Uz. Dr. Zeynep Pınar Önen

Transkript

1 TÜTÜN ve İNSAN Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı

2 Tamamen Sigarasız Alanlar, Hemen, Şimdi! Tütün Ürünlerinin Hepsi Öldürücüdür, Aldanmayın!

3 Cerrah ve general olan bir doktor sigaraya bağlı akciğer kanseri olarak ilk rapor edilen olgu olmuş (1964) U.S. Surgeon General, Luther Terry, M.D.

4 Light, Düşük Nikotin ve Düşük Katran Yanıltıcı "light", "mild vs. kelimeler veya yanıltıcı marka isimleri kullanılabilmektedir Bunların esas amacı düşük katran ve nikotin ölçümlerine dayandırırak riskin daha azaldığını vurgulanmaktadır Böylece reklam ve promosyon aracı olarak kullanmaktır

5 Zarar Azaltılabiliyor mu? Düşük katranlı ve light sigaraların sağlıkla ilgili riskleri daha azalttığı gösterilememiştir Bağımlılığın oluşumu için yeterli nikotini içerirler Bu sigaraların sigarayı bırakmaya yardımcı oldukları da gösterilmemiştir

6 SİGARANIN PARÇALARI BOY: mm ÇAP: 8 mm FİLTRE: mm

7 Sigara Salgını Günümüzde dünyada 1.3 milyar kişinin sigara içtiği tahmin edilmektedir Önlenemezse 2025 te bu sayı 1.7 milyarı aşacaktır Bu içicilerin %84 ü gelişmekte olan ülkelerde yaşamaktadır (Economics of Tobacco Control Paper No.6 February 2003)

8 SORUN: SİGARA S SALGINI

9 Gelişmiş ülkelerde sigara salgını azalıyor. Buna karşılık gelişmekte olan ülkelerde salgın hızla artıyor Son 20 yılda sigara tüketimi; Türkiye de % 80 artmış, Amerika da % 30 azalmıştır

10 Ülkemizde her yıl yaklaşık 100,000 kişi (her 5 ölümden birisi) tütüne bağlı hastalıklardan ölmektedir.

11 Sigara, tiryakilerinin yarısını öldürmektedir Dünyada, her yıl 5,000,000 insan tütüne bağlı hastalıklardan ölmektedir de her üç erişkinden birinin ölümü sigaradan olacaktır.

12 Bugünkü sigara içme oranları aynı şekilde devam ettiği takdirde halen yaşayan 250 milyon çocuk sigara nedeniyle ölecektir

13 Türkiye Tütün Üreticisi Ülkedir Ülke Üretim (1000 ton) Toplamın yüzdesi Çin ABD Hindistan Brezilya Türkiye Zimbabwe Endonezya Diğerleri Dünya toplamı

14 Ülkelerde Sigara İçme Sıklığı (yetişkinler) Erkek (%) Kadın (%) Çin (1984) 61 7 Japonya (1994) 59 (1966; 84) 15 (1966; 15) Kanada (1994) 29 (1966; 50) 31 (1966; 50) ABD (1993) 28 (1970; 44) 23 (1970; 32) Rusya Fed. (1993) 67 (1985; 53) 30 (1985; 10) Singapore (1995) 32 (1970; 42) 3 (1970; 5) Yunanistan (1994) 46 (1987; 61) 28 (1987; 25) İngiltere (1994) 28 (1980; 42) 26 (1980; 37) Türkiye (1993) 58 (1988; 62) 13 (1988; 24) DÜNYA 47 12

15 Ülkemizde Tütün Kullanımı Yaygındır Toplum genelinde Farklı meslek gruplarında Çocuklar arasında Gençlerde Kadınlarda Sigara içimi yaygındır Türkiye de 17 milyon kişi sigara içmektedir

16 Türkiye de Yetişkinlerin Sigara İçme Sıklığı Yüksektir (Bilir N., Güçiz B., Yıldız N.) Grup Sayı Yıl Sıklık (%) Doktor Öğretmen Gazeteci Şöför Polis İmam-müezzin Artist Sporcu

17 Öğrencilerde Sigara İçme Sıklığı Yüksektir (Bilir N., Güçiz B., Yıldız N.) Grup Sayı Yıl Sigara içen (%) 7. Sınıf (12-13 yaş) Sınıf (15-16 yaş)

18 Gençlerin Sigara İçimi Sigara başlama yaşı 11.9 a düşmüştür Sigara başlama nedenleri: Akran etkisi Sigaranın kolay ulaşılabilirliği Rol modellerin sigara içici oluşu Görsel basın, film, klip Gizli reklam ve promosyonlardır Sigarayı bir kez deneyen 4 kişinin 3 tanesi sigara bağımlısı olur

