Suriye de Ateşkes Anlaşması: Beklentiler ve Gerçekler

Transkript

1 Suriye de Ateşkes Anlaşması: Beklentiler ve Gerçekler Sayfa 1 Suriye de Ateşkes Anlaşması: Beklentiler ve Gerçekler Dr. Elnur İSMAYIL 30 Aralık 2016 tarihinden itibaren başlayan ve Suriye deki beş yılı aşkın bir süredir devam eden iç savaşı sonlandırmayı amaçlayan ateşkes kararı imzalandı. Suriye krizinin çözülmesinde siyasi müzakerelere başlanılması ve heyetlerin oluşturulmasını amaçlayan; Esed rejimi ve muhalifler arasında imzalanan ateşkes anlaşma kararının garantörleri bölgede ve özellikle Suriye de uzun yıllardır çıkarlarının çakıştığı iki devlet- Türkiye ve Rusya oldu. Krizin barışçıl yöntemlerle çözümü için çaba harcayan Ankara ve Moskova nın bu girişimlerinin ne kadar etkili olabileceği tartışma konusudur. Özellikle, ateşkes anlaşmasının imzalanmasına rağmen tarafların ateşkesi ihlal etmeleri ve bazı rejim karşıtı güçlerin ihlallerden dolayı 23 Ocak 2017 tarihinde Kazakistan ın başkenti Astana da planlanan görüşmelere katılmama kararı alması bu yöndeki umutların çok erken olduğunu ortaya koymaktadır. Ayrıca ateşkes anlaşmasının terörist grupları kapsamadığını dikkate aldığımızda, Suriye nin tamamında savaşın sona ermeyeceği ve daha uzun bir süre devam edeceği kesindir. Bu analizde Aralık 2016 sonunda Rusya ve Türkiye garantörlüğünde kararlaştırılmış olan ateşkes anlaşmasının bölgeye nasıl bir istikrar ve güvenlik vaat edebileceği yorumlanmakta; ayrıca garantör devletlerin, iç savaş taraflarının ve dış güçlerin ateşkes anlaşmasına yaklaşımları değerlendirilmektedir. Bu bağlamda, ateşkes kararının ne kadar gerçek ve etkili olabileceği üzerinde tahminler yürütülmektedir. Ateşkese Giden Yolda Diplomasi Trafiği 2016 yılında Suriye de en önemli gelişme olarak Esed rejimine silahlı ve parasal destek sağlayan dış güçlerin (Rusya, İran ve Şii gücü Hizbullah) zaferi gösterilebilir. Suriye nin kuzeyinde stratejik öneme sahip Halep in doğusunu yaklaşık dört seneye yakındır kontrolünde tutan muhalifler ve onlara destek sağlayan dış güçler yenilgiye uğrayarak kenti terk etmek zorunda kalmışlardır. Halep uğrunda savaşta Esed rejimi ve ona en büyük askeri desteği sağlayan Rus/ İran güçleri, Suriye de 2016 yılı sonuna kadar yeni statüko oluşturulması için sivillere yönelik katliamlara neden olan şiddetli saldırılar gerçekleştirdiler. Suriye iç savaşının geçmişine bakıldığında, bugün krizin tarafları arasında ateşkes Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi (BİLGESAM) Mecidiyeköy Yolu Caddesi, No:10, Şişli -İSTANBUL bilgesam@bilgesam.org Tel: Fax: BİLGESAM Tüm hakları saklıdır. İzinsiz yayımlanamaz. Kaynak gösterilerek alıntı yapılabilir.

