştir. Bu yapıların kat sayılarının dağılımları inceliğinde betonarme yapıların çoğunlukla 4 katlı, yığma yapıların ise genellikle 1 katlı oldukları tespit edilmiştir. İncelemenin yapıldığı bölgede sayıca en fazla yapının Selçuk Mahallesi nde bulunduğu tespit edilmiş olup, Selçuk Mahallesi nde yer alan betonarme yapıların birçoğunun genelde görülen tri gösterdiği ve mahallede 300 adet dört katlı betonarme yapının bulunduğu belirlenmiştir. 600 Bütün Bölge (Betonarme Yapı) Diğer Kat Sayısı Şekil 4.1. Çalışma alanındaki betonarme yapıların kat sayılarının dağılımı Bölgede yer alan betonarme yapıların kat sayılarının dağılımları Şekil 4.1 de, yığma yapıların kat sayılarının dağılımları ise Şekil 4.2 de gösterilmiştir. Çalışma alanında yer

77 Bina Sayısı 60 alan 10 mahalle için betonarme ve yığma yapıların kat sayılarının dağılımlarını gösteren grafikler ise ayrıca EK-5 te verilmiştir. Bütün Bölge (Yığma Yapı) Kat Sayısı Şekil 4.2. Çalışma alanındaki yığma yapıların kat sayılarının dağılımı 4.1. Risk Bölgesindeki Yapıların Performans Puanı Dağılımları Çalışma alanındaki yapıların performans puanları, daha önce de belirtildiği üzere EK-A daki hızlı değerlirme tekniği kullanılarak hesaplanmıştır. Yöntemin 1-7 katlı betonarme ve 1-5 katlı yığma yapılar için geçerli olması nedeniyle kapsam dışı bırakılan yapılar; 46 adeti sekiz kat ve üstü betonarme yapı, 22 adeti prefabrik yapı, 13 adeti çelik yapı, 13 adeti inşaat, 2 adetinin tarihi yapı, 2 adeti cami ve 16 adeti metruk yapı olmak üzere toplam 114 adet olup, bu yapılar için de veri toplama formu doldurulmuş ve fotoğraflama yapılmıştır. Netice itibariyle çalışma kapsamında, 1550 adet betonarme yapı ile 526 adet yığma yapının performans puanı hesaplanmıştır. İncelenen her bina için uygun olan veri toplama formu dışardan yapılan gözleme dayalı olarak doldurulmuş ve formdaki bilgiler kullanılarak her yapı için tanımlanan başlangıç puanından yapıda gözlenen yapısal kusurlara göre belirlenen ceza puanları düşülerek,

78 Bina Sayısı 61 yapıların sonuç performans puanları hesaplanmıştır. Sonuçta elde edilen performans puanı ne kadar düşükse binanın riski o kadar yüksek olmaktadır. Çalışma alanında yer alan betonarme yapılar için hesaplanan performans puanlarının dağılımlarını gösteren grafik Şekil 4.3 te, yığma yapıların performans puanlarının dağılımlarını gösteren grafik Şekil 4.4 te verilmiştir Betonarme Yapıların Performans Puanı Dağılımı 68 Ortalama= Stn. Sapma= Stn. Sapma= Bina Puanı Şekil 4.3. Çalışma alanındaki betonarme yapıların performans puanı dağılımları Grafikten de görülebileceği gibi betonarme bina performans puanları -40 ile 285 arasında değişmekte olup; incelenen betonarme binaların performans puanlamasına dair bazı örnekler Resim 3.15 te verilmiştir.

79 62 a) performans puanı: -40 b) performans puanı: 55 c) performans puanı: 75 d) performans puanı: 85 Resim Betonarme binaların performans puanlamasına dair bazı örnekler

80 63 e) performans puanı:145 f) performans puanı: 170 g) performans puanı: 200 h) performans puanı: 285 Resim (devam) Betonarme binaların performans puanlamasına dair bazı örnekler

81 Bina Sayısı 64 Betonarme yapıların performans puanlarının dağılımları inceliğinde 1550 adet yapının ortalama performans puanı değeri 116 puan olarak hesaplanmıştır. Bu değer oldukça yüksek bir puan olup, bölgedeki betonarme yapıların önemli bir bölümünün performans puanlarının yüksek olduğunu göstermektedir puan aralığındaki tüm yapıların ortalama 116 puan değerinden büyük olduğu kabul edildiğinde toplam 942 yapının performans puanı ortalama değerde ya da daha yüksek olarak hesaplanmıştır. Yapıların % 61 i ortalama performans puanından daha yüksek performans puanına sahiptir. Betonarme yapılar için hesaplanan standart sapma değeri 48 puandır. Standart sapma değerinin oldukça yüksek olması betonarme yapıların performans puanlarının çok daha büyük bir aralıkta yayıldığını ve değerlerin oluşturduğu dağılımın çok daha büyük bir aralığa dağıldığını göstermektedir. Betonarme yapıların performans puanları arasında çok daha büyük farklılıklar bulunmaktadır. Betonarme yapıların performans puanı dağılımında, ortalama değerden standart sapma değeri kadar sağa ve sola hareket edildiğinde yapıların önemli bir bölümünün puan aralığında yer aldığı görülmektedir Yığma Yapıların Performans Puanı Dağılımı Ortalama= Stn. Sapma= Stn. Sapma= Bina Puanı Şekil 4.4. Çalışma alanındaki yığma yapıların performans puanı dağılımları

82 65 Yığma yapılar için elde edilen performans puanı dağılımı inceliğinde puanların 20 ile 120 puan arasında değiştiği görülmekte olup; incelenen yığma binaların performans puanlamasına dair bazı örnekler Resim 3.16 da verilmiştir. Alandaki 526 adet yığma yapının ortalama performans puanı değeri 75 olarak hesaplanmış olup; bu değer çoğunluğu tek katlı yığma yapılardan meydana gelen bir topluluk için ortalama bir değer olarak kabul edilebilir puan aralığındaki yapılarının tümünün ortalama değerden büyük olduğu kabul edildiğinde, 325 adet yığma yapının ortalama performans puanından daha büyük değerde performans puanına sahip olduğu düşünülebilir. Yığma yapıların % 62 sinin performans puanı ortalama performans puanından büyük elde edilmiştir. Yığma yapıların performans puanı dağılımı için hesaplanan standart sapma değeri 13 olarak hesaplanmıştır. Bu değer betonarme yapılar için hesaplanan standart sapma değerinden oldukça küçüktür. Yığma yapılar için hesaplanan standart sapma değerinin daha küçük hesaplanması performans puanlarının daha dar bir alanda yayıldığını ve aralarındaki farkın daha düşük olduğunu göstermektedir. Yığma yapı performans puanı dağılımında standart sapma değeri kadar ortalama değerden sağa ve sola hareket edildiğinde yığma yapıların performans puanlarının büyük bir oranla puan aralığında toplandığı görülmektedir.

83 66 a) performans puanı: 30 b) performans puanı: 45 c) performans puanı: 45 d) performans puanı: 50 e) performans puanı: 85 f) performans puanı: 115 Resim Yığma binaların performans puanlamasına dair bazı örnekler

84 67 Tüm çalışma bölgesi için verilmiş olan bina performans puanı dağılımı grafikleri dışında, çalışma alanında yer alan betonarme ve yığma yapılar için mahalle bazında hazırlanmış olan performans puanı dağılımı grafikleri EK-6 da verilmiştir. Ayrıca, elde edilen tüm veriler ışığında çalışma alanında performans puanı belirlenen binalar, düşük puandan yüksek puana doğru değişen bir renk skalası yardımıyla tematik harita üzerinde gösterilmiş (Şekil 4.5) olup, haritanın A2 boyutunda basılan kopyası EK-7 de verilmiştir. Çalışma alanı içerisindeki 1550 adet betonarme yapı, toplanan veriler kapsamında betonarme yapılarda performans puanının düşmesine neden olan etkiler içerisinde yer alan ağır çıkmalar, yumuşak kat, kısa kolon, düşeyde düzensizlik ve planda düzensizlik gibi etkiler yönüyle de incelenmiş olup; bu yapılarda sayı olarak en fazla kısa kolon etkisinin görüldüğü tespit edilmiştir adet betonarme yapının 557 adedinde kısa kolon etkisi görülürken, 437 binada ağır çıkma ve 436 binada yumuşak kat durumu tespit edilmiştir. Son olarak planda düzensizlik ve düşeyde düzensizlik ise sırasıyla 203 ve 121 yapıda görülmüştür. Betonarme yapılarda görülen ceza puanı etkilerinin çalışma alanı içerisinde yer alan mahalleler bazında dağılımı Çizelge 4.1 de gösterilmiştir. Çizelge 4.1. Betonarme yapılarda ceza puanı etkilerinin dağılımı Mahalle adı Ağır çıkma Zayıf/yumuşak kat Kısa kolon Düşeyde düzensizlik Planda düzensizlik Selçuk İlhanlı Çayır Efibey Şahsüleyman Saruhan Songur Şahinali Eskisaray Burhan Toplam

85 68 Şekil 4.5. Çalışma alanındaki tüm yapıların performans puanı dağılımı tematik haritası

