T.C. SAYIġTAY BAġKANLIĞI ĠSTANBUL MENKUL KIYMETLER BORSASI (ĠMKB) DÖNEMĠ DENETĠM RAPORU

Transkript

1 T.C. SAYIġTAY BAġKANLIĞI ĠSTANBUL MENKUL KIYMETLER BORSASI (ĠMKB) DÖNEMĠ DENETĠM RAPORU

2 Bu rapor, tarih ve 6085 sayılı Kanun ile BaĢbakanlığın tarih ve sayılı yazısına ekli TBMM Kamu Ġktisadi TeĢebbüsleri Komisyonunca alınan tarihli ve 78 sayılı kararı ve tarih ve 3346 sayılı Kamu Ġktisadi TeĢebbüsleri ile Fonların TBMM ce Denetlenmesinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun uyarınca düzenlenmiģ ve Rapor Değerlendirme Kurulunun tarih ve 159/2 sayılı toplantısında kabul edilmiģtir.

3 KuruluĢun Unvanı :Ġstanbul Menkul Kıymetler Borsası Merkez :Ġstanbul Ġlgili Bakanlık :BaĢbakanlık Esas Sermaye :- Karar Organındaki Unvanı Adı ve Soyadı Temsil ettiği hisse grubu Temsil ettiği bakanlık veya kuruluģ KuruluĢtaki görevi veya mesleği Görevli bulunduğu süre (BaĢlama ve ayrılma tarihleri) BaĢlama tarihi BitiĢ tarihi itibarıyla 1-BaĢkan M. Ġbrahim Turhan Kamu ĠMKB BaĢkan Devam ediyor 2-Üye Yusuf Serbest Osman Akyüz Banka Kamu Nurol Bank A.ġ. Türkiye Katılım Bankaları Birliği Genel Sekreterliği Yönetim Kur. Üye. Genel Sekreter Devam ediyor 3-Üye Berra Doğaner Abdülkerim Emek Banka Kamu Turkish Yatırım A.ġ. T.C. BaĢbakanlık Genel Müdür MüsteĢar Yardımcısı Devam ediyor 4-Üye Sudi Aydemir Burhanettin AktaĢ Aracı kurum Kamu Güney Menkul Değerler T.C. BaĢbakanlık Hazine MüsteĢarlığı Genel Müdür MüsteĢar Yardımcısı Devam ediyor 5-Üye Mehmet Osmanoğlu Aracı kurum Piramit Menkul Değer. Genel Müdür Devam ediyor 6-Üye Cavidan Konuralp Aracı kurum BaĢkent Menkul Değer. Yönetim Kurulu Üyesi Devam ediyor 7-Üye Ġlhami Koç Aracı kurum ĠĢ Yatırım Menkul Değ. Genel Müdür Devam ediyor Denetim Kurulu Denetim Organındaki Unvanı Adı ve Soyadı Temsil ettiği hisse grubu Temsil ettiği bakanlık veya kuruluģ KuruluĢtaki görevi veya mesleği Görevli bulunduğu süre (BaĢlama ve ayrılma tarihleri) BaĢlama tarihi BitiĢ tarihi itibarıyla 1-Üye 2- Üye Didem Gordon Murat Tacir Hakan Demirbilek Aracı kurum Aracı kurum Libera Portföy Yönetim Tacirler Menkul Değerler A.ġ Yönetici Ortak Genel Müdür Devam ediyor Aracı kurum Galata Men.Değerler Genel Müdür Devam ediyor

4 Kısaltmalar ABD Amerika BirleĢik Devletleri AUEN Alternatif Uzak EriĢim Noktası BDDK Bankalar Düzenleme ve Denetleme Kurulu BĠST Borsa Ġstanbul A.ġ. DFY DeğiĢken Çoklu Fiyat Yöntemi DĠBS Devlet Ġç Borçlanma Senetleri ECMI Avrupa Sermaye Piyasaları Enstitüsü ERD Elektronik Rapor Dağıtımı EAPI Uzaktan EriĢim FEAS Avrasya Borsalar Federasyonu FESE Avrupa Borsalar Federasyonu GĠP GeliĢen ĠĢletmeler Piyasası GOS Gelir Ortaklığı Senetleri HSP Hisse Senetleri Piyasası ICMA Uluslararası Sermaye Piyasaları KuruluĢu IOSCO Uluslararası Menkul Kıymetler Komisyonları Örgütü ISSA Uluslararası Menkul Kıymetler Hizmetleri KuruluĢu ĠFM Ġstanbul Uluslararası Finans Merkezi ĠFSB Ġslami Finansal Hizmetler Kurulu ĠKT Ġslam Konferansı TeĢkilatı ĠMKB Ġstanbul Menkul Kıymetler Borsası ĠSO Ġstanbul Sanayi Odası ĠTO Ġstanbul Ticaret Odası KAP Kamuyu Aydınlatma Platformu KAPĠM Kamuyu Aydınlatma Platformu ĠĢletim Müdürlüğü KGK Kesintisiz Güç Kaynağı KHK Kanun Hükmünde Kararname KĠK Kamu Ġhale Kanunu MKK Merkezi Kayıt KuruluĢu OTASS Otomatik Tahvil Alım Satım Sistemi SFY Sabit Fiyat Yöntemi SP Sermaye Piyasası SPK Sermaye Piyasası Kurulu TBMM Türkiye Büyük Millet Meclisi TCMB Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası TĠS Toplu ĠĢ SözleĢmesi TMS Türkiye Muhasebe Standartları TMSK Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu TOBB Türkiye Odalar Borsalar Birliği TSPAB Türkiye Sermaye Piyasası Aracı KuruluĢları Birliği TTK Türk Ticaret Kanunu TÜFE Tüketici Fiyatları Endeksi TÜĠK Türkiye Ġstatistik Kurumu TÜYD Türkiye Yatırımcı ĠliĢkileri Derneği VĠP Vadeli ĠĢlemler Piyasası WFE Dünya Borsalar Federasyonu YDK Yüksek Denetleme Kurulu YMP Yabancı Menkul Kıymetler Piyasası YPK Yüksek Planlama Kurulu