19 Ergenler Sigaraya Ulaşabilmektedir Oysa ülkemizde 18 yaş altına tütün ürünlerinin satışı yasaktır Satın alabilmek için kanuni olarak belirlenmiş yaş sınırının üstünde olduklarını kanıtlamaları gereklidir Ülkemizde Sigara ucuz Tane ile satış!!! Aile ortamından edinebilme mümkün Arkadaş ortamından edinebilme olası

20 Kadınlarda Sigara İçimi Kadınların daha fazla eğitim olanağına ve ekonomik güce kavuşması ile sigaraya ulaşma olanakları artmıştır Bu durum kadınlar arasında sigara alışkanlığının yaygınlaşmasında rol oynamaktadır

21 Ülkemizde Kadınlarda Sigara İçimi Türkiye de sigara içme alışkanlığı kadınlarda erkeklere göre biraz daha düşüktür Kırsal alandaki kadınlar arasında sigara içimi çok azdır ancak kentlerde kadınların sigara içim oranı yüksektir

22 Türkiye de Kadınlar Arasında Sigara İçme Alışkanlığı (1996) Meslek Sigara içen (%) Doktor 33,9 Öğretmen 53,8 Anne (ev kadını) 30,2 Hemşire-ebe 50.2 Sporcu 27,9 Sanatçı 40,0 Türkiye geneli 24,2

23 Ülkemizde Tütün Mamülleri Ucuzdur Ucuz fiyatlar alım gücü az olan grupların sigaraya ulaşabilirliğini kolaylaştırmaktadır Çocuk Genç Kadın

24 Dünya Bankası Sınıflamasına Göre Ülkelerdeki Ortalama Sigara Fiyatları ve Vergiler Ülkeler Fiyat (ABD$) Vergi (ABD$) Vergi Oranı Yüksek Gelirli Ülkeler 3,23 2,26 % 68.6 Orta Yüksek Gelirli Ülkeler 0,81 0,43 % 51.9 Orta Düşük Gelirli Ülkeler 0,34 0,17 % 49.9 Düşük Gelirli Ülkeler 0,34 0,15 % 45.6 Türkiye 0,51 0,22 % 42 Türkiye, ,35 0,18 % 49.2 Kaynak: Jha ve Chaloupka (2000).

25 Türkiye Ortalama Sigara Paketi Fiyatı ile Avrupa nın En Ucuzu Avrupa'da ve Türkiye'de ortalama sigara fiyatı T u r k e y S p a in P o r tu g a l Ita ly G r e e c e A u s tr ia G e r m a n y S w itz e r la n d N e th e r la n d s F r a n c e B e lg iu m F in la n d S w e d e n Ir e la n d D e n m a r k O rt a la m a fiy a t U S $ N o rw a y U K

26 Türkiye Yılları Arasında Sigara Tüketiminde Artışın En Fazla Olan Ülkelerdendir Ülkeler Yurt İçi Tüketim 1990 (milyon ton) Yurt İçi Tüketim 1999 (milyon ton) Yüzde Değişim Pakistan 31,934 54, % Bulgaristan 12,200 19, % Türkiye 73, , % Endonezya 140, , % Hollanda 23,251 30, % Toplam 4,538,890 4,351, % Dünya Bankası Raporu

27 Ülkemizde Tütün Mamüllerinin İçerikleri ile İlgili Sorunlar Vardır Nikotin miktarı? Katran miktarı?

28 Sigara üreticileri gelişmiş ülkelerde yasaklardan dolayı satamadıkları yüksek katranlı ve yüksek nikotinli sigaraları gelişmemiş ülkelerin pazarına sürmektedir Dünya Sağlık Örgütü

29 Ölçüm Laboratuvarı Yetersizdir Tütün Mamüllerinin İçerikleri ile İlgili Sorunlar ve Aldatmacalar Vardır

30 Önlem alınmazsa, ülkemizde, 2025 yılında insan tütüne bağlı hastalıklardan ölecektir.