86 Sonuçların Değerlirilmesi 6306 sayılı Kanun kapsamında bir hızlı tarama yöntemi olarak sunulmakta olan Binaların Bölgesel Deprem Risk Dağılımını Belirlemek İçin Kullanılabilecek Yöntemler başlıklı EK-A nın rehberliğinde inceleme alanında toplam 2076 adet binanın performans puanı hesaplanmış ve puan dağılımları grafikler ve tematik haritalar üzerinde gösterilmiş olup; yöntem kapsamında hesaplanan performans puanlarının değerlirilmesine yönelik herhangi açıklama, sınır değer veya metot yer almadığı için EK-A kapsamında yapılan çalışma bu kısımda tamamlanmıştır. Çalışma bu haliyle söz konusu alanda yer alan binaların performans puanı olarak sıralamasını ve belirli alanlarda belirli bir puan aralığında yoğunlaşmış olan binaları göstermekte olup, yöntem kapsamında binaların riskli, orta riskli veya risksiz olarak derecelirilmesi söz konusu değildir. Mevcut verilerle binalar arasında ancak bir performans puanı sıralaması ve karşılaştırılması yapılabilmekte olup, buna göre performans puanı daha yüksek olan binanın performans puanı daha düşük olan binaya göre daha iyi durumda olduğu söylenebilmektedir. Yine bu kapsamda belirli puan aralığındaki binaların yoğunlaştığı alanlarla ilgili olarak aynı kıyaslama yapılabilmektedir. Buna göre, çalışma sonunda elde edilen verilerden daha düşük performans puanına sahip olan binaların Selçuk Mahallesi, İlhanlı Mahallesi ve Şahinali Mahallesi sınırları içerisinde yoğunlaştığı görülmekte olup; bu kapsamda yapılacak olan afet risk değerlirmesi planlamalarında veya kentsel dönüşüm projesi planlamalarında bu mahallere öncelik verilmesinin uygun olacağı sonucuna varılabilmektedir. Hesaplanan bina performans puanlarının yorumlanması kapsamında mevcut hızlı tarama yöntemlerinden bazıları incelenmiş olup bu çerçevede; İstanbul Deprem Master Planı kapsamında Boğaziçi Üniversitesi ve Yıldız Teknik Üniversitesi tarafından önerilen birinci kademe hızlı değerlirme yönteminde kıstas ölçütü olarak kapasite- istem eğrileri nden yararlanılmakta olup; deprem yer değiştirme isteminin kestirilmesi ve binaların yer değiştirme kapasitelerinin kestirilmesi suretiyle, her bir bina için elde edilen kapasite-istem eğrilerinin karşılaştırılması sonucu binaların deprem performansları bakımından rasyonel bir ön sıralama yapılmaktadır [24].

87 70 Yine aynı master planı çerçevesinde Ortadoğu Teknik Üniversitesi tarafından ikinci aşama değerlirme yöntemi olarak 1-7 katlı betonarme binalar için sunulan yöntem kapsamında, binaların performansının belirlenmesinde hasar indeksi kıstas olarak belirlenmiş olup; buna göre her bir bina için can güvenliği ve hemen kullanılabilirlik performans düzeylerine karşı gelen hasar indeksleri belirlenmekte ve bu değerler kat sayısına bağlı olarak elde edilmiş olan sınır değerleri ile karşılaştırılarak binaların deprem performansları ile ilgili yorum yapılmaktadır. İstanbul Deprem Master Planı kapsamında ikinci aşama değerlirme yöntemi olarak sunulan bir diğer yöntem, İstanbul Teknik Üniversitesi tarafından önerilen Deprem Güvenliği Tarama Yöntemi dir (DGTY). Betonarme çerçeve, perde-çerçeve veya sadece perdelerden oluşan taşıyıcı sisteme sahip bodrum kat harici altı ve/veya daha az katlı bina türü yapılara uygulanabilen bu hızlı tarama yöntemi, dünyaca kabul görmüş hızlı değerlirme yöntemlerinden biri olan Japon Sismik İndeks Yöntemi nin, 1992 Erzincan Depremi, 1998 Adana-Ceyhan Depremi ve 1999 Marmara ve Düzce Depremleri sonrasında farklı hasar seviyelerindeki binalara uygulanması neticesinde ülkemiz koşullarına uyarlanması ile geliştirilmiş bir yöntemdir. Yöntem kapsamında yapının taşıyıcı sisteminin, yaşının ve fiziksel durumunun incelenmesi sonucu elde edilen veriler ışığında yapının deprem performansını gösteren indeks I belirlenmektedir. I indeksi ile yapı için göz önüne alınması uygun olan karşılaştırma indeksi ID karşılaştırılarak yapının deprem güvenliği tahmin edilmektedir. Bu karşılaştırma tüm kritik katlar ve iki asal deprem doğrultusu için ayrı ayrı yapılmakta ve I<ID olduğunda yapının deprem güvenliğinin belirsiz olduğu sonucuna ulaşılmaktadır. Bakırköy İlçesi nde yapılacak olan risk analizi çerçevesinde de, mevcut binaların değerlirilmesi amacıyla İstanbul Üniversitesi Mühislik Fakültesi tarafından geliştirilmiş olan bir hızlı tarama yöntemi kullanılmıştır. Hızlı Durum Tespit Yöntemi DURTES adını taşıyan yöntem kapsamında; incelenen her bir bina için Göreceli Durum Tespit Puanı elde edilmekte ve yapıların depremde olası hasar riskleri belirlenmektedir. Sonuçta elde edilen yapı puanları neticesinde yapılar, risk seviyelerine göre; çok yüksek risk, yüksek risk, orta seviyede risk, düşük seviyede risk ve minimum risk olmak üzere 5 ana grupta sınıflandırılmaktadırlar [22].

88 71 ABD Deprem Zararlarını Azaltma Ulusal Programı kapsamında 1988 yılında geliştirilen ve 2002 yılında güncelleştirilen FEMA 154 yönteminde de her bir bina için; yapı türü, deprem bölgesi ve yapının deprem davranışına etki edecek olan olumsuzluklara göre bir S sonuç puanı belirlenmekte olup, selde edilen puanın yorumlanması ile birlikte yapı ile ilgili olarak daha detaylı bir inceleme yapılıp yapılmaması gerektiğine karar verilebilmektedir. Bunun için Yöntem kapsamında bir kıyas değeri belirlenmiş olup; S değerinin bu değerden daha küçük olması halinde yapının mevcut deprem yönetmeliği koşullarına göre yüksek risk taşıdığı kabul edilmekte ve bina için daha ayrıntılı bir inceleme yapılması gerektiğine karar verilebilmektedir [11]. Işık tarafından 2013 yılında yapılmış olan Bitlis İli Yapı Stokunun Birinci Kademe (Sokak Tarama Yöntemi İle) Değerlirilmesi çalışması kapsamında Bitlis İli Merkez İlçesi nde bulunan 324 adet betonarme yapı, Sucuoğlu vd., (2003) tarafından betonarme yapılar için geliştirilen sokak tarama yöntemi ile incelenmiştir [39,40]. Değerlirme kriterleri EK-A kapsamında önerilen yöntem kapsamında betonarme binalar için kullanılan değerlirme kriterleri ile büyük oranda örtüşen yöntem kapsamında hesaplanan bina performans puanlarına göre deprem önceliğinin belirlenmesinde aşağıda verilen deprem puanı sınır değerleri kullanılmıştır: Çizelge 4.2. Binalarda öncelik deprem puanlaması Bina Önceliği Deprem Puanı 1. öncelik öncelik öncelik Yine Sucuoğlu tarafından 2007 yılında yapılan çalışmada; aynı yöntem Düzce ve Kocaeli depremlerinde hasar gören binalardan elde edilen istatistiki verilerin kullanılması ile geliştirilmiş ve Fatih, Zeytinburnu ve Küçükçekmece ilçelerinde bulunan yapı stokuna uygulanmıştır. Her bir bina için belirlenen deprem skoru 50 olarak belirlenen sınır değeri ile kıyaslanmış ve 50 puanın altında kalan binalar yüksek riskli, üstündeki binalar ise düşük riskli olarak belirlenmiştir [23].

89 72 Yukarıda verilen örneklerden görüldüğü üzere, hızlı tarama yöntemleri kapsamda incelenen binalar için hesaplanan performans puanları, farklı kıstas kriterleri çerçevesinde belirlenen değerler ile karşılaştırılmakta ve buna göre binalar risk durumlarına göre sınıflandırılmaktadır. Bu çerçevede, EK-A kapsamında sunulan hızlı tarama yönteminin, mevcut haliyle alan önceliklirilmesi amacına hizmet ettiği, ancak yöntem kapsamında bina performans puanların kıyaslanacağı bir sınır değer belirlenmediği veya risk aralığı ile ilgili bir yönlirme yapılmadığı için binaların risk durumu ile ilgili yorum yapılabilmesi açısından eksik kaldığı düşünülmektedir. Bu tez çalışması kapsamında toplanmış olan verilerin harita üzerinde daha net yorumlanabilmesi için; öncelikle performans puanı belirlenen binaların mühislik tecrübesine dayanılarak değerlirilmesi, akabinde benzer çalışmaların sonuçları ile istatistiki bazı verilerin incelenmesi neticesinde bir sınır değer belirlenmiş olup, veriler bu değere göre tekrar yorumlanmış ve belirlenen sınır değere göre riskli olarak tespit edilen binaların yer aldığı ikinci bir tematik harita hazırlanmıştır (Şekil 4.6). Betonarme ve yığma yapılar için performans puanları dağılımları incelediğinde betonarme yapılar için 68 puan değerinin altında kalan yapıların standart sapma sınırının alt sınırını oluşturduğu, yığma yapılar için ise 62 puanın standart sapma sınırını oluşturduğu görülmektedir. Bu değerlerin birbirine oldukça yakın ve uyumlu çıktığı görülmüştür. Bu nedenle tüm betonarme ve yığma yapılardan oluşan 2076 yapı için tek bir riskli yapı puanı alt seviyesinin belirlenmesinin uygun olduğuna karar verilmiştir. Buna göre, bölgede bulunan 114 adet kapsam dışı yapı hariç, 1550 betonarme ve 526 yığma yapıdan oluşan toplam 2076 yapı için riskli performans puanı sınır değeri 60 puan olarak belirlenmiştir. Buna göre, performans puanı 60 puanın altında kalan betonarme ve yığma yapıların riski yapılar olarak kabul edilmesi ve bir afet acil müdahale planı ya da kentsel dönüşüm projesinde öncelikli olarak ele alınmasının uygun olacağı kanaatine varılmıştır.