5 TABLO LĠSTESĠ Bölümü Tablo no. Adı Sayfa Karar organı I. Toplu Bilgiler 1 Toplu bilgiler VII II. Ġdari Bünye 2 Personel sayısı 13 II. Ġdari Bünye 3 Personel harcamaları 14 II. Ġdari Bünye 4 Sosyal giderler 17 IV. Mali Bünye 5 Mali durum 23 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 6 Bütçe toplu bilgileri 25 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 7 Giderler 26 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 8 Mal Alımları 28 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 9 Hizmet alımları 29 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 10 Borsa üyeliği 30 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 11 Yetkilerine Göre Aracı KuruluĢ Sayıları 30 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 12 Terminal tahsisleri 30 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 13 Üyelerin teminat tutarları 31 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 14 Üye/Temsilci KesinleĢmiĢ Sicil Kayıtları 31 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 15 Temsilci Yetkilendirme/Ġptal 31 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 16 Yabancı Yatırımcı Bilgileri 31 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 17 Temerrüde DüĢen Yatırımcı Duyuruları 32 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 18 Özel Fon Ödeme Bilgileri 32 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 19 Menkul kıymetlerin nominal tutarı 32 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 20 Hisse senetleri kotasyon esasları 33 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 21 ġirket kotasyon sayıları 35 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 22 Menkul kıymetlere iliģkin bilgiler 35 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 23 Halka arz iģlemlerinden sağlanan kaynak tutarı 36 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 24 Borsa kotunda bulunan Yatırım Ortaklıkları 36 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 25 Ġhracı gerçekleģen uluslararası tahviller 39 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 26 Piyasa gözetim raporları 51 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 27 Veri satıģına yetkili olanlar 53 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 28 Veri yayın gelirleri 56 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 29 Hisse Senetleri Piyasası Seans Saatleri 64 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 30 Aracı kurumlar 70 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 31 Aracı kurumlara göre iģlem hacimleri 71 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 32 Yapılan iģlemlerden alınan borsa payları 72 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 33 HSP iģlemleri 73 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 34 Borsa Payı Ġndirim Oranları 74 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 35 Pay senetlerinden elde edilen gelirler 74 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 36 Pay piyasasında iģlem gören Ģirket sayıları 78 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 37 Borsa pazarlarına yeni alınan ve pazarlardan çıkarılan Ģirketlerin sayısı 79 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 38 Pazarlar itibarıyla iģlem hacimleri 79 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 39 Pazarlar itibarıyla sözleģme sayıları 80 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 40 Toptan SatıĢlar Pazarında gerçekleģen hisse senedi iģlemleri 80 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 41 HSP iģlem hacimleri 81 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 42 Pazarlarda yapılan iģlemlerin toplam iģlemlere oranları 81 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 43 Günlük ortalama iģlem hacmi 82 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 44 Hisse Senedi Yatırımcı Saklama Oranları 82 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 45 ĠMKB de gerçekleģen endeks değerleri 83 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları ĠMKB-100 endeksi 84 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 47 SPK kaydında olup borsada iģlem gören Ģirketler 85 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 48 Borsa yatırım fonları 93 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 49 Aracı KuruluĢların Yetki Belgesi Dağılımları ve Faaliyetleri 97 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 50 Aracı KuruluĢ Bazında ĠĢlem Hacmi Dağılımı 97 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 51 Piyasa Yapıcısı ĠĢlemleri 97 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 52 Temerrüt iģlemleri 98 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 53 Borçlanma Araçları Piyasası ĠĢlemleri 99 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 54 Borsa Payı ve Tescil Ücretleri 100 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 55 Pazar bazında ĠMKB ve Tescil iģlem hacmi dağılımı 100 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 56 Yıllık Bazda Günlük Ortalama ĠĢlem Hacimleri 101 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 57 ĠMKB Kesin Alım Satım Pazarı ĠĢlem Hacmi 101 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 58 ĠMKB ve Borsa DıĢı Kesin Alım Satım ĠĢlem Hacmi 102 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 59 ĠMKB ve Borsa DıĢı Repo-Ters Repo ĠĢlem Hacmi 103 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları yılı Eurotahvil iģlemleri 104 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 61 Türkiye deki Eurotahvillerin ĠĢlem Hacmi 105 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 62 KOSGEB destek programı limitleri 107 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 63 Sigorta iģleri 109 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 64 ĠĢtirakler 110 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 65 ĠĢtirak temettüleri 114 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 66 Zorunlu eğitime aktarılan paylar 118 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 67 Eğitimle ilgili protokoller 119 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 68 Eğitim fonunun 2012 yılı sonuna kadar olan durumu 120 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 69 Garanti Hesabı 2012 yılı hareket tablosu 124 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 70 Temerrüt ĠĢlemi ve Garanti Hesabı nın kullanılması 125 IV. ĠĢletme ÇalıĢmaları 71 Yatırımlar 126 V. Bilanço 72 Aktif (varlıklar) 131 V. Bilanço 73 Banka mevduatları 132 V. Bilanço 74 Maddi duran varlıklar 137 V. Bilanço 75 BirikmiĢ amortismanlar 138 V. Bilanço 76 Maddi duran varlıkların net değeri 139 V. Bilanço 77 Pasif (kaynaklar) 140 V. Bilanço 78 Ödenecek vergi ve diğer yükümlülükler 142 VI. Gelir Tablosu 79 Gelir ve giderler 148 VI. Gelir Tablosu 80 Faaliyet gelirleri 148 VI. Gelir Tablosu 81 Faaliyet giderleri 151 VI. Gelir Tablosu 82 Diğer faaliyetlerden olağan gelirler 152