2 Suriye de Ateşkes Anlaşması: Beklentiler ve Gerçekler Sayfa 2 gündeme geliyorsa, bu Halep kentinin Esed rejiminin kontrolüne geçmiş olmasından kaynaklanmaktadır. Rusya-Türkiye arasında yaşanan uçak krizinin sonlanması ile ilişkilerdeki normalleşme süreci, olumlu etkisini Ankara ve Moskova nın Suriye krizine yaklaşımında göstermiştir yılı sonuna doğru Halep e yönelik operasyonlar önceden kararlaştırılan bir senaryo doğrultusunda gerçekleşmiş; Türkiye, Esed rejimi/rusya nın Halep teki katliamlarını eleştirmekten vazgeçerek taraflar arasında arabulucu olarak sivillerin ve rejim karşıtlarının Halep ten çıkmasına yardımcı olmuştur. Türkiye, Kasım 2016 dan itibaren Kremlin in Suriye politikasını eleştirmeyerek retorik değiştirmiş; Rus medyası Türkiye Savunma Bakanı Fikri Işık ın Moskova da Türkiye-Rusya-İran görüşmeleri sonrasında Halep in rejim kontrolüne geçmesini krizin çözümünde bir başarı olarak değerlendirdiğini duyurmuştur. Türkiye nin zamanla iç ve dış terör tehlikesinden doğan güvenlik önlemleri Suriye politikasındaki değişikliklere neden olmuştur. Türkiye, Suriye nin kuzeyinde askeri varlığını sürdürmekle sorunun çözümünde aktif bir şekilde etkili olmak istediğini ortaya koymaktadır. Türkiye nin operasyonlarda en önemli amacının DEAŞ terör örgütüne karşı mücadele olduğu gibi; Batı, Rus ve İran medyasında bu amacın öncelikle Suriye- Türkiye sınırında PYD güçleri tarafından yeni bir özerk bölge oluşturulmasının önlenmesi şeklinde gösterilmektedir. Türkiye nin Suriye krizi ajandasında Esed in iktidardan gitmesi öncelikli bir konu olmuş; fakat, DEAŞ, PKK ve PYD/ YPG ile Suriye sınırından gelen tehlike Esed in iktidarda kalması sorununu arka plana itmesine neden olmuştur. Muhtemelen bu anlamda da krizin çözümünde Rusya ile ortak stratejiler izlenme başlanmıştır. Türkiye nin krizin başından itibaren Moskova ve Tahran ın terörist olarak nitelendirdiği Suriye muhaliflerine yardım ederek, sonradan Rusya ve İran la ortak politikalar izlemesi sorunun çözümüne yönelik önemli bir gelişme sayılabilir. Türkiye nin bu tavrında değişimin en önemli nedeni muhtemelen, Ankara nın Batılı koalisyon güçlerini DEAŞ la ortak mücadelede pasif politika izleme konusunda eleştirmesinden kaynaklanmaktadır. Ayrıca, Batılı devletlerin Türkiye nin kendi güvenliğine tehdit olarak gördüğü PYD/YPG güçlerine destek sağlaması da Ankara nın Suriye politikasında değişikliğinin nedenlerinden biridir. Türkiye nin Fırat Kalkanı operasyonunun Suriye deki Kürtleri hedef aldığını gerekçe gösteren ABD Türk askerlerine hava desteği vermekten vazgeçmiştir. Tüm bunlar Türkiye nin Suriye de Batı koalisyonu ile ortak hareket etmeyerek, Rusya ile yaklaşmasına neden olmuştur. Krizin çözümünde Türkiye ile ortak hareket etmek bölgede kendi çıkarları açısından Rusya için çok önemlidir. Ankara-Moskova arasındaki kriz döneminde Rusya nın terörist olarak nitelendirdiği muhalif güçlere Türkiye nin destek verdiğini eleştiren Kremlin, şimdi Esed rejiminin korunması stratejisinde önemli bir tehlikeyi atlatmış oldu. Türkiye nin El-Bab daki askeri operasyonlarının Moskova ile kararlaştırarak yapıldığı iddia edilmektedir. Türkiye nin El- Bab daki operasyonlarının ana hedefinin Esed rejim güçleri değil; DEAŞ ve PYD/YPG olması Rusya için bir tehlike ifade etmemektedir. Ayrıca, NATO üyesi bir ülke ile Suriye sorununun

