Değirmençay Barajı, İçme Suyu ve Sulama Tesisleri, Malzeme Ocakları ve Kırma-Eleme-Yıkama Tesisi

Transkript

1 DSİ VI. BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ Değirmençay Barajı, İçme Suyu ve Sulama Tesisleri, Malzeme Ocakları ve Kırma-Eleme-Yıkama Tesisi Mersin İli, Mezitli İlçesi, Erçel Deresi Üzeri ve Yenişehir İlçesi, Uzunkaş Köyü ile Değirmençay Beldesi Duru Çevre Teknolojileri ve Laboratuvar Hizmetleri Müh. Müş. İnş. Taah. San. ve Tic. Ltd. Şti. Çevresel Etki Değerlendirmesi Başvuru Dosyası

2 Başlık Sayfası Proje Sahibinin Adı DSİ VI. Bölge Müdürlüğü Adresi Cemalpaşa Mahallesi Ordu Caddesi Pk:01120 Seyhan / ADANA Telefon Numaraları 0 (322) Faks Numaraları 0 (322) Projenin Adı Projenin Bedeli Proje İçin Seçilen Yerin Açık Adresi (İli, İlçesi, Beldesi, Mevkii) ,29 TL Mersin İli, Mezitli İlçesi, Erçel Deresi Üzeri ve Yenişehir İlçesi, Uzunkaş Köyü ile Değirmençay Beldesi Proje İçin Seçilen Yerin Koordinatları, Zone Proje için seçilen yerin koordinatları rapor içerisinde ayrıntılı olarak verilmiştir. Projenin ÇED Yönetmeliği ndeki Kapsamındaki Yeri (Sektörü, Alt Sektörü) Raporu Hazırlayan Kuruluşun/Çalışma Grubunun Adı Adresi Telefon Numaraları Projeksiyon: ED50 D.O.B.: 33 Zone: 36 Ölçek Fark.: 6 Ek Su depolama tesisleri (Göl hacmi 10 milyon m 3 ve üzeri olan baraj ve göletler.) 28- d) Kırma-eleme-yıkama tesisleri (3213 sayılı Maden Kanunu 1. (a) ve 2. (a) grup madenler ile hafriyat malzemeleri ton/yıl). 29- ç) Tarımsal amaçlı su yönetimi projeleri (1000 hektar ve üzeri). Ek-2 49-a) Madenlerin çıkarılması (Ek-I de yer almayanlar) Duru Çevre Tek. ve Lab. Hiz. Müh. Müş. İnş. Taah. San. ve Tic. Ltd. Şti. Meriç Sokak No: 5/25 Beştepe, Ankara (312) (pbx) Faks Numaraları (312) Rapor Sunum Tarihi i

3 Önsöz Mersin İli, Mezitli İlçesi, Erçel Deresi Üzeri ve Yenişehir İlçesi, Uzunkaş Köyü ile Değirmençay Beldesi sınırları içerisinde DSİ VI. Bölge Müdürlüğü tarafından tesis edilmesi planlanan Malzeme Ocakları ve Kırma-Eleme-Yıkama Tesisi projesinin gerçekleştirilmesi planlanmaktadır. Bilindiği üzere gerçekleştirilmesi planlanan projenin çevreye olabilecek olumlu ya da olumsuz etkilerinin belirlenmesi, olumsuz yöndeki etkilerin önlenmesi ya da çevreye zarar vermeyecek ölçüde en aza indirilmesi için alınacak önlemlerin, seçilecek yer ve teknoloji alternatiflerinin belirlenerek değerlendirilmesi, projenin uygulanmasının izlenmesi ve kontrolünde sürdürülecek çalışmalarının tespit edilmesi sürdürülebilir kalkınma ve çevre açısından gereklidir. Tüm bu çalışmalar çevresel etki değerlendirmesi olarak adlandırılmakta olup bu süreçte uyulacak idari ve teknik usul ve esaslar 2872 sayılı Çevre Kanunu ve bu kanuna istinaden tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği ile düzenlenmiştir. Bu kapsamda gerçekleştirilmesi planlanan projenin çevresel etki değerlendirmesinin yapılabilmesi için ÇED Yönetmeliği nin ilgili maddelerinde belirtilen başvuru ile ÇED sürecinin başlatılması gerekmektedir. Su depolama tesisleri (göl hacmi 10 milyon m 3 ve üzeri olan baraj ve göletler), Kırma-eleme-yıkama tesisleri (3213 sayılı Maden Kanunu 1. (a) ve 2. (a) grup madenler ile hafriyat malzemeleri ton/yıl) ve Tarımsal amaçlı su yönetimi projeleri (1000 hektar ve üzeri) tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği nin Ek I ÇED Uygulanacak Projeler Listesi nde yer aldığından dolayı bu rapor, aynı Yönetmeliğin Ek III Çevresel Etki Değerlendirmesi Genel Formatı doğrultusunda hazırlanmış ve yukarıda bahsi geçen ÇED süreci bu şekilde başlatılmıştır. Söz konusu faaliyet ve muhtemel çevresel etkilerinin değerlendirilebilmesi amacıyla hazırlanan raporun projenin tanımı ve gayesi ile ilgili ilk bölümünde proje konusu yatırımın tanımı, ömrü, hizmet maksatları, önem ve gerekliliği, projenin fiziksel özellikleri, inşaat ve işletme safhalarında kullanılacak arazi miktarı ve arazi tanımlanmış, önerilen projeden kaynaklanabilecek önemli çevresel etkiler genel olarak açıklanmış, yatırımcı tarafından araştırılan ana alternatiflerin bir özeti verilmiş ve seçilen yerin seçiliş nedenleri belirtilmiştir. Proje için seçilen yerin konumu ile ilgili raporun ikinci bölümünde ise proje yerinin mevkii belirtilmiş, koordinatları ve yeri tanıtıcı bilgiler verilmiştir. Proje yeri ve etki alanının mevcut çevresel özellikleri ile ilgili raporun üçüncü bölümünde ise önerilen proje nedeniyle kirlenmesi muhtemel olan çevre, nüfus, fauna, flora, jeolojik ve hidrojeolojik özellikler, doğal afet durumu, toprak, su, hava, iklimsel faktörler, mülkiyet durumu, mimari ve arkeolojik miras, peyzaj özellikleri, arazi kullanım durumu, hassasiyet derecesi gibi faktörler, bu faktörler arasındaki ilişkiler göz önünde bulundurularak açıklanmıştır. Önemli çevresel etkiler ve alınacak önlemler ile ilgili raporun dördüncü bölümünde ise önerilen proje için kullanılacak alan, doğal kaynakların kullanımı, kirleticilerin miktarı, çevreye rahatsızlık verebilecek olası sorunlar, atıkların minimizasyonu, yatırımın çevreye olan etkilerinin değerlendirilmesinde kullanılan tahmin yöntemleri, çevreye olabilecek olumsuz etkilerin azaltılması için alınması düşünülen önlemler açıklanmıştır. ii

4 Raporun halkın katılımı ile ilgili bölümünde ise projeden etkilenmesi muhtemel halkın belirlenmesi ve halkın görüşlerinin ÇED çalışmasına yansıtılması için yöntemler önerilmiş, görüşlerine başvurulması öngörülen diğer taraflar belirtilmiş ve bu konuda verilebilecek diğer bilgi ve belgeler sunulmuştur. Raporun son bölümünde ise temin edilen bilgilerin teknik olmayan bir özeti sunularak proje için belirlenen yer ve alternatiflerinin çevre düzeni planı, nazım imar planı, uygulama imar planı, vaziyet planı, proje ile ilgili olarak daha önceden alınmış izin, onay, ruhsat veya ilgili kurumlardan alınmış belgeler ile proje için seçilen alana ilişkin arazi kullanım durumunu gösterir harita rapor ekinde verilmiştir. Duru Çevre Teknolojileri ve Lab. Hiz. Müh. Müş. İnş. Taah. San. ve Tic. Ltd. Şti. Tuncay YAYLALI Şirket Müdürü iii