6

7 İ Ç İ N D E K İ L E R I. TOPLU BAKIŞ I A-Menkul kıymet borsalarının tarihi B-Türkiye de menkul kıymet borsalarının tarihsel gelişimi C-Öneriler II. İDARİ BÜNYE 1 A-Mevzuat 1 B-Teşkilat 10 C-Personel durumu 12 III. MALİ BÜNYE 23 IV. İŞLETME ÇALIŞMALARI 24 A-İşletme bütçesinin genel durumu 24 B-Giderler 26 C-Finansman 27 D-Tedarik işleri 27 E-Borsa faaliyetleri 29 F-Piyasa faaliyetleri 62 G-Sigorta işleri 108 H-İşletme sonuçları 109 I-İştirakler 109 J-Fonlar 116 K-Kalkınma planı ve yıllık programlar 125 V. BİLANÇO 129 -Aktif 130 -Pasif 139 VI. GELİR TABLOSU 146 VII. EKLER 154 Sayfa No: I II XI

8

9 I I. TOPLU BAKIġ A-Menkul Kıymet Borsalarının Tarihi: Bazı kitaplarda Borsa (bourse, beurs, Borsa) sözcüğünün, Belçika'nın Bruges kentinde, diğer bazılarına göre Anvers kentinde 1531 tarihinde sürekli fuar Ģeklinde ilk Borsayı açmıģ olan Van der Beurs ailesinin isminden türediği ileri sürülmektedir. Avrupa da ilk resmi Borsa faaliyeti 14 üncü yüzyılda kralın bir emirnamesi ile Paris te bir köprü (Pont-au-change) üzerinde baģlamıģtır. 16 ncı yüzyılda iģlemler kıymetli evrak üzerinde yoğunlaģmıģ ve aracılar agents de change adını almıģtır. Özel bir binaya yerleģik ilk Borsa ise, Anvers kentinde açılmıģtır. Ġngiltere de 16 ncı yüzyılda Royal Exchange adıyla faaliyette bulunan Londra Borsası 18 inci yüzyılda Stock Exchange adını almıģtır. 17 nci yüzyıl sonlarında Berlin, Bale, 18 inci yüzyıl ortalarında Viyana, 1792'de New York, 19 uncu yüzyıl içinde Brüksel, Milano, Roma, Madrid ve Tokyo (1878) Borsaları kurulmuģtur. Ġstanbul Borsası'nın kuruluģu da bu döneme (1866) rastlamaktadır. Zamanla, bir yandan, aynı ülkenin diğer merkezlerinde veya bölgelerinde, öte yandan, serbest piyasa ekonomisinin geliģmesine paralel olarak, diğer ülkelerde de kültür iliģkilerine göre bir veya diğer modele göre Borsalar kurulmuģtur. Örneğin, 1970 baģlarında Amerika'da 17, Ġngiltere'de 23 (sonradan bu Borsalar Londra Borsası ile birleģerek tek bir Borsa haline gelmiģlerdir), Japonya'da 9, Kanada'da 5, Fransa'da 7, Almanya'da 8, Ġtalya'da 10, Ġsviçre'de 8, Belçika'da 4, Ġspanya'da 3, Norveç ve Avustralya'da 6 Borsa mevcuttur. New York ve Montreal gibi birden fazla klasik Borsanın faaliyette bulunduğu yerler de vardır. Ġkinci Dünya SavaĢı sonrasında ve özellikle son yıl içinde dünyanın birçok ülkesinde yeni Borsalar kurulmuģtur. Borsaların kuruluģunda baģlıca iki sistem ortaya çıkmıģtır. Özel Borsalar, devlet Borsaları. Özel Borsalar, meslek mensuplarının kendi serbest giriģimleriyle oluģmuģ olan kurumlardır. Prototipi Londra Borsası (London Stock exchange) olmak üzere New York, Tokyo gibi dünyanın en büyük Borsaları ve Anglo-Sakson orijinli ülkelerde (Kanada, Avustralya, Yeni Zelanda) ve diğer bazı Uzakdoğu ülkelerinde mevcut Borsalar bu türe girmektedir. Bir kanunla kurulmuģ olan, yönetici ve aracıların atanması merkezi otoritenin kararına bağlı bulunan Devlet Borsaları kıta Avrupası nda yaygındır. Bunlar da kendi aralarında farklı özellikler arz eden Fransa modeli (Fransa, Ġspanya, Belçika, Lüksemburg Borsaları) ve Alman modeli (Almanya, Ġsviçre, Avusturya, Ġskandinav Borsaları) olmak üzere iki gruba ayrılır. Ġtalya, Hollanda Borsaları gibi karma bir nitelik taģıyan Borsalar da vardır. Latin Amerika Borsaları, Madrid Borsası'na benzer bir Ģekilde Fransız modeline göre kuruldukları halde, sonradan Kuzey Amerika Borsalarının etkisi altında serbest Borsa özelliği kazanmaya baģlamıģlardır. Borsaların bu sınıflandırılmasında esas alınan kurumsal özellikleri, Ġstanbul, Londra ve Paris Borsalarında olduğu gibi, giriģilen reformlar sonunda bazı önemli değiģikliklere uğramıģtır. Zamanla Özel Borsaların kaydettiği büyük geliģmeler diğer Borsaları etkilemekte ve gerçekleģtirilen değiģiklikler modelleri birbirine yaklaģtırmaktadır. Eski Ġstanbul Borsası da, resmi kuruluģunun dayandığı 1873 tarihli tüzükle getirilen düzene göre bir Devlet Borsasıdır. Daha sonraki reformlar da Borsa bu çizgisini hep korumuģtur. 1 1Azmi Fertekligil; Türkiye de Borsa nın Tarihçesi, ĠMKB yayını.