3 Suriye de Ateşkes Anlaşması: Beklentiler ve Gerçekler Sayfa 3 çözümünde anlaşmak Kremlin için stratejik bir anlam ifade etmektedir. Batı ile sorun yaşayan Rusya nın Orta Doğu da Türkiye ile müttefik olması Esed karşıtı Batılı koalisyon gücünün zayıflaması açısından Moskova nın işine gelmektedir. Batı ile sorun yaşayan Rusya nın Orta Doğu da Türkiye ile müttefik olması Esed karşıtı Batılı koalisyon gücünün zayıflaması açısından Moskova nın işine gelmektedir. Türkiye-Rusya arasındaki görüşmelerde tarafların krizin çözümüne ilişkin tavırları olumlu sonuçlanmıştır. Krizin çözümüne yönelik Ankara- Moskova işbirliğinde önemli amaç Türkiye nin rejim karşıtı güçleri bir çatı altında birleştirmesi; Rusya nın ise Esed i bu muhalif gruplarla bir masada buluşturmaya için ikna etmesi olmuştur Aralık tarihinde Türkiye nin arabuluculu-ğunda Rus yetkilileri ve Ahrar uş Şam, Feylek el Şam, Ceyşul İslam ve diğerleri gibi radikal olarak nitelendirilen Esed karşıtı muhalifle-rin bazıları arasında görüşme gerçekleşmiştir. Böyle bir görüşmenin Kasım 2016 dan itibaren Türkiye nin silahlı muhaliflerle görüşmeleri son-rasında kararlaştırıldığı iddia edilmektedir. Tür-kiye ve Rusya garantörlüğünde ateşkes kararının bu görüşmeden sonra verildiği bilinmektedir. Ateşkes kararına 7 farklı muhalif grubun onay verdiği bilinmektedir. Rus kaynaklarına görüşmede Türkiye nin Suriye deki Sünni kesimin güvenliğine taahhüt verdiği; Rusya nın ve Esed rejiminin terörist olarak gördüğü muhaliflere iç savaş süresinde yaptıklarından dolayı af ilan edilmesi ve onların siyasi çözüm sürecine dâhil edilmesi kararlaştırılmıştır. 29 Aralık 2016 da Rusya Dışişleri ve Savunma Bakanları ile görüşmesinde Devlet Başkanı Putin, ateşkes anlaşması ile ilgili 3 belge imzalandığı haberini paylaşmıştır. 1 İlk belge Esed rejimi ve silahlı muhalifler arasında Suriye Arap Cumhuriyeti sınırlarının tamamında ateşkes ilan edilmesini kapsamaktadır. Dikkat edilmesi gereken en önemli husus, rejim karşıtlarının silahlı muhalifler olarak adlandırılmasıdır. Cenevre görüşmelerinden farklı olarak, bu karara imza atan muhalif grupların liderleri Suriye de etkili olan güçlerdir. Ateşkes kararına imza atan güçlerin bundan sonraki süreçte DEAŞ ve El-Nusra Cephesi ile işbirliği yapmaması şartı konulmuştur. DEAŞ ve El-Nusra Cephesi bu ateşkes kapsamı dışındadır. Türkiye nin terörist olarak gördüğü PYD/YPG güçleri de ateşkes anlaşması kapsamı dışında kalmıştır. İkinci belge ateşkese riayet edilmesi konusunda kapsamlı önlemleri içermektedir. En son belge ise, Suriye de krizin barışçıl çözümü için uluslararası görüşmelere başlanılmasına aittir. Garantör devletler tarafından imzalanmış 30 Aralık tan itibaren ateşkesi başlatan anlaşma, Suriye deki krizin siyasi yollardan çözümü için 2012 yılı Cenevre Bildirisi 2 ve BM Güvenlik Konseyi nin 2254 sayılı kararını baz almaktadır. Krizin çözümü için siyasi geçiş sürecine başlanılması gerektiği; Suriye nin egemenliğine, top- 1 Зоны дискомфорта: перемирие или раздел Сирии на сферы влияния?, RIA Novosti, 29 Aralık 2016, (Erişim Tarihi: ) 2 Final Communique of the Action Group for Syria, 30 June 2012, (Erişim Tarihi: ) un.org/news/dh/infocus/syria/finalcommuniqueactiongroupforsyria.pdf