90 Şekil 4.6. Çalışma alanındaki 60 puan altındaki yapıların performans puanı dağılımı tematik haritası 73

91 74 Çalışma alanı inceliğinde riskli yapı puanı olarak belirlenen 60 puan ve altındaki yapıların sayıları, 254 adet betonarme ve 92 adet yığma yapı olarak hesaplanmış olup; betonarme yapıların %16 sının, yığma yapıların ise %17.5 unun riskli yapı puanı sınır değerinde veya altında bir puana sahip olduğu görülmüştür. Coğrafi bilgi sistemi yazılımı kullanılarak oluşturulan tematik haritadan çalışma alanı içerisinde riskli yapıların yoğunlaştığı mahallelerin Selçuk Mahallesi, İlhanlı Mahallesi ve Şahinali Mahallesi olduğu görülmektedir. Daha önceden de belirtildiği üzere yapılacak olan afet risk değerlirmesi planlamalarında veya kentsel dönüşüm projesi planlamalarında bu mahallere öncelik verilmesinin uygun olacağı düşünülmektedir. Yapılan incelemeler ve değerlirmeler sonucunda çalışma alanı içerisinde yer alan toplam 1550 betonarme yapı içerisinde, performans puanı 60 puanın altında yer alan 254 yapıdan 139 yapının performans puanının 40 puanın altında olduğu görülmüştür. Yığma yapılarda ise 526 yığma yapı içerisinde, 92 yapının 60 puan değerinin altında performans puanına sahip olduğu, 40 puan ve altında ise sadece 8 yığma yapının yer aldığı görülmektedir. Performans puanı 40 puan ve altında olan yapıların yüksek risk düzeyine sahip oldukları ve yapılacak olan afet risk değerlirmesi çalışmalarında öncelikle ele alınmaları gerektiği düşünülmektedir. Coğrafi bilgi sistemleri yardımıyla oluşturulmuş olan tematik haritalar inceliğinde riskli yapıların hangi bölgelerde yoğunlaştığı görülmekte olup, belirlenen sınır değere göre riskli olarak tespit edilen binaların gösterildiği tematik haritanın (Şekil 4.6) A2 boyutunda basılan kopyası EK-8 de verilmiştir Yorumlar ve Öneriler Bilindiği üzere sokak taraması ile binaların içine girmeden, dışarıdan basitçe gözlenebilen ölçütlerle deprem riski açısından sıralama yapılması, riskli görülen bina sayısının ve kent içindeki dağılımının tahmin edilmesi amaçlanmakta olup; bu çerçevede bu tez ile yapılmış olan çalışmalar neticesinde aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır: Betonarme yapılar için hazırlanmış olan veri toplama formunun veri içeriği olarak sokak taramasına uygun olduğu ve amacına hizmet ettiği, ancak inceleme aşamasında doğru ve sağlıklı veri elde edilebilmesi için bazı kavramların daha açık ve anlaşılır

92 75 olarak açıklanması, bazı verilerin tespitine yönelik olarak şekil örneklemelerine yer verilmesi, bazı tespitler için de seçeneklerin çoğaltılarak puanlamanın daha hassas yapılmasının uygun olacağı kanaatine varılmıştır. Yığma yapılar için hazırlanan veri toplama formunda ise dışarıdan gözleme dayalı olarak talep edilen veriler dışında fazlaca detay veri istiği, bu kapsamda sokaktan tarama yönteminden bir adım ileriye gidilerek ikinci aşama değerlirme yöntemleri için başvurulan usullere yönelmek gerektiği, hatta bazı verilerin tespiti için binaların kapsamlı incelenmesi için yapılan işlemlere (hasarlı tespit, röntgen vb.) başvurulmak zorunda kalındığı görülmüştür. Bu sebeple söz konusu formun, tespit edilmesi binanın risk durumunun belirlenmesi için çok önem arz eden bazı veriler dışında (yığma tipi, taşıyıcı duvar malzemesi vb.) birinci aşama değerlirme yöntemleri kapsamında sokaktan taramaya yönelik olarak düzenlenmesi gerektiği düşünülmektedir. Yine, yığma yapıların performans puanlarının hesaplanması kapsamında hesaplama yöntemi ile yazılımın açıklandığı bölümde tespit edilmiş olan belirsizliklerin giderilerek hesap kriterlerinin açıklığa kavuşturulması gerekmektedir. Diğer taraftan, her iki formda da dikkat çeken hususlardan bir tanesi kaçak binalarla ilgili herhangi bir puanlama yapılmamış olmasıdır. Bilindiği üzere kaçak binalar herhangi bir ruhsata bağlı olmaksızın, mühislik hizmeti almadan ve herhangi bir denetime tabi olmadan gelişigüzel inşa edilen yapılar olup, söz konusu durumun ayrıca bir olumsuzluk parametresi olarak ele alınması ve bina performans puanına yansıtılmasının uygun olacağı düşünülmektedir. Ayrıca veri toplanması kapsamında ilgili belediyelerle işbirliği içinde olunması, buralardan elde edilecek olan ruhsat, yapı kullanma izni, imar durumu vb. bilgi, belge ve dokümanların kullanılması ve varsa coğrafi bilgi sistemlerinden yararlanılması suretiyle daha doğru ve sağlıklı verilere daha kısa zamanda ulaşılacağı görülmüştür. Bina veri toplama formlarının doldurulması aşamasında doğru ve sağlıklı veri elde edilebilmesi için saha inceleme ekibinin; kesinlikle inşaat mühisliği veya inşaat teknikerliği bölümlerinden mezun olmuş olan ve veri toplama formunda talep edilen

93 76 verileri doğru tespit ederek yorumlayabilecek bilgi ve birikime sahip olan kişilerden seçilmesi gerekmektedir. Yine saha çalışmasındaki hata oranının en aza çekilebilmesi için inceleme öncesi, saha ekibine tarama yöntemi ile ilgili kapsamlı bir eğitim verilmesi ve inceleme ekibiyle birlikte yeterli sayıdaki tip binada inceleme yapılması ve örnek formların doldurulması büyük önem arz etmektedir. Ayrıca inceleme öncesi tüm alanın gezilerek binalarla ilgili genel bir kanaat oluşturulması da binalar arasında adaletli bir değerlirme için büyük yarar sağlayacaktır. Saha çalışmaları kapsamında yaşanan sıkıntılardan bir diğeri de konu hakkında bilgisi olmayan vatandaşın inceleme yapan teknik personele olan güven problemi, yapılan çalışmaya önyargı ile yaklaşması, bina fotoğraf çekimlerini ve incelemeleri özel hayatına müdahale olarak algılaması veya binasının ki bilgisi dışında elinden alınabileceğini düşünmesi bu sebeplerle zaman zaman saldırgan bir tutum içine girebilmesi olup, söz konusu problemin aşılması kapsamında saha ekibinin önceden bilgilirilmesi ve vatandaşa yaklaşım hususunda eğitim verilmesi, gerekirse inceleme alanından sorumlu güvenlik güçlerinden de yardım talep edilerek önceden önlem alınması çalışmaların verimli olabilmesi için uygun olacaktır sayılı Kanun kapsamında EK-A ile Binaların Bölgesel Deprem Risk Dağılımını Belirlemek İçin Kullanılabilecek Yöntemler başlığı altında bir hızlı tarama yöntemi olarak sunulmakta olan yöntemin, mevcut haliyle alanların önceliklirilmesi amacına hizmet ettiği, ancak yöntem kapsamında bina performans puanların kıyaslanacağı bir değer belirlenmediği veya risk aralığı ile ilgili bir yönlirme yapılmadığı için binaların risk durumu ile ilgili yorum yapılabilmesi açısından eksik olduğu kanaatine varılmıştır. Bina performans puanı belirlenen binaların mühislik tecrübesine dayanılarak değerlirilmesi, akabinde benzer çalışmaların sonuçlarının kullanılması ve istatistiki bazı verilerin incelenmesi neticesinde belirlenmiş olan sınır değer ile tez çalışması kapsamında toplanmış olan verilerin daha net yorumlanabildiği görülmüştür.

94 77 Yukarıda belirtilenler doğrultusunda; mevcut yöntem kapsamında puanlamanın daha sağlıklı ve gerçekçi bir biçimde yapılabilmesi için, kullanılan veri toplama formlarının tespit edilen eksiklikler doğrultusunda revize edilmesinin ve EK-A kapsamında sunulan birinci aşama değerlirme yöntemini tamamlayıcı olarak veya ikinci aşama değerlirme yöntemi olarak, binaların risk durumlarını belirlemeye yönelik bir karşılaştırma kriteri geliştirilmesinin gerekli olduğu düşünülmektedir. Mevcut hızlı tarama yöntemi kapsamında bir sınır değer belirlenebilmesi amacıyla yapılacak başka bir çalışmada; incelenen herhangi bir alandaki binaların performans puanı, taşıyıcı sistemi, kat sayısı, yaşı vb. kriterlerinin baz alınması suretiyle belirli bir grubu temsil edebilecek tip binaların belirlenmesi, belirlenen bu binaların, 6306 sayılı Kanun kapsamında binaların tekil olarak risk durumlarının tespit edilebilmesi amacıyla hazırlanmış olan Riskli Yapıların Tespit Edilmesine İlişkin Esaslar çerçevesinde tek tek incelenmesi ve çıkan sonuca göre tip binaların temsil ettiği grubun risk durumuyla ilgili bir karar verilmesi suretiyle incelenen alandaki binalar için bir sınır değer belirlenmesinin mümkün olduğu düşünülmektedir.