10 II Sayıştay B-Türkiye de Menkul Kıymetler Borsalarının Tarihsel GeliĢimi: a) Osmanlı Ġmparatorluğu Dönemi: 19 uncu yüzyıldan önce devletin ve halkın ihtiyaçlarını kendisi karģılayabilen imparatorluk, politik ve ekonomik olarak zayıflayınca bu tarihten itibaren iç borçlanma ve Avrupa ülkelerinden borç alma durumuna düģmüģtür. Önceleri yıl içinde vergi gelirlerinin toplanma zamanlarına bağlı olarak meydana gelen gelirgider dengesizliğini gidermek için, henüz banka türünden mali kuruluģlar bulunmadığından, Maliye Bakanlığı, Galata bankerlerine baģvurmuģ ve onlardan kısa vadeli borç almıģtır. Kullanımdaki altın ve gümüģ paraların içindeki değerli maden oranının düģürülmesi (tağģiģ) yöntemi enflasyon yaratması ve ayaklanmalara neden olmasından dolayı bu yüzyılda terk edilmiģ ve banker kredileri daha sık kullanılmaya baģlanmıģtır Kırım savaģı ile baģlayan Osmanlı borçları nedeniyle menkul değerler Borsasının kurulması hem kolaylaģmıģ, hem de hızlanmıģtır. Faaliyet gösteren yabancı Ģirketlerin (özellikle Ģimendifer, elektrik, gaz ve tramvay Ģirketlerinin) MeĢrutiyetten sonra da yerli Ģirketlerin tahvil ve hisse senetleri piyasada alınıp satılmıģtır. Osmanlı borçlanma tahvilleri çıkarılmaya baģlandıktan sonra, Ġstanbul'da bir piyasası oluģmuģ ve gayrimüslim bankerler Galata'da bu iģle uğraģmaya baģlamıģlar ve bir Borsa kurulması gereği bu dönemde ortaya çıkmıģ, Galata Bankerleri kendi aralarında 1864 yılında bir dernek kurarak bu harekete öncülük etmiģlerdir. Aracılar ile bankerlerin ağırlıklı olarak kendilerine kazanç sağlama çalıģmaları ve Borsayı tasarruf sahiplerinin sürekli kaybettiği bir spekülasyon alanı olarak kullanmaları devletin müdahalesine ihtiyaç doğurmuģ ve bu durum ilk Borsanın devlet Borsası biçiminde olmasını zorunlu hale getirmiģtir yılında Osmanlı dan alacaklı olan devletlerin de desteği ile Ġstanbul'da Dersaadet Tahvilat Borsası kurularak çalıģmaya baģlamıģ, Dersaadet Tahvilat Borsası tüzüğü ile Borsa, Maliye Bakanlığı nın denetiminde ve aynı bakanlığa bağlı bir komiserin gözetiminde daha tutarlı bir düzene ve yapıya kavuģmuģtur yılında resmi olarak faaliyete geçen Dersaadet Tahvilat Borsası nın çalıģma esasları tarihinde yürürlüğe giren Dersaadet Tahvilat Borsası Nizamnamesi ile düzenlenmiģtir. Nizamname de, Borsa ile Maliye Bakanlığı arasındaki iliģki tanımlanmıģ, Borsa komiserinin görev ve yetkileri belirtilmiģ, Borsa üyeliği ile iģlem yapmaya yetkili olma esasları ve iģlem yapma kurallarına açıklık getirilmiģtir. Eski borçların anapara ve faizlerin ödenmesi için yeni borçların alınması Osmanlı maliyesini zorlamıģ, 1873 yılından sonra Dersaadet Tahvilat Borsası nın geçirdiği ilk büyük kriz Mahmut Nedim PaĢa olayı diye geçen, 1875 yılındaki devlet tahvilleri anapara ve faiz ödemelerinin ertelenmesi sureti ile tüm borç ödemelerinin durdurulması yoluna gidilmesidir yılında Rüsumu Sitte Ġdaresi kurulmuģ ve Osmanlı vergi gelirlerinin bir bölümü bankerler heyetine bırakılmıģtır yılında ise yabancı devletlerin ve alacaklıların baskısı sonucu kabul edilen Muharrem Kararnamesi ile devletin gelirlerini toplayıp alacaklılara aktaran bir örgüt olarak, Düyunu Umumiye (Devlet Borçları) Ġdaresi kurulmuģtur. Dersaadet Tahvilat Borsası nın geçirdiği ikinci büyük kriz ise, 1895 yılında patlak veren sahte altın Ģirketi olayıdır. Her iki kriz de sermaye piyasalarının geliģimini olumsuz yönde etkilemiģ ve Borsanın çalıģmasına iliģkin yeni düzenlemeleri zorunlu kılmıģtır.