4 Suriye de Ateşkes Anlaşması: Beklentiler ve Gerçekler Sayfa 4 rak bütünlüğüne saygı gösterilmesi ve Suriye halkının tamamını kapsayacak bir devlet yapısı olması gerektiği anlaşma metninde ifade edilmektedir. 16 Ocak 2017 tarihine kadar taraflar 23 Ocak ta Kazakistan başkenti Astana da düzenlenecek olan toplantı için heyetlerin belirlenmesini sağlayacaklardır. Siyasi bir yol haritası oluşturulacak ve anlaşmanın rejim ve muhalifler arasında imzalanması garantörlerin desteğiyle sağlanacaktır. Suriye için yeni bir anayasa hazırlığı içinde olan taraflar, anayasa kabulünden sonraki 18 ay müddetinde seçimler gerçekleştirilmesini önermektedir ve bunların detaylı olarak Astana görüşmelerinde kesinleşeceği bilinmektedir. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK) Türkiye ve Rusya tarafından sunulan ateşkes karar tasarısını oybirliğiyle kabul etmiştir. Karar da acil, güvenli ve engelsiz olarak ülke geneline insani yardımın ulaştırılması; muhalifler ve rejim arasında görüşmelerin başlanması gerektiği de vurgulanmaktadır. 3 Ateşkes Kararına İran ın Yaklaşımı Her ne kadar ateşkes anlaşmasının garantörleri olarak Rusya ve Türkiye nin ismi ön plana çıkarılıyorsa da, Suriye de çıkarları olan ve Esed rejimine hem askeri düzeyde hem de Hizbullah üzerinden destek sağlayan İran ı unutmamak gerekiyor. Rusya, İran ve Türkiye nin Suriye krizine yaklaşımları farklı olsa da, iç savaşın sonlandırılması ve Suriye nin toprak bütünlüğü konusunda ortak hareket etmektedirler. Suriye krizine ilişkin terör, mülteci ve sınırlarında güvenlik sorunları bu üç ülkenin güvenliğine 3 U.N. Security Council Endorses Syria Ceasefire Brokered By Russia And Turkey, The Huffington Post, 31 December 2016, un-ceasefire_us_5867f7ede4b0d9a5945b9d09, (Erişim Tarihi: ) olumsuz etki etmektedir. Türkiye medyasında ateşkes anlaşmasının garantör devletleri olarak Rusya ve Türkiye gösterilmektedir. Ancak Rus medyasında ve Rus yetkililerin açıklamalarında İran da ateşkes anlaşmasının garantör devletlerinden biri olarak gösterilmektedir. Krizin başından itibaren, Esed rejimini destekleyen Tahran ın Ankara ile çıkarları da çatışmaktaydı. Fakat, Rusya-Türkiye yakınlaşması ile İran da Türkiye ile aynı masada Suriye krizinin çözümü amaçlı görüşmeler gerçekleştirmiştir. Krizin çözümü için Türkiye, Rusya ve İran arasındaki diplomasi trafiği sonucunda 20 Aralık 2016 tarihinde Moskova da üç ülkenin savunma ve dışişleri bakanlarının görüşmesi gerçekleşmiştir. Suriye deki ateşkes anlaşması sonrasında Suriye Dışişleri Bakanı Velid Muallim in ilk olarak Tahran ı ziyaret etmesi de İran ın Esed rejimi ile ilişkisini ve bölgedeki etkisini ortaya koymaktadır. İran Cumhurbaşkanı Ruhani, ateşkes anlaşmasına destek verdiğini; siyasi krizin çözüme kavuşturulması