95 78

96 79 KAYNAKLAR 1. Birinci, F. (2013). Türkiye nin Depremselliği ve Yapı Stoku Yönünden Mevzuat ve Mali Politikaların Kentsel Dönüşümü Zorlaştıran Unsurları. Türkiye Deprem Mühisliği ve Sismoloji Konferansı, Mustafa Kemal Üniversitesi, Hatay. 2. Türkiye İstatistik Kurumu. (2012). Ekonomik Göstergeler. (2012). Ankara: TÜİK Matbaası ISBN Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik, (ABYYHY). (1998). Ankara: Yayım, 02/09/1997 tarihli ve sayılı Resmî Gazete. Değişiklik, 02/07/1998 sayılı ve sayılı Resmî Gazete. 4. Deprem Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik, (DBYYHY). (2007). Ankara: Yayım, 06/03/2007 tarihli ve sayılı Resmî Gazete. Değişiklik, 03/05/2007 sayılı ve sayılı Resmî Gazete. 5. Öcal, C., İnce, H.H. (2012). Türkiye de Mevcut Yapı Stoku ve Kentsel Dönüşüm. Sdu Internatıonal Journal Of Technologıcal Scıences, 4(2), sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun. (2012). Ankara: Yayım, 15/12/2012 tarihli ve sayılı Resmî Gazete. 7. Shiga, T., Shibata, A., and Takahashi, T. (1968). Earthquake Damage and Wall Index of Reinforced Concrete Buildings. Proceedings of the Tohuku District Symposium. Architectural Institute of Japan, No. 12, December, pp Boduroğlu H.,Çağlayan P. (2007). Mevcut Yapıların Değerlirmesinde Bir Tarama Yöntemi. Altıncı Ulusal Deprem Mühisliği Konferansı, İstanbul. 9. FEMA 154-ATC-21. (1998). Rapid Visual Screening of Buildings for Potential Seismic Hazards: A handbook, Applied Technology Council, Federal Emergency Management Agency Washington DC. 10. FEMA 155-ATC (1998). Rapid Visual Screening of Buildings for Potential Seismic Hazards:Supporting Documentation, Applied Technology Council, Federal Emergency Management Agency, Washington DC. 11. FEMA 154, FEMA 155. (2002). Rapid Visual Screening of Buildings for Potential Seismic Hazards: A handbook, Applied Technology Council, Federal Emergency Management Agency Washington DC. 12. Tezcan, S.S., Gürsoy, M. (2002). Zero Loss of Life During a Future Earthquake, Proceedings of the Regional Workshop on Seismic Hazard and Risk Management. Tsakhkadzor, Armenia, Organised by the Armenian National Survey for Seismic Protection.

97 Tezcan, S.S., Gürsoy, M., Kaya, E. ve Bal İ.E. (2002). Depremde Yıkılacak Binalar Önceden Nasıl Belirlenir. Karadeniz Teknik Üniversitesi, Gümüşhane Mühislik Fakültesi Dekanlığı, Gümüşhane ve Yöresinin Kalkınması Sempozyumu, Gümüşhane. 14. Tezcan, S. S., Gürsoy, M., Kaya, E. ve Bal, İ. E. (2003). Depremde Can Kaybını Önleme Projesi. Kocaeli 99 Acil Durum Konferansı, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul. 15. Bal, İ.E. (2005). Deprem Etkisindeki Betonarme Yapıların Göçme Riskinin Hızlı Değerlirme Yöntemleri İle Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. 16. Bal, İ.E., Tezcan, S.S. ve Gülay, G. (2007). Betonarme Binaların Göçme Riskinin Belirlenmesi için P25 Hızlı Değerlirme Yöntemi. Altıncı Ulusal Deprem Mühisliği Konferansı, İstanbul. 17. Gülay, G., Tezcan, S.S. Bal, İ.E., Sevinç S. (2008. Binaların Deprem Güvenliği Konusunda Geliştirilen P25 Puanlama Yönteminin Kalibrasyonu ve Pilot Bölge Uygulaması. TÜBİTAK 106M278 no lu Projesi, İstanbul. 18. Yıldızlar, B., Gürsoy, G., Damcı, E., Öztorun, N., Çelik, T. (2002). Mevcut Yapı Stokunun Deprem Riski Açısından Durum Tespiti İçin Bir Yöntem ve Sonlu Elemanlar Yöntemi İle Kıyaslanması. Gümüşhane ve Yöresinin Kalkınması Sempozyumu, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Gümüşhane Mühislik Fakültesi, Gümüşhane. 19. Gürsoy, M.G., Yıldızlar, B., Öztorun, N.K., Çelik, T. (2003). Mevcut Yapı Stokunun Deprem Riski Açısından Durum Tespiti İçin Bakırköy İlçesi Örneği İle Önerilen Yöntem. Küçükçekmece ve Yakın Çevresi Teknik Kongresi, Deprem ve Planlaması, Küçükçekmece Belediyesi, İstanbul. 20. Yıldızlar, B., Gürsoy, M.G., Öztorun, N.K., Çelik, T. (2003). Mevcut Yapı Stokunun Deprem Riski Açısından Durum Tespiti İçin Bakırköy İlçesi Örneği İle Önerilen Yöntem. Deprem Sempozyumu, Kocaeli. 21. İstanbul Üniversitesi. (2003). Bakırköy İlçesi Yerleşim Alanlarının Zemin-Yapı Etkileşimine Bağlı Risk Analizi Araştırma Projesi Sonuç Raporu, İstanbul Üniversitesi Araştırma ve Yardım Vakfı Eğitim Faaliyetleri İşletmesi, İstanbul. 22. Temür R. (2006). Hızlı Durum Tespit (DURTES) Yöntemi ve Bilgisayar Programının Geliştirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. 23. Sucuoğlu, H. (2007). Kentsel Yapı Stoklarında Deprem Risklerinin Sokaktan Tarama Yöntemi İle Belirlenmesi, Altıncı Ulusal Deprem Mühisliği Konferansı, İstanbul. 24. İstanbul için Deprem Master Planı, (İDMP). (2003). İstanbul Büyükşehir Belediyesi Planlama ve İmar Dairesi Zemin ve Deprem İnceleme Müdürlüğü, İstanbul 25. Boduroğlu H., Çağlayan P. (2007). Mevcut Yapıların Değerlirmesinde Bir Tarama Yöntemi. Altıncı Ulusal Deprem Mühisliği Konferansı, İstanbul.

98 Kamer Y., Demircioglu, M., B., Erdik, M., Hancilar, U., Harmandar, E., Sesetyan, K. Tuzun, C., Yenidogan C. and Zulfikar, A.,C. (2010). Earthquake Lost Estimation Routine (ELER) v3.0 User Manual. Network of Research Infrastructures for European Seismology (NERIES)-JRA3, İstanbul. 27. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile Boğaziçi Üniversitesi Arasında 6306 Sayılı Kanun Kapsamında İmzalanan Ortak Hizmet Protokolü. (2013). Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Altyapı ve Kentsel Dönüşüm Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Ankara sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun un Uygulama Yönetmeliği. (2012). 15/12/2012 tarihli ve sayılı Resmî Gazete, Ankara. 29. İnternet: Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, Deprem Dairesi Başkanlığı. (2015). Niğde İli Deprem Bölgeleri Haritası. URL: is%2fdepbolge%2fnigde.gif&date= , Son ErişimTarihi: Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası. (1996). Mülga Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, Afet İşleri Genel Müdürlüğü, Deprem Araştırma Dairesi Başkanlığı, Ankara. 31. İnternet: Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi, Deprem Araştırma Enstitüsü (2015). Niğde Depremleri. URL: e-depremleri-1&date= , Son ErişimTarihi: Şaroğlu, F., Emre, Ö. ve Boray, A. (1998). Türkiye nin Diri Fayları ve Depremselliği; Maden Tetkik Arama (MTA), Rapor No: 8174, Ankara. 33. Arpat, E.ve Şaroğlu, F. (1975). Türkiye'deki Bazı Önemli Genç Tektonik Olaylar. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 18(1), Şatır, D., Tüysüz, O., Akyüz, S. ve Barka, A. (2003). Dündarlı-Elekgölü (Niğde) Civarının Morfolojik Özellikleri ve Ecemiş Fayı nın Etkileri. İTÜ Avrasya Yerbilimleri Enstitüsü Kuvaterner Çalıştayı IV, İstanbul. 35. Sever, R., ve Kopar, İ. (2002). Niğde İli nin Başlıca Coğrafi Özellikleri. Atatürk Üniversitesi, Erzurum. 36. Ketin, İ. (1983). Türkiye Jeolojisi ne Genel Bir Bakış. İstanbul Teknik Üniversitesi Vakfı, Yayın No:32, İstanbul. 37. Maden Tetkik Arama (MTA). (2009). Türkiye Yeraltı Kaynakları (İllere Göre), Ankara: MTA Yayınları, Yerbilimleri ve Kültür Serisi, No: Kopar, İ. (2001). Yukarı Zamantı Çayı Havzası nın Fiziki Coğrafyası. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.

99 Işık,E. (2013). Bitlis İli Yapı Stokunun Birinci Kademe (Sokak Tarama Yöntemi İle) Değerlirilmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 17(1), Akkar, S., Sucuoğlu, H. (2003). PGV Sensitive Deformation Demands and a Rapid Damage Assessment Approach. Seismic Assessment and Rehabilitation of Existing Buildings, NATO Science Series, Kluwer Academic Publishers,

100 EKLER 83

101 84 EK-1. Betonarme binaların performans puanı hesaplaması için yazılan kod clc clear all prompt = {'yapısal sistem: Betonarme çerçeve=0, betonarme çerçeve + perde=1','serbest Kat Sayısı:','yapı nizamı: ayrık:0, bitişik:1, köşede bitişik:2','bitişik binalarla döşeme seviyesi: aynı:0, farklı:1','ağır çıkma: var:1, yok:0','zayıf/yumusak kat: var:1, yok:0','kısa kolon: var:1, yok:0','düşeyde düzensizlik: var:1, yok:0','planda düzensizlik: var:1, yok:0',' bina görsel kalitesi: iyi:0, orta:1, kötü:2','tabi zemin eğimi: düz:0, eğimli:1','zemin sınıfı:1-4','deprem bölgesi :1-4'}; dlg_title = 'Bina Özellikleri'; num_lines = [1]; def = {'1','1','1','1','1','1','1','1','1','1','1','1','1'}; answer = inputdlg(prompt,dlg_title,num_lines,def); ys=str2num(answer{1}); ks=str2num(answer{2}); bb=str2num(answer{3}); kseviye=str2num(answer{4}); ac=str2num(answer{5}); yk=str2num(answer{6}); kk=str2num(answer{7}); dd=str2num(answer{8}); pd=str2num(answer{9}); gk=str2num(answer{10}); tye=str2num(answer{11}); zs=str2num(answer{12}); db=str2num(answer{13}); hata=0; %hata mesajları for i=1:13 h(i)=str2num(answer{i}); if h(i)~=floor(h(i)) h = msgbox('sadece tam sayı kullanın','hata','error'); hata=1; if hata==1 break if ys>1 ys<0 h = msgbox('yapısal sistem türü hatalı girildi','hata','error'); break if ks<1 ks>7 h = msgbox('kat sayısı hatalı girildi','hata','error'); break if bb>2 bb<0 h = msgbox('yapı nizamı hatalı girildi','hata','error'); break if kseviye>1 kseviye<0 h = msgbox('bitişik binalarla döşeme seviyesi hatalı girildi','hata','error'); break if ac>1 ac<0 h = msgbox('ağır çıkma bilgisi hatalı girildi','hata','error'); break