31 Ülkemizde Çevresel Sigara Dumanı Maruziyeti Yüksektir Çevresel Sigara Dumanı (ÇSD) direkt olarak sigarayı içme dışında ortaya çıkan başka kişinin soluduğu duman: İçici tarafından exhale edilen duman Sigaranın ucundan yanmakla oluşan duman Yanan bir sigaranın kağıdı ve filtresinden sızan duman

32 Çevresel Sigara Dumanı Ana dumana göre daha fazla nikotin içerir Karsinojenler daha yüksek konsantrasyondadır Özellikle ev içi çevresel sigara dumanına maruziyet büyük boyutlardadır İş olarak kahvehane, gazino çalışanları, restoran ve bar çalışanları vs. maruz kalmaktadır 1992 yılında çevresel tütün dumanı Grup A karsinojen olarak tanımlanmıştır

33 Ülkemizde Pasif İçicilik Yaygındır Ev İş yeri Okul Kamu alanları Hastaneler Açık alanlar (konser, gösteri, spor) Kahvehane, lokanta, gece klubü

34 Pasif sigara içiciler de sigara bağımlıları kadar zarar görürler Pasif sigara içimi; - Akciğer kanserine - Kalp hastalıklarına - Çocuklarda akciğer ve solunum yolu hastalıklarına neden olur

35 Ev içinde sigara içiliyorsa Çocuklar ortalama günde 5 sigara içmiş olmakta Bebekler hastaneye 3 kat daha fazla başvurmakta Ani bebek ölümü riski 2.5 kat artmakta Bebeklerde kolik tarzı karın ağrısı 2 kat artmakta Çocuklarda astım ve solunumsal enfeksiyon riski 2 kat artmakta Çocuklarda akciğer kanseri, kronik bronşit sıklığı artmakta Kocası sigara içen kadınlarda akciğer kanserinden ölüm 2-3 kat artmaktadır

36 ULUSAL TÜTÜN KONTROLÜ

37 Sigara fiyatları ve vergileri artırıldığında, halkın sigara içme oranı düşmekte ve sigara bırakma oranı yükselmektedir.

38 KANUNLAR

39 Kamusal alanlarda havalandırma, masa, sigara içilen bölümleri ayırmak işe yaramaz. Sadece tam sigara yasağı etkilidir. Dünya Sağlık Örgütü

40 İşyerlerinde tam sigara yasağı ile; Tüketim %10 azalır Bırakma oranı %74 artar Özellikle gençlerin sigara içme oranı azalır

41 Halkı Bilinçlendirme Kampanyaları Yazılı ve görsel basın ile sürekli konuyu gündemde tutmayı sağlamaktadır Geçtiğimiz yıllarda bırak kazan kampanyaları yapılmıştır Sigarasız bir dünya günü etkinlikleri ile 31 Mayıs larda değişen temalar vurgulanmaktadır Temiz oyna Tütün yoksullaştırır Sigarayı bırakıyoruz

42

43

44 TÜTÜN

45 Sigara dumanında den fazla kimyasal madde vardır NİKOTİN: Bağımlılık yapar KARBONMONOKSİT: Kanda oksijenin yerini alır KANSER YAPICI MADDELER (bazıları) Arsenik Kurşun Polonium 210 Benzen Nitrozamin Formaldehit Krom Nikel Vinil klorür Asetaldehit Benzopiren DDT İRRİTANLAR VE ZEHİRLER Siyanür Laktik asit Formik asit Azotoksit Amonyak Aseton Akrolein Bizmut Uçucu aminler

46 Tütün dumanında bulunan diğer bazı zararlı maddeler Boya sökücü ASETON Akü yapımında kullanılan KADMİYUM Roket yakıtında bulunan METANOL Çakmak gazı BÜTAN Temizlik maddesi AMONYAK Fare zehiri ARSENİK Öldürücü zehirler SİYANÜR ve NAFTALİN

47 TÜTÜN ve ETKİLERİ

48

49 Sigara içmek sanıldığı gibi sosyal bir davranış değil, madde bağımlılığı olarak kabul edilen bir hastalıktır

50 Tütünün İnsan Sağlığına Etkileri Hedef organlarda süregen hastalıklar oluşmasına neden olur Kanserler Kalp-Damar sistemi Solunum sistemi Nikotin bağımlılığına yol açar Yaşam süresi; sigarayla ilişkili hastalık yoksa 5-8yıl, sigarayla ilişkili hastalık varsa 8-22 yıl KISALIR!..

51 TÜTÜNÜN YOL AÇTIĞI HASTALIKLAR Bağımlılık Kanserler İnfeksiyonlar Anatomik ve fizyolojik bozukluklar Genetik bozukluklar Allerjiye duyarlılık..