için Tahran, Moskova ve Şam ın Suriye de koordineli bir şekilde hareket etmesi gerektiğini vurgulamıştır. Anlaşmada garantör ülke olan Türkiye nin isminin Ruhani tarafından belirtilmemiş olması aslında Tahran- Ankara arasında Suriye konusunda fikir ayrılıklarının olduğunu göstermektedir. Tahran, barış görüşmelerinin ana hedefinin Suriye de güvenliğin sağlanması, toprak bütünlüğünün korunması ve devletin tüm ülkeye egemen olması gerektiği üzerinde durmaktadır. Ruhani ye göre siyasi geçiş sürecinin başarılı olması gelecek planlamalarda Moskova-Tahran-Şam üçlüsünün koordineli hareketinden kaynaklanmaktadır. Devletin tüm ülkeye egemen olması gerektiğine vurgu yapması, Türkiye nin Suriye de askeri varlığından Tahran ın rahatsız olduğunu ortaya

5 Suriye de Ateşkes Anlaşması: Beklentiler ve Gerçekler Sayfa 5 koymaktadır. Ayrıca, ateşkes döneminde teröristlere güç toplamaları için fırsat verilmemesi çağrısı yapması, Tahran yönetiminin Türkiye yi muhalif grupları desteklememesi gerektiği şeklinde eleştirisi gibi değerlendirilebilir. Aslında bu mesajlar, krizin çözümünde Ankara- Moskova işbirliğinden daha fazla, İran-Türkiye ilişkilerinin uyumlu olması ve tarafların karşılıklı güven içinde hareket etmesini ortaya koymaktadır. Tahran ve Ankara her ne kadar kamuoyuna krizin çözümünde ortak hareket ettiklerini gösteriyorlarsa da, tarafların bir birilerine yaklaşımı bundan uzak olduğunu göstermektedir. Örneğin, Moskova görüşmelerinde Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlid Çavuşoğlu İran ın Hizbullah a finansal destek sağlanmasının durdurulması gerektiğini ve bir terör örgütü kapsamında değerlendirilmesi gerektiği mesajını vermiştir. Türkiye, İran ın ve İran destekli Şii güçlerin Suriye de etkisinin artmasını istememektedir. Tahran ve Ankara her ne kadar kamuoyuna krizin çözümünde ortak hareket ettiklerini gösteriyorlarsa da, tarafların bir birilerine yaklaşımı bundan uzak olduğunu göstermektedir. Ateşkes Sonrasında Şam Rejiminin Hedefleri Esed rejimi için en önemlisi ülke genelinde kontrolün sağlanmasıdır. Rejim güçlerinin Halep i kontrolüne geçirmesinden sonra, kısa bir süre içerisinde muhtemelen İdlib, Palmira ve Rakka istikametinde saldırılara başlanacaktır. Bu bölgelerin Esed güçlerinin kontrolüne geçmesi Suriye nin toprak bütünlüğünün büyük bir oranda sağlanması anlamına gelmektedir. Halep in kontrolünün sağlanması sonrasında rejim güçlerinin bir sonraki saldırılarının hedefi olarak İdlib gösterilmektedir. Rejim muhalifleri Esed güçlerinin baskısıyla İdlib e doğru yönlendirilmişlerdir. Rusya ve Esed güçleri tarafından terörist olarak nitelendirilen rejim karşıtı güçlerin ve silahlıların Halep in güvenliğine tehlike olarak algılanmalarından dolayı İdlib e her an bir saldırı beklenebilir. Fakat böyle bir saldırının Astana görüşmeleri sonrasındaki gelişmelerle şekillenecektir. Suriye iç savaşının nedenine sadece Esed rejimini devirmek amaçlı bakmamak gerekiyor. Suriye de yıllardır devam eden iç savaşın farklı bir boyutunu bölgedeki hidrokarbon yataklarının kullanımı, bölgeden ve özellikle Suriye den geçecek doğalgaz ve