102 85 EK-1. (devam) Betonarme binaların performans puanı hesaplaması için yazılan kod if yk>1 yk<0 h = msgbox('yumuşak-zayıf kat bilgisi hatalı girildi','hata','error'); break if kk>1 kk<0 h = msgbox('kısa kolon bilgisi hatalı girildi','hata','error'); break if dd>1 dd<0 h = msgbox('düşeyde düzensizlik bilgisi hatalı girildi','hata','error'); break if pd>1 pd<0 h = msgbox('planda düzensizlik bilgisi hatalı girildi','hata','error'); break if gk>2 gk<0 h = msgbox('bina görsel kalitesi hatalı girildi','hata','error'); break if tye>1 tye<0 h = msgbox('tabi zemin eğimi hatalı girildi','hata','error'); break if zs>4 zs<1 h = msgbox('zemin sınıfı hatalı girildi','hata','error'); break if db>4 db<1 h = msgbox('deprem bölgesi hatalı girildi','hata','error'); break % %tehlike bölgesi hesabı if db==1 if zs>2 tb=1; else tb=2; if db==2 if zs>2 tb=2; else tb=3; if db==3 if zs>2 tb=3; else tb=4; if db==4 tb=4; %

103 86 EK-1. (devam) Betonarme binaların performans puanı hesaplaması için yazılan kod %Taban Puan Hesabı + Ek yapısal sistem puanı Hesabı %tehlike bölgesi 1 için hesap if tb ==1 if ks <= 2 tbp=90; if ys==1 tbp=tbp+100; if ks == 3 tbp=80; if ys==1 tbp=tbp+85; if ks == 4 tbp=70; if ys==1 tbp=tbp+75; if ks == 5 tbp=60; if ys==1 tbp=tbp+65; if ks >= 6 tbp=50; if ys==1 tbp=tbp+55; % %tehlike bölgesi 2 için hesap if tb ==2 if ks <= 2 tbp=120; if ys==1 tbp=tbp+100; if ks == 3 tbp=100; if ys==1 tbp=tbp+85; if ks == 4 tbp=90; if ys==1 tbp=tbp+75; if ks == 5 tbp=80;

104 87 EK-1. (devam) Betonarme binaların performans puanı hesaplaması için yazılan kod if ys==1 tbp=tbp+65; if ks >= 6 tbp=65; if ys==1 tbp=tbp+55; % %tehlike bölgesi 3 için hesap if tb==3 if ks <= 2 tbp=160; if ys==1 tbp=tbp+100; if ks == 3 tbp=140; if ys==1 tbp=tbp+85; if ks == 4 tbp=130; if ys==1 tbp=tbp+75; if ks == 5 tbp=110; if ys==1 tbp=tbp+65; if ks >= 6 tbp=90; if ys==1 tbp=tbp+55; % %tehlike bölgesi 4 için hesap if tb==4 if ks <= 2 tbp=195; if ys==1 tbp=tbp+100; if ks == 3 tbp=170; if ys==1 tbp=tbp+85;

105 88 EK-1. (devam) Betonarme binaların performans puanı hesaplaması için yazılan kod if ks == 4 tbp=160; if ys==1 tbp=tbp+75; if ks == 5 tbp=135; if ys==1 tbp=tbp+65; if ks >= 6 tbp=110; if ys==1 tbp=tbp+55; % % %Olumsuzluk Parametre Puanı Hesabı % iki kat ve daha az if ks <= 2 % ayrık bina if bb==0 opp=(-10)*yk+(-10)*gk+(-10)*ac+(-5)*dd+(-5)*pd+(-5)*kk+(-3)*tye; % ortada bitişik bina if bb==1 if kseviye==0 opp=(-10)*yk+(-10)*gk+(-10)*ac+(-5)*dd+(-5)*pd+(-5)*kk+(-3)*tye; else opp=(-10)*yk+(-10)*gk+(-10)*ac+(-5)*dd+(-5)*pd+(-5)*kk+(-3)*tye-5; % köşede bitişik bina if bb==2 if kseviye==0 opp=(-10)*yk+(-10)*gk+(-10)*ac+(-5)*dd+(-5)*pd+(-5)*kk+(-3)*tye-10; else opp=(-10)*yk+(-10)*gk+(-10)*ac+(-5)*dd+(-5)*pd+(-5)*kk+(-3)*tye-15; % % 3 kat if ks == 3 % ayrık bina if bb==0 opp=(-20)*yk+(-10)*gk+(-20)*ac+(-10)*dd+(-10)*pd+(-5)*kk+(-3)*tye; % ortada bitişik bina if bb==1 if kseviye==0 opp=(-20)*yk+(-10)*gk+(-20)*ac+(-10)*dd+(-10)*pd+(-5)*kk+(-3)*tye;

106 89 EK-1. (devam) Betonarme binaların performans puanı hesaplaması için yazılan kod else opp=(-20)*yk+(-10)*gk+(-20)*ac+(-10)*dd+(-10)*pd+(-5)*kk+(-3)*tye-5; % köşede bitişik bina if bb==2 if kseviye==0 opp=(-20)*yk+(-10)*gk+(-20)*ac+(-10)*dd+(-10)*pd+(-5)*kk+(-3)*tye-10; else opp=(-20)*yk+(-10)*gk+(-20)*ac+(-10)*dd+(-10)*pd+(-5)*kk+(-3)*tye-15; % % 4 kat if ks == 4 % ayrık bina if bb==0 opp=(-30)*yk+(-15)*gk+(-30)*ac+(-15)*dd+(-10)*pd+(-5)*kk+(-3)*tye; % ortada bitişik bina if bb==1 if kseviye==0 opp=(-30)*yk+(-15)*gk+(-30)*ac+(-15)*dd+(-10)*pd+(-5)*kk+(-3)*tye; else opp=(-30)*yk+(-15)*gk+(-30)*ac+(-15)*dd+(-10)*pd+(-5)*kk+(-3)*tye-5; % köşede bitişik bina if bb==2 if kseviye==0 opp=(-30)*yk+(-15)*gk+(-30)*ac+(-15)*dd+(-10)*pd+(-5)*kk+(-3)*tye-10; else opp=(-30)*yk+(-15)*gk+(-30)*ac+(-15)*dd+(-10)*pd+(-5)*kk+(-3)*tye-15; % % 5 kat if ks == 5 % ayrık bina if bb==0 opp=(-30)*yk+(-25)*gk+(-30)*ac+(-15)*dd+(-10)*pd+(-5)*kk+(-3)*tye; % ortada bitişik bina if bb==1 if kseviye==0 opp=(-30)*yk+(-25)*gk+(-30)*ac+(-15)*dd+(-10)*pd+(-5)*kk+(-3)*tye; else opp=(-30)*yk+(-25)*gk+(-30)*ac+(-15)*dd+(-10)*pd+(-5)*kk+(-3)*tye-5; % köşede bitişik bina if bb==2 if kseviye==0 opp=(-30)*yk+(-25)*gk+(-30)*ac+(-15)*dd+(-10)*pd+(-5)*kk+(-3)*tye-10; else opp=(-30)*yk+(-25)*gk+(-30)*ac+(-15)*dd+(-10)*pd+(-5)*kk+(-3)*tye-15;

107 90 EK-1. (devam) Betonarme binaların performans puanı hesaplaması için yazılan kod % % 5 kat if ks >= 6 % ayrık bina if bb==0 opp=(-30)*yk+(-30)*gk+(-30)*ac+(-15)*dd+(-10)*pd+(-5)*kk+(-3)*tye; % ortada bitişik bina if bb==1 if kseviye==0 opp=(-30)*yk+(-30)*gk+(-30)*ac+(-15)*dd+(-10)*pd+(-5)*kk+(-3)*tye; else opp=(-30)*yk+(-30)*gk+(-30)*ac+(-15)*dd+(-10)*pd+(-5)*kk+(-3)*tye-5; % köşede bitişik bina if bb==2 if kseviye==0 opp=(-30)*yk+(-30)*gk+(-30)*ac+(-15)*dd+(-10)*pd+(-5)*kk+(-3)*tye-10; else opp=(-30)*yk+(-30)*gk+(-30)*ac+(-15)*dd+(-10)*pd+(-5)*kk+(-3)*tye-15; % % son_puan=tbp+opp; h=num2str(son_puan); h = msgbox(h,'puan'); girdi=str2num(cell2mat(answer))'

108 91 EK-2. Yığma binaların performans puanı hesaplaması için yazılan kod Clc clear all %YIĞMA BİNA TÜRÜ VE DEPREM BÖLGESİ prompt = {'yığma bina türü: donatısız yığma=0,karma=0, kuşatılmış yığma=1, donatılı yığma=2','deprem bölgesi='}; dlg_title = 'yığma bina türü ve deprem bölgesi'; num_lines = [1]; def = {'1','1'}; answer1 = inputdlg(prompt,dlg_title,num_lines,def); %yığma bina türü ys=str2num(answer1{1}); %DEPREM BÖLGESİ db=str2num(answer1{2}); %BİNA DIŞI GÖZLEMLER prompt = {'serbest kat adedi(1-5):','cepheye göre kat farklılığı: var=1,yok=0','bodrum kat:var=1, yok(belirlenemedi)=0','plan geometrisi: düzenli=0, düzensiz=1','plan genişliği(m)(ön cephe)=','plan genişliği(m)(yan cephe)=','zemin kat boşluk miktarı(m)(ön cephe)=','zemin kat boşluk miktarı(m)(yan cephe)=','bina düşey boşluk düzeni: düzenli=0, az düzenli=1, düzensiz=2','yapı nizamı: ayrık=0, bitişik orta=1,bitişik köşe=2','bitişik bina ile yükseklik farkı: yok=0,var=1 ', 'bitişik bina ile döşeme seviyesi: aynı=0, farklı=1','mevcut hasar: yok=0, var=1','tarihi binaya bitişikmi: evet=1, hayır=0'}; dlg_title = 'bina dışı gözlemler'; num_lines = [1]; def = {'1','1','1','1','1','1','1','1','1','1','1','1','1','1'}; answer2 = inputdlg(prompt,dlg_title,num_lines,def); %serbest kat sayısı ks=str2num(answer2{1}); %cepheye göre kat farklılığı kf=str2num(answer2{2}); %bodrum kat bk=str2num(answer2{3}); %g=geometri g=str2num(answer2{4}); %ön cephe plan genişliği opg=str2num(answer2{5}); %yan cephe plan genişliği ypg=str2num(answer2{6}); %zemin kat boşluk miktarı (ön cephe) ocbm=str2num(answer2{7}); %zemin kat boşluk miktarı (yan cephe) ycbm=str2num(answer2{8}); %bd= düşey boşluk düzeni bd=str2num(answer2{9}); %yapı nizamı yn=str2num(answer2{10}); %bitişik bina ile yükseklik farkı bbyf=str2num(answer2{11}); %bitişik bina ile döşeme seviyesi bbds=str2num(answer2{12}); %mh=mevcut hasar mh=str2num(answer2{13}); % tarihi binaya bitişik mi tbb=str2num(answer2{14});