5 İçindekiler Başlık Sayfası... i Önsöz... ii İçindekiler... 1 Tablolar Dizini... 5 Şekiller Dizini... 6 Ekler Dizini... 7 Simgeler ve Açıklamaları... 8 Tanımlar ve Kısaltmalar... 9 Bölüm I. Projenin Tanımı ve Gayesi Proje Konusu Yatırımın Tanımı, Ömrü, Hizmet Maksatları, Önem ve Gerekliliği Proje Konusu Yatırımın Tanımı Projenin Ömrü Projenin Hizmet Maksatları, Önem ve Gerekliliği Çalışacak Personel Sayısı ve Çalışma Süresi Projenin Fiziksel Özelliklerinin, İnşaat ve İşletme Safhalarında Kullanılacak Arazi Miktarı ve Arazinin Tanımlanması Projenin Fiziksel Özellikleri Kullanılacak Araç ve Ekipmanlar Önerilen Projeden Kaynaklanabilecek Önemli Çevresel Etkilerin Genel Olarak Açıklanması (Su, Hava, Toprak Kirliliği, Gürültü, Titreşim, Işık, Isı, Radyasyon vb.) Su Kirliliği 26 Hava Kirliliği 26 Toprak Kirliliği Gürültü ve Titreşim Atıklar...27 Yatırımcı Tarafından Araştırılan Ana Alternatiflerin Bir Özeti ve Seçilen Yerin Seçiliş Nedenlerinin Belirtilmesi Proje Formülasyonu İle İlgili Alternatifler Depolama Tesisleri İle İlgili Alternatifler Aks Yeri ile İlgili Alternatifler Baraj Tipi ile İlgili Alternatifler Dolusavakla İlgili Alternatifler Derivasyon Tüneli ile İlgili Alternatifler Sulama Tesisleri ile İlgili Alternatifler İçmesuyu Tesisleri ile İlgili Alternatifler Bölüm II. Proje İçin Seçilen Yerin Konumu Proje Yeri ve Alternatif Alanların Mevkii, Koordinatları, Yeri Tanıtıcı Bilgiler Bölüm III. Proje Yeri ve Etki Alanının Mevcut Çevresel Özellikleri Önerilen Proje Nedeniyle Kirlenmesi Muhtemel Olan Çevrenin Nüfus, Fauna, Flora, Jeolojik ve Hidrojeolojik Özellikler, Doğal Afet Durumu, Toprak, Su, Hava (Atmosferik Koşullar), İklimsel Faktörler, Mülkiyet Durumu, Mimari ve Arkeolojik Miras, Peyzaj Özellikleri, Arazi Kullanım Durumu, Hassasiyet Derecesi (Ek-V deki Duyarlı Yöreler Listesi de 1

6 Dikkate Alınarak) ve Yukarıdaki Faktörlerin Birbiri Arasındaki İlişkileri de İçerecek Şekilde Açıklanması Nüfus Flora ve Fauna Jeolojik ve Hidrojeolojik Özellikler Genel Jeoloji Stratigrafik Jeoloji Faaliyet Alanı Jeolojisi Yapısal Jeoloji Deprem Durumu Hidrojeolojik ve Hidrolojik Özellikler Yerüstü Suları Yeraltı Suları İklimsel Faktörler Bölgenin Genel İklim Koşulları Sıcaklık Dağılımı Yağış Dağılımı Nem Dağılımı Buharlaşma Dağılımı Sayılı Günler Dağılımı (Sisli, Kar Yağışlı, Karla Örtülü, En Yüksek Kar Örtüsü Kalınlığı) Bölgenin Rüzgar Dağılımı (Yıllık, Mevsimlik, Aylık Rüzgar Yönü Dağılımı, Yönlere Göre Rüzgar Hızı, Aylık Ortalama Rüzgar Hızı Dağılımı ve Grafiği, En Hızlı Esen Rüzgar Yön ve Hızı, Fırtınalı ve Kuvvetli Rüzgarlı Gün Sayısı) Maksimum Rüzgar Yönü ve Hızı Fırtınalı ve Kuvvetli Rüzgarlı Gün Sayısı Dağılımı Yıllık Rüzgar Yönü Dağılımı Mülkiyet ve Arazi Kullanım Durumu Kireçsiz Kahverengi Orman Toprakları (N) Kırmızı Kahverengi Akdeniz Toprakları (E) Kültür Varlıkları, Tabiat Varlıkları, Sit ve Koruma Alanı Ek-V deki Duyarlı Yöreler Listesi Bölüm IV. Projenin Önemli Çevresel Etkileri ve Alınacak Önlemler Önerilen Projenin Aşağıda Belirtilen Hususlardan Kaynaklanması Olası Etkilerin Tanıtımı a. Proje İçin Kullanılacak Alan b. Doğal Kaynakların Kullanımı Su Kullanımı İçme ve Kullanma Suyu Sulama Suyu Beton Santrali Su İhtiyacı Agrega Yıkama Makinası Su İhtiyacı Yakıt Kullanımı Elektrik Kullanımı

7 c. Kirleticilerin Miktarı (Atmosferik Koşullar İle Kirleticilerin Etkileşimi), Çevreye Rahatsızlık Verebilecek Olası Sorunların Açıklanması ve Atıkların Minimizasyonu Evsel Nitelikli Atıksu Evsel Katı Atıklar ve Ambalaj Atıkları Atık Yağlar Tehlikeli Atıklar Atık Pil ve Akümülatörler Ömrünü Tamamlamış Lastikler Tıbbi Atıklar Hafriyat Atıkları Toz Emisyonları Parlayıcı ve Patlayıcı Maddeler Egzoz Emisyonları Çevresel Gürültü ve Titreşim Yatırımın Çevreye Olan Etkilerinin Değerlendirilmesinde Kullanılacak Tahmin Yöntemlerinin Genel Tanıtımı Çevreye Olabilecek Olumsuz Etkilerin Azaltılması İçin Alınması Düşünülen Önlemlerin Tanıtımı Atıksu Egzoz Emisyonları Toz Emisyonları Hafriyat, İnşaat ve Yıkıntı Atıkları Parlayıcı ve Patlayıcı Maddeler Tehlikeli Atıklar Tıbbi Atıklar 75 Çevresel Gürültü ve Titreşim Atık Yağlar Evsel Katı Atıklar Ambalaj Atıkları Flora ve Fauna Üzerine Etkileri Habitat Kaybı...76 Bölüm V. Halkın Katılımı Projeden Etkilenmesi Muhtemel Halkın Belirlenmesi ve Halkın Görüşlerinin Çevresel Etki Değerlendirmesi Çalışmasına Yansıtılması İçin Önerilen Yöntemler Görüşlerine Başvurulması Öngörülen Diğer Taraflar Bu Konuda Verebileceği Diğer Bilgi ve Belgeler Bölüm VI. Yukarıda Verilen Başlıklara Göre Temin Edilen Bilgilerin Teknik Olmayan Bir Özeti Bölüm VII. Ekler Proje İçin Belirlenen Yer ve Alternatiflerinin Varsa; Çevre Düzeni, Nazım, Uygulama İmar Planı, Vaziyet Planı veya Plan Değişikliği Teklifleri Yatırımcı İçin Projesi İle İlgili Olarak Daha Önceden Alınmış İzin, Onay, Ruhsat veya İlgili Kurumlardan Alınmış Belgeler ve Benzeri

8 3. Proje İçin Seçilen Alan İlişkin Arazi Kullanım Durumu Bölüm VIII. Notlar ve Kaynaklar Yeterlik Belgesi Tebliği Kapsamında Çalıştırılması Taahhüt Edilen Personel Tablosu

9 Tablolar Dizini Tablo 1 Proje Yapılarının Bulunduğu Arazilerin Özellikleri Tablo 2 Meşçere Bilgileri Tablo 3 Proje Yapılarının Bulunduğu Meşçere Özellikleri Tablo 4 Kullanılacak Araç ve Ekipmanlar Tablo 5 Proje Ünitelerinin UTM Koordinatları Tablo 6 Proje Kapsamında Öngörülen Bileşenlerin Yerleşim Yerlerine Mesafeleri ve Konumları Tablo 7 Yerleşim Yerleri ve Nüfusları Tablo 8 Uzun Yıllar Sıcaklık Değerleri Tablo 9 Uzun Yıllar Maksimum Sıcaklık Değerleri Tablo 10 Uzun Yıllar Minimum Sıcaklık Değerleri Tablo 11 Uzun Yıllar Yağış Değerleri Tablo 12 Uzun Yıllar Nem Değerleri Tablo 13 Uzun Yıllar Sayılı Günler Dağılımı Değerleri Tablo 14 Uzun Yıllar Maksimum Rüzgar Yönü ve Hızı Değerleri Tablo 15 Uzun Yıllar Maksimum Rüzgar Yönü ve Hızı Değerleri Tablo 16 Uzun Yıllar Ortalama Rüzgar Hızı Değerleri Tablo 17 Uzun Yıllar Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı Değerleri Tablo 18 Uzun Yıllar Yönlere Göre Rüzgarın Ortalama Hız Değerleri (m/sn) Tablo 19 Değirmençay Barajı Rezervuar Alanı ve Sulama, İçmesuyu Hat Güzergahlarında Bulunan Taşınmazlar ve Miktarları Tablo 20 Proje Yapılarının Bulunduğu Arazilerin Özellikleri Tablo 21 Proje Yapılarının Bulunduğu Meşçere Özellikleri Tablo 22 Motorinin Özellikleri Tablo 23 Toz Emisyonu Kütlesel Debi Hesaplamalarında Kullanılan Emisyon Faktörleri Tablo 24 Dizel Araçlardan Kaynaklanan Egzoz Emisyonları İçin Emisyon Faktörleri