petrol boru hatlarının güzergâhının belirlenmesinde etkili olabilmektedir.. Ürdün den Türkiye ye uzanacak enerji boru hatlarının inşa edilmesi planları iç savaşın ilk dönemlerde şiddetlenmesinde etkili olmuştur. Bu anlamda boru hatlarının güzergâhının geçeceği Palmira nın rejim ve rejim karşıtları için stratejik önemini anlamak gerekmektedir. Geçtiğimiz yıl Palmira nın Rusya nın askeri desteğiyle Esed rejimi kontrolüne geçmesine rağmen, Halep uğrunda savaş yaşandığı dönemde DEAŞ Palmira ya saldırı yaparak yeniden orayı işgal etmiştir. Bu, ateşkes anlaşmasına rağmen Suriye de Esed rejimi ve DEAŞ arasında savaşın daha uzun süreceği anlamına gelmektedir. Suriye-Lübnan sınırında bulunan Kalamun da Esed rejimi için stratejik öneme sahiptir. Bu bölgenin rejim güçlerinin kontrolüne geçmesi Lübnan dan ülkeye getirilecek silahların kontrol altına alınmasına ve İsrail tarafından hava saldırılarının önlenmesine neden olacaktır. Bu anlamda Esed rejiminin Kalamun bölgesine

6 Suriye de Ateşkes Anlaşması: Beklentiler ve Gerçekler Sayfa 6 hava savunma sistemleri konuşlandırılması amaçlanmaktadır ve Rusya ile bu konuda da işbirliği yapılmaktadır. Şam yönetimi için Rakka ve Deyr ez Zor un kontrolünün sağlanması da önemli stratejik hedeflerden biridir. Ateşkes ve Suriye nin Geleceği Türkiye-Rusya garantörlüğünde gerçekleşen ateşkes kararı uygulanabilir bir hale getirilirse, daha önceden ateşkes için çaba harcayan ABD-Rusya görüşmelerini devre dışı bırakmış olur. Cenevre görüşmelerinden farklı olarak, 2016 sonuna gelindiğinde Esed rejimi Halep in kontrolünü sağlamış durumdadır ve ateşkes görüşmelerine zaferi kazanmış taraf olarak katılmaktadır. Bununla birlikte Suriye deki rejim karşıtı güçler dışarıdan silah tedarik etmek konusunda zor bir durumla karşılaşmışlar ki, bu olay hem rejimi hem de Rusya yı memnun etmektedir. Ayrıca, Astana toplantısına ABD nin davet edilmemesi krizin çözümüne olumlu veya olumsuz etki edebilecek önemli bir gelişmedir. Ateşkes anlaşması sağlandıktan sonra, Rusya Dışişleri Bakanı Lavrov, Suudi Arabistan, Irak, Katar, Ürdün ve Mısır gibi bölge devletlerinin Astana görüşmelerine katılabileceğini beyan etmiştir. ABD nin ise Trump başkanlığındaki yeni hükümetinin görüşmelere katılabileceğini duyurmuş; fakat kesin bir davetiyeden bahsetmemiştir. Rusya, ABD nin bu görüşmelere katılmasının Beyaz Saray ın DEAŞ terör örgütüyle gerçek mücadelesine emin olduktan sonra olabileceği mesajını vermektedir. Her ne kadar Suriye nin toprak bütünlüğü üzerinde garantör devletler mutabakat sağlamış olsalar da, bunu korumak kolay olmayacaktır. Bugün Suriye nin farklı dış güçler tarafından nüfuz alanlarına paylaşılmış olduğunu görebiliriz. En büyük nüfuz alanı muhakkak Rusya ya aittir. Rusya nın askeri üslerinin bulunduğu bölgeler öncelikli olarak Suriye de Rus nüfuz alanını oluşturmaktadır. El-Bab da hem DEAŞ hem de PYD/YPG terör örgütlerine karşı Türk askerinin operasyonlar yürütmesi ve terör sorunu çözülmeyene kadar bu bölgeden çekilmek istememesi, Türkiye nin Suriye de bahsi geçen nüfuz alanı oluşturması anlamına gelebilir. Batılı devletler