109 92 EK-2. (devam) Yığma binaların performans puanı hesaplaması için yazılan kod %BİNA İÇİ GÖZLEMLER prompt = {'tipik kat yüksekliği(m)','tipik duvar kalınlığı(m)','mesnetlenmemiş duvar boyu(lm)>5m: evet=...kere, hayır=0','iki boşluk arası duvar boyu(lb)<1:evet=...kere, hayır=0','boşluk ve köşe arası duvar boyu(lk)<1.5:evet=...kere, hayır=0'}; dlg_title = 'bina içi gözlemler'; num_lines = [1]; def = {'1','1','1','1','1'}; answer3 = inputdlg(prompt,dlg_title,num_lines,def); %tipik kat yüksekliği tky=str2num(answer3{1}); %tipik duvar kalınlığı tdk=str2num(answer3{2}); % mesnetlenmemiş duvar boyu lm=str2num(answer3{3}); % iki boşluk arası duvar boyu lb=str2num(answer3{4}); % boşluk ve köşe arası duvar boyu lk=str2num(answer3{5}); %GENEL GÖZLEMLER prompt = {'taşıyıcı duvar tipi: dolu tuğla=0, dolu briket=0, delikli briket=1, düşey deliki tuğla=1, gazbeton,kesme taş,moloz taş, kerpiç=2','harç malzemesi:çimento=0, kireç,çamur,yok=1','yığma duvar işçiliği: iyi=0, orta=1, kötü=2','döşeme tipi: betonarme=0, ahşap=1, volto=2', 'yatay hatıl : pencere üstü=0,duvar üstü=1, yok=2,duvar üstü ve pencere üstü aynı anda varsa=3','düşey hatıl:var=aralık miktarı(m), yok=0','lento: var=0, yok=1','lento/hatıl malzemesi: betonarme=0, ahşap=1','çatı tipi: düz, kalkan duvarsız, eğik=0, kalkan duvarlı=1','çatı malzemesi:kiremit, beton, sac=0, toprak=1','duvar bağlantıları: iyi=0, kötü=1','yumuşak/zayıf kat: var=1, yok=0'}; dlg_title = 'genel gözlemler'; num_lines = [1]; def = {'1','1','1','1','1','1','1','1','1','1','1','1'}; answer4 = inputdlg(prompt,dlg_title,num_lines,def); % taşıyıcı duvar tipi tdt=str2num(answer4{1}); %hm=harç malzemesi hm=str2num(answer4{2}); %di= yığma duvar işçiliği ydi=str2num(answer4{3}); %döşeme tipi dt=str2num(answer4{4}); %yatay hatıl yh=str2num(answer4{5}); %düşey hatıl dh=str2num(answer4{6}); %lento lento=str2num(answer4{7}); %lento hatıl malzemesi lhm=str2num(answer4{8}); %çatı tipi ct=str2num(answer4{9}); %çatı malzemesi cm=str2num(answer4{10}); %duvar bağlantıları dbag=str2num(answer4{11}); %yk=yumuşak kat yk=str2num(answer4{12});

110 93 EK-2. (devam) Yığma binaların performans puanı hesaplaması için yazılan kod % %BAĞIMLI DEĞİŞKENLER %1. Duvar Miktarı %dm=duvar miktarı cephe genişliği ve cephe boşluk miktarı için girilen değerler kullanılarak her iki yönde hesaplanır if ocbm<(opg/3) dm1=0; if ocbm>(2*opg/3) dm1=2; else dm1=1; if ycbm<(ypg/3) dm2=0; if ycbm>(2*ypg/3) dm2=2; else dm2=1; dm=max(dm1,dm2); % %2.BİNA NİZAMI %bina nizamı, yapı nizamı ve bitişik bina ile döşeme seviyesi için girilen %değerler kullanılarak hesaplanır if yn==0 ep4=0; if yn==1 if bbyf==0 ep4=0; if bbyf==1 ep4=5; if yn==2 if bbyf==0 ep4=5; if bbyf==1 ep4=10; %ep4=ek puan 4 (bina nizamı için ek puan) %---- %HATIL LENTO YETERLİLİĞİ %yatay hatıl, düşey hatıl, lento, mesnetlenmemiş duvar boyu ve bunların üretildiği malzemenin cinsine %bağlı olarak yeterli yada yetersiz olarak değerlirilir. % DUVAR ÜSTÜ YATAY HATIL+ (LENTO YADA PENCERE ÜSTÜ YATAY HATIL)+ % DÜŞEY HATIL ARALIĞI<4 + MALZEME BETONARME İSE İSE YETERLİ) if yh==0 hl=1;

111 94 EK-2. (devam) Yığma binaların performans puanı hesaplaması için yazılan kod if yh==2 hl=1; if yh==1 if lento==0 if dh>0 && dh<=4 if lhm==0 hl=0; else hl=1; else hl=1; else hl=1; if yh==3 if dh>0 && dh<=4 if lhm==0 hl=0; else hl=1; else hl=1; %MALZEME KALİTESİ %Yapının malzeme kalitesi, harç malzemesi, lento-hatıl malzemesi ve %taşıyıcı duvar tipine bağlı olarak belirlenir (HARÇ: ÇİMENTO, LENTO- HATIL: %BETONARME VE TAŞIYICI DUVAR TİPİ: DOLU TUĞLA, DOLU BRİKET==> İYİ. HARÇ: ÇİMENTO, LENTO-HATIL: %BETONARME VE TAŞIYICI DUVAR TİPİ: DÜŞEY DELİKLİ TUĞLA, DELİKLİ BRİKET==> %ORTA, DİĞER KÖTÜ) if hm==0 if lhm==0 if tdt==0 mk=0; elseif tdt==1 mk=1; else mk=2; else mk=2; else mk=2; %yapısal sistem puanı ysp=ys*30; % % Bina taban puanı if ks==1 if db==1 tp=110;

112 95 EK-2. (devam) Yığma binaların performans puanı hesaplaması için yazılan kod if db==2 tp=120; if db==3 tp=120; if db==4 tp=130; if ks==2 if db==1 tp=100; if db==2 tp=110; if db==3 tp=110; if db==4 tp=120; if ks==3 if db==1 tp=90; if db==2 tp=100; if db==3 tp=100; if db==4 tp=110; if ks==4 if db==1 tp=80; if db==2 tp=90; if db==3 tp=90; if db==4 tp=100; if ks==5 if db==1 tp=70; if db==2 tp=80;

113 96 EK-2. (devam) Yığma binaların performans puanı hesaplaması için yazılan kod if db==3 tp=80; if db==4 tp=90; %EK PUAN 1 %mevcut durum ve kalite ep1=mh*5+mk*10+ydi*5; %mh=mevcut hasar %mk=malzeme kalitesi %ydi=duvar işçiliği %ep1=ek puan 1 %---- %EK PUAN 2 %planda olumsuzluklar if ks==1 ep2=g*5+dm*5+hl*5; if ks==2 ep2=g*10+dm*5+hl*5; if ks==3 ep2=g*10+dm*10+hl*5; if ks==4 ep2=g*15+dm*10+hl*5; if ks==5 ep2=g*20+dm*15+hl*5; %g=geometri %dm=duvar miktarı %hl=hatıl/lento %ep2=ek puan 2 %---- %düşeyde olumsuzluklar if ks==1 ep3=bd*0+kf*5+yk*5; if ks==2 ep3=bd*5+kf*5+yk*5; if ks==3 ep3=bd*5+kf*5+yk*5; if ks==4 ep3=bd*10+kf*5+yk*10; if ks==5 ep3=bd*10+kf*5+yk*10; %bd=boşluk düzeni %kf=kat farklılığı %yk=yumuşak kat %ep3=ek puan 3 %----

114 97 EK-2. (devam) Yığma binaların performans puanı hesaplaması için yazılan kod %diğer puanlar %çatı malzemesi if cm==1 ep5=10; else ep5=0; % % Düzlem dışı deformasyon eğilimi ddde=0; %duvar-döşeme bağlantısı if db==1; ddde=ddde+1; %döşeme tipi if dt>0 ddde=ddde+1; %harç kalitesi if hm>0 ddde=ddde+1; %çatı tipi if ct==1 ddde=ddde+1; %mesnetlenmemiş duvar boyu if lm >= 1 if dh > 4 ddde=ddde+1; else ddde=ddde; else ddde=ddde; if ddde>=3 ep6=10; else ep6=0; son_puan=tp+ysp-ep1-ep2-ep3-ep4-ep5-ep6; h=num2str(son_puan); h = msgbox(h,'puan'); girdi1=str2num(cell2mat(answer1))'; g21=str2num(answer2{1}); g22=str2num(answer2{2}); g23=str2num(answer2{3}); g24=str2num(answer2{4}); g25=str2num(answer2{5}); g26=str2num(answer2{6}); g27=str2num(answer2{7}); g28=str2num(answer2{8}); g29=str2num(answer2{9}); g210=str2num(answer2{10}); g211=str2num(answer2{11}); g212=str2num(answer2{12}); g213=str2num(answer2{13}); g214=str2num(answer2{14});