52 Sigara iki tip bağımlılık yapar 1- Fiziksel bağımlılık (nikotin nedeniyle) 2- Psikolojik bağımlılık

53 TÜTÜN ESRAR VE EROİNDEN SEKİZ KAT DAHA FAZLA BAĞIMLILIK YAPAR Hiç sigara içmeyenlere göre Sigara içenlerin eş zamanlı alkol içmesi 3 kat esrar içmesi 8 kat kokain içmesi 22 kat daha fazladır

54 İçtiğiniz iniz sigaradan dolayı Akciğer kanseri olma riskiniz kat Ağız kanseri olma riskiniz 3-30 kat Dişeti kanseri olma riskiniz 5-14 kat Dil kanseri olma riskiniz 4-33 kat Bademcik kanseri olma riskiniz 7-11 kat Gırtlak kanseri olma riskiniz 16 kat Yemek borusu kanseri olma riskiniz 8-10 kat Mesane kanseri olma riskiniz 3-5 kat Pankreas kanseri olma riskiniz 2 kat Böbrek kanseri olma riskiniz 5 kat Prostat kanseri olma riskiniz 2 kat Rahim ağzı kanseri olma riskiniz 17 kat Kan kanseri olma riskiniz 2-3 kat

55 Sigara, Kanser ve Ölüm Sigara içenlerin kanserden ölüm oranı, içmeyenlerinkine göre 15 ile 25 kat fazladır

56 SİGARA VE ÜST SOLUNUM YOLU HASTALIKLARI Bademcik iltihabı Diş çürükleri, diş dökülmesi, Sinüzit, burun iltihabı Orta kulak infeksiyonları İşitme kayıplarına yol açmaktadır

57 Sigaranın solunum sistemindeki etkileri Alt solunum yolları * Tekrarlayan bronşitler * Zatürre riskinde artış * Verem riskinde artış * Astım riskinde artış * Kronik bronşit ve amfizem * Akciğer kanseri

58 Sigara içenlerin % 50 sinde kronik bronşit vardır Bronşitli hastalarda önce sabah öksürüğü ve balgam başlar Daha sonraki yıllarda nefes darlığı, solunum yetmezliği ve kalp yetmezliği gelişir

59 SİGARA VE KALP DAMAR HASTALIKLARI Hipertansiyon Kolesterol yüksekliği Felç Damar tıkanıklıkları Kalp krizi, kalp yetmezliği Kalp ritim problemleri

60 SİGARA İÇENLERDE Kalp krizi riski 2.5 kat artmaktadır Hipertansiyonun oluşumunu kolaylaştırmaktadır Pasif sigara içimi bile kalp krizi riskinizi arttırır Koroner arter hastalığı riskiniz sigarayı bırakmakla azalmaya başlar

61 Damar tıkanıklıklarına bağlı olarak gelişen hastalıklar; * Hipertansiyon * Kalp krizi * Felç * Bacaklarda kangren ve kangrenli bacağın kesilmesi

62 SİGARA VE NÖROLOJİK HASTALIKLAR Sigara içenlerde beyin damar hastalıkları; Kanama 2 kat İnme (Felç) 3 kat Beyin sapı kanamaları 4 kat daha fazladır

63 Sigara erken bunamaya yol açar Parkinson hastalığının belirtilerinin ortaya çıkmasını geciktirdiğinden geç tanıya sebep olur

64 Dişlerde ve ellerde sararma, Ağız kokusu, Deride kırışıklık, Giysilerinizde, evinizde, arabanızda kötü koku Hastalanmak, öksürmek, balgam tükürmek, Erken yaşlanmak ve erken ölmek İSTEMİYORSANIZ * SİGARAYA BAŞLAMAYIN * İÇİYORSANIZ, BAĞIMLILIĞINIZ ARTMADAN BIRAKIN

65 Anne gebelikte sigara içiyorsa Erken doğum riski 2 kat fazladır Ölü doğum riski 1/3 kez fazladır Düşük yapma riski 1/4 kez fazladır Bebeğin gelişme geriliği, zeka geriliği riski artmaktadır

66 Çocuk Sağlığına Etkileri Hamilelik süresince sigara içmiş annelerin çocukları içmemiş annelerin çocuklarından gr daha düşük ağırlıkla doğmaktadır

67 Sigara İçen Annelerin Çocuklarında Büyüme gelişme geriliği Ateşli havale Davranış bozukluğu Alerjik hastalıklar Akciğer gelişme bozukluğu Solunumsal infeksiyonlar Astım Kronik bronşit Akciğer kanseri gelişme riski artmıştır