11 III 1906 yılında gerçekleģtirilen kapsamlı bir tüzük değiģikliği ile Esham ve Tahvilat Borsası aģamasına geçilmiģtir. Esham ve Tahvilat Borsası Tüzüğü ile adından ve tanımından baģlayarak, Borsa yasal ve kurumsal düzeninde önemli değiģiklikler getirilmiģtir. Tüzüğün birinci maddesinde Borsa; Esham ve Tahvilat Borsası, devletin çıkardığı bütün esham ve tahviller ile il ler üzerine keģide olunan vadeli hazine bonolarının veya padiģah emri ile kurulmuģ olan bankalar ve bayındırlık kurumları ve sanayi ve ticaret Ģirketleri tarafından çıkarılan hisse senetleri ve tahvillerin ve (ayrı bir kurum kuruluncaya kadar) kambiyonun ve paraların ve yabancı devlet hisse senetleri ile yabancı ülkelerde yerel yasalara göre kurulup, 36 ncı maddede gösterilen Ģartları yerine getiren bayındırlık, sarraflık, sanayi ve ticaret kurumlarının hisse senetleri ile tahvillerinin peģin veya vadeli alımsatımının yapıldığı yerdir. Ģeklinde tanımlanmıģtır. Tüzüğün baģlangıç bölümünde Borsa komiserinin atanma Ģekli ile görev ve yetkilerini belirleyen hükümlerin yanı sıra Borsa üyeleri ile Borsada iģlem yapma esaslarına iliģkin düzenlemeler de yer almaktadır yılında yürürlüğe giren Esham ve Tahvilat Borsası Tüzüğü nün yanı sıra Borsa Muamelatı Resmine Dair Nizamnamesi de ayrı bir tüzük olarak uygulamaya konulmuģtur. Tüzük, Borsada yapılan alım-satımlardan belli oranda bir Borsa resmi alınmasını öngörmüģtür. Borsanın adı, 1906 yılında çıkarılan bir nizamname ile Esham ve Tahvilat Borsasına dönüģtürülen bu kuruluģ, Cumhuriyet dönemine kadar devam etmiģtir yılları arasında savaģların yarattığı sosyal ve ekonomik kargaģa Borsa yı da ağır bir Ģekilde etkilemiģ ve çalıģmalarını aksatarak geliģmesini durdurmuģtur. I. Dünya SavaĢı baģladıktan sonra çalıģma koģulları tamamen ortadan kalktığından hükümet, Borsayı resmen kapatmıģtır. b) Cumhuriyet Dönemi: Cumhuriyetin ilanından sonra kapitülasyonların kaldırılması, yabancı Ģirketlerin millileģtirilmesi, kambiyo kontrolünün getirilmesi ve Ġstanbul Esham ve Tahvilat Borsasının Ankara'ya taģınması, yukarıda bahsedilen ilk sermaye piyasasının sonu olmuģtur. SavaĢın bitmesinden sonra yeniden faaliyete geçmesine izin verilen Borsa, 1923 yılında Cumhuriyet kurulana kadar, ciddi bir geliģme göstermemiģtir tarihinde Bakanlar Kurulu kararı ile kabul edilen ek tüzük ile Borsanın yasal düzeninde değiģiklikler yapılmıģ ve bu düzenleme ile Borsada bugünkü sistemin esasını oluģturan hükümler getirilmiģtir. Ekim 1929 da yaģanan dünya ekonomik krizi, baģta ABD olmak üzere bütün ülke ekonomilerini sarsmıģ, birçok banka ve Ģirketin iflasına sebep olmuģtur. Bu kriz neticesinde Türkiye de de dıģ ticaret ve kambiyo sınırlamaları gündeme gelmiģ ve Borsa konularında da yeni tedbirler ve düzenlemelere baģvurma ihtiyacı ortaya çıkmıģtır. Ġstanbul Borsası nın yeni koģullar altında daha kapsamlı bir mevzuata kavuģturulması 1929 yılında çıkarılan 1447 sayılı Menkul Kıymetler ve Kambiyo Borsaları Kanunu ile gerçekleģtirilmiģtir tarihinde kabul edilen ve tarihinde yayımlanarak yürürlüğe konulan Menkul Kıymetler ve Kambiyo Borsaları Kanunu, Borsa nın tanımını, üyelik durumunu, aracılık rejimini, organlarını, teģkilatını, bütçesini, menkul kıymetlerin Borsaya alınmasını ve iģlem görmelerini, Borsa düzeninin kurulması için uygulanan yaptırımlarla ilgili konuları belirtmiģtir.