10 Şekiller Dizini Şekil 1 Göl Alanı ve Tesis Ünitelerinin Yerleşimi Şekil 2 Mersin İli Deprem Haritası Şekil 3 Uzun Yıllar Ortalama Sıcaklık Şekil 4 Uzun Yıllar Maksimum Sıcaklıkların Ortalaması Şekil 5 Uzun Yıllar Minimum Sıcaklıkların Ortalaması Şekil 6 Uzun Yıllar Maksimum Sıcaklık Şekil 7 Uzun Yıllar Minimum Sıcaklık Şekil 8 Uzun Yıllar Toplam Yağış Ortalaması Şekil 9 Uzun Yıllar Maksimum Yağış Şekil 10 Uzun Yıllar Ortalama Nem Şekil 11 Uzun Yıllar Minimum Nem Şekil 12 Uzun Yıllar Ortalama Kar Yağışlı Günler Sayısı Şekil 13 Uzun Yıllar Sisli Günler Sayısı Ortalaması Şekil 14 Uzun Yıllar Dolulu Günler Sayısı Ortalaması Şekil 15 Uzun Yıllar Kırağılı Günler Sayısı Ortalaması Şekil 16 Uzun Yıllar Toplam Orajlı Günler Sayısı Ortalaması Şekil 17 Uzun Yıllar Maksimum Rüzgar Hızı Şekil 18 Uzun Yıllar Maksimum Rüzgar Hızı Şekil 19 Uzun Yıllar Ortalama Rüzgar Hızı Şekil 20 Uzun Yıllar Rüzgarın Esme Sayıları Toplamına Göre Rüzgar Diyagramı (Yıllık) Şekil 21 Uzun Yıllar Rüzgarın Ortalama Hızına Göre Rüzgar Diyagramı (Yıllık)

11 Ekler Dizini Ek 1 Ek 2 Ek 3 Ek 4 Ek 5 Ek 6 Ek 7 Ek 8 Ek 9 Ek 10 Ek 11 Ek 12 Ek 13 Ek 14 Ek 15 Ek 16 Ek 17 Ek 18 Ek 19 Ek 20 Ek 21 Ek 22 Yer Bulduru Haritası 1/ Ölçekli Topoğrafik Harita Zamanlama Tablosu Genel Yerleşim Planı 1/ Ölçekli Arazi Varlığı Haritası 1 / Ölçekli Meşçere Haritası ÇED İnceleme ve Değerlendirme Formu Kurum Görüşleri Çevresel Gürültü Seviyesi Değerlendirme Raporu Proje Yerine Ait Fotoğraflar Uydu Görüntüleri 1/ Ölçekli Jeoloji Haritası Meteorolojik Bülten 1/ Ölçekli Korunan Alanlar Haritası Ava Açık ve Kapalı Alanlar Haritası 1/ Ölçekli Çevre Düzeni Planı, Lejantı ve Plan Hükümleri Baraj ve İçme Suyu Tesisleri, Baraj ve Sulama Tesisleri Genel Vaziyet Planları Baraj Elemanları Boy Kesit ve Tip En Kesitleri Yerinde İnceleme Yazısı Yeterlik Belgesi Büro Tescil Belgesi Çalışma Grubunun Tanıtımı 7

12 Simgeler ve Açıklamaları m : metre km : kilometre kg : kilogram kv : kilovolt C : santigrat derece mm : milimetre m 2 : metrekare km 2 : kilometrekare PM : partiküler madde m 3 : metreküp lt : litre μg : mikrogram mg : miligram 8

13 Bu raporda geçen; Tanımlar ve Kısaltmalar Faaliyet Sahibi: DSİ VI. Bölge Müdürlüğü Proje: Mersin İli, Mezitli İlçesi, Erçel Deresi Üzeri ve Yenişehir İlçesi, Uzunkaş Köyü ile Değirmençay Beldesi sınırları içerisinde DSİ VI. Bölge Müdürlüğü tarafından tesis edilmesi planlanan Değirmençay Barajı, İçme Suyu ve Sulama Tesisleri, ni, ÇED; Çevresel etki değerlendirmesini, ÇED Yönetmeliği; tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği ni, ÇED Başvuru Dosyası; ÇED Yönetmeliği nin Ek III ÇED Genel Formatı doğrultusunda projeye ilişkin hazırlanan iş bu dosyayı ifade eder. 9

14 Bölüm I. Projenin Tanımı ve Gayesi Proje Konusu Yatırımın Tanımı, Ömrü, Hizmet Maksatları, Önem ve Gerekliliği Proje Konusu Yatırımın Tanımı Proje konusu yatırım, Mersin İli, Mezitli İlçesi, Erçel Deresi Üzeri ve Yenişehir İlçesi, Uzunkaş Köyü ile Değirmençay Beldesi sınırları içerisinde 1 DSİ VI. Bölge Müdürlüğü tarafından tesis edilmesi planlanan Değirmençay Barajı, İçme Suyu ve Sulama Tesisleri, ne ilişkindir. Proje kapsamında önerilen tesisler; talvegden 109,50 m yükseklikte, maksimum su seviyesinde göl hacmi 40,37 hm 3 ( m 3 ) olan ön yüzü beton kaplı kaya dolgu tipinde, sulama ve içme suyu amaçlı Değirmençay Barajı ve baraj yapıları, brüt ha sahada yüksek basınçlı borulu tipte sulama şebekesi ve Değirmençay Beldesi ve 7 adet köye 2,57 hm 3 içme suyu sağlayacak içme suyu tesisleri ve malzeme ocakları ile 80 m 3 /sa kapasiteli beton santrali ile 2 adet 80 m 3 /sa ( ton/yıl) kapasiteli konkasör tesisi, 2 adet 60 m 3 /sa ( ton/yıl) kapasiteli eleme tesisi, 1 adet 120 m 3 /sa ( ton/yıl) kapasiteli yıkama tesisidir. Proje kapsamında önerilen tesislere ait özellikler aşağıda kısaca listelenmiştir. Değirmençay Barajı; maksimum su seviyesinde göl hacmi 40,37 hm 3 ( m 3 ) Değirmençay Barajı; maksimum su seviyesinde baraj göl alanı 1,02 km 2 İçme suyuna verilen su miktarı; 2,57 hm 3 Sulamaya verilen su miktarı; 17,62 hm 3 Sulama Alanı; Brüt: ha, Net: ha Beton Santrali; 1 adet 80 m 3 /saat Kırma Tesisi; 2 adet 80 m 3 /saat ( ton/yıl) Eleme Tesisi; 2 adet 60 m 3 /saat ( ton/yıl) Agrega Yıkama Tesisi; 1 adet 120 m 3 /saat ( ton/yıl) Kaya-1 (Kireçtaşı) Malzeme Alanı; ,196 m 2 (14,25 ha) Malzeme-A Alanı (Geçirimsiz-Kil); ,666 m 2 (7,92 ha) Proje alanı, Akdeniz Bölgesi nde, 17. Doğu Akdeniz Havzası nda ve Mersin ili sınırları içerisinde sulama alanı Mersin il merkezi, Çiftlikköy, Mezitli ve Kuyuluk Beldelerinin hemen yerleşim sınırından başlayarak kuzeydoğuya doğru yaklaşık 15 km mesafede bulunan Değirmençay Beldesi ne kadar uzanmakta olup Mersin il merkezinin yaklaşık 19 km kadar kuzeybatısında yer almaktadır 2. Proje alanının doğusunda Efrenk Deresi, batısında Uzunkaş, Turunçlu ve Kaleburnu Köyleri, kuzeyinde Değirmençay Beldesi ile Çavak ve Emirler Köyleri, güneyinde ise Mersin il merkezi, Çiftlikköy, Mezitli ve Kuyuluk Beldeleri bulunmaktadır. Projenin su kaynağı olan Erçel Deresi yağış alanı 64,5 km 2 olup yıllık ortalama su potansiyeli 42,30 hm 3 tür. 1 Bkz. Ek 1 Yer Bulduru Haritası 2 Bkz. Ek 1 Yer Bulduru Haritası 10