68 Sigaranın Bırakılması Sigaranın bırakılmasıyla bırakan kişinin sağlayacağı sağlık yararı çok önemlidir Bırakma ne kadar erken gerçekleşirse, bu yarar o ölçüde artmaktadır Bu yarar ömür süresiyle ve yaşam kalitesiyle ile ilgilidir

69 Sigaranın Bırakılması Konusunda Sağlık Hizmeti Açığı Vardır Sigarayı bırakma çabası, güçlü bir bağımlılık söz konusu olduğu için gerekli desteklerin yokluğunda genellikle başarısızlıkla sonlanmaktadır Bu konuda yetişmiş insan gücünün, ilaç ve hekim desteğinin devreye girmesi halinde ise başarı şansı önemli ölçüde artmaktadır

70 Sigara Bırakma Tedavisi Sigara bırakma tedavisi için kullanılan ilaçların sosyal güvenlik kapsamında olmaması ilaç kullanımını çok önemli düzeyde engellemektedir Bırakmada kullanılan ilaçları bulma ve satın alma zorluğu vardır Bırakma hizmetlerinin örgütlülük durumu yetersizdir

71 Sigara Bırakma Tedavisi Sigara bağımlılığı bir hastalıktır ve her hastalık gibi tedavisi hekimler tarafından yapılmalıdır Ülkemizde sigara bırakma hizmetinin kötü kullanımı vardır Bilimsel kanıta dayalı olmayan (etkisi olmayan veya etkisi kanıtlanmamış) bırakma hizmeti sunulması yoluyla bireyler yanıltılmaktadır

72 HER HEKİM SİGARA HASTALIĞINI TEDAVİ ETMELİDİR Sigara bağımlılığı Dünya Sağlık Örgütü tarafından tanımlanmış bir hastalıktır Her kronik hastalık gibi hekimler kişinin sigara içim durumunu sorgulamalı ve tedavi edebilmelidir Hekiminden bir kez bile olsa Sigarayı Bırakın mesajını duyan içicilerin %5 i sigarayı bırakmaktadır Hekimler sigara bırakmak için yardım isteyen hastalarını tedavi etmelidir

73 Sigara bırakıldığında, Fiziksel olarak nikotin yoksunluğu hissedilir Psikolojik olarak alışkanlıklardan kurtulmak güçtür Bunları aşmak zordur ancak imkansız değildir!

74 Nikotin yoksunluk belirtileri Sıkıntı hissi Sinir bozukluğu, kızgınlık Hassasiyet Uyuma güçlüğü Konsantrasyon bozukluğu Baş ağrısı Yorgunluk İştah artışı Yoksunluk belirtileri 3-4 haftada sona erer

75 Sigara içildiği zaman bu yoksunluk semptomları ortadan kalkar Sigara bağımlısı kendini daha - Performansı artmış - Konsantrasyonu güçlenmiş ve - Rahatlamış hisseder Aslında bu, sigara içmeyen sağlıklı bir kişinin halidir

76 Sigarayı bırakma şekli Başarı oranı Aniden bırakma % 80 Azaltarak bırakma % 6 Sigarayı azaltarak değil, aniden bırakmalısınız

77 Sigarayı bıraktığınızda sigara içen arkadaşlarınızdan tepki gelebilir Sigara içenler tarafından kara listeye alınabilirsiniz Çünkü, bu onların bağımlılıkları ile yüzleşmelerine neden olur. Sigara içtikleri için suçluluk duyarlar Bu şekildeki karşıt tepkiler sizi kararınızdan vazgeçirmemeli

78 Hayatta ne yazık ki, hiçbir şey mucizevi bir şekilde olmuyor Mucizenizi kendiniz yaratın KARAR VERİN VAZGEÇMEYİN BAŞARIN

79 Sigarayı kendi başınıza bırakabileceğiniz gibi,tıbbi yardım da alabilirsiniz Sigarayı bırakmada gerekli desteğe internetten de ulaşabilirsiniz

80 SİGARA BIRAKMA YAKLAŞIM MOTİVASYON METOD DAVRANIŞ MODELİ NİKOTİN REPLASMAN TEDAVİSİ ANTİDEPRASANLARLA TEDAVİ

81 NİKOTİN REPLASMAN TEDAVİSİ NİKOTİN TRANS ORAL NAZAL SAKIZI DERMAL İNHALER SPREY 2 mg 7 mg 10 mg 1 mg 4 mg 14 mg 21 mg

82 ANTİDEPRESAN TEDAVİLER BUPROPİON NORTRİPTİLLİN SSRI MAO-İNHİBİTÖRLERİ

83 TEŞEKKÜRLER