12 IV Sayıştay Kanunun birinci maddesi Borsayı, Menkul kıymetler ve kambiyo Borsaları; Devlet, Ġl ve Belediyeler tarafından çıkarılan, borçlanma esham ve tahvilleri ile hazine bonolarının, Türk anonim Ģirketleri tarafından çıkarılan, esham ve tahvillerin ve Borsaya kabulüne, Maliye Bakanlığı nca izin verilen yabancı esham ve tahvilleri ile nukut (paralar) ile kambiyolarının alınıp satıldığı yerlerdir Ģeklinde tanımlamıģtır. Kanunun adından da anlaģılacağı üzere, gerektiğinde ülkede birden fazla Borsa kurulması olasılığı göz önünde tutulmuģtur. Kanunun getirdiği statüye göre Ġstanbul Menkul Kıymetler Borsası devlet Borsası kategorisine girmektedir. Buna göre, Borsa bir kanunla kurulmuģtur ve asli üyeler merkezi otorite tarafından belirlenmektedir tarihinde kabul edilen 1447 sayılı Menkul Kıymetler ve Kambiyo Borsaları Kanunu ve aynı yıl çıkarılan 8172 sayılı nizamname ile mevcut Borsa yeniden düzenlenmiģ ve Ġstanbul Menkul Kıymetler Borsası adı altında çalıģmaya baģlamıģtır yılının olağanüstü özellikleri Türk parasının istikrarının korunması alanında daha köklü tedbirler alınmasını gerektirmiģ ve bu husustaki çalıģmaları yoğunlaģtırmıģtır sayılı Menkul Kıymetler ve Kambiyo Borsaları Kanun un çıkarılmasını izleyen dönemde ekonomi ve finans alanında alınan tedbirlerin baģında Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 1567 Sayılı Kanun gelmektedir. Söz konusu Kanun, Türkiye de dar anlamı ile kambiyo denetiminin baģlangıcını teģkil etmiģtir. Borsalar Kanununun yayımlandığı 1929 yılını izleyen dönemde çıkarılan önemli kanunlardan birisi de tarihinde yayımlanan 1715 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanunu dur. Bu Kanuna istinaden kurulan Merkez Bankası, Türk maliye tarihinde çok önemli bir aģamayı temsil etmektedir. Böylece, gerek tahvil piyasası gerekse döviz piyasası ile ilgili düzenlemeler, bundan böyle yetkili ve güvenli bir kadronun sorumluluğuna bırakılmıģtır tarihinde çıkarılan bir kararname ile Ġstanbul Borsası üç yıl süre ile kapatılmıģ ve Ankara da Kambiyo Esham ve Tahvilat Borsası açılmıģtır. ĠĢlemlerin yapılmasındaki zorluklar nedeniyle tarihinde çıkarılan bir kararname ile Borsanın Ankara da kapatılarak yeniden Ġstanbul da açılması sağlanmıģtır yılında Maliye Bakanlığı nca döviz iģlemlerinin T.C. Merkez Bankası nda yapılması kararı alınmıģ, böylece Borsanın kambiyo faaliyetlerine son verilmiģtir. Bu tarihten itibaren Borsa, adında kambiyo sözcüğünün baki kalmasına karģın sadece menkul kıymetlerin alınıp satıldığı bir kurum haline gelmiģtir lı yılların ilk yarısı içinde Devlet Planlama TeĢkilatı kurulmuģ ve Türkiye de ilk defa planlı ekonomiye geçilmiģtir. Daha dönemin baģında Maliye Bakanlığı nca Hürriyet Tahvili, Tasarruf Bonosu gibi bazı değiģik özellikleri olan araçlar piyasaya çıkarılmıģ, sermaye piyasası kanunu üzerinde değiģiklikler yapmak üzere kanun tasarıları hazırlanmıģtır. Tasarruf bonoları sistemi, tarihli ve 223 sayılı Yatırımlar Finansman Fonu ve Tasarruf Bonoları Hakkında Kanun ile kabul edilmiģ ve tarihinden itibaren uygulanmaya baģlanmıģtır. Tasarruf bonoları tamamen, Hürriyet tahvilleri ise kısmen zorunlu tasarruf mahiyetinde olduğu için, kısa zaman sonra ellerinde bulunduranlar, paraya çevirme imkânı aramaya baģlamıģtır. Piyasada, elinde nakit olan kimseler de bunları faiz oranlarına ve vadelerine göre kırarak satın almıģ, zamanla ara simsarlar da türemiģ ve bu iģ arzuhalcilere kadar inmiģtir. Alıcılar, üstüne belli bir kâr koyarak bunları parasını değerlendirmek isteyenlere satmasıyla ilk defa ikinci el menkul kıymetler