15 Proje alanı, 1/ ölçekli Silifke O32-b2 pafta numaralı topoğrafik harita içerisinde yer almaktadır 1. Bilindiği üzere gerçekleştirilmesi planlanan projenin çevreye olabilecek olumlu ya da olumsuz etkilerinin belirlenmesi, olumsuz yöndeki etkilerin önlenmesi ya da çevreye zarar vermeyecek ölçüde en aza indirilmesi için alınacak önlemlerin, seçilecek yer ve teknoloji alternatiflerinin belirlenerek değerlendirilmesi, projenin uygulanmasının izlenmesi ve kontrolünde sürdürülecek çalışmalarının tespit edilmesi sürdürülebilir kalkınma ve çevre açısından gereklidir. Tüm bu çalışmalar çevresel etki değerlendirmesi olarak adlandırılmakta olup bu süreçte uyulacak idari ve teknik usul ve esaslar 2872 sayılı Çevre Kanunu ve bu kanuna istinaden tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği ile düzenlenmiştir. Bu kapsamda gerçekleştirilmesi planlanan projenin çevresel etki değerlendirmesinin yapılabilmesi için ÇED Yönetmeliği nin ilgili maddelerinde belirtilen başvuru ile ÇED sürecinin başlatılması gerekmektedir. Su depolama tesisleri (göl hacmi 10 milyon m 3 ve üzeri olan baraj ve göletler), Kırma-eleme-yıkama tesisleri (3213 sayılı Maden Kanunu 1. (a) ve 2. (a) grup madenler ile hafriyat malzemeleri ton/yıl) ve Tarımsal amaçlı su yönetimi projeleri (1000 hektar ve üzeri) tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği nin Ek I ÇED Uygulanacak Projeler Listesi nde yer aldığından dolayı bu rapor, aynı Yönetmeliğin Ek III Çevresel Etki Değerlendirmesi Genel Formatı doğrultusunda hazırlanmış ve yukarıda bahsi geçen ÇED süreci bu şekilde başlatılmıştır. Projenin Ömrü Yörede gerek içme suyu, gerekse sulama suyuna olan talebin her geçen gün artması, bu ihtiyaçları tam ve güvenilir bir biçimde karşılayacak olan tesislerin mümkün olan en kısa süre içerisinde devreye girmesini zorunlu hale getirmektedir. Projede yatırımın büyüklüğüne göre makul bir uygulama programı hazırlanmıştır. Bunun için tüm tesislerin 5 yılda tamamlanacağı ve daha sonra işletmeye geçeceği öngörülmüştür. Diğer taraftan, baraj inşaatı için de yapıların hacim ve büyüklüklerine göre 5 yıllık süre normal görülmektedir. Bu sürenin birinci yılı site (şantiye) tesisleri ve servis yollan tamamlanmış olacak ve aynı zamanda derivasyon tüneli inşaatına başlanacaktır. 750 m uzunluğunda ve 4,5 m çapındaki tünelin 9 ayda tamamlanması mümkün görülmektedir. Tünelin betonlanmasını müteakip, derivasyon tüneline su çevrilecek ve daha sonra m 3 hacmindeki batardo dolgusu üç aylık bir zaman diliminde rahatlıkla yapılabilecektir. Baraj inşaat alanı emniyet altına alındıktan sonra yapıların inşaatına geçilecektir. Baraj dolgusu ve diğer yapıların inşaatı 4. yılın sonuna kadar büyük ölçüde tamamlanmış olacak ve tünel giriş ağzı kapatılarak rezervuarda su tutulmaya geçilecektir. Daha sonra 5. yılda da tünel içerisindeki tıkaç betonlan yapılacak ve cebri boru döşenecektir. Diğer içme ve sulama tesisleri ise bağımsız olup, faydaya geçebilmeleri için, baraj inşaatının tamamlanmasını müteakip, 6. yılın başında hazır duruma getirileceklerdir. 1 Bkz. Ek 2 1/ Ölçekli Topoğrafik Harita 11

16 Sulama sahasında, beklenen tam üretim değerine, ancak 7 yıllık bir süre sonunda geçilebilecektir. Projenin inşaat aşamasına ait zamanlama tablosu ekte verilmiştir 1. Önerilen tesislerin gerçekleştirilmesiyle, proje alanında ha brüt arazide kuru tarımdan sulu tarıma geçilecek, Değirmençay Beldesi ve 7 adet köyün 2060 yılındaki içme ve kullanma suyu ihtiyacını karşılayacak isale hattı ve arıtma tesisi yapılacaktır. Projenin Hizmet Maksatları, Önem ve Gerekliliği Proje sahasında geliri artırmak, dolayısıyla çiftçilerin hayat seviyesini yükseltmek ve köyden kente göçü önlemek için, özellikle tarıma dayalı projelerin uygulanması gerekmektedir. Diğer taraftan, yörede içme suyuna olan talepte her geçen gün artmaktadır. Su kaynaklarının yaz aylarındaki akımları gerek bitki su ihtiyacı; gerekse içme suyu ihtiyacının karşılanmasında yeterli olmadığı için depolama tesisi yapılması zorunlu olmaktadır. Bu sebeplerden dolayı yörede, tüm ihtiyaçları karşılayan kapsamlı bir gelişme planının hazırlanması gereklidir. Projenin hayata geçirilmesi ile birlikte Değirmençay beldesi, Uzunkaş-Turunçlu- Karahacılı-Kapıköy-Emirler-Çavak-İnsu köyleri olmak üzere toplam 7 köy ve 1 beldenin içme suyu ihtiyaçları karşılanacaktır. 3 adet belde 6 adet köy ve 3 adet mahalle olmak üzere toplam 12 adet yerleşim yerinin sulama suyu ihtiyaçları karşılanacaktır. Bu sulama sahalarındaki tarımsal potansiyel artacaktır. Yöre halkının sulama ile tarımsal ekonomik gücü yükselecek ve içme suyu verilecek bölgelerde yaşayanların daha iyi yaşam kalitesine kavuşması sağlanacaktır. Baraj çevresine yapılacak peyzaj düzenlemeleri kapsamında oluşacak rekreatif alanların günübirlik piknik alanı olarak köy yakınında rağbet görmesi beklenmektedir. Yapay sulak alan oluşumu, rezervuar alanının, yeni bir yapay sulak ekosistem oluşumu çevresel fayda olarak mütalaa edilmektedir. Önerilen tesislerin gerçekleştirilmesiyle, proje alanında ha brüt arazide kuru tarımdan sulu tarıma geçilecek, Değirmençay Beldesi ve 7 adet köyün 2060 yılındaki içme ve kullanma suyu ihtiyacını karşılayacak isale hattı ve arıtma tesisi yapılacaktır. Böylelikle yörede sulama yönünden milli gelir artacak, içme suyu ihtiyacı karşılanacak, gerek çiftçilerin, gerekse kentlerde yaşayan nüfusun hayat standardı yükselecektir. Çalışacak Personel Sayısı ve Çalışma Süresi Projenin inşaat aşamasının 5 yıl içerisinde tamamlanması planlanmakta 2 olup inşaat aşamalarına bağlı olarak değişmekle birlikte ortalama 300 kişinin, işletme aşamasında ise 5 kişinin çalıştırılması planlanmaktadır. Çalıştırılacak personel sosyal ihtiyaçlarını kurulacak olan şantiye tesislerinden karşılayacaktır. 1 Bkz. Ek 3 Zamanlama Tablosu 2 Bkz. Ek 3 Zamanlama Tablosu 12

17 Projenin Fiziksel Özelliklerinin, İnşaat ve İşletme Safhalarında Kullanılacak Arazi Miktarı ve Arazinin Tanımlanması Projenin Fiziksel Özellikleri 1 Projenin amacı, Mersin-Mezitli Deresi havzasındaki toprak kaynaklarının sulama yönünden değerlendirilmesi ve Mersin Değirmençay Beldesi ile proje alanındaki 7 adet köyün gelecekteki içme suyu ihtiyaçlarının karşılanmasıdır. Bu formülasyonda önce, söz konusu ihtiyaçları karşılayacak uygun depolama yerleri araştırılmış, daha sonra jeolojik durum ve hazne hacmi gibi faktörler dikkate alınarak ve ekonomik kıyaslamalar yapılarak en uygun depolama yeri belirlenmiştir. Baraj dip savağından alınan suyun ortak iletim hattı il içme suyu arıtma tesisine kadar iletilmesi ve bu noktada içme suyu ve sulama suyunun ayrı şebekelerle dağıtılması planlanmıştır. Sulama şebekesinin, topoğrafya bakımından basınçlı borularla teşkil edilmesi ve mansaptan kontrollü damlama ve yağmurlama sulamasının uygulanması mümkün olmaktadır. Bu projede şebekeye en az 30 m, en fazla 100 m basınç sağlanmaktadır. Ancak asgari 30 m lik basıncın sağlanamadığı bazı üst kotlardaki arazilerde ise sadece damlama sulama yapılabilecektir. İçme suyu isale hattında ise, Değirmençay Barajı aks yerinin yaklaşık 1,5 km mansabında sol sahilde teşkil edilecek Arıtma tesisinde piyezometre çizgisinin yaklaşık 565 m kotu olması nedeniyle, Değirmençay Beldesi ne ve İnsu Köyü 2 ne pompaj ile yerleşimlere ise cazibeyle su verilmesi planlanmıştır. Proje kapsamında kurulacak olan tesisler aşağıda verilmiştir. Depolama Tesisi (Değirmençay Barajı) Baraj Tesisleri Sulama Tesisleri Sulama Ana Hatları Sulama Şebekesi Koruyucu Tesisler Tahliye Tesisleri İşletme ve Bakım Tesisleri o Bakım Yolları o İşletme ve Bakım Binaları o Telefon Şebekesi Tarla İçi Faaliyetler İçme Suyu Tesisleri Arıtma Tesisi İşlenmiş (Temiz) Su Hatları İçmesuyu Pompa İstasyonları Malzeme Alanları Beton Santralı Kırma-Eleme-Yıkama Tesisi 1 Bkz. Ek 4 Genel Yerleşim Planı 13