115 98 EK-2. (devam) Yığma binaların performans puanı hesaplaması için yazılan kod g31=str2num(answer3{1}); g32=str2num(answer3{2}); g33=str2num(answer3{3}); g34=str2num(answer3{4}); g35=str2num(answer3{5}); g41=str2num(answer4{1}); g42=str2num(answer4{2}); g43=str2num(answer4{3}); g44=str2num(answer4{4}); g45=str2num(answer4{5}); g46=str2num(answer4{6}); g47=str2num(answer4{7}); g48=str2num(answer4{8}); g49=str2num(answer4{9}); g410=str2num(answer4{10}); g411=str2num(answer4{11}); g412=str2num(answer4{12}); [girdi1,g21,g22,g23,g24,g25,g26,g27,g28,g29,g210,g211,g212,g213,g214,g31, g32,g33,g34,g35,g41,g42,g43,g44,g45,g46,g47,g48,g49,g410,g411,g412]

116 99 EK-3. Niğde İli nde son beş yılda meydana gelen depremler [31] Tarih Saat Depremin Olduğu Yer Şiddet Büyüklük 30 Eylül :40 Sulucaova-Camardı (Nigde) İlksel IV-V Nisan :49 Kemerhısar-Bor (Nıgde) III Ekim :58 Sulucaova-Camardı (Nigde) İlksel III Ocak :26 Sulucaova-Camardı (Nigde) III Temmuz :24 Çıftehan-Ulukısla (Nıgde) III Ekim :30 Sulucaova-Camardı (Nigde) İlksel III Ekim :46 Çamardı (Nıgde) III Aralık :31 Çamardı (Niğde) III Şubat :32 Çiftehan-Ulukışla (Niğde) III Mart :56 Niğde III Mayıs :22 Niğde III Temmuz :00 Niğde III Mart :27 Kemerhısar-Bor (Niğde) III Ekim :48 Çamardı (Niğde) III Aralık :59 Sulucaova-Camardı (Niğde) III 3.0 ( :59:22) 27 Nisan :28 Çamardı (Niğde) II Haziran :47 Ulukışla (Niğde) II Şubat :07 Niğde II Şubat :56 Ulukısla (Niğde) II Şubat :14 Kemerhısar-Bor (Niğde) II Mart :20 Niğde II Haziran :03 Kemerhısar-Bor (Niğde) II Ekim :48 Gölcük- (Niğde) II Ocak :34 Çamardı (Niğde) II Mayıs :10 Kemerhisar-Bor (Niğde) II Haziran :12 Ulukışla (Niğde) II Ağustos :18 Çiftehan-Ulukışla (Niğde) II Ekim :16 Gölcük- (Niğde) II 2.9

117 100 EK-3. (devam) Niğde İli nde son beş yılda meydana gelen depremler Tarih Saat Depremin Olduğu Yer Şiddet Büyüklük 21 Aralık :45 Çamardı (Niğde) II Mayıs :56 Çamardı (Niğde) İlksel II Ekim :30 Sulucaova-Camardı (Nigde) İlksel II Aralık :27 Pınarcık- (Nigde) İlksel II Nisan :25 Niğde II Mayıs :00 Çamardı (Niğde) II Mayıs :12 Kemerhisar-Bor (Niğde) II Ocak :47 Kemerhısar-Bor (Nıgde) II Haziran :25 Ulukısla (Nıgde) II Temmuz :30 Çıftehan-Ulukısla (Nıgde) II Temmuz :08 Nıgde II Ağustos :04 Çamardı (Nıgde) II Kasım :41 Çamardı (Nıgde) II Kasım :06 Çıftehan-Ulukısla (Nıgde) II Kasım :42 Bor (Nıgde) II Aralık :46 Çamardı (Nıgde) II Aralık :13 Kemerhısar-Bor (Nıgde) II Ocak :26 Nıgde II Mayıs :32 Ulukışla (Niğde) II Haziran :19 Çiftehan-Ulukışla (Niğde) II Ağustos :12 Çiftehan-Ulukışla (Niğde) II Ekim :23 Çiftehan-Ulukışla (Niğde) II Kasım :51 Ulukışla (Niğde) II Kasım :31 Ulukışla (Niğde) II Aralık :16 Gölcük- (Niğde) II 2.8

118 101 EK-3. (devam) Niğde İli nde son beş yılda meydana gelen depremler Tarih Saat Depremin Olduğu Yer Şiddet Büyüklük 12 Mayıs :54 Niğde İlksel II Haziran :28 Niğde İlksel II Ağustos :29 Çamardı (Niğde) İlksel II Aralık :32 Karamahmutlu-Bor (Nigde) İlksel II Eylül :33 Sulucaova-Camardı (Nıgde) II Ekim :33 Çıftehan-Ulukısla (Nıgde) II Ağustos :18 Kemerhısar-Bor (Nıgde) II Ağustos :17 Çıftehan-Ulukısla (Nıgde) II Eylül :47 Ulukısla (Nıgde) II Ekim :20 Çamardı (Nıgde) II Mayıs :36 Çamardı (Niğde) II Temmuz :38 Çamardı (Niğde) II Ağustos :57 Çiftehan-Ulukışla (Niğde) II Ağustos :37 Niğde II Ağustos :44 Niğde II Eylül :28 Çiftehan-Ulukışla (Niğde) II Eylül :18 Niğde II Ekim :33 Çiftehan-Ulukışla (Niğde) II Şubat :48 Çamardı (Niğde) II Şubat :21 Kemerhisar-Bor (Niğde) II Mart :09 Niğde II Nisan :21 Niğde İlksel II Mayıs :39 Çiftehan-Ulukışla (Niğde) İlksel II Temmuz :33 Niğde İlksel II 2.7

119 102 EK-3. (devam) Niğde İli nde son beş yılda meydana gelen depremler 06 Eylül :43 Niğde İlksel II Ocak :25 Cıftekoy-Ulukısla (Nigde) II Şubat :26 Kayı-Bor (Nigde) II Mart :30 Yelatan-Camardı (Nigde) II Mayıs :58 Ovacık-Ulukısla (Nigde) II Ekim :47 Pınarbası-Camardı (Nigde) II Aralık :05 Ulukısla (Nıgde) II Ocak :45 Altunhısar (Nıgde) II Haziran :49 Altunhisar (Niğde) II Haziran :07 Niğde II Haziran :10 Çiftehan-Ulukışla (Niğde) II Haziran :04 Çiftehan-Ulukışla (Niğde) II Haziran :49 Çiftehan-Ulukışla (Niğde) II Temmuz :26 Çiftehan-Ulukışla (Niğde) II Temmuz :43 Çiftehan-Ulukışla (Niğde) II Eylül :31 Çiftehan-Ulukışla (Niğde) II Eylül :28 Çiftehan-Ulukışla (Niğde) II Ekim :58 Çamardı (Niğde) II Ekim :31 Çiftehan-Ulukışla (Niğde) II Ekim :49 Niğde II Kasım :35 Çiftehan-Ulukışla (Niğde) II Kasım :13 Kemerhisar-Bor (Niğde) II Kasım :41 Altunhisar (Niğde) II 2.6

120 103 EK-4. Çalışma alanı sondaj verileri Şekil 4.1. Sondaj No: 7

121 104 EK-4. (devam) Çalışma alanı sondaj verileri Şekil 4.2. Sondaj 8

122 105 EK-4. (devam) Çalışma alanı sondaj verileri Şekil 4.3. Sondaj 11

123 106 EK-4. (devam) Çalışma alanı sondaj verileri Şekil 4.4. Sondaj 17

124 107 EK-4. (devam) Çalışma alanı sondaj verileri Şekil 4.5. Sondaj 18

125 108 EK-4. (devam) Çalışma alanı sondaj verileri Şekil 4.6. Sondaj 20

126 109 EK-4. (devam) Çalışma alanı sondaj verileri Şekil 4.7. Sondaj 21

127 110 EK-4. (devam) Çalışma alanı sondaj verileri Şekil 4.8. Sondaj 22

128 111 EK-4. (devam) Çalışma alanı sondaj verileri Şekil 4.9. Sondaj 23

129 112 EK-4. (devam) Çalışma alanı sondaj verileri Şekil Sondaj 28

130 113 EK-4. (devam) Çalışma alanı sondaj verileri Şekil Sondaj 29

131 114 EK-4. (devam) Çalışma alanı sondaj verileri Şekil Sondaj 30

132 115 EK-4. (devam) Çalışma alanı sondaj verileri Şekil Sondaj 31

133 116 EK-4. (devam) Çalışma alanı sondaj verileri Şekil Sondaj 33

134 117 EK-4. (devam) Çalışma alanı sondaj verileri Şekil Sondaj 34

135 118 EK-4. (devam) Çalışma alanı sondaj verileri Şekil Sondaj 36

136 119 EK-4. (devam) Çalışma alanı sondaj verileri Şekil Sondaj 40

137 120 EK-4. (devam) Çalışma alanı sondaj verileri Şekil Sondaj 49

138 121 EK-4. (devam) Çalışma alanı sondaj verileri Şekil Sondaj 59

139 122 EK-4. (devam) Çalışma alanı sondaj verileri Şekil Sondaj 60

140 123 EK-4. (devam) Çalışma alanı sondaj verileri Şekil Sondaj 61

141 124 EK-4. (devam) Çalışma alanı sondaj verileri Şekil Sondaj 69

142 Bina Sayısı Bina Sayısı 125 EK-5. Mahallere göre betonarme ve yığma yapı kat sayısı dağılımları Selçuk Mahallesi (Betonarme Yapı) Diğer Kat Sayısı Şekil 5.1. Selçuk Mahallesi betonarme yapı kat sayısı dağılımı 140 Selçuk Mahallesi (Yığma Yapı) Kat Sayısı Şekil 5.2. Selçuk Mahallesi yığma yapı kat sayısı dağılımı