tarafından desteklenen Suriye Kürtlerinin ülkenin federatif yapıya dönüşmesi halinde özerklik talebinde bulunabileceğini dikkate almak gerekiyor. Bu kapsamda değerlendirildiğinde PYD ye destek sağlamakla Türkiye-Rusya yaklaşması sonrasında etkisini kaybeden Batılı güçler Suriye deki nüfuz alanını PYD üzerinden korumaya çalışmaktadır. Astana da barış görüşmelerinin başarısız sonuçlanacağı halinde Suudi Arabistan ve Katar gibi Körfez devletlerinin muhalifleri desteklemeye devam etmesi ve muhaliflerin Rakka kentini kontrollerinde tutması, bu bölgenin bahsi geçen devletlerin nüfuz alanı olarak kalmasına neden olacaktır. Halep in Esed rejiminin kontrolüne geçmesi ile İran, Suriye üzerinden Lübnan ın güneyine kadar olan bölgede nüfuz alanın genişletebilecektir. Tahran için stratejik önem taşıyan bu bölge üzerinden Hizbullah a kolayca destek sağlanabilir. Bu anlamda Tahran bölgeyi kendi nüfuz alanı olarak algılayabilir. Uzun süre sonrasında ateşkesin sağlanması gibi olumlu gelişmenin yanı sıra, ateşkesin geleceğine ilişkin cevap bekleyen sorular da mevcuttur.

7 Suriye de Ateşkes Anlaşması: Beklentiler ve Gerçekler Sayfa 7 Suriye deki bazı silahlı grupların herhangi dış güçlere bağlantılı olmadığı bilinmektedir. Onların bu sürece nasıl dahil edilecekleri muammadır. Türkiye nin PYD/YPG terör örgütüne karşı mücadelesi dikkate alındığında, Suriye de ilan edilen ateşkese etki edebilir. En önemlisi ise Suriye de ateşkes sürecinin Türkiye-İran işbirliği ve rekabetinden nasıl etkileneceği de merak edilmektedir. Batılı devletler ve Suudi Arabistan ve Katar gibi Körfez ülkelerinin Rusya-Türkiye-İran işbirliğinde bir ateşkese ve Suriye nin Esed li geleceğine sıcak bakmadığı da bilinmektedir. Sonuç Türkiye nin Rusya ile işbirliği ve krizin çözümü için diplomasi trafiği, Astana görüşmesinden beklentiler Suriye de 2011 yılı öncesindeki döneme geri dönülmesi için umut vermektedir. Suriye de ateşkes kararı ve Astana görüşmesi için en önemli neden Halep in Esed rejiminin kontrolüne geçmiş olmasıdır. Halep te amacına ulaşan Esed rejimi ve Rusya, beklenilen barış görüşmelerine üstün taraf olarak katılacaktır. Esed in muhaliflerle bir masada oturmasına ikna edilmesinde, Halep zaferinin önemli payı olmuştur. Bahsi geçen barış görüşmeleri olumlu sonuçlanırsa, Orta Doğu daki sorunların çözümünde Türkiye-Rusya-İran siyasi blokunun etkisi ortaya konulmuş olacaktır. Krizin çözümlenmesine yönelik girişimler Orta Doğu da ABD nin etkisinin azaltılması istikametinde de önemli bir gelişme olmuştur. Yazılanlardan anlaşılıyor ki, ateşkes anlaşmasının kalıcı olabileceği ihtimali çok azdır. Türkiye nin iyi niyetli olarak bölgede istikrar için ateşkesten ve barıştan yana olduğu kesindir. Ama aynı hassasiyetin bölgede çıkarları olan devletler ve onların destekledikleri yerel güçler tarafından gösterilmemesi ateşkesin geleceğini tehlikeye atıyor. Suriye nin toprak bütünlüğünün sağlanması için Esed rejimi, Rusya ve İran destekli güçlerin yeni operasyonları muhalifler tarafından ateşkes ihlali olarak değerlendirilecektir. Ayrıca, Batılı devletler tarafından desteklenen PYD terör