18 Proje ile ilgili olarak hazırlanan onaylı planlama raporunda öngörülen proje karakteristikleri aşağıda verilmektedir. Projeye ait genel yerleşim planı ekte verilmiştir 1. Proje Üniteleri ve Teknik Özelikleri Proje kapsamında kurulacak ünitelerin teknik özellikleri aşağıda verilmektedir. Depolama Tesisi Değirmençay Barajı Mersin İli, Değirmençay Beldesi nin kuzeybatısında yer alır. Baraj yerine ulaşım, sol yakadan yaklaşık 15 km lik Mersin İli, Değirmençay Beldesi ne asfalt yolla, daha sonra 3 km lik stabilize yolla sağlanabilir. Ayrıca sağ yakadan Mezitli- Fındıkpınarı- Değirmençay Beldesi yoluyla da Değirmençay Barajı na ulaşılabilir. Barajın amacı, Mezitli Deresi havzasındaki ha brüt (Net ha) tarım arazisinin sulanması, Değirmençay Beldesi ve 7 adet köyün 2060 yılana kadar içme suyu ihtiyaçlarının karşılanmasıdır. Baraj yeri topografya, jeoloji, su potansiyeli ve gerekli rezervuar hacmi gibi faktörler dikkate alınarak seçilmiştir. Depolama yeri kot itibariyle, projenin öncelikli amacı olan sulamanın yüksek basınçlı borulu sistemle yapılabilmesi yönünden uygun olmaktadır. Kaya malzeme alanı ise baraj aks yerine yaklaşık 2,5 km mesafededir. Değirmençay Barajı, ha brüt (Net ha) tarım arazisinin sulanması, Değirmençay Beldesi ve 7 adet köyün içme kullanma suyunu temin etmek maksatlı su depolayacaktır. Söz konusu maksatları yerine getirecek su ihtiyaçları, baraj aks yeri doğal akımları, göl alanı buharlaşma değerleri ve baraj dip savağından mansaba bırakılacak doğal hayat için gerekli su değerleri hesaplanmış ve işletme çalışması yapılmıştır. Baraj gövde tipi Ön Yüzü Beton Kaplı Kaya Dolgu olarak teşkil edilecektir. Gövde memba ve mansap şevleri, bu tipteki barajlar için planlama düzeyinde tasarımlarda benimsenmiş, 1/1,4 (düşey/yatay) şev eğiminde planlanmıştır. Baraj geçirimsizliği memba yüzüne yapılacak geçirimsiz kaplama betonu ile sağlanmaktadır. Yüzey kaplama betonu düşey plaklar halinde inşa edilmekte; yamaçlarda plinth plaklarına bağlanmaktadır. Yüzey beton kalınlığı kret kotundan başlayarak, klasik beton bloğa bağlanıncaya kadar t=0,3+0,002 H formülüne uygun olarak genişlemekte ve bağlantı noktasında azami değerine ulaşmaktadır. Gövde altında vadi tabanında ve yamaçlarda sıyırma kazısı yapıldıktan sonra gövde oturtulacaktır. Gövde memba şevi ucunda plinth plağının üstünden m derinliklerinde enjeksiyon perdesi oluşturulacaktır. Değirmençay Barajı nın 50 yıllık ekonomik ömür içerisinde %10 aşılma olasılığı ile 126,3 cm/s 2 (0,13), yıllık ekonomik ömür içerisinde % 50 aşılma olasılığı ile maksimum yatay yer ivmesi değeri 73,8 cm/s 2 (0,08) olarak bulunmuştur. Baraj su seviyeleri ve bu seviyelere tekabül eden hacim ve diğer karakteristikler aşağıda verilmiştir. 1 Bkz. Ek 4 Genel Yerleşim Planı 14

19 Tipi... Ön Yüzü Beton Kaplı Kaya Dolgu Amacı... Sulama+ İçme Suyu Talveg Kotu m Barajın Talvegden Yüksekliği ,50 m Baraj Temel Kotu m Barajın Temelden Yüksekliği ,50 m Kret Parapeti Duvar Üst Kotu ,50 m Kret Uzunluğu m Dolgu Hacmi... 3,54 hm 3 Aktif Hacim... 35,17 hm 3 Normal Su Seviyesi ,10 m Normal Su Kotunda Göle Hacmi... 36,67 hm 3 Normal Su Seviyesinde Göl Alanı... 0,94 km 2 Ölü Hacim Kotu ,70 m Ölü Hacim Miktarı... 1,25 hm 3 Minimum İşletme Kotu ,84 msağ Minimum Su Seviyesinde Göl Hacmi... 1,54 hm 3 Maksimum İşletme Kotu ,14 m Maksimum Su Seviyesinde Göl Alanı... 1,02 km 2 Maksimum Su Seviyesinde Göl Hacmi... 40,37 hm 3 Baraj Tesisleri Dolusavak Değirmençay Barajı dolusavak yapısı için sol yaka topoğrafik olarak uygun görülmesine rağmen, sol yakada barajın hemen mansabında gelişmiş heyelan olduğundan yapı, sağ yakada planlanmıştır. Önerilen dolusavağa ait karakteristikler aşağıda özetlenmiştir. Yeri... Sağ Sahil Tipi... Karşıdan Alışlı, Kontolsüz Deşarj Kapasitesi ,20 m 3 /s Yaklaşım Kanalı Kotu m Savak Ket Kotu ,10 m Savak Ket Uzunluğu m Boşaltım Kanalı Tipi... Dikdötgen Kesitli Boşaltım Kanalı Genişliği m Boşaltım Kanalı Eğimi... % 43 Boşaltım Kanalı Uzunluğu m Enerji Kırıcı Tipi... Tip III(Enerji Kırıcı Havuz) Enerji Kırıcı Havuz Boyu m Derivasyon Tüneli ve Batardo Gövde inşaatı sırasında derivasyon, inşaattan sonra da dipsavak görevini yerine getirecek olan derivasyon tüneli için topoğrafik ve jeolojik açıdan sağ sahil daha uygun olmaktadır. Sol sahilden tünelin geçirilmesi halinde baraj aksının hemen membasında bulunan kuru dere yatağını kesmekte, barajın mansabında ise tünel çıkışı heyelan bölgesine gelmektedir. Barajın genel yerleşimi ve dere yatağı kotlarına göre tünel giriş taban koru 15

20 547 m; çıkış kotu da 543 m seçilmiştir. Bu kotlar derivasyon tünelindeki hidrolik şartlar açısından da uygun olmaktadır. Derivasyon tüneli çapının seçimi için dairesel kesitli muhtelif tünel çapları ile, tünelden taşkın debisi geçerken meydana gelen su yüksekliklerine tekabül eden batardo yükseklikleri arasında optimizasyon yapılmıştır. Batardo, sol sahilde barajın hemen membasında Erçel Deresi ne bağlanan kuru derenin hemen membasında bulunduğundan, sol sahilden yağışlı dönemlerde gelecek suyun bir yarmayla batardo membasına verilmesi gerekmektedir. Akarsu dik eğimli olduğundan mansap batardosuna ihtiyaç bulunmamaktadır. Derivasyon tüneli ve memba batardosu karakteristikleri aşağıda özetlenmiştir. Tünel Yeri... Sağ Sahil Tünel Tipi... Dairesel Kesitli, Beton Kaplamalı Tünel Giriş Debisi... 94,50 m 3 /s Tünel Uzunluğu m Tünel Çapı... 4,50 m Batardo Tipi... Kil Çekirdekli Kaya Dolgu Batardo Talveg Kotu ,60 m Batardo Kret Kotu ,50 m Batardo Kret Uzunluğu m Batardo Kret Genişliği... 8 m Batardo Dolgu Hacmi m 3 Sualma Yapısı ve Dipsavak Derivasyon tünelinin km: sında, yamaçta 570 m kotunda teşkil edilen platforma su alma yapısı oturtulacak ve düşey bir şaftla derivasyon tüneline bağlantısı yapılacaktır. Su alma yapısı, dört adet, her biri 1,50 m yüksekliğinde, 2 m aralığında dikdörtgen şeklinde yerleştirilmiş beton kolonlardan meydana gelen bir çerçeve yapısı niteliğindedir. Beton kolonlar arasında 4x3=12 m 2 ve üstte de 4 m 2 olmak üzere toplam 16 m 2 brüt alanında ızgaralar yer almaktadır. Brüt ızgara alanının % 70 i net alan kabulüyle, dipsavak azami debisi 6 m 3 /s alındığı zaman ızgara giriş hızı 0,536 m/s olmaktadır. Izgaralardan giren su, dairesel çan ağzı şeklinde yuvarlatılmış girişi müteakip şafta bağlanmaktadır. Şaft çapı ise 1,5 m dir. Su alma yapısı ve dipsavak yapıları, herhangi bir tehlike durumunda barajı yaklaşık 1,5 ayda boşaltabilecek şekilde dizayn edilmiştir. Derivasyon tüneli girişindeki kapaklar kapatıldıktan sonra, şaftın tüneli kestiği noktanın memba tarafına tıkaç betonu yerleştirilecek ve uygun bir geçiş yapısıyla tünele bağlanacaktır. Düşey şaftın derivasyon tünelini kestiği noktanın mansabındaki yapılar dipsavak olmaktadır. Bu yapılar tünel üzerindeki zemin ağırlığının, tünel içindeki su basıncına karşı koyabildiği son noktaya yerleştirilecek tıkıaç betonu, bu beton içerisine alınacak cebri boru giriş yapısı, cebri boru başlangıcındaki emniyet vanası ve cebri borudan meydana gelmektedir. Cebri boru sonunda da sürgülü vana odası yer almaktadır. Cebri boru, sulama ve içme suyu tesislerine su ilettiği gibi, herhangi bir arıza halinde sürgülü vana odasından suyun enerjisi kırılarak dereye de deşarj yapılabilecektir. 16