143 Bina Sayısı Bina Sayısı 126 EK-5. (devam) Mahallere göre betonarme ve yığma yapı kat sayısı dağılımları İlhanlı Mahallesi (Betonarme Yapı) Kat Sayısı Şekil 5.3. İlhanlı Mahallesi betonarme yapı kat sayısı dağılımı 70 İlhanlı Mahallesi (Yığma Yapı) Kat Sayısı Şekil 5.4. İlhanlı Mahallesi yığma yapı kat sayısı dağılımı

144 Bina Sayısı Bina Sayısı 127 EK-5. (devam) Mahallere göre betonarme ve yığma yapı kat sayısı dağılımları Çayır Mahallesi (Betonarme Yapı) Kat Sayısı Şekil 5.5. Çayır Mahallesi betonarme yapı kat sayısı dağılımı 6 Çayır Mahallesi (Yığma Yapı) Kat Sayısı Şekil 5.6. Çayır Mahallesi yığma yapı kat sayısı dağılımı

145 Bina Sayısı Bina Sayısı 128 EK-5. (devam) Mahallere göre betonarme ve yığma yapı kat sayısı dağılımları Efibey Mahallesi (Betonarme Yapı) Diğer Kat Sayısı Şekil 5.7. Efibey Mahallesi betonarme yapı kat sayısı dağılımı Efibey Mahallesi (Yığma Yapı) Kat Sayısı Şekil 5.8. Efibey Mahallesi yığma yapı kat sayısı dağılımı

146 Bina Sayısı Bina Sayısı 129 EK-5. (devam) Mahallere göre betonarme ve yığma yapı kat sayısı dağılımları Şahsüleyman Mahallesi (Betonarme Yapı) Diğer Kat Sayısı Şekil 5.9. Şahsüleyman Mahallesi betonarme yapı kat sayısı dağılımı 5 Şahsüleyman Mahallesi (Yığma Yapı) Kat Sayısı Şekil Şahsüleyman Mahallesi yığma yapı kat sayısı dağılımı

147 Bina Sayısı Bina Sayısı 130 EK-5. (devam) Mahallere göre betonarme ve yığma yapı kat sayısı dağılımları 12 Saruhan Mahallesi (Betonarme Yapı) Kat Sayısı Şekil Saruhan Mahallesi betonarme yapı kat sayısı dağılımı 2 Saruhan Mahallesi (Yığma Yapı) Kat Sayısı Şekil Saruhan Mahallesi yığma yapı kat sayısı dağılımı

148 Bina Sayısı Bina Sayısı 131 EK-5. (devam) Mahallere göre betonarme ve yığma yapı kat sayısı dağılımları Songur Mahallesi (Betonarme Yapı) Kat Sayısı Şekil Songur Mahallesi betonarme yapı kat sayısı dağılımı 3 Songur Mahallesi (Yığma Yapı) Kat Sayısı Şekil Songur Mahallesi yığma yapı kat sayısı dağılımı

149 Bina Sayısı Bina Sayısı 132 EK-5. (devam) Mahallere göre betonarme ve yığma yapı kat sayısı dağılımları 120 Şahinali Mahallesi (Betonarme Yapı) Diğer Kat Sayısı Şekil Şahinali Mahallesi betonarme yapı kat sayısı dağılımı Şahinali Mahallesi (Yığma Yapı) Kat Sayısı Şekil Şahinali Mahallesi yığma yapı kat sayısı dağılımı

150 Bina Sayısı Bina Sayısı 133 EK-5. (devam) Mahallere göre betonarme ve yığma yapı kat sayısı dağılımları 25 Eskisaray Mahallesi (Betonarme Yapı) Diğer Kat Sayısı Şekil Eskisaray Mahallesi betonarme yapı kat sayısı dağılımı 12 Eskisaray Mahallesi (Yığma Yapı) Kat Sayısı Şekil Eskisaray Mahallesi yığma yapı kat sayısı dağılımı

151 Bina Sayısı Bina Sayısı 134 EK-5. (devam) Mahallere göre betonarme ve yığma yapı kat sayısı dağılımları Burhan Mahallesi (Betonarme Yapı) Diğer Kat Sayısı Şekil Burhan Mahallesi betonarme yapı kat sayısı dağılımı Burhan Mahallesi (Yığma Yapı) Kat Sayısı Şekil Burhan Mahallesi yığma yapı kat sayısı dağılımı

152 Bina Sayısı Bina Sayısı 135 EK-6. Mahallere göre betonarme ve yığma yapı performans puanı dağılımları Selçuk Mahallesi (Betonarme Yapı) Bina Puanı Şekil 6.1. Selçuk Mahallesi betonarme yapı performans puanı dağılımı Selçuk Mahallesi (Yığma Yapı) Bina Puanı Şekil 6.2. Selçuk Mahallesi yığma yapı performans puanı dağılımı

153 Bina Sayısı Bina Sayısı 136 EK-6. (devam) Mahallere göre betonarme ve yığma yapı performans puanı dağılımları İlhanlı Mahallesi (Betonarme Yapı) Bina Puanı Şekil 6.3. İlhanlı Mahallesi betonarme yapı performans puanı dağılımı İlhanlı Mahallesi (Yığma Yapı) Bina Puanı Şekil 6.4. İlhanlı Mahallesi yığma yapı performans puanı dağılımı

154 Bina Sayısı Bina Sayısı 137 EK-6. (devam) Mahallere göre betonarme ve yığma yapı performans puanı dağılımları Çayır Mahallesi (Betonarme Yapı) Bina Puanı Şekil 6.5. Çayır Mahallesi betonarme yapı performans puanı dağılımı Çayır Mahallesi (Yığma Yapı) Bina Puanı Şekil 6.6. Çayır Mahallesi yığma yapı performans puanı dağılımı

155 Bina Sayısı Bina Sayısı 138 EK-6. (devam) Mahallere göre betonarme ve yığma yapı performans puanı dağılımları Efibey Mahallesi (Betonarme Yapı) Bina Puanı Şekil 6.7. Efibey Mahallesi betonarme yapı performans puanı dağılımı Efibey Mahallesi (Yığma Yapı) Bina Puanı Şekil 6.8. Efibey Mahallesi yığma yapı performans puanı dağılımı

156 Bina Sayısı Bina Sayısı 139 EK-6. (devam) Mahallere göre betonarme ve yığma yapı performans puanı dağılımları Şahsüleyman Mahallesi (Betonarme Yapı) Bina Puanı Şekil 6.9. Şahsüleyman Mahallesi betonarme yapı performans puanı dağılımı 3 Şahsüleyman Mahallesi (Betonarme Yapı) Bina Puanı Şekil Şahsüleyman Mahallesi yığma yapı performans puanı dağılımı

157 Bina Sayısı Bina Sayısı 140 EK-6. (devam) Mahallere göre betonarme ve yığma yapı performans puanı dağılımları Şahinali Mahallesi (Betonarme Yapı) Bina Puanı Şekil Şahinali Mahallesi betonarme yapı performans puanı dağılımı Şahinali Mahallesi (Yığma Yapı) Bina Puanı Şekil Şahinali Mahallesi yığma yapı performans puanı dağılımı

158 Bina Sayısı Bina Sayısı 141 EK-6. (devam) Mahallere göre betonarme ve yığma yapı performans puanı dağılımları Eskisaray Mahallesi (Betonarme Yapı) Bina Puanı Şekil Eskisaray Mahallesi betonarme yapı performans puanı dağılımı Eskisaray Mahallesi (Yığma Mahallesi) Bina Puanı Şekil Eskisaray Mahallesi yığma yapı performans puanı dağılımı

159 Bina Sayısı Bina Sayısı 142 EK-6. (devam) Mahallere göre betonarme ve yığma yapı performans puanı dağılımları Saruhan Mahallesi (Betonarme Yapı) Bina Puanı Şekil Saruhan Mahallesi betonarme yapı performans puanı dağılımı 3 Saruhan Mahellesi (Yığma Yapı) Bina Puanı Şekil Saruhan Mahallesi yığma yapı performans puanı dağılımı

160 Bina Sayısı Bina Sayısı 143 EK-6. (devam) Mahallere göre betonarme ve yığma yapı performans puanı dağılımları 3 Songur Mahallesi (Betonarme Yapı) Bina Puanı Şekil Songur Mahallesi betonarme yapı performans puanı dağılımı 3 Songur Mahallesi (Yığma Yapı) Bina Puanı Şekil Songur Mahallesi yığma yapı performans puanı dağılımı

161 Bina Sayısı Bina Sayısı 144 EK-6. (devam) Mahallere göre betonarme ve yığma yapı performans puanı dağılımları Burhan Mahallesi (Betonarme Yapı) Bina Puanı Şekil Burhan Mahallesi betonarme yapı performans puanı dağılımı Burhan Mahallesi (Yığma Yapı) Bina Puanı Şekil Burhan Mahallesi yığma yapı performans puanı dağılımı

162 EK-7. Çalışma alanındaki tüm yapıların performans puanı dağılımlarını gösteren tematik haritanın A2 plan kopyası 145

163 EK-8. Performans puanı 60 ın altında olan yapıların dağılımlarını gösteren tematik haritanın A2 plan kopyası 146

164 147 ÖZGEÇMİŞ Kişisel Bilgiler Soyadı, adı : TOZLU, Zühal Uyruğu : T.C. Doğum tarihi ve yeri : , Gümüşhane Medeni hali : Bekâr Telefon : 0 (312) Faks : 0 (312) zuhal.tozlu@gazi.edu.tr Eğitim Derece Yüksek lisans Lisans Eğitim Birimi Gazi Üniversitesi/Mühislik Fakültesi İnşaat Mühisliği Bölümü Ondokuz Mayıs Üniversitesi/Mühislik Fakültesi/İnşaat Mühisliği Bölümü Mezuniyet tarihi Lise Sincan Lisesi 1998 İş Deneyimi Yıl Yer Görev Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Mühis Altyapı ve Kentsel Dönüşüm Hizm. Genel Müd Kayseri Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü Mühis Legal Yapı Denetim-Tufan Proje Ltd. Şti. Proje Mühisi Işık Proje Ltd. Şti. Proje Mühisi Asrın Yapı Denetim Ltd. Şti. Proje Mühisi Yabancı Dil İngilizce Hobiler Seyahat etmek, doğa yürüyüşü yapmak, kitap okumak

165

166 GAZİ GELECEKTİR...