13 V piyasası doğmuģtur. Bu piyasanın doğuģunun asıl önemli nedeni, birinci el olarak devletçe çıkarılan tasarruf bonolarının faiz oranlarının, cari piyasa faizinin çok altında gerçekleģmesi olmuģtur yılları arasında yaģanan bankerler olayı, sermaye piyasaları açısından bir geliģme basamağı olmayan ve suni bir olay olarak ortaya çıkan, sonuçları itibarıyla sermaye piyasasına önemli zararlar veren bir geliģmedir. Bankerler olayının baģlıca sebebi, o yıllarda görülen yüksek enflasyonun, mevduat ve tahvil faizlerini negatif hale getirmesidir. Dönemin mevzuatı, mevduat ve tahvil faizlerinin enflasyon düzeyine çıkarılmasına engel olduğu ve birinci el satıģları daima gelir yönünden enflasyonun gerisinde bıraktığı için, tahvil ve mevduat sertifikası satıģları ikinci el piyasaya intikal etmiģ ve ikinci el piyasada banker sayısının artmasına sebep olmuģtur. Bankaların tahvil ve mevduat sertifikalarına uygulayabilecekleri faiz oranlarının hükümetçe belirlenmesi, buna karģılık, bankerlere bu tip kısıtlamaların uygulanmaması, bankerler lehine haksız rekabet yaratmıģtır. Kendi Ģubelerinden hiçbir zaman o kadar büyük mevduat toplamayacak olan bazı küçük bankaların, bankerler aracılığıyla sertifika satıģı yoluyla bünyelerinin kaldırabileceğinden çok daha fazla mevduat yükü altına girmelerine yol açılmıģtır. Böylece, yatırımcılardan toplanan paralar etkin bir Ģekilde değerlendirilememiģ ve büyük çoğunluğu zarar ederek iflas etmiģtir. c)kuruluģun tarihçesi Türkiye'de tarihinde yayımlanan 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu ile sermaye piyasası yeniden düzenlenirken, Menkul Kıymetler Borsasına yeni bir Ģekil ve içerik verilmek istenilmiģtir tarihinde çıkarılan 3794 sayılı Kanun ile 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanununun birçok maddesi değiģtirilmiģtir tarih ve 91 sayılı Menkul Kıymetler Borsaları Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin yürürlüğe girmesi ile tarih ve 1447 sayılı Menkul Kıymetler ve Kambiyo Borsaları Kanunu yürürlükten kaldırılmıģtır tarihinde Borsa, resmi bir törenle ĠMKB Cağaloğlu nda bulunan Emniyet Sandığı binasının ikinci ve üçüncü katında açılarak, faaliyete baģlamıģtır. Bu durum, SPK'nın IX sayılı tebliği ile Resmi Gazetede ilan edilmiģtir tarihinde alım satım iģlemleri pano sisteminde gerçekleģtirilmeye, Ekim/1987 ayından itibaren de daha önce haftalık olarak hesaplanan Borsa Endeksleri günlük olarak hesaplanmaya baģlamıģtır. Ağustos 1989 da Türk Parasını Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararın yayımlanması ile sermaye hareketlerinin serbestleģmesi yönünde önemli bir adım atılmıģ olup, yabancı yatırımcıların Türk menkul kıymetleri üzerine yatırım yapabilmelerine olanak sağlanmıģtır. Ocak 1990 da Borsa Takas Merkezinin resmi olarak faaliyete geçmesiyle iģlemlerde daha güvenilir ve denetlenebilir bir ortam sağlanmıģtır yılında baģlatılan otomasyon çalıģmalarının baģarılı bir Ģekilde sonuçlandırılması ile pano ortamından, Hisse Senetleri Piyasasında iģlem görmekte olan düģük hacimli 50 adet hisse senediyle bilgisayarlı alım satım sistemine kısmi olarak geçilmiģtir tarihinde Ġstanbul Menkul Kıymetler Borsası bünyesindeki Tahvil ve Bono Piyasası, sabit getirili menkul kıymet iģlemlerinin Ģeffaf ve rekabete açık bir ortamda iģlem görmelerini sağlayarak bu menkul kıymetlerin likiditesini artırmak, enformasyon akıģını hızlandırmak amacıyla faaliyete baģlamıģtır. ĠMKB, Kasım 1987 de Borsa Karaköy Rıhtım Caddesindeki binasına taģınmıģtır. Ağustos 1989 da Türk Parasını Koruma