örgütü ve Suriye deki Kürtlerin Astana görüşmelerine davet edilmemesi; gelecekte Suriye nin federal yapılı bir devlete dönüşme ihtimali krizin bitmesine engel olabilecek nedenler olarak gösterilebilir. Bölgede Türkiye- İran arasındaki güven sorunu Suriye krizinde ateşkesin devamlılığını tehlikeye atabilir. Türkiye nin iyi niyetli olarak bölgede istikrar için ateşkesten ve barıştan yana olduğu kesindir. Ama aynı hassasiyetin bölgede çıkarları olan devletler ve onların destekledikleri yerel güçler tarafından gösterilmemesi ateşkesin geleceğini tehlikeye atıyor. Türkiye nin Suriye deki askeri varlığını uzun vadede ne Esed rejimini, ne İran ı ne de Rusya yı memnun edecektir. Fakat Rusya ve Türkiye arasındaki ilişkilerden kaynaklanan nedenlerden dolayı ateşkes anlaşması sürecinde El-Bab ın Esed rejimi ve Rus askerleri tarafından saldırıya uğramayacağını söylememiz için bir nedendir. Uzun vadede ise, anlaşmada belirtilmiş Suriye nin toprak bütünlüğünün sağlanması ve kontrolün Esed rejimine geçmesi Türkiye nin bölgedeki varlığını tehlike altına atacaktır. Kısa bir sürede PYD güçleri tarafından Suriye de herhangi bir özerk bölge kurulmayacağı taahhüdü

8 Suriye de Ateşkes Anlaşması: Beklentiler ve Gerçekler Sayfa 8 verilirse de muhtemelen Türk askerlerinin çekilmesi beklenebilir. Türkiye nin askerlerini geri çekmemesi durumunda ise Esed güçlerinin toprak bütünlüğünü sağlamak için silaha el atabileceğini unutmamak gerekiyor ki, bu hem ateşkes anlaşmasının geçersiz olması demek olur; hem de bölgede istikrar ve güvenliğin sağlanmasında en kötü senaryo olur. BİLGESAM Hakkında BİLGESAM, Türkiye nin önde gelen düşünce kuruluşlarından biri olarak 2008 yılında kurulmuştur. Kar amacı gütmeyen bağımsız bir sivil toplum kuruluşu olarak BİLGESAM; Türkiye deki saygın akademisyenler, emekli generaller ve diplomatların katkıları ile çalışmalarını yürütmektedir. Ulusal ve uluslararası gündemi yakından takip eden BİLGESAM, araştırmalarını Türkiye nin milli problemleri, dış politika ve güvenlik stratejileri, komşu ülkelerle ilişkiler ve gelişmeler üzerine yoğunlaştırmaktadır. BİLGESAM, Türkiye de kamuoyuna ve karar alıcılara yerel, bölgesel ve küresel düzeydeki gelişmelere ilişkin siyasal seçenek ve tavsiyeler sunmaktadır. Yazar Hakkında 2001 yılında Azerbaycan da Bakü Devlet Üniversitesi Uluslararası İlişkiler ve Uluslararası Hukuk bölümünde lisans eğitimini tamamladı yıllarında Otto von Guericke Üniversitesi nde (Magdeburg/Almanya) Savaş ve Barış Araştırmaları bölümünde yüksek lisans eğitimini almıştır. Doktorasını Post-Sovyet Güney Kafkasya ve Orta Asya da ABD ve Rusya nın çatışan Neo-Emperyalist Dış Politikaları konusu üzerine Westfalya Wilhelm Üniversitesi nde (Münster, Almanya) yapmıştır. Rusya ve ABD nin post-sovyet ülkelerine yönelik dış politikaları; Güney Kafkasya ve Orta Asya da etnik çatışmalar; emperyalizm ve neo-emperyalizm; etnik milliyetçilik teorileri; AB nin post-sovyet ülkelerinde insan hakları ve demokrasi politikası alanlarında uzmanlaşmıştır. İsmayılov, BİLGESAM da Rusya, Kafkasya ve Orta Asya uzmanı olarak çalışmalarına devam etmektedir.