21 Şaft ve dipsavak karakteristikleri aşağıda özetlenmiştir. Su Alma Yapısı Tipi... Üstten Alışlı Düşey Şaft Su Alma Yapısı Üst Kotu ,80 m Şaft Giriş Kotu m Şaft Tipi... Dairesel, Beton Kaplamalı Şaft Çapı... 1,50 m Şaft Uzunluğu m Dipsavak (Cebri Boru) Tipi... Çelik Dipsavak (Cebri Boru) Çapı... 1,50 m Dipsavak (Cebri Boru) Et Kalınlığı m Dipsavak (Cebri Boru) Uzunluğu m Dipsavak Tehlike Vanası Tipi ve Çapı... Kelebek; 1,50 m Dipsavak Dereye Deşarj Branşman Yeri... Sürgülü Vana Odası Servis Yolları ve Kamp Tesisleri Baraj inşaatı aks yerinde sağ ve sol sahillerde mevcut yollar bulunmaktadır. Ayrıca kaya ve kil malzeme sahalarına da yol mevcuttur. İnşaat sırasında ihtiyaca göre, gövde kreti ve derivasyon tüneli giriş, çıkış yolları olmak üzere az miktarda yol yapılacaktır. Yeni yapılacak yolların en önemlileri ana boru hatlarının inşası ve işletilmesi için yapılacak servis yollarıdır. Baraj inşaatı şantiye ve kamp tesisleri için barajın yaklaşık 500 m mansabında sol sahilde uygun alan bulunmaktadır. Sulama Tesisleri Sulama ve içme suyu, Değirmençay Barajı eteğindeki santral çıkışında tertiplenen branşman yapısından alınacaktır. Sulama sahası, Erçel Dere si sağ ve sol sahilinde brüt ha lık araziyi kapsamaktadır. Şebeke Tipi... Basınçlı Boru Sulama Sistemi... Damlama+ Yağmurlama Sulama Modülü... 0,62 l/s/ha Sulama Suyu İhtiyacı ,62 m 3 /ha/yıl Sulamaya Verilen Su... 17,62 hm 3 Brüt Sulama Alanı ha Net Sulama Alanı ha Sulama Ana Hatları Kurulan proje formülasyonuna göre, Değirmençay Baraj ı dipsavak branşmanından alınan içme ve sulama suyu S0 ana isale hattı ile Km: de S1 isale boru hattına iletilmektedir. Bu noktada sulama sahası da başlamaktadır. S1 isale boru hattının Km: de arıtma tesisi bulunmakta olup sağ sahil tarım arazileri sulayacak S2 isale sulama boru hattı da S1 kanalından bu noktaya ayrılır. S2 isale boru hattı sağ sahilde Km: de sona ermektedir. Sol sahil sulamalarını S1 ana sulama hattı ve S1 den Km: de ayrılan S3 sulama ana hattı yapmaktadır. S1 isale boru hattı Km: de, S3 isale boru hattı ise Km:7+690 da sona ermektedir. 17

22 İsale hatları, yolun yamaç tarafına hendek açılarak döşenmiştir. İsale hatları yerleştirildikten sonra kenarında 4 m lik işletme ve bakım yolu bulunmkatadır. Sulama alanı yaklaşık 550 kotlarından başlamakta ve yaklaşık 150 m kotlarına kadar devam etmekte olduğundan ana hatlar üzerinde yer yer basınç kırıcı vanalar kullanılmıştır. Ana isale hattının yamaçlardan geçtiği kısımlarda, yan derelerle kesişme noktalarında sanat yapıları yerleştirilecektir. Ana isale hattı servis yolunun yamaç tarafında yer aldığından, dere yataklarından gelecek suların kutu menfez ile yol altından geçirilmesi, isale hattının da buna uygun olarak yolun yamaç tarafından (menfez üzerinden) geçirilmesi düşünülmüştür. İsale hattı güzergahında kesin proje aşamasında yapılacak aplikasyon neticesinde uygun çözümlere karar verilecektir. İsale hattının yol ve dere yatağı geçişlerinde alttan beton gömlek içerisine alınarak geçirilecektir. İsale hatları ekonomik nedenlerden dolayı 700 mm den büyük çaplarda CTP, 700 mm den küçük çaplarda ise PE boru olacaktır. Boru malzemesi temininde zorluk yaşanmayacaktır. Hendek içerisinde boru hattı tabanına kum-çakıl malzemesi konulacaktır. Proje sulamasında kullanılacak olan sulama suyu sınıfı C 2 Sı olup sulamada kullanılmasında herhangi bir sakınca bulunmamaktadır. Sulama Şebekesi Sulama şebekesi su tasarrufu açısından yağmurlama, damlama usulü sulama yapan borulu sistem olarak planlanmıştır. Toprak bünyesi de bu sulama yöntemlerinin uygulanmasına müsaittir. Sulama sahasının arazi kot durumundan dolayı, yağmurlama sulaması ve damla sulaması için gerekli olan basınç sağlamaktadır. Sulama şebekesi değişik tip ve çaplarda CTP ve polietilen (PE) borulardan meydana gelmektedir. Yüksek basınçlı borulu şebekede su, hidranta bağlanan yağmurlama lateralleri ve yağmurlama başlıkları ile tarlaya verildiği için hidrantlarda gerekli minimum işletme basıncı 30 m alınmıştır. Bu durumda çiftçinin ayrıca bir basınç yükseltici pompa kullanmasına gerek olmayacaktır. Bu tip şebekelerde kullanılan C tipi hidrantlar vana görevi yanında, debi ve basınç ayarlaması da yapabilmektedir. Şebekenin boyutlandırılmasında sulama modülü 0,6 l/s/ha alınmıştır. Hidrantın hizmet edeceği teorik alan 8 ha seçilmiştir. Borulu sulama yapıldığı için, hidrantlar yerleştirilirken parselin en hakim noktasına yerleştirilme zorunluluğu bulunmamakta, bunun sonucu hidrant sayısı nispeten azalmaktadır. Parsel sulama süresinin 20 saat olacağı kabulü ile hidrant debisi 12 l/s alınmıştır. Şebeke boru debileri, talep sisitemi ile Q=Axqxf formülü kullanılarak hesaplanmıştır. Burada, Q borudan geçen debi (l/s), A, net sulama alanı (ha), q sulama modülü (l/s/ha) ve f fleksibilite katsayısını göstermektedir. Planlama aşamasında boru çapları basınç ve hız kriterlerine uygun olarak seçilmiş olup, kati proje aşamasında DSİ Proje İnşaat Dairesince kabul edilen ve dinamik programlama yöntemi ile çalışan Boru Çapı Optimizasyonu Bilgisayar Programı kullanılarak şebekedeki boruların çapları yeniden belirlenmelidir. Sulama şebekesi değişik tip ve çaplarda PE borulardan meydana gelmektedir. Koruyucu Tesisler Sulama sahasında şimdiye kadar, özellikle Değirmençay deresinde zaman zaman taşkınlar meydana gelmiş ve bunlar kıyı oyulması niteliğinde zararlar meydana getirmiştir. Dere ve araziler genel itibariyle dik eğimli olduğundan, taşkın tarım arazileri üzerinde 18

23 göllenme yapmamaktadır. Projeyi etkileyecek bir taşkın ve rusubat problemi gözlenmemiştir. Değirmençay Barajı nın mansabında sulama sahasının alt kotlarında ve Mezitli ilçe sınırları DSİ VI. Bölge Müdürlüğü tarafından gerekli taşkın tesisleri ve dere yatağı düzenleme çalışmaları yapılmıştır. Tahliye Tesisleri Sulama şebekesinin tabii tahliyesini kuru dereler ve derelerin tahliye olduğu Erçel Deresi sağlamaktadır. Sulama şebekesinde damlama, yağmurlama sulaması önerildiğinden ayrıca drenaj kanallarına gerek kalmamakta veya bu kanallar önemli olmamaktadır. Çünkü bu sistemde sulama suyunun tatbik şiddeti, toprağın su tutma kapasitesinden küçük tutulacağından, yüzeysel akış olmayacaktır. İşletme ve Bakım Tesisleri Bakım Yolları Ana boru hatları için güzergah çalışmalarında kamulaştırma ve net gelir kayıplarını azaltmak maksadı ile boru güzergahları mevcut yollara bitişik geçirilmeye çalışılmıştır. Bunun mümkün olmadığı durumlarda ise güzergah boyunca 4 m genişliğinde işletme ve bakım yapılacaktır. Mevcut yolların kenarlarından geçen hatlarda ise bakım yolu olmayacaktır. İşletme ve Bakım Binaları İşletme ve bakım binalarının içme suyu arıtma tesisinin ve içme suyu pompa binalarının yanında yer alması işletme açısından da uygun olacağından işletme ve bakım binalarının tesis yerlerinin yakınlarında seçilecektir. Telefon Şebekesi Sulama şebekesi mansap kontrollü olduğundan, baraj çıkışı ve sulama şebekesi işletme elemanları arasında bir haberleşme ve elektronik sinyal sistemi kurulmalıdır. Tarla İçi Faaliyetler Sulama Ana Hatları ve Yedek hatlar proje kapsamında inşa edilecektir. Yağmurlama ve samla sulamalrında su alma noktalarına (hidrantlar) kadar tüm tesisler yapılmış olacaktır. Bu noktadan itibaren gerekli olan lateral, borular vs. çitçiler tarafından temin edilecektir. Sulama sahasında verimi yükseltmek için, iyi tohum ve gübre temini ve zararlılarla mücadele gibi konularda Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlükleri nce çiftçilere gerekli destek sağlanacaktır. İçme Suyu Tesisleri Değirmençay beldesi, Uzunkaş-Turunçlu-Karahacılı-Kapıköy-Emirler-Çavak-İnsu köyleri toplam 7 köy 1 beldenin içme suyu tesisleri su alma yeri Değirmençay barajı dipsavak branşmanı olup, branşman ile sulama ve içme suyu ihtiyaç debileri alınmaktadır. İçme suyu, S0 ana İsale Hattının Km: sinde arıtma tesisine verilmektedir. Arıtma tesisi girişinde enerji kotu 564,86 m dir. 19

24 İçme Suyuna Verilen Su... 2,57 hm 3 Arıtma Tesisi Kapasitesi m 3 /gün İçme Suyu Sağlanacak Nüfus (2060 yılı) Genel su kalitesini belirlemek amacıyla Erçel deresi üzerinde Değirmençay Barajı Aksı esas alınarak yılları arasında sulama amacına uygun olarak mevsimsel periyotta, 2010 yılından itibaren içmesuyu amacına uygun olarak aylık periyotta su numuneleri alınmış, su analizleri DSİ 6. Bölge Müdürlüğü Kalite Kontrol ve Laboratuar Şube Müdürlüğü ve TAKK Dairesi Başkanlığı Kimya Laboratuarı tarafından yapılmıştır. Değirmençay barajına sulama amacı yanında içmesuyu amacı da kazandığından su kalitesinin sulama ve içmesuyu standartlarına uygun olması gerekmektedir. Erçel Deresi Değirmençay Baraj Aksı SKGİ su analizleri, Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği Tablo 1-Kıta İçi Su Kaynaklarının Sınıflarına Göre Kalite Kriterleri esas alınarak içme suyu amacına uygun olarak değerlendirildiğinde; Erçel deresi su kalitesinin genel olarak 1. Sınıf su kalitesi özelliğini taşıdığı, fakat (D) grubu Bakteriyolojik parametreler (Fekal Koliform) nedeniyle Erçel deresi su kalitesinin 2. Sınıf su özelliği taşıdığı, sonuç olarak ileri veya uygun bir arıtma ile içmekullanma suyu temin edilebileceği belirlenmiştir. Ayrıca, Erçel Deresi Değirmençay Baraj Aksı analiz sonuçları İçmesuyu Elde Edilen veya Elde Edilmesi Planlanan Yüzeysel Suların Kalitesine Dair Yönetmeliğin EK 1-Kategorilere Göre Kalite Standartları esas alınarak değerlendirildiğinde Erçel deresi su kalitesinin genel olarak A1 Kategorisinde (Basit fiziksel arıtma ve dezenfeksiyon ile içilebilir sular) yer aldığı, fakat Bakteriyolojik parametreler nedeniyle (Fekal Koliform) A2 Kategorisinde (Fiziksel arıtma, kimyasal arıtma ve dezenfeksiyon ile içilebilir sular) olduğu belirlenmiştir. Arıtma Tesisi İçme suyu arıtma tesisi, Değirmençay Barajı nın yaklaşık 2 km mansabında, Değirmençay Beldesi ne 1 km mesafede, Yamız Tepe mevkiinde yaklaşık 560 m kotlarında inşa edilecektir. Artıma tesisi, 81,48 l/s ve m 3 /gün kapasiteli olarak planlanmıştır. Uygulamada bu kapasitedeki artıma tesisleri, paket arıtma veya yavaş kum filtreli artıma tessi olarak projelendirilmesi uygun olmakla beraber kati proje aşamasında değişen şartları da göze alarak arıtm tesisinin tipine karar verilecektir. İşlenmiş (Temiz) Su Hatları Eİ1 İçme Suyu Hattı Eİ1 İçme Suyu Hattı arıtma tesisinden sonra Erçel Deresi ni sağ sahilde geçerek, Km:3+000 de Uzunkaş Köyü ne Km: de Turunçlu Köyü ne içme suyu iletmektedir. Hat başında proje debisi 4,93 l/s olup, boru çapı 90 mm, hattın uzunluğu m dir. Eİ2 İçme Suyu Hattı Eİ2 İçme Suyu Hattı, arıtma tesisinden sonra proje kapsamındaki Erçel Deresi nin sol sahilinde bulunan yerleşim yerlerinin içme suyunu iletmektedir. Eİ3, Eİ4 ve Eİ5 içme 20

25 suyu hatları Eİ2 içme suyu hattından ayrılmaktadır. Hat başında proje debisi 76,55 l/s olup, boru çapı 400 mm, hattın toplam uzunluğu m dir. Eİ3 İçme Suyu Hattı Eİ2 İçme Suyu Hattı Km: de P1 pompa istasyonu bulunmakta olup, pompa istasyonu ile su Eİ3 İçme Suyu Hattı ndan 50 m kotuna basılmaktadır. Bu noktada inşa edilecek içme suyu deposu ile Değirmençay Beldesi nin aşağı mahallesine içme suyu verilecek olup, aynı zamanda bu noktada inşa edilecek P2 pompa istasyonu ile de 10,32 l/s lik su Değirmençay Beldesi nin yukarı mahallesine hizmet edecek 810 m işletme kotunda içme suyu deposuna basılacaktır. Hat başında proje debisi 22,92 l/s olup boru çapı 250 mm, hattın toplam uzunluğu 990 m dir. Eİ4 İçme Suyu Hattı Eİ2 İçme Suyu Hattı Km: de ayrılarak Karahacılı ve Kapıköy yerleşimlerinin içme suyunu iletmektedir. Hat başında proje debisi 22,80 l/s olup, boru çapı 160 mm, hattın toplam uzunluğu m dir. Eİ5 İçme Suyu Hattı Eİ2 İçme Suyu Hattı Km: de P3 pompa istasyonu bulunmakta olup, pompa istasyonu ile su Eİ5 İçme Suyu Hattı ndan 640 m kotuna basılmaktadır. Bu noktada P4 pompa istasyonu ile suya tekrar terfi kazandırılarak su 820 kotuna basılmakta ve İnsu Köyü içme suyu deposuna iletilmektedir. Hattın proje debisi 1,89 l/s olup, boru çapı 65 mm, hattın toplam uzunluğu m dir. İçme suyu Pompa İstasyonları P1 Pompa İstasyonu P1 Pompa İstasyonu Eİ2 İçme Suyu ana Hattı nın Km: de yaklaşık 555 m kotlarında tesis edilecektir. Proje debisi 22,92 l/s olup bu debi 400 m lik hat ile Değirmençay Beldesi ana yerleşiminin üzerine yaklaşık 650 kotlarına basılacaktır. Bu noktada hem Değirmençay ana yerleşimine hizmet edecek 250 m 3 hacminde içme suyu deposu, hem de Değirmençay Beldesi nin Yukarı Mahallesi ne içme suyu iletilmesini sağlayacak P2 pompa istasyonu yer almaktadır. P1 pompa istasyonunun pompa motor gücü 29,09 kw hesaplanmış olup, 30 KW seçilmiştir. Pompanın yıllık elektrik tüketimi kwh dir. P2 Pompa İstasyonu P2 Pompa İstasyonu Değirmençay Beldesi ana yerleşiminin üzerine yaklaşık 650 m kotlarında tesis edilecek olup, proje debisi, 10,32 l/s dir. Pompa istasyonu ile Değirmençay Beldesi yukarı Mahallesi üzerinde yaklaşık 810 m kotlarında tesis edilecek içme suyu deposuna su iletilecektir. P2 pompa istasyonunun pompa motor gücü 22,25 KW hesaplanmış olup, 30 KW seçilmiştir. Pompanın yıllık elektrik tüketimi kwh dir. P3 Pompa İstasyonu P3 Pompa İstasyonu Eİ5 içme suyu boru hattı Km: de yaklaşık 460 m kotlarında tesis edilecektir. Pompanın proje debisi, 1,89 l/s dir. Pompa istasyonu ile içe suyu yine Eİ5 içme suyu boru hattı üzerinde tesis edilecek P4 pompa istasyonuna basılacaktır. P3 pompa istasyonunun pompa motor gücü 4,55 KW hesaplanmış olup, 7,50 KW seçilmiştir. Pompanın yıllık elektrik tüketimi kwh dir. 21

26 P4 Pompa İstasyonu P4 Pompa İstasyonu Eİ5 içme suyu boru hattı Km: de yaklaşık 640 m kotlarında tesis edilecektir. Pompanın proje debisi 1,89 l/s dir. Pompa istasyonu ile İnsu Köyü nün yaklaşık 820 m kotlarında tesis edilecek içme suyu deposuna su iletilecektir. P4 pompa istasyonunun pompa motor gücü 4,55 KW hesaplanmış olup, 7,50 KW seçilmiştir. Pompanın yıllık elektrik tüketimi kwh olarak bulunmuştur. Malzeme Alanları Değirmençay Barajı ön yüzü beton kaplı kaya dolgu gövde tipinde planlanmıştır. Gölet gövdesi için m 3 kaya dolgu; m 3 geçirimli ve agrega ve batardolar için m 3 geçirimsiz malzemeye ihtiyaç vardır. Bu malzemelerin temin edilebileceği malzeme alanlarının nitelik ve nicelik durumlarına ilişkin bilgiler aşağıda verilmiştir. Geçirimsiz Malzeme Alanları A Geçirimsiz Malzeme Alanı Baraj yeri güneydoğusundaki Kocadurmuş Tepesi kuzeyinde kalan Tepe Ensesi mevkisindeki eğimli 7,5 ha lık alan A geçirimsiz malzeme alanı olarak belirlenmiştir. A Geçirimsiz Malzeme Alanı tek başına ihtiyacın 2 mislini karşılayabilecek durumdadır. Geçirimsiz malzeme (kil) sadece batardolarda kullanılacaktır. Malzeme alanı, baraj yerine m uzaklıktadır ve stabilize yol ile ulaşım sağlanmaktadır. Alanın mülkiyeti Devlet e ve özel şahıslara ait olup üzerinde ziraat yapılmaktadır. Alandaki 0,70 m bitkisel toprak sıyrılarak, ortalama 1,54 m kalınlıkta m 3 geçirimsiz malzeme alınabilir. Kaya-1 Malzeme Alanı Baraj yerinin güneyinde, Değirmençay Beldesinin yaklaşık 1 km batısında, Kocadurmuş Tepe Mevki sinde yer alan yaklaşık 14,25 ha lık alan Kaya-1 (Kireçtaşı) malzeme alanı olarak belirlenmiştir. Malzeme alanı, baraj yerine m uzaklıktadır ve malzeme alanına stabilize yol ile ulaşım sağlanmaktadır. Malzeme alanında kayaç kalınlığı ortalama 50 m dir. Kaya-1 malzeme alanının mülkiyeti hazineye aittir. Malzeme alanından 40 m kazı derinliği ile m 3 kaya ve kırmataş agrega malzemesi alınabilir. Söz konusu malzeme ocağından yaklaşık m 3 alınacak olup malzemenin geveşetilmesi amacı ile patlatma yapılabilecektir. Malzeme alanları ekte yer alan 1/ Ölçekli Topografik Harita üzerinde gösterilmiştir 1. Beton Santrali Proje kapsamında inşaat çalışmaları sırasında gerekli beton ihtiyacını karşılamak için, 80 m 3 /sa kapasiteli beton santrali kurulması planlanmaktadır. 1 Bkz. Ek 2 1/ Ölçekli Topografik Harita 22

27 Kırma-Eleme-Yıkama Tesisi Proje kapsamında 2 adet 80 m 3 /sa ( ton/yıl) kapasiteli konkasör (kırma) tesisi kurulacaktır. Kaya-1 malzeme alanından alınan malzeme konkasör tesisinde boyutlandırıldıktan sonra eleme tesisine iletilecektir. Proje kapsamında 2 adet 60 m 3 /sa ( ton/yıl) kapasiteli eleme tesisi kurulacaktır. Kaya-1 malzeme alanından getirilerek konkasör tesisinde boyutlandırılan malzeme eleme tesisinde elendikten sonra agrega yıkama makinasına aktarılacaktır. Proje kapsamında 1 adet 120 m 3 /sa ( ton/yıl) kapasiteli agrega yıkama makinası kurulacaktır. Eleme tesisinden gelen malzeme agrega yıkama makinasında yıkandıktan sonra beton santralinde dolguda kullanılmak üzere hazır hale gelecektir. Arazi Miktarı ve Arazinin Tanımlanması Proje alanı; Akdeniz Bölgesi nde Mersin ili Değirmençay Beldesi sınırlarında Mersin il merkezine yaklaşık 27 km uzaklıkta Değirmençay yerleşim yerinden güneye doğru Erçel (Mezitli) deresi boyunca uzanan sağlı sollu teras yamaç arazileri kapsamaktadır. Doğuda İnsu, Emirler, Çavak ve Kocavilayet yerleşimleri, batısında Uzunkaş, Turunçlu yerleşimleri, kuzeyinde Değirmençay yerleşimi ve güneyi ise Mezitli, Kuyuluk, Kaleköy yerleşimleri ile sınırlıdır. Proje alanının toplam yüzölçümü ha dır. Proje alanının uzunluğu kuzey-güney istikametinde 5 km, genişliği ise doğu-batı istikametinde 1,5-2 km arasında değişmektedir. Proje alanı, yamaç arazilerden oluşmaktadır. Proje alanının kotları m arasında değişmektedir. Genel eğim kuzey-güney istikametinde olup, yamaç araziler dalgalı topografyalıdır. Yamaç arazilerden proje alanını ikiye bölen Erçel Deresi ne doğru uzanan kompleks eğimli araziler kuru dereler ile bölünmüştür. Mersin-Mezitli-Erçel Projesi Değirmençay Barajı ve Sulaması Planlama Arazi Sınıflandırma ve Drenaj Raporu nu hazırlamak amacıyla DSİ VI. Bölge Müdürlüğü, Planlama Şube Müdürlüğü elemanları tarafından arazi çalışmaları yapılmıştır. Bu rapora göre ha sulanabilir, ha alan ise sulanamaz alan olarak belirlenmiştir. Ayrıca bu alana ilave olarak da 1998 yılında raporu tamamlanan Berdan Projesi Mersin-Tarsus arası Yamaç Arazileri Sulaması Planlama Arazi Sınıflandırma ve Drenaj Raporu sulama alanının Mersin-Mezitli-Erçel Projesi Değirmençay Barajı ve Sulaması alanına mücavir ha sulanabilir ve 115 ha sulanamaz alan dahil edilmiştir. Böylece toplam ha alan sulanabilir, 579 ha alan geçici sulanamaz ve ha alan ise sulanamaz olarak belirlenmiştir. Proje kapsamında kurulacak ünitelerin kapladığı alanların tamamına yakınının şimdiki arazi kullanımı orman ve fundalık, arazi kullanım kabiliyet sınıfı VII. sınıf; arıtma tesisi alanının şimdiki arazi kullanımı nadassız kuru tarım, arazi kullanım kabiliyet sınıfı VII. sınıftır. Proje alanının bulunduğu bölgedeki topraklar kireçsiz kahverengi orman toprakları ve kırmızı kahverengi akdeniz toprakları sınıfına girmektedir 1. 1 Bkz. Ek 6 1/ Ölçekli Arazi Varlığı Haritası 23