14 VI Sayıştay Hakkında 32 Sayılı Kararın yayımlanması ile sermaye hareketlerinin geliģimi yönünde önemli bir adım atılmıģ olup, yabancı yatırımcıların Türk menkul kıymetleri üzerine yatırım yapabilmelerine olanak sağlanmıģtır. Ocak 1990 tarihinde Borsa Takas Merkezi nin resmi olarak faaliyete geçmesiyle, Takas Merkezi ile üyelerin iģlemleri sonucunda ortaya çıkan yükümlülüklerin merkezi, güvenilir ve denetlenebilir bir ortamda gerçekleģtirilmesi sağlanmıģtır yılında baģlatılan otomasyon çalıģmalarının baģarılı bir Ģekilde sonuçlandırılması ile pano ortamından, Hisse Senetleri Piyasasında iģlem görmekte olan düģük hacimli 50 adet hisse senediyle bilgisayarlı alım satım sistemine kısmi olarak geçilmiģtir. ĠMKB, Anayasanın 123 üncü maddesinde belirtilen Kamu tüzel kiģiliği ancak kanunla veya kanunun verdiği açık yetkiye dayanılarak kurulur. hükmü çerçevesinde, 2499 sayılı Kanunun 40 ıncı Maddesi ile, 91 sayılı KHK nın 3 üncü maddesi uyarınca, Maliye Bakanlığının 19 Ekim 1984 tarihli izniyle, kamu gücü ayrıcalıklarına ve kamu tüzel kiģiliği özelliklerine sahip Ģekilde, özel bütçeli kamu kuruluģu olarak kurulmuģ ve faaliyet göstermiģtir tarihli Resmi Gazetede yayımlanan Sermaye Piyasası Kurulunun 3 no.lu tebliği ile de tarihinde faaliyete baģladığı ilan edilmiģtir sayılı Kanunun 40 ıncı maddesinde özetle, sermaye piyasası araçlarının iģlem göreceği Borsaların; özel Kanunlarında yazılı esaslar çerçevesinde teģkilatlanarak, menkul kıymetlerin ve diğer sermaye piyasası araçlarının güven ve istikrar içinde, serbest rekabet Ģartları altında kolayca alınıp satılabilmesini sağlamak ve oluģan fiyatları tespit ve ilan etmekle yetkili olarak kurulan, kamu tüzel kiģiliğini haiz kurumlar olduğu belirtilmektedir. Yine aynı maddede, Borsaların malının Devlet malı hükmünde olduğu, özel bütçe ile idare edildikleri, bütçe yılının takvim yılı olduğu, belirtilmek suretiyle, borsalar için çerçeve esaslar belirlenmiģtir. 91 sayılı KHK nin 3 üncü maddesinde menkul kıymetler borsalarının; menkul kıymetlerin alım ve satımı, fiyatlarının tespit ve ilanı iģleriyle yetkili olarak kurulan tüzel kiģiliği haiz kamu kurumları olduğu, menkul kıymetler borsalarının gerekli görülen yerlerde, Sermaye Piyasası Kurulunun önerisi üzerine Maliye Bakanlığının izni ile kurulacağı hükme bağlanmıģtır. Borsaların kuruluģ, yönetim, çalıģma esasları ve denetlenmesi ile ilgili ana düzenlemelere 91 sayılı KHK da yer verilmiģtir. 91 sayılı KHK nın 9 uncu maddesinde, ayrıntılı hususların yönetmelikle belirlenmesi öngörülmüģtür. Nitekim, tarih ve 84/8581 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile, Menkul Kıymet Borsalarının KuruluĢ ve ÇalıĢma Esasları Hakkında Yönetmelik adıyla, tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiģtir. ĠMKB, 2499 sayılı Kanunun 22 inci maddesi ile 91 sayılı KHK nin 3 üncü maddesine göre SPK nın gözetim ve denetimi altındadır. ĠMKB nin Sermaye Piyasası Kanununa göre SPK tarafından alınmıģ genel ve özel nitelikteki kararlara uyma zorunluluğu olup, aksine davranıģlar çeģitli maddelerde yer alan hükümlerle müeyyideye bağlanmıģ bulunmaktadır tarihine kadar, ĠMKB 2499 sayılı Kanun, 91 ve 662 sayılı KHK ler ile ilgili Yönetmelik hükümleri çerçevesinde, yönetim organında kısmen, genel kurulda ise tamamen gerçek kiģiler ile özel hukuk tüzel kiģilerinden oluģan bir yapılanma ile sevk ve idare edilmiģtir. 2008, 2009, 2010

15 VII ve 2011 yılları ile dönemine ait toplu bilgiler aģağıdaki tabloda gösterilmiģtir. Tablo 1- Toplu bilgiler Toplu Bilgiler Ölçü dönemi Öz kaynaklar Bin TL Yabancı kaynaklar Bin TL Maddi duran varlık (edinme değ.) Bin TL Maddi duran varlıklar (bi.amor.) Bin TL Yatırımlar için yap. nakdi ödeme Bin TL ĠĢtiraklere ödenen sermaye Bin TL ĠĢtiraklerden sağlanan gelirler Bin TL Tüm alım tutarı Bin TL Borçlanma Araçları Piyasası'nda (BAP): Kesin Alım Satım Paz.iĢ.yap.kuruluĢ. Adet Repo Ters Repo Paz.iĢ.yap.kuruluĢ Adet Borçlanma Araçları Piyasası iģlem hacmi Mil. TL Borsa DıĢı Sabit Getirili Menkul Kıymet ĠĢlm.hacmi Mil.TL Euro Tahvil ĠĢlem Hacmi EURO USD Tahvili ĠĢlem Hacmi $ Derinