2013 YILI İSTANBUL KÜÇÜK SANAYİ KAPASİTE KULLANIM ARAŞTIRMASI

Transkript

1 YILI İSTANBUL KÜÇÜK SANAYİ KAPASİTE KULLANIM ARAŞTIRMASI Hazırlayan Tolga Yıldırım İstatistik Birimi Uzmanı

2 İ Ç İ N D E K İ L E R Sayfa No 1-GİRİŞ 4 2-ARAŞTIRMANIN AMACI 4 3-ARAŞTIRMANIN KAPSAMI 4 4-ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ 5 5-KAPASİTE KULLANIM ORANI 6 6-KAPASİTE KULLANIM ORANLARINA ETKİ EDEN FAKTÖRLER 6.1-Tartısız Sisteme Göre Tartılı Sisteme Göre (Üretim Değeri Ağırlıklı) Yerli Ham Madde Teminindeki Zorluk İthal Ham Madde Teminindeki Zorluk Finansman Güçlüğü Talep Yetersizliği İşçilerle İlgili Sorunlar Enerji Sorunları İthal Mal Rekabeti Pazarlama Sorunu Teknoloji Yetersizliği YILI GELİŞMELERİ Üretim Satışlar 19 8-FİNANSMAN 21 9-SABİT SERMAYE YATIRIMLARI MAMUL MALİYET ARTIŞI, ARTIŞA ETKİ EDEN FAKTÖRLER 28 YILI ANKET SONUÇLARININ SEKTÖRLER İTİBARİYLE İNCELENMESİ 1- Gıda, Diğer Gıda ve İçki Sanayi Tekstil, Giyim ve Ayakkabı Sanayi Deri ve İlgili Ürünler Sanayi Ağaç, Mobilya ve Orman Ürünleri Sanayi Kağıt ve Kağıt Ürünleri Sanayi Kimyasalların ve Kimyasal Ürünler İmalatı Sanayi Cam, Taş ve Toprağa Dayalı Sanayi Kauçuk ve Plastik Ürünler İmalatı Sanayi Elektrikli Teçhizat İmalat ve Montaj Sanayi Çeşitli Metal Ürünler İmalat Sanayi Madeni Eşya İmalatı Sanayi Motorlu Kara Taşıtları, Treyler ve Yarı Treyler İmalat Sanayi Bilgisayar Elektronik ve Optik Ürünler İmalat Sanayi Diğer İmalat Sanayi 53 EK: Yılı Anket Formu

3 YILI KÜÇÜK SANAYİ KAPASİTE KULLANIM ARAŞTIRMASI İstanbul Ticaret Odası tarafından 1980 yılından itibaren her yıl düzenli olarak gerçekleştirilen Küçük Sanayi Kapasite Kullanım Araştırması bu yıl da yapılmış ve İstanbul da bulunan küçük sanayicilerin yılı içindeki genel durumu saptanmaya çalışılmıştır. Söz konusu araştırma, İTO ya kayıtlı küçük sanayici firma içerisinden çeşitli sektörlere ait 446 firma tarafından ankete verilen cevapların değerlendirilmesi ile gerçekleştirilmiştir. Odamıza kayıtlı küçük sanayici firmalarımız ile gerçekleştirdiğimiz anket çalışmasında; yılında kapasite kullanım oranları bir önceki yıla göre tartısız ortalamalarda 65,70 den 67,05 e, tartılı ortalamalarda ise 72,74 den 76,69 e yükselmiştir. Tartılı ortalama sistemine göre yılında en yüksek kapasite kullanım oranı 90,20 ile Kimyasalların ve Kimya Ürünleri İmalatı sektöründe, en düşük kapasite kullanım oranı 31,07 ile Bilgisayar, Elektronik ve Optik Ürünler imalatı sektöründe görülmüştür. Bir önceki yıla göre Kapasite kullanım oranları Cam, Taş ve Toprağa Dayalı Ürünler, Elektrikli Teçhizatlar ve Montajı, Madeni Eşya İmalatı ve Motorlu Kara Taşıtları sektörleri hariç tüm sektörlerde artış göstermiştir. Tartısız ortalama sistemine göre en yüksek kapasite kullanım oranı 77,18 ile Tekstil ve Giyim Eşyası Sanayi sektöründe kaydedilmiş bunu, 75,50 oran ile Mobilya ve Orman Ürünleri sektörü izlemiştir. Bilgisayar, Elektronik ve Optik Ürünler imalatı ise 25,00 ile en düşük kapasite kullanım oranı gerçekleştiren sektör olmuştur. Üretim değeri ağırlıklı tartılı sisteme göre yılı tam kapasite ile çalışamama nedenlerinde ilk sırayı 2012 yılında olduğu gibi 33,8 oran ile talep yetersizliği almış bunu, 18,9 ile finansman sorunları takip etmiştir. Teknoloji Yetersizliği 3,4 ile en az etkileyen faktör olmuştur. yılı gelişmelerinde; Ankete katılan küçük sanayi firmalarının 55,6 sinin satışları, 57,0 sinın üretimi, 45,7 sinin kapasite kullanım oranları, 31,4 ünün mamul stok, 35,0 inin ise hammadde stok seviyeleri artmıştır. Küçük İmalat Sanayinde, bir önceki yıla göre tartılı sistemde ortalama 16,80 oranında mamul maliyet artışı meydana gelmiştir. Mamul maliyet artışında en büyük etken 27,9 oran ile hammadde fiyatlarındaki artış olmuştur. Ankete katılan firmaların kullandıkları finansman kaynaklarının başında 42,6 oran ile öz kaynak, 29,0 oran ile ticari banka kredileri gelmektedir. Ankete cevap veren firmaların 36,5 si sabit sermaye yatırımda bulunurken, 62,3 oran ile makine 25,4 oran ile teçhizat en fazla yatırım yapılan alanlar olmuştur. Sabit sermaye yatırımında bulunan firmaların 64,4 ü yatırımı Öz kaynaklarla, 33,0 ü ise banka kredileri ile gerçekleştirmiştir. Firmaların Sabit Sermaye yatırımında bulunmamalarının ana nedenlerini 30,4 ile Talep Yetersizliği ve 26,1 oran ile Sermaye Yetersizliği oluşturmuştur. 3

4 1- Giriş : Ülkelerin gelişmesinde ve kalkınmasında sanayi kesiminin en önemli rolü üstlendiği bilinmektedir. Her geçen gün globalleşen dünyada, refah seviyesini yükseltmek ve rekabetçi güce kavuşmak tüm ülkelerin ortak amaçları olmuştur. Ülkelerin ekonomik güçleri ve refah seviyeleri o ülkede bulunan müteşebbis ve işletmelerin performansları, atılımcı ve geliştirici gayretleri ile doğrudan bağlantılıdır. Günümüzde küçük ve esnek yapıları ile küçük sanayi işletmelerinin ekonomi içerisinde yarattıkları katma değer, büyük sanayi işletmelerinin vazgeçilmez destekleyicisi ve tamamlayıcı özelliği ile sağladıkları diğer etkenler göz önüne alındığında bu kesimin dikkatle incelenmesi gereğini ortaya çıkarmaktadır. Batılı ekonomilerde olduğu gibi ülkemizde de istihdam, üretim, kaynakların yerinde ve etkin şekilde değerlendirilmesi ve bölgeler arasındaki mevcut dengesizliğin giderilmesi konularında küçük sanayinin etkisi oldukça yüksektir. Küçük sanayi işletmeleri hem sayı ve üretim hacmi itibariyle, hem de istihdam ve katma değer yönünden ülkemiz ekonomisinde çok önemli bir yer tutmaktadır. Ancak bu işletmelerin karakteristik ve yapısal özelliklerinden ileri gelen ve çözüm bekleyen bir dizi sorunları mevcut olup, sorunların çözümü için atılacak her adım küçük sanayi kesiminin ülkemiz kalkınmasındaki rolünü artıracaktır. Odamız, bu konuda yaptığı çalışmalarla önderlik görevini sürdürmektedir. Bu nedenle İstanbul da faaliyet gösteren küçük sanayici üyelerimizin genel durumlarını incelemek ve sorunlarını saptamak üzere her yıl ankete dayalı olarak yapmakta olduğu araştırmayı bu yılda yenilemiş ve Yılı İstanbul ili Küçük Sanayi Kapasite Kullanım Araştırmasını gerçekleştirmiştir. Bu araştırma sonucunda, küçük sanayi sektörünün ortaya çıkmış bulunan sorunları için çözüm arayışları bulmak ve uygulamak, ülkemiz sanayisi için itici güç görevi gören bu kesimin daha rasyonel yapıya kavuşturulması Odamızın amaçları arasında yer almaktadır. 2- Araştırmanın Amacı : Odamızca her yıl düzenli olarak gerçekleştirilen bu araştırmanın ana amacı İstanbul da bulunan küçük sanayi kuruluşlarının yıl içinde mevcut kapasitelerini kullanma oranları ve tam kapasite ile çalışmalarını etkileyen faktörlerin tespitidir. Araştırmaya konu olan küçük sanayi kuruluşları sektörel gruplar içersinde değerlendirilerek aşağıda belirtilen konularda incelenmiş ve anket formlarına verilen yanıtların objektif olarak değerlendirilmesi sonucunda elde edilen veriler ise ağırlık derecelerine göre sıralanmaya çalışılmıştır ve yılları Üretim Değeri ve Miktarları -Kapasite Kullanım Oranları -Kapasite Kullanıma Etki Eden Faktörler - Yılı Gelişmeleri -Finansman -Sabit Sermaye Yatırımları -Maliyet Artış Oranları -Maliyet Artışına Etki Eden Faktörler -Tam Kapasite ile Çalışamama Nedenleri 3- Araştırmanın Kapsamı : Araştırma kapsamına; Odamıza kayıtlı küçük sanayici firma konumunda bulunan işyerleri dahil edilmiştir. Söz konusu firmalara yılında ekonomide kaydedilen gelişmelere paralel olarak hazırlanan anket formları gönderilerek bilgi talebinde bulunulmuş, çeşitli sektörlere mensup 446 firma ankete cevap vermiştir. 4

5 Bu firmaların anket formlarına verdikleri cevaplar doğrultusunda elde edilen bilgiler İstatistik SPSS programında değerlendirilmiştir. Sektörel gruplandırmada diğer eski serilerle mukayese yapabilme kolaylığı sağlayabilmesi için Türkiye İstatistik Kurumu nun eski imalat sanayi şemasına uygun tasnif kullanılmıştır. Araştırma kapsamındaki işletmelerin küçük imalat sanayini temsil etme oranı 2,9 olup, firmaların içinde bulundukları sektörü temsil ettikleri oranlar Tablo 1 de verilmiştir. Not: Sektör isimleri tablo içerlerinde detaylı olarak, metin içersinde ise kısaltılarak kullanılmaktadır. Tablo - 1 Yılında Araştırma Kapsamına Giren Firmaların Sektörlere Göre Dağılımı SEKTÖR FİRMA ANKETE YANIT VEREN SEKTÖR TEMSİL SAYISI FİRMA ORANI Gıda ve İçecekler San ,5 Tekstil ve Giyim Eşy İml ,0 Deri ve İlgili Ürünl. İml ,8 Mobilya ve Orman Ürün. İml ,2 Kağıt ve Kağıt Ürün.İml ,5 Kimyasalların ve Kimyasal Ürün.İml ,5 Cam, Taş ve Toprağa Dayalı Ürün. İml 6,9 Kauçuk ve Plastik Ürün.İml ,8 Elektrikli Teçhizat İmal ve Montajı ,0 Çeşitli Metal Ürünleri İml ,9 Madeni Eşya İmalt ,3 Motorlu Kara Taşıtı Treyler İml ,3 Bilgisayar Elektronik ve Optik 38 3 Ürünl.İml 3,8 Diğer ,6 İMALAT SANAYİ ,6 Araştırma Yöntemi : İstanbul Ticaret Odası na kayıtlı küçük sanayi firmalarına Ek de sunulan anket formu gönderilerek aşağıdaki konuların cevapları talep edilmiş, elde edilen bilgiler SPSS İstatistik Bilgisayar Programında değerlendirilmiştir ve yıllarında firmanın yıllık üretim miktar ile fiilen gerçekleştirilen kapasite oranı, 2- Tam kapasite ile çalışmama nedenleri, 3- yılında firmadaki gelişmeler, 4- Finansman durumu, 5- yılındaki sabit sermaye yatırımı, 6- yılındaki mamul maliyet artışı, 7- Mamul maliyet artışına etki eden faktörler, 8- Birim maliyetlere etki eden faktörler Alınan cevaplar, her imalat grubunda önce kendi aralarında değerlendirilmiş ve elde edilen sonuçlar imalat grubunun tüm sektörler içindeki ağırlığı oranında genel imalat sonuçlarına yansıtılmıştır. Araştırmada Kapasite Kullanım Oranı tartısız ve tartılı olmak üzere iki şekilde hesaplanmıştır. Tartısız Kapasite Kullanım Oranı, firmaların cevapları doğrultusunda toplanan oranların firma sayısına 5

6 aritmetik olarak bölünmesiyle, Tartılı Kapasite Kullanım Oranları ise, yılı üretim değerlerinin ağırlıklandırılması sonucu elde edilmiştir. Firmaların bağlı olduğu sektör grubu içindeki ağırlıkları, üretilen malların TL cinsindeki değerinin, o sektör grubu için oluşan toplam ürün değerine olan nispeti ile belirlenmiş ve sektör grubunun ağırlığı da, aynı yöntemle sektör ürün değerlerinin toplam imalat sanayi ürün değeri içindeki nispeti ile hesaplanmıştır. 5- Kapasite Kullanım Oranları: 446 adet firmanın cevapları doğrultusunda küçük imalat sanayinde yılı ortalama kapasite kullanım oranı; tartılı (üretim değeri ağırlıklı) sisteme göre 76,69, tartısız ortalama sistemine göre ise 67,05 olarak gerçekleşmiştir. yılında bir önceki yıla göre tartılı ve tartısız kapasite kullanım oranlarında artış görülmüştür. Tartılı kapasite kullanım oranı 2012 yılına göre 73,60 dan 76,69 a, tartısız kapasite kullanım oranı ise 63,87 den 67,05 e yükselmiştir. TABLO - 2 Küçük İmalat Sanayi Yıllık Kapasite Kullanım Oranları SEKTÖR A B A B Gıda ve İçecekler San 59,23 60,66 63,14 67,04 Tekstil ve Giyim Eşy İml. 75,37 83,20 77,18 87,58 Deri ve İlgili Ürünl.İml 45,49 56,37 62,32 63,75 Mobilya ve Orman Üürn.İml. 75,00 83,72 75,50 85,45 Kağıt ve Kağıt Ürün.İml 68,20 78,99 69,53 84,00 Kimyasalların ve Kimyasal Ürün.İml. 55,23 85,08 55,79 90,20 Cam, Taş ve Toprağa Dayalı Ürün. İml 57,64 53,99 59,20 53,51 Kauçuk ve Plastik Ürün.İml 64,46 64,96 69,69 66,48 Elektrikli Teçhizat İmal ve Montajı 61,76 80,35 68,48 75,23 Çeşitli Metal Ürünleri İml 64,07 66,08 68,16 69,93 Madeni Eşya İmalt 61,56 72,33 61,94 71,32 Motorlu Kara Taşıtı Treyler İml 69,38 90,59 64,44 72,69 Bilgisayar Elektronik ve Optik Ürünl.İml 25,00 26,29 25,00 31,07 Diğer 57,61 68,23 59,63 75,59 İMALAT SANAYİ 63,87 73,60 67,05 76,69 A : Tartısız (İş Yeri Sayısına Göre) Kapasite Kullanım Oranı B : Tartılı (Üretim Değeri Ağırlıklı) Kapasite Kullanım Oranı TABLO - 3 Küçük İmalat Sanayinin Yıllar İtibariyle Tartısız (İş Yeri Sayısına Göre) Kapasite Kullanım Oranları SEKTÖR Gıda, Alkollü ve Alkolsüz İçecekler San 58,41 62,72 63,45 63,58 63,14 Tekstil, Ayakkabı, Kürk, Giyim San. 62,42 70,93 68,46 74,31 77,18 Deri ve İlgili Ürünl.İml ,49 62,32 Mobilya ve Orman Ürün. İml. 57,07 62,69 67,55 59,8 75,50 Kağıt,Kağıt Ürünleri ve Basım San. 62,57 56,08 62,56 68,56 69,53 6

7 Kimyasal Ürünler, Petrol ve Kömür Türev 58,87 62,18 65,85 58,24 55,79 Cam, Taş ve Toprağa Dayalı San. 54,36 50,14 65,7 87,17 59,20 Kauçuk ve Plastik Ürün.İml ,46 69,69 Elektrikli Teçhizat İmal ve Montajı ,76 68,48 Çeşitli Metal Ürünleri İml ,07 68,16 Madeni Eşya İml ,56 61,94 Motorlu Kara Taşıtı Treyler İml ,38 64,44 Bilgisayar Elektronik ve Optik Ürünl.İml ,00 Metal Eşya, Makine Elektrik Mak. Taşıt Araç. Mesleki Alet San. 48,78 64,41 66,63 66,59 - Diğer İmalat 44,25 64,33 66,75 68,23 75,59 İMALAT SANAYİ 55,67 64,22 66,18 63,87 67,05 yılı itibariyle tartılı kapasite kullanım oranı sektörler itibariyle incelendiğinde, yılında en yüksek kapasite kullanım oranı 77,18 ile Tekstil ve Giyim Eşyaları sanayi sektöründe gerçekleşirken bunu, 75,59 oran ile Diğer İmalat sanayi sektörü izlemiştir. En düşük kapasite kullanımı 25,00 oran ile Bilgisayar Elektronik ve ve Optik Ürünler İmalatı sektöründe kaydedilirken, daha önceki yıllarda Tekstil sanayi grubu içinde yere alıp bu yıl yeni NACE uygulaması kapsamında bağımsız olarak değerlendirilen Deri ve İlgili ürünler sanayi sektörü bir önceki yıla göre kapasite kullanım oranı en fazla artan sektör olmuştur. TABLO - 4 Küçük İmalat Sanayinin Yıllar İtibariyle Tartılı (Üretim Değeri Ağırlıklı) Kapasite Kullanım Oranları SEKTÖR Gıda, Alkollü ve Alkolsüz İçecekler San 52,93 72,49 65,84 60,66 67,04 Tekstil, Ayakkabı, Kürk, Giyim San. 73,97 76,46 78,75 83,2 87,58 Deri ve İlgili Ürünl.İml ,37 63,75 Mobilya ve Orman Ürün.İml. 78,37 76,4 74,63 83,72 85,45 Kağıt,Kağıt Ürünleri ve Basım San. 78,68 61,27 78,56 78,99 84,00 Kimya, Kimyasal, Petrol ve Kömür Türevleri, 70,72 78,38 70,41 85,08 90,20 Cam, Taş ve Toprağa Dayalı San. 66,06 70,46 74,42 53,99 53,51 Kauçuk ve Plastik Ürün.İml ,96 66,48 Elektrikli Teçhizat İmal ve Montajı ,35 75,23 Çeşitli Metal Ürünleri İml ,08 69,93 Madeni Eşya İmalt ,33 71,32 Motorlu Kara Taşıtı Treyler İml ,59 72,69 Bilgisayar Elektronik ve Optik Ürünl.İml ,29 31,07 Metal Eşya, Makine Elektrik Mak. Taşıt Araç. Mesleki Alet San. 58,39 71,54 68,55 70,53 - Diğer İmalat 45,75 77,74 58,85 74,06 75,59 İMALAT SANAYİ 65,68 73,79 70,86 73,6 76,69 7

8 Üretim değeri itibariyle yılında Kimya ve kimyasal ürünler Sanayi sektöründe 90,20 olan kapasite kullanım oran ile en yüksek kapasite kullanım oranına sahip sektör olmuştur. Bilgisayar Elektronik ve Optik Ürünler imalatı sektörü 31,07oran ile yılın en düşük kapasite oranına sahiptir ,44 82,69 YILLARA GÖRE TARTILI vetartisiz KAPASİTE KULLANIM ORANLARI 60,89 71,11 59,33 69,34 55,67 65, ,22 73,79 66,18 70,86 63,87 73,60 67,05 76,69 TARTISIZ TARTILI YILINDA SEKTÖRLER İTİBARİYLE KAPASİTE KULLANIMI BİLGİSAYAR ELEKTRONİK MADENİ EŞYA ELEKTRİK TEÇH. TOPRAK KAĞIT DERİ GIDA 25,0031,07 59,63 75,59 64,44 72,69 61,94 71,32 68,16 69,93 75,23 68,48 66,48 69,69 53,51 59,20 90,20 55,79 84,00 69,53 85,45 75,50 63,75 62,32 87,58 67,04 77,18 63,14 0,00 10,00 20,00 30,00 40,00 50,00 60,00 70,00 80,00 90,00 100,0 TARTISIZ TARTILI 0 6- Kapasite Kullanıma Etki Eden Faktörler : Küçük sanayici firmalarının tam kapasite ile çalışmama nedenleri geçmiş yıllarda iş yeri sayısına göre tartısız olarak incelenirken, 2000 yılından itibaren hem tartısız ve hem de tartılı sisteme göre ayrı ayrı incelenmektedir Tartısız Sisteme Göre : Ankete cevap veren firmaların 35,3 ü Talep Yetersizliği nin tam kapasite ile çalışamama nedenleri arasında ilk sırada yer aldığını beyan ederken, bunun 22,7 si İç Talep Yetersizliğinden, 12,5 i ise Dış Talep Yetersizliğinden kaynaklanmıştır. Bu sorunu, 16,2 ile Finansman güçlüğü, 15,6 ile pazarlama sorunları izlemiştir. Araştırma sonucuna göre firmaların tam kapasite ile çalışmalarını en az etkileyen faktör 4,0 ile Enerji Sorunları olmuştur. 8

9 Tablo 5 Kapasite Kullanıma Etki Eden Faktörler FAKTÖR 2012 Etkilenen Firma Sayısı 2012 Tartısız Sisteme Göre Etkileme Oranı Etkilenen Firma Sayısı Tartısız Sisteme Göre Etkileme Oranı Talep Yetersizliği , ,3 Pazarlama Sorunu , ,6 Finansman Güçlüğü 98 15, ,2 İthal Mal Rekabeti 65 9,9 97 9,8 Teknoloji Yetersizliği 33 5,8 46 4,6 Yerli Hammadde Teminindeki Zorluk 30 4,9 39 3,9 İşçi Sorunu 38 5,0 68 6,9 İthal Hammadde Teminindeki Zorluk 32 4,6 37 3,7 Enerji Sorunu 21 3,2 40 4,0 TOPLAM , İşçi Sorunu 6,9 TARTISIZ SİSTEME GÖRE YILINDA KAPASİTE KULLANIMA ETKİ EDEN FAKTÖRLER Yerli Hammadde Temin Zorluğu 3,9 İthal Hammadde Temin Zorluğu 3,7 Enerji Sorunu 4,0 Talep Yetersizliği 35,3 Teknoloji Yetersizliği 4,6 İthal Mal Rekabeti 9,8 Finansman Güçlüğü 16,2 Pazarlama Sorunu 15,6 TABLO - 6 Tartısız Sisteme Göre Kapasite Kullanıma Etki Eden Faktörlerin Yıllara Göre Dağılımı FAKTÖR Talep Yetersizliği 36,1 43,3 36,4 30,4 34,8 35,3 Pazarlama Sorunu 14,7 15,9 14,9 17,9 16,8 15,6 Finansman Güçlüğü 21,3 16,7 16,5 17,7 15,0 16,2 İthal Mal Rekabeti 10,4 9,0 10,2 11,0 9,9 9,8 İşçi Sorunu 3,0 2,9 3,2 5,4 5,8 4,6 Teknoloji Yetersizliği 4,6 3,1 5,6 4,9 4,9 3,9 Enerji Sorunu 3,3 3,3 3,4 4,9 5,0 6,9 Yerli Hammadde Teminindeki Zorluk 3,6 4,1 5,9 4,1 4,6 3,7 İthal Hammadde Temininde Zorluk 3,2 1,8 3,9 3,7 3,2 4,0 TOPLAM 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Sektörlere göre Tam Kapasite ile Çalışamama Nedenlerinde gerek firma sayısı ve gerekse oransal dağılımı Tablo 7 ile Tablo 8 de belirtilmiştir. 9

10 SEKTÖR TABLO 7 YILINDA TARTISIZ SİSTEME GÖRE TAM KAPASİTE İLE ÇALIŞAMAMA NEDENLERİ (CEVAP SAYISI) Hammadde Teminindeki Zorluk Finansman Güçlüğü Pazarlama Sorunu İthal Malların Rekabeti Talep Yetersizliği İşçi Sorunu Yerli Enerji Sorunu İthal Teknolojik Sorunlar İç Dış TABLO 8 YILINDA TARTISIZ SİSTEME GÖRE TAM KAPASİTE İLE ÇALIŞAMAMA NEDENLERİ (YÜZDE DAĞILIMI) SEKTÖR Hammadde Teminindeki Zorluk Finansman Güçlüğü Pazarlama Sorunu İthal Malların Rekabeti Talep Yetersizliği İşçi Sorunu Enerji Sorunu Teknolojik Sorunlar Yerli İthal İç Dış GIDA TEKSTİL DERİ MOBİLYA VE ORMAN KAĞIT BASIM KİMYA CAM-TAŞ-TOPRAK KAUÇUK-PLASTİK ELEKTRİK TEÇH ÇEŞİTLİ METAL MADENİ EŞYA TAŞIT BİLGİSAYAR- ELEKTRONİK DİĞER TOPLAM GIDA 3,4 2,3 18,2 25,0 4,5 27,3 9,1 5,7 2,3 2,3 100,0 TEKSTİL 1,6 2,5 13,9 16,4 8,2 23,8 21,3 6,6 4,1 1,6 100,0 DERİ - 4,8 19,0 9,5 4,8 19,0 23,8 9,5 9,5-100,0 MOBİLYA VE ORMAN 9,1-15,2 18,2 6,1 18,2 12,1 12,1 3,0 6,1 100,0 KAĞIT BASIM 9,1 4,5 13,6 13,6 4,5 31,8 9,1 9,1 4,5-100,0 KİMYA 5,3 10,5 18,4 17,1 10,5 15,8 14,5 2,6 1,3 3,9 100,0 CAM-TAŞ- TOPRAK 3,4 3,4 31,0 10,3 10,3 17,2 6,9 6,9 3,4 6,9 100,0 KAUÇUK-PLASTİK 5,5 5,5 16,4 11,0 9,6 24,0 8,2 8,9 6,2 4,8 100,0 ELEKTRİK TEÇH 1,3 2,5 17,7 19,0 15,2 16,5 10,1 7,6 1,3 8,9 100,0 10

11 ÇEŞİTLİ METAL 5,9 4,1 15,4 12,7 11,3 21,7 12,2 6,8 4,5 5,4 100,0 MADENİ EŞYA - 2,3 14,0 16,3 14,0 16,3 14,0 4,7 9,3 9,3 100,0 TAŞIT 4,8-4,8 9,5 4,8 42,9 14,3 9,5 4,8 4,8 100,0 BİLGİSAYAR- ELEKTRONİK ,0 12,5 12,5 25,0 12,5 12, ,0 DİĞER 1,2 1,2 13,6 19,8 11,1 29,6 11,1 4,9 2,5 4,9 100,0 TOPLAM 3,9 3,7 16,2 15,6 9,8 22,7 12,5 6,9 4,0 4,6 100, Tartılı Sisteme Göre (Üretim Değeri Ağırlıklı) : yılında üretimin tam kapasite ile gerçekleşmesini engelleyen faktörler arasında Talep Yetersizliği 33,8 oran ile ilk sırada yer alırken, iç talep yetersizliğinin bunun içersindeki payı 20,4 olmuştur. Finansman güçlüğü 18,9, Pazarlama sorunları 15,6, İthal Mallarla olan rekabet 7,6 oran ile tam kapasite ile çalışamama nedenleri arasında yer alan diğer önemli faktörlerdir. TABLO 9 Tartılı Sistemde Kapasite Kullanıma Etki Eden Faktörler FAKTÖR 2012 ETKİLENEN FİRMA SAYISI 2012 TARTILI SİSTEMDE ETKİLEME ETKİLENEN FİRMA SAYISI TARTILI SİSTEMDE ETKİLEME Talep Yetersizliği , ,8 Pazarlama Sorunu , ,6 Finansman Güçlüğü , ,9 İthal Mal Rekabeti 67 8,5 97 7,6 Yerli Hammadde Teminindeki Zorluk 31 7,0 39 4,8 İthal Hammadde Teminindeki Zorluk 32 5,0 37 7,0 İşçi Sorunu 38 5,1 68 5,4 Enerji Sorunu 22 3,9 40 3,5 Teknoloji Yetersizliği 33 4,9 46 3,4 TOPLAM , ,0 Sektörler itibariyle tam kapasite ile çalışılamama nedenleri arasında Talep yetersizliği, 72,5 oran ile Motorlu Kara Taşıtları, 60,5 oran ile Tekstil ve Giyim Eşyası, 49,6 oran ile Madeni Eşya imalatı sektöründe ön planda bulunmaktadır. TABLO - 10 YILINDA TARTILI SİSTEME GÖRE TAM KAPASİTE İLE ÇALIŞAMAMA NEDENLERİ (YÜZDE DAĞILIMI) SEKTÖR Hammadde Teminindeki Zorluk Finansman Güçlüğü Pazarlama Sorunu İthal Malların Rekabeti Yerli İthal İç Dış Talep Yetersizliği İşçi Sorunu Enerji Sorunu Teknolojik Sorunlar GIDA 2,7 2,8 18,8 32,6 5,8 25,8 5,6 3,0 0,7 2,3 100,0 TEKSTİL 2,8 0,7 8,2 14,7 7,1 19,9 40,6 1,6 4,3 0,1 100,0 11

12 DERİ - 3,7 20,2 8,5 3,7 18,2 24,4 14,3 7,0-100,0 MOBİLYA VE 13,3-13,4 15,3 2,2 13,0 13,4 16,7 1,6 11,1 100,0 ORMAN KAĞIT BASIM 16,8 9,2 18,5 16,9 0,6 17,0 1,4 10,5 9,2-100,0 KİMYA 2,2 38,8 39,0 5,1 1,6 6,1 4,6 0,5 0,5 1,6 100,0 ÇEŞİTLİ METAL 7,2 2,0 22,0 9,7 8,7 24,3 13,3 7,8 2,6 2,6 100,0 MADENİ EŞYA - 1,9 9,6 10,2 10,1 23,2 26,4 3,2 9,1 6,3 100,0 TAŞIT ,1 0,2 72,0 0,4 9,3 1,0-100,0 CAM-TAŞ- 3,4 1,6 37,3 2,3 10,4 22,9 4,3 6,5 3,4 7,7 100,0 TOPRAK KAUÇUK- 3,1 8,8 19,9 20,2 6,2 17,5 6,9 5,8 9,3 2,3 100,0 PLASTİK ELEKTRİK TEÇH 7,6 1,5 13,8 17,2 4,3 13,9 22,0 6,0-13,8 100,0 BİLGİSAYAR ,9 5,1 24,8 29,9 5,1 5, ,0 ELEKTRONİK DİĞER 4,6 3,5 16,8 18,2 14,6 21,1 9,0 4,9 2,5 4,8 100,0 TOPLAM 4,8 7,0 18,9 15,6 7,6 20,4 13,4 5,4 3,5 3,4 100,0 Üretim Değeri Ağırlıklı Tartılı Sisteme Göre Tam Kapasite İle Çalışamama Nedenlerinin Sektörel Bazda İncelenmesi; Yerli Hammadde Teminindeki Zorluk : Yerli hammadde teminindeki zorluklardan etkilenen firma sayısı 39 dur. Bu faktör 4,8 oran ile küçük imalat sanayinde kapasite kullanımını olumsuz etkilemede sekizinci sırada yer almıştır. Enerji fiyat artışları üretim maliyetlerini arttırırken mamul madde fiyatlarını da yükseltmiştir. Döviz kurlarına bağlı üretim için gerekli yan girdilerdeki artışlar yerli hammadde fiyatlarını yukarı çekmiş ve işletmelerde artan bir maliyet baskısı yaratmıştır. Bunun sonucu olarak Yerli Hammadde temininde zorluk yaşayan sektör, 24,7 ile Çeşitli Metal Eşya imalattı sektörü olmuştur. SEKTÖR Etkilenen Firma Sayısı Faktör İçindeki Ağırlığı Tüm Faktörler İçindeki Ağırlığı GIDA 3 4,1 0,2 TEKSTİL 2 7,3 0,4 DERİ MOBİLYA VE ORMAN 3 12,6 0,6 KAĞIT BASIM 2 10,6 0,5 KİMYA 4 4,8 0,2 CAM-TAŞ-TOPRAK 1 0,9 - KAUÇUK-PLASTİK 8 8,0 0,4 ELEKTRİK TEÇH 1 6,2 0,3 ÇEŞİTLİ METAL 13 24,7 1,2 MADENİ EŞYA TAŞIT BİLGİSAYAR-ELEKTRONİK - - 0,2 DİĞER 1 20,6 1,0 TOPLAM ,0 4,8 12

13 YERLİ HAMMADDE TEMİNİNDEKİ ZORLUK Kağıt ve Basım 10,6 Kuçuk ve Plastik 8,0 Gıda 4,1 Mobilya ve Orman 12,6 Çeşitli Metal Eşya 24,7 Elektrikli Teçh 6,2 Diğer 20,6 Kimya 4,8 Tekstil 7,3 Cam, Toprak Eşya 0, İthal Hammadde Teminindeki Zorluk : Kapasite kullanımını olumsuz yönde etkileyen faktörler içersinde İthal hammadde teminindeki zorluklar 7,0 oran ile altıncı sırada yer almıştır. Dünya emtia ve enerji piyasalarındaki yukarı yönlü fiyat hareketleri girdi maliyetlerini arttırmış ve ithal hammadde fiyatlarının yükselmesine sebep olmuştur. Bu gelişmeler sonucu ithal hammadde teminindeki zorluklar bir önceki döneme göre artmıştır. Kimyasalların ve Kimya ürünleri imalatı sektörü 58,2 oran ile bu faktörden en fazla etkilenen kesimi teşkil ederken bunu 15,7 ile Kauçuk ve Plastik Ürünler sektörü izlemiştir. SEKTÖR Etkilenen Firma Sayısı Faktör İçindeki Ağırlığı Tüm Faktörler İçindeki Ağırlığı GIDA 2 3,0 0,2 TEKSTİL 3 1,3 0,1 DERİ 1 0,4 - MOBİLYA VE ORMAN KAĞIT BASIM 1 4,0 0,3 KİMYA 8 58,2 4,1 CAM-TAŞ-TOPRAK 1 0,3 - KAUÇUK-PLASTİK 8 15,7 1,1 ELEKTRİK TEÇH 2 0,8 0,1 ÇEŞİTLİ METAL 9 4,7 0,3 MADENİ EŞYA 1 0,6 - TAŞIT BİLGİSAYAR ELEKTRONİK DİĞER 1 11,1 0,8 TOPLAM ,0 7,0 İTHAL HAMMADDE TEMİNİNDEKİ ZORLUK Kauçuk-Plastik 15,7 Çeşitli Metal 4,7 Kimya 58,2 Diğer 11,1 Kağıt-Basım 4,0 Gıda 3,1 Tekstil 1,3 13

14 Finansman Güçlüğü : KOBİ lerin işletme faaliyetleri sırasında karşılaştıkları en önemli sorunların başında finansman güçlüğü gelmektedir. Yaşanan finansman sorunlarının temelinde ise öz sermaye yapıları, finans kuruluşlarının KOBİ lere yaklaşımı ve genel piyasa şartları yatmaktadır. Daralan iç ve dış talep, artan girdi maliyetleri ve kredi teminindeki zorluklar kaynak yaratamama, öz kaynakları yetersiz olan küçük ölçekli firmaların finansman yapılarını olumsuz yönde etkilemiştir. Araştırma kapsamında anketin bu sorusuna 160 firma cevap vermiş olup, bu faktör tam kapasite ile çalışamama nedenleri içinde 18,9 luk pay ile ikinci sırada yer almıştır. SEKTÖR Etkilenen Firma Sayısı Faktör İçindeki Ağırlığı Tüm Faktörler İçindeki Ağırlığı GIDA 16 7,4 1,4 TEKSTİL 17 5,5 1,0 DERİ 4 0,7 0,1 MOBİLYA VE ORMAN 5 3,3 0,6 KAĞIT BASIM 3 3,0 0,6 KİMYA 14 21,6 4,1 CAM-TAŞ-TOPRAK 9 2,5 0,5 KAUÇUK-PLASTİK 24 13,1 2,5 ELEKTRİK TEÇH 14 2,9 0,5 ÇEŞİTLİ METAL 34 19,3 3,6 MADENİ EŞYA 6 1,1 0,2 TAŞIT BİLGİSAYAR-ELEKTRONİK 2 0,4 0,1 DİĞER 11 19,4 3,7 TOPLAM ,9 FİNANSMAN GÜÇLÜĞÜ Çeşitli Metal 19,3 Elektrik Teçh. 2,9 Kauçuk-Plastik 13,1 Cam-Taş -Toprak 2,5 Madeni Eşya 1, Talep Yetersizliği : Bilgisayar- Elektronik 0,4 Kimya 21,6 Diğer 19,4 Gıda 7,4 Tekstil 5,5 Mobilya ve Orman 3,3 Kağıt-Basım 3,0 Ankete katılan firmalardan 240 ı talep yetersizliğinden olumsuz yönde etkilendiğini beyan ederken dış talep yetersizliğinin payı 13,4, iç talep yetersizliğinin payı ise 20,4 olmuştur. Talep yetersizliğinde Tekstil sektörü 22,7 oran ile en fazla etkilenen sektör olurken, bunu 18,4 oran ile Çeşitli Metal Ürünler imalatı sektörü izlemiştir. SEKTÖR Etkilenen Faktör İçindeki Ağırlığı Tüm Faktörler İçindeki Ağırlığı Firma Sayısı GIDA 24 6,9 2,3 TEKSTİL 33 22,7 7,7 DERİ 6 0,9 0,3 MOBİLYA VE ORMAN 7 3,6 1,2 14

15 TALEP YETERSİZLİĞİ Madeni Eşya 3,3 Taşıt 5,7 Diğer 19,4 Çeşitli Metal 18,4 Gıda 6,9 Elektrik Teçh. 4,3 Kauçuk-Plastik 9,0 Kimya 3,3 Kağıt-Basım 1,6 Mobilya ve Orman 3,7 Tekstil 22, İşçilerle İlgili Sorunlar : 68 firmanın cevaplandırdığı işçiler ile ilgili sorunlar; yılında 5,4 lük pay ile dördüncü sırada yer almıştır. Bu sorunu Çeşitli Metal Ürünler imalatı sektörü 24,0 oran ile en fazla hisseden sektör olmuştur. SEKTÖR Etkilenen Faktör İçindeki Ağırlığı Tüm Faktörler İçindeki Ağırlığı Firma Sayısı KAĞIT BASIM 7 1,6 0,6 KİMYA 14 3,3 1,1 CAM-TAŞ-TOPRAK 5 1,0 0,3 KAUÇUK-PLASTİK 36 9,0 3,0 ELEKTRİK TEÇH 14 4,2 1,4 ÇEŞİTLİ METAL 50 18,4 6,2 MADENİ EŞYA 9 3,3 1,1 TAŞIT 9 5,7 1,9 BİLGİSAYAR- ELEKTRONİK 2 0,2 0,1 DİĞER 24 19,4 6,6 TOPLAM ,0 33,8 SEKTÖR Etkilenen Firma Faktör İçindeki Tüm Faktörler İçindeki Ağırlığı Sayısı Ağırlığı GIDA 5 4,1 0,³ TEKSTİL 8 3,8 0,³ DERİ 2 1,8 0,1 MOBİLYA VE ORMAN 4 14,2 0,8 KAĞIT BASIM 2 6,0 0,3 KİMYA - 0,9 - CAM-TAŞ-TOPRAK 2 1,5 0,1 KAUÇUK-PLASTİK 13 13,4 0,7 ELEKTRİK TEÇH 6 4,3 0,³ ÇEŞİTLİ METAL 15 24,0 1,3 MADENİ EŞYA 2 1,3 0,1 TAŞIT 2 4,6 0,³ BİLGİSAYAR- ELEKTRONİK 1 0,2 - DİĞER 4 19,8 1,1 TOPLAM ,0 5,4 15

16 İŞÇİLERLE İLGİLİ SORUNLAR Çeşitli Metal 24,0 Elektrik Teçh. 4,3 Madeni Eşya 1,3 Kauçuk-Plastik 13,4 Taşıt 4,6 Cam-Taş -Toprak 1,5 Diğer 19,8 Kağıt-Basım 6,0 Gıda 4,1 Tekstil 3,8 Mobilya ve Orman 14,2 Deri 1, Enerji Sorunları : Bu faktörün kapasite kullanımını olumsuz yönde etkileme oranı 3,5 dir. Tüm faktörler içersinde etkilenme oranı ile dokuzuncu sırada yer alan enerji sorunu için 40 firma bildirimde bulunmuştur. Enerji fiyatlarının yüksekliği, yetersiz enerji temini, kaçak elektrik kullanımı sonucu ortaya çıkan haksız rekabet koşulları küçük sanayicileri her zaman olduğu gibi yine olumsuz etkilemektedir. Enerji sorunlarından en çok etkilendiğini bildiren sektörler 33,5 oran ile Kauçuk ve Plastik Ürünler imalat sektörü 15,9 oran ile Tekstil olmuştur. SEKTÖR Etkilenen Faktör İçindeki Firma Sayısı Ağırlığı Tüm Faktörler İçindeki Ağırlığı GIDA 2 1,5 0,1 TEKSTİL 5 15,9 0,6 DERİ 2 1,4 - MOBİLYA VE ORMAN 1 2,1 0,1 KAĞIT BASIM 1 8,0 0,3 KİMYA 1 1,4 - CAM-TAŞ-TOPRAK 1 1,2 - KAUÇUK-PLASTİK 9 33,5 1,2 ELEKTRİK TEÇH ÇEŞİTLİ METAL 10 12,4 0,4 MADENİ EŞYA 4 5,9 0,2 TAŞIT 1 0,7 - BİLGİSAYAR-ELEKTRONİK DİĞER 2 15,9 0,6 TOPLAM ,0 3,5 ENERJİ SORUNLARI Diğer; 15,9 Gıda ; 1,5 Tekstil; 15,9 Deri; 1,4 Mobilya ve Orman; 2,1 Madeni Eşya; 5,9 Kağıt-Basım; 8,0 Çeşitli Metal; 12,4 Kimya; 1,4 Kauçuk-Plastik; 33,5 Cam-Taş -Toprak; 1,2 16

17 İthal Mal Rekabeti : yılında beşinci sırada yer alan bu faktörden NACE kodlamasına göre 13 ana sektör dışında kalan üretici firmaların oluşturduğu Diğer imalat sektörü 41,8 oran ile en fazla etkilenen sektör olmuştur.. SEKTÖR Etkilenen Firma Sayısı Faktör İçindeki Ağırlığı Tüm Faktörler İçindeki Ağırlığı GIDA 4 5,7 0,4 TEKSTİL 10 11,8 0,9 DERİ 1 0,3 - MOBİLYA VE ORMAN 2 1,3 0,1 KAĞIT BASIM 1 0,2 - KİMYA 8 2,3 0,2 CAM-TAŞ-TOPRAK 3 1,7 0,1 KAUÇUK-PLASTİK 14 10,1 0,8 ELEKTRİK TEÇH 12 2,2 0,2 ÇEŞİTLİ METAL 25 18,9 1,4 MADENİ EŞYA 6 3,0 0,2 TAŞIT 1 0,1 - BİLGİSAYAR-ELEKTRONİK 1 0,7 0,1 DİĞER 9 41,8 3,2 TOPLAM ,0 7,6 İTHAL MAL REKABETİ Diğer 41,8 Gıda 5,7 Tekstil 11,8 Kauçuk 10,1 Kimya 2,3 Mobilya 1,3 Çeşitli Metal 18,9 Madeni Eşya 3, Pazarlama Sorunu : Pazarlama sorunu, tam kapasite ile çalışamama nedenlerinde 15,6 lık etkileme oranı ile tüm faktörler içersinde üçüncü sırada yer alırken, Diğer imalat başlığında toplanan sektörler pazarlama sorununu diğer gruplara göre yılında daha yoğun yaşamıştır. 154 firmanın etkilendiği bu faktörden, özellikle küçük sanayici işletmelerinin reklam v.s gibi harcamalara bütçe ayıramaması, pazarlama ağını kuracak mali, teknolojik ve istihdam yapısına sahip olmaması yönetim ve organizasyon zaafları bu alanda ciddi sorunlar yaşamalarına neden olmaktadır. SEKTÖR Etkilenen Firma Sayısı Faktör İçindeki Ağırlığı Tüm Faktörler İçindeki Ağırlığı 1 GIDA 22 15,6 2,4 2 TEKSTİL 20 11,9 1,9 3 DERİ 2 0,4 0,1 4 MOBİLYA VE ORMAN 6 4,5 0,7 5 KAĞIT BASIM 3 3,3 0,5 6 KİMYA 13 3,4 0,5 7 CAM-TAŞ-TOPRAK 3 0,2-8 KAUÇUK-PLASTİK 16 16,1 2,5 9 ELEKTRİK TEÇH 15 4,3 0,7 17

18 SEKTÖR Etkilenen Firma Sayısı Faktör İçindeki Ağırlığı Tüm Faktörler İçindeki Ağırlığı ÇEŞİTLİ METAL 28 10,3 1,6 MADENİ EŞYA 7 1,5 0,2 TAŞIT 2 2,9 0,5 BİLGİSAYAR-ELEKTRONİK 1 0,1 - DİĞER 16 25,4 4,0 TOPLAM ,0 15,6 PAZARLAMA SORUNU Diğer 25,4 Elektrikli Teçh 4,3 Gıda 15,6 Tekstil 11,9 Taşıt 2,9 Kağıt 3,3 Mobilya 4,5 Çeşitli Metal Eşya 10,3 Kauçuk 16,5 Kimya 3, Teknoloji Yetersizliği : Üretim aşamalarında ileri teknoloji yöntemlerinin kullanılmaması veya mevcut olan teknolojinin yenileştirilmesi ihtiyacı, özellikle emek yoğun sektörlerin dışında kalan sektörlerde yoğun olarak hissedilmektedir. Modern ve yenilikçi üretim tekniklerinin, döviz kuruna bağlı teknoloji transfer edebilme olanaklarından geçtiği sektörlerde Teknoloji yetersizliği Tam kapasite ile çalışmama nedenleri arasında yılında 3,4 oran ile onuncu sırada yer almaktadır. Bu faktörden 15,9 oran ile en fazla Elektrikli Teçhizatlar imalatı sektörü etkilenmiştir. SEKTÖR Etkilenen Firma Sayısı Faktör İçindeki Ağırlığı Tüm Faktörler İçindeki Ağırlığı GIDA 2 5,0 0,2 TEKSTİL 2 0,4 0,4 DERİ MOBİLYA VE ORMAN 2 15,0 0,6 KAĞIT BASIM - - 0,5 KİMYA 3 5,0 0,2 CAM-TAŞ-TOPRAK 2 2,8 - KAUÇUK-PLASTİK 7 8,4 0,4 ELEKTRİK TEÇH 7 15,9 0,3 ÇEŞİTLİ METAL 12 12,6 1,2 MADENİ EŞYA 4 4,2 - TAŞIT BİLGİSAYAR-ELEKTRONİK DİĞER 4 30,7 1,0 TOPLAM ,0 4,8 18

19 TEKNOLOJİ YETERSİZLİĞİ Diğer; 30,7 Gıda; 5,0 Mobilya ve Orman; 15,0 Madeni Eşya; 4,2 Kimya; 5,0 Kauçuk-Plastik; 8,4 Çeşitli Metal; 12,6 Elektrikli Teçh; 15,9 7- Yılı Gelişmeleri : yılında ankete katılan firmaların cevaplarına göre, üretim, satış, kapasite kullanım oranı ve hammadde stokları ile mamul stok seviyelerinde yaşanan gelişmeler aşağıda değerlendirilmiştir Üretim Ankete katılan firmaların 57,0 sinin üretimi, 45,7 sinin ise kapasite kullanım oranı artış göstermiştir. Kapasite kullanım ile üretim arasında doğrusal bir ilişkinin varlığı mevcut olup, Taşıt sektörü hariç tüm sektörlerde ağırlıklı olarak üretim artışı kaydedilmiştir. Bu gelişmeler doğrultusunda en fazla üretim artışı 83,3 ile Deri Ürünleri sektöründe görülürken, yine aynı sektörde kapasite kullanım oranı diğer sektörlere göre daha fazla artış izlenmiştir Satışlar Bir önceki döneme göre yılında ankete katılan firmaların 55,6 sı satışların arttığını bildirirken, azaldığını belirtenler 27,1 olarak gerçekleşmiştir. Sektörler itibariyle yılı gelişmeleri Tablo-13 te, üretim indeksleri Tablo-14 de açıklanmıştır. 19

20 YILI ÜRETİM ve SATIŞ GELİŞMELERİ GIDA TEKSTİL DERİ MOBİLYA-ORMAN KAĞIT-BASIM KİMYA CAM-TAŞ-TOPRAK KAUÇUK-PLASTİK ELEKTRİKLİ TEÇH ÇEŞİTLİ METAL MADENİ EŞYA TAŞIT BİLGİSAYAR-ELEKTRONİK DİĞER Üretim Arttı Üretim Azaldı Üretim Aynı Kaldı Satış Arttı Satış Azaldı Satış Aynı Kaldı YILI ÜRETİM DEĞERİ - Bin TL GIDA TEKSTİL DERİ MOBİLYA-ORMAN KAĞIT-BASIM KİMYA CAM-TAŞ-TOPRAK KAUÇUK-PLASTİK ELEKTRİKLİ TEÇH ÇEŞİTLİ METAL MADENİ EŞYA TAŞIT BİLGİSAYAR-ELEKTRONİK DİĞER 20

21 TABLO 13 YILI GELİŞMELERİ CEVAP SAYISI Üretim Satış Kapasite Kullanım Oranı Mamul Stokları Hammadde Stokları SEKTÖR Arttı Azaldı Aynı Kaldı Arttı Azaldı Aynı Kaldı Arttı Azaldı Aynı Kaldı Arttı Azaldı Aynı Kaldı Arttı Azaldı Aynı Kaldı GIDA TEKSTİL DERİ MOBİLYA VE ORMAN KAĞIT BASIM KİMYA CAM-TAŞ-TOPRAK KAUÇUK-PLASTİK ELEKTRİK TEÇH TOPLAM TABLO 14 YILI GELİŞMELERİ - Üretim Satış Kapasite Kullanım Oranı Mamul Stokları Hammadde Stokları SEKTÖR Arttı Azaldı Aynı Kaldı Arttı Azaldı Aynı Kaldı Arttı Azaldı Aynı Kaldı Arttı Azaldı Aynı Kaldı Arttı Azaldı Aynı Kaldı GIDA 57,1 26,5 8,2 91,8 59,2 26,5 4,1 89,8 42,9 18,4 22,4 83,7 28,6 22,4 24,5 75,5 42,9 22,4 14,3 79,6 TEKSTİL 59,4 27,5 10,1 97,0 58,0 30,4 4,2 92,8 47,8 21,7 17,4 87,0 42,0 18,8 15,9 76,8 39,1 18,8 18,8 76,8 DERİ 83,3 16, , ,3 66, ,7 50,0 0 16,7 66,7 33,3 33,3 0 66,7 MOBİLYA VE 80,0 10,0 10, ,0 10,0 10, ,0 10,0 30, ,0 50,0 10, ,0 30,0 10,0 80,0 ORMAN KAĞIT BASIM 80,0 13,3 6, ,3 20,0 6, ,7 13,3 13,3 93,3 20,0 26,7 46,7 93,3 33,3 20,0 40,0 93,3 ÇEŞİTLİ METAL MADENİ EŞYA TAŞIT BİLGİSAYAR- ELEKTRONİK DİĞER KİMYA 51,6 29,0 16,1 96,7 48,4 32,3 12,9 93,5 41,9 32,3 12,9 87,1 19,4 19,4 41,9 80,6 38,7 19,4 25,8 77,4 CAM-TAŞ- 66,7 33, ,7 25,0 8, ,0 33,3 8,3 91,7 33,3 25,0 25,0 83,3 50,0 33,3 8,3 91,7 TOPRAK KAUÇUK- 67,1 18,6 10, ,1 20,0 8,6 95,7 55,7 18,6 17,1 91,4 27,1 27,1 28,6 82,9 28,6 25,7 28,6 82,9 PLASTİK ELEKTRİK 64,5 12,9 12,9 90,3 61,3 16,1 19,4 96,8 54,8 19,4 19,4 93,5 38,7 3,2 38,7 80,6 45,2 9,7 25,8 80,6 TEÇH ÇEŞİTLİ METAL 49,4 26,4 20,7 96,6 46,0 23,0 19,5 88,5 42,5 21,8 24,1 88,5 26,4 14,9 32,2 73,6 29,9 18,4 28,7 77,0 MADENİ EŞYA 50,0 31,3 18, ,8 31,3 18,8 93,7 31,3 31,3 25,0 87,5 31,3 18,8 25,0 75,0 12,5 12,5 56,3 81,2 TAŞIT 8,3 75,0 16, ,3 58,3 8, ,7 66,7 8,3 91,7 25,0 41,7 16,7 83,3 16,7 16,7 33,3 66,7 BİLGİSAYAR 66,7 0 33, ,3 66, ,3 33,3 33, ,3 33,3 33, ,3 33,3 33,3 100 ELEKTRONİK DİĞER 42,9 40,0 11,4 94,3 40,0 48,6 5,7 94,3 28,6 34,3 20,0 82,9 42,9 11,4 22,9 77,1 40,0 20,0 22,9 82,9 TOPLAM 57,0 26,2 12,8 96,0 55,6 27,1 10,5 93,3 45,7 23,5 19,1 88,3 31,4 19,7 27,6 78,7 35,0 20,4 24,9 80,3 21

22 8- Finansman : Anket kapsamında bulunan küçük sanayici firmaların 42,6 sı finansman olarak öz kaynak kullanmaktadır. Ticari banka kredileri 29,0, Vadeli Alış ise 17,2 oran ile diğer önemli finansman kaynaklarını teşkil etmiştir. Öz kaynak kullanımı tüm sektörler arasında ilk sırada yer alırken, Ticari banka kredilerini en fazla kullanan sektörler 50,0 oran ile Deri Ürünleri ve Bilgisayar-Elektronik ve Optik Ürünler sektörü, 37,5 oran ile Elektrikli Teçhizatlar sektörü olmuştur. Vadeli alış ise 25,0 oran ile Cam-Taş-Toprak sektöründe, Öz Kaynak kullanımından sonra en fazla kullanılan finansman kaynağı olmuştur. Leasing yöntemine başvuran sektörler arasında, Cam, Taş ve Toprağa Dayalı sanayi sektörü 12,5 oran ile bu kaynağı en çok kullanan sektör olmuştur. KULLANILAN FİNANSMAN KAYNAKLARI Diğer 0,6 Vadeli Alış 16,3 Leasing 5,4 Factoring 4,4 Öz Kaynak 42,5 Ticari Banka Kredileri 29,6 TABLO - 15 SEKTÖRLER İTİBARİYLE KULLANILAN FİNANSMAN KAYNAKLARI (CEVAP SAYISI ve ) Öz Kaynak Ticari Banka Kredileri Yatırım Kalkınma Bankası Kredileri Factoring Leasing Vadeli Alış Diğer Cev Cev Cev Cev Cev Cev Ce Cev v GIDA 37 42, , ,3 3 3, , TEKSTİL 51 44, ,6 1 0,9 6 5,3 4 3, ,2 1 0, DERİ 4 50,0 4 50, MOBİLYA VE ,0 1 4, ,0 4, ,0 4 16,0 0 - ORMAN 100 KAĞIT BASIM 12 46,2 7 26, ,7 5 19, KİMYA 24 38, ,3 1 1,6 2 3,2 3 4, , CAM-TAŞ- 7 25,0 1 4, ,2 6 4, ,5 6 25,0 0 - TOPRAK 100 KAUÇUK ,4 0 4, , , ,9 0 - PLASTİK 100 ELEKTRİK TEÇH 21 43, , ,2 7 14, ÇEŞİTLİ METAL 65 38, ,0 3 1,8 6 3, , , MADENİ EŞYA 11 42,3 7 26, ,8 1 3,8 6 23, TAŞIT 9 45,0 6 30,0 1 5, ,0 3 15, BİLGİSAYAR 2 50, , ELEKTRONİK 100 DİĞER 27 49, , ,8 4 7,3 6 10,9 1 1, TOPLAM , ,0 8 1,0 25 3,2 52 6, ,2 2 0,

23 9- Sabit Sermaye Yatırımları : Ankete katılan firmalardan 36,5 i yılında sabit sermaye yatırımında bulunmuş olup, gerçekleştirilen yatırımların değeri toplam TL dır. Ankete katılan firmalar yapılan sabit sermaye yatırımına göre değerlendirildiğinde en çok yatırım 15,5 pay ve 5,217,276 TL ile Tekstil sektörü olurken bunu 11,0 pay ve TL ile Gıda sektörü izlemiştir. Sırasıyla 19,5 pay, TL ile Çeşitli Metal Eşya sektörü, 15,7 pay ve TL ile Kauçuk ve Plastik sektörü izlemiştir. Bilgisayar-Elektronik ve Optik Ürünler sektörü 0,7 oran ile toplam içinde en az paya sahiptirler. yatırımda Makine 62,3 oran ile Teçhizat 25,4 ile en fazla yatırım yapılan alanlar olurken, Bina dışı inşaat 1,4 ile en az yatırım yapılan alan teşkil etmiştir. Tüm sektörlerde Makine ve Teçhizat yatırımları ilk iki sıradadır. Sabit sermaye yatırımında bulunan firmaların 64,4 ü Öz Kaynak, kullanmıştır. YILI SABİT SERMAYE YATIRIM ALANLARI 33,0 ise Banka Kredisi Diğer; 3,6 Makine; 52,7 Arazi Alımı; 4,8 Bina Dışı İnşaat; 2,4 Bina İnşaatı; 11,5 Techizat; 24,8 yılında sabit sermaye yatırımında bulunamama nedenlerinden Talep yetersizliği, yatırımda bulunamayan firmaların 30,4 ünde önemli sebep olarak gösterilmiş ve ilk sırayı almıştır. İkinci sırada ise 26,1 oranı ile Sermaye Yetersizliği üçüncü sırada 22,0 ile Finansman Temini zorluğu yer almıştır. YILI SABİT SERMAYE YATIRIMDA BULUNMAMA NEDENLERİ Teşvik Sermaye Yetersizliği Yetersizliği 13,1 27,0 Talep Yetersizliği 29,1 Diğer 5,7 Finans Temini Zorluğu 19,3 Bürokratik Engellerin Aşılamaması 5,7 23

24 TABLO - 16 YILI SABİT SERMAYE YATIRIM DURUMU FİRMA SAYISI YÜZDE DAĞILIM SEKTÖR Hayır Evet YATIRIM DEĞERİ TL Hayır Evet Yatırım Payı GIDA ,3 36,7 11,0 TEKSTİL ,0 29,0 15,5 DERİ ,3 16,7 1,3 MOBİLYA VE ORMAN ,0 70,0 2,2 KAĞIT BASIM ,7 33,3 3,4 KİMYA ,3 38,7 7,0 CAM-TAŞ-TOPRAK ,7 33,3 2,7 KAUÇUK-PLASTİK ,7 44,3 15,7 ELEKTRİK TEÇH ,0 29,0 7,0 ÇEŞİTLİ METAL ,8 40,2 19,5 MADENİ EŞYA ,3 43,8 3,6 TAŞIT ,7 33,3 2,7 BİLGİSAYAR ELEKTRONİK ,3 66,7 0,7 DİĞER ,1 22,9 7,8 TOPLAM ,5 36,

25 TABLO - 17 YILI SABİT SERMAYE YATIRIM ALANLARI (CEVAP SAYISI ve ) SEKTÖR Makine Teçhizat Bina İnşaatı Bina Dışı İnşaat Arazi Alımı Diğer Cev Cev Cev Cev Cev Cev Cev GIDA 12 52,2 7 30,4 3 13, , TEKSTİL 18 78,3 3 13,0 2 8, DERİ MOBİLYA VE 7 63,6 4 36, ORMAN KAĞIT BASIM 5 55,6 3 33,3 1 11, KİMYA 11 57,9 4 21,1 3 15, , CAM-TAŞ-TOPRAK 4 57,1 2 28,6 1 14, KAUÇUK-PLASTİK 26 65,0 9 22,5 2 5, ,0 1 2, ELEKTRİK TEÇH 7 58,3 3 25, ,3 1 8, ÇEŞİTLİ METAL 31 59, ,8 3 5,8 1 1,9 1 1,9 1 1, MADENİ EŞYA 7 63,6 3 27, , TAŞIT 4 66,7 1 16, , BİLGİSAYAR ELEKTRONİK 2 66,7 1 33, DİĞER 7 63,6 3 27,3 1 9, TOPLAM , ,4 16 7,0 3 1,3 6 2,6 3 1,

26 TABLO - 18 YILI SABİT SERMAYE YATIRIMINDA KULLANILAN KAYNAKLAR (CEVAP SAYISI ve ) SEKTÖR Öz Teşvik Banka Birleşme Diğer Kaynak Kredisi Kredisi Cev Cev Cev Cev Cev Cev GIDA 15 71, , TEKSTİL 14 58,3 1 4, , DERİ MOBİLYA VE ORMAN 5 71, , KAĞIT BASIM 5 62, , KİMYA 11 57,9 1 5, , CAM-TAŞ-TOPRAK , KAUÇUK-PLASTİK 24 66,7 1 2,8 1 2, , ELEKTRİK TEÇH 6 66, , ÇEŞİTLİ METAL 23 56, ,5 1 2, MADENİ EŞYA TAŞIT BİLGİSAYAR ELEKTRONİK DİĞER 8 66, , TOPLAM ,4 3 1,5 1 0, ,0 1 0,

27 TABLO - 19 YILI SABİT SERMAYE YATIRIMI YAPAMAMA NEDENLERİ (CEVAP SAYISI ve ) Sermaye Yetersizliği Talep Yetersizliği Teşvik Yetersizliği Finans Temini Zorluğu Bürokrat ik Engelleri Diğer Cev Cev Cev Cev Cev Cev Cev GIDA 10 24, ,7 8 19,5 8 19,5 2 4, TEKSTİL 17 25, , , ,9 1 1,5 1 1, DERİ 2 28,6 2 28,6 1 14,3 1 14,3 1 14, MOBİLYA VE 2 33,3 2 33,3 - - ³ 33, ORMAN KAĞIT BASIM 2 15,4 8 61,5 - - ³ 15, , KİMYA 10 35,7 3 10,7 2 7,1 5 17,9 5 17,9 3 10, CAM-TAŞ- TOPRAK 6 37,5 3 18,8 1 6,3 5 31,3 1 6, KAUÇUK , ,1 4 8, ,1 1 2,1 1 2, PLASTİK ELEKTRİK 10 27, ,4 4 10,8 9 24,3 2 5, TEÇH ÇEŞİTLİ METAL 17 19, , , ,1 6 7, MADENİ EŞYA 6 31,6 3 15,8 6 31,6 4 21, TAŞIT 3 30,0 3 30,0 3 30,0 1 10, BİLGİSAYAR ELEKTRONİK 1 50,0 1 50, DİĞER 7 18, ,8 5 13,2 9 23,7 3 7, TOPLAM , , , ,0 22 5,3 6 1,

28 10- Mamul Maliyet Artışı Ve Artışa Etki Eden Faktörler : 2012 yılında tartısız sistemde 13,57 ve tartılı sistemde 14,94 olarak gerçekleşen imalat sanayi ortalama mamul maliyet artışı, yılında tartısız sistemde 16,26 ve üretim değeri ağırlıklı tartılı sistemde ise 16,80 olarak tespit edilmiştir. Sektörlere göre incelendiğinde; tartılı sistemde mamul maliyeti en fazla artan kesim 33,40 ile Madeni Eşya sektörü olurken, bunu 28,02 ile Deri ve Deriden Ürünler sektörü takip etmiştir. Mamul maliyeti bir önceki yıla göre en az artan sektör ise 13,14 oran ile Çeşitli Metal Ürünler imalatı sektörü olmuştur. yılında hammadde ve enerji fiyatlarının yanı sıra bazı sektörlerde yaşanan hammadde fiyat artışları tartılı ve tartısız sistemde mamul maliyet artışında en fazla rol oynayan faktörler olmuştur. Mamul maliyet artışı içinde Hammadde Fiyat Artışı tartılı sisteme göre 27,9 orana sahip olurken, İşçi ücretlerindeki, artışın etkisi 21,7 dir. TABLO - 20 Mamul Maliyet Artışına Etki Eden Faktörler 2012 Tartısız Tartılı Tartısız Tartılı HAMMADDE FİYAT ARTIŞI 26,3 26,8 26,2 27,9 ENERJİ FİYAT ARTIŞI 20,3 21,7 22,2 19,8 İŞÇİ ÜCRET ARTIŞI 21,6 18,2 18,8 20,9 KREDİ MALİYET ARTIŞI 11,3 13,7 11,0 10,3 İŞYERİ KİRA ARTIŞI 13,1 11,3 9,1 11,3 NAKLİYE GİDERİ ARTIŞI 7,³ 8,1 12,7 9,8 DİĞER 0,3 0,2 0,0 0,1 TOPLAM 100, YILI MAMUL MALİYET ARTIŞINA ETKİ EDEN FAKTÖRLER - TARTILI İşyeri Kira artışı; Enerji Fiyat Artışı; 11,3 19,8 Nakliye Gideri Artışı; 9,8 Hammadde Fiyat Artışı; 27,9 Kredi Maliyet Artışı; 10,3 İşçi Ücreti; 20,9 Diğer; 0,1 28

29 YILI MAMUL MALİYET ARTIŞINA ETKİ EDEN FAKTÖRLER - TARTILI Nakliye Gideri Artışı; 12,7 Kredi Maliyet Artışı; 11,0 Enerji ; 22,2 Enerji Fiyat Artışı; 22,2 İşyeri Kira artışı; 9,1 TABLO - 21 YILINDA TARTISIZ SİSTEME GÖRE MAMUL MALİYET ARTIŞI ve ETKİ EDEN NEDENLER ( CEVAP SAYISI ) SEKTÖR MAMUL MALİYET ARTIŞ I MAMUL MALİYET ARTIŞ NEDENİ Hammadde Fiyat Artışı Enerji Fiyat Artışı İşçi Ücret Artışı Nakliye Gideri Artışı İşyeri Kira Artışı Kredi Maliyet Artışı GIDA TEKSTİL DERİ MOBİLYA VE ORMAN KAĞIT BASIM KİMYA CAM-TAŞ- TOPRAK KAUÇUK- PLASTİK ELEKTRİK TEÇH ÇEŞİTLİ METAL MADENİ EŞYA TAŞIT BİLGİSAYAR ELEKTRONİK DİĞER TOPLAM

30 SEKTÖR GIDA TEKSTİL DERİ MOBİLYA ve ORMAN KAĞIT BASIM KİMYA CAM-TAŞ-TOPRAK KAUÇUK-PLASTİK ELEKTRİK TEÇH ÇEŞİTLİ METAL MADENİ EŞYA TAŞIT TABLO - 22 YILINDA TARTISIZ SİSTEME GÖRE MAMUL MALİYET ARTIŞI ve ETKİ EDEN NEDENLER MAMUL MALİYET ARTIŞI Hammadde Fiyat Artışı Enerji Fiyat Artışı İşçi Ücret Artışı Nakliye Gideri Artışı İşyeri Kira Artışı Kredi Maliyet Artışı 15,51 28,4 20,6 18,1 12,3 12,3 8,4 100,0 15,36 26,8 19,6 21,4 8,0 13,4 10,7 100,0 30,25 33,3 20,0 26,7 0,0 6,7 13,3 100,0 17,11 23,7 13,2 23,7 15,8 13,2 10,5 100,0 16,36 30,4 21,7 23,9 6,5 13,0 4,3 100,0 18,00 28,6 18,4 19,4 12,2 9,2 12,2 100,0 17,70 26,7 15,6 17,8 17,8 8,9 13,3 100,0 16,41 28,4 21,8 21,3 10,2 11,7 6,6 100,0 19,00 29,2 16,7 22,9 9,4 12,5 9,4 100,0 15,61 30,7 19,2 19,9 9,2 10,0 11,1 100,0 17,23 19,6 21,4 23,2 14,3 12,5 8,9 100,0 10,57 23,5 23,5 20,6 8,8 8,8 14,7 100,0 BİLGİSAYAR ELEKTRONİK 16,67 20,0 10,0 30,0 10,0 20,0 10,0 100,0 DİĞER 13,30 27,3 23,9 21,6 10,2 8,0 9,1 100,0 TOPLAM 16,26 28,0 19,8 20,9 10,3 11,3 9,8 100,0 TABLO - 23 YILINDA TARTILI SİSTEME GÖRE MAMUL MALİYET ARTIŞI ve ETKİ EDEN NEDENLER SEKTÖR MAMUL MALİYET ARTIŞI Hammadde Fiyat Artışı Enerji Fiyat Artışı İşçi Ücret Artışı Nakliye Gideri Artışı İşyeri Kira Artışı Kredi Maliyet Artışı GIDA 15,54 23,9 16,5 17,6 13,9 12,2 15,9 TEKSTİL 15,46 28,3 22,7 22,6 4,0 6,4 15,9 DERİ 28,42 31,7 17,0 31,3 0,0 6,3 13,7 MOBİLYA veorman 16,56 20,0 17,1 22,2 21,8 3,5 15,3 KAĞIT BASIM 14,60 25,1 26,1 24,6 7,6 13,3 3,3 KİMYA 14,62 21,9 20,2 7,3 19,5 15,0 16,0 CAM-TAŞ-TOPRAK 17,92 24,2 20,8 17,8 18,5 6,0 12,8 KAUÇUK-PLASTİK 19,90 37,6 30,4 14,4 7,5 6,4 3,6 ELEKTRİK TEÇH 17,51 33,7 23,9 22,3 7,7 7,1 5,2 ÇEŞİTLİ METAL 13,14 31,2 20,0 20,9 8,5 5,1 14,3 MADENİ EŞYA 33,40 14,2 19,6 19,3 17,8 17,3 11,9 TAŞIT 27,08 5,1 34,5 29,9 0,5 0,3 29,7 BİLGİSAYAR ELEKTRONİK 17,40 16,4 14,4 26,0 9,6 24,0 9,6 DİĞER 14,13 26,3 21,5 22,1 11,6 8,1 10,3 TOPLAM 16,80 26,2 22,2 18,8 11,0 9,1 12,7 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 30

31 YILINDA SEKTÖRLER İTİBARİYLE KAPASİTE KULLANIM ORANLARI ve KULLANIMA ETKİ EDEN FAKTÖRLER ile DİĞER SORUNLARI 1- GIDA, DİĞER GIDA ve İÇKİ SANAYİ : Örnekleme Sayısı 49 Tartısız Kapasite Kullanım Oranı - 63,14 Tartılı Kapasite Kullanım Oranı - 67,04 Üretim Kıymeti TL Ortalama Üretim Kıymeti TL Sabit Sermaye Yatırımı TL Mamul Maliyet Artışı - Tartısız - 15,51 Mamul Maliyet Artışı - Tartılı - 15,54 TAM KAPASİTE İLE ÇALIŞAMAMA NEDENİ Tartısız Oranı Tartılı Oranı Yerli Hammadde Temini Zorluğu 3,4 2,7 İthal Hammadde Temini Zorluğu 2,3 5,8 Finansman Sorunu 18,2 18,8 İç Talep Yetersizliği 27,3 25,8 Dış Talep Yetersizliği 9,1 5,6 Pazarlama Sorunu 25,0 32,6 İşçi Sorunu 5,7 3,0 Enerji Sorunu 2,3 0,7 Teknoloji Yetersizliği 2,3 2,3 İthal Malları Rekabeti 4,5 5,8 31

32 GIDA SEKTÖRÜ - YILINDA TAM KAPASİTE İLE ÇALIŞAMAMA NEDENLERİ Pazarlama Sorunu; 32,6 İç Talep Yetersizliği; 25,8 Finansman Sorunu; 18,8 İşçi Sorunu; 3,0 Enerji Sorunu ; 0,7 İthal Mal Rekabeti; 5,8 Dış Talep Yetersizliğ; 5,6 Teknoloji Yetersizliği; 2,3 İthal Ham Madde Z.; 5,8 Yerli Hammadde Z.; 2,7 YILI GELİŞMELERİ Aynı Cevap Yok Arttı Azaldı Kaldı Üretim 57,1 26,5 8,2 8,2 100,0 Satış 59,2 26,5 4,1 10,2 100,0 Kapasite Kullanım Oranı 42,9 18,4 22,4 16,3 100,0 Mamul Stok 28,6 22,4 24,5 24,5 100,0 Hammadde Stok 42,9 22,4 14,3 20,4 100,0 İstihdam 26,5 20,4 30,6 22,4 100,0 MAMUL MALİYET ARTIŞINA ETKİ EDEN FAKTÖRLER Tartısız Oranı Tartılı Oranı Hammadde Fiyat Artışı 28,4 23,9 Enerji Fiyat Artışı 20,6 16,5 İşçi Ücret Artışı 18,1 17,6 Nakliye Gideri Artışı 12,3 13,9 İşyeri Kira Artışı 12,3 12,2 Kredi Maliyet Artışı 8,4 15,9 yılında tartılı ortalama kapasite kullanım oranı 67,04 olurken Gıda sektöründe tam kapasite ile çalışamama nedenlerinin başında 32,6 ile Pazarlama sorunu gelmektedir. Ankete cevap veren firmaların yılı gelişmelerinde üretim, satışları artarken mamul stokları, istihdamları ve hammadde stokları aynı kalmıştır. Sektörde öz kaynak 42,5 ile en fazla kullanılan finansman kaynağı olurken, Ticari Banka Kredileri ve Vadeli Alış sırasıyla 31,0 ve 20,7 oranlar ile onu takip eden diğer kullanılan kaynaklardır. 18 firma tarafından TL sabit sermaye yatırımı yapılmış olup, toplam yatırım tutarı içersindeki payı 11,0 seviyesindedir. Makine 52,2 oran ile en fazla yatırım yapılan alanı teşkil etmiştir. Talep Yetersizliği yatırım yapamama nedenlerinin başında gelirken, Sermaye ve Finans temini zorluğu bunu izlemiştir. Üretim değeri ağırlıklı ortalama mamul maliyet artışının 15,54 olduğu sektörde maliyet artışında hammadde fiyatlarındaki artış, işçi ücretlerindeki artış, enerji harcamalarındaki artış ve kredi maliyetlerindeki artışlar etkili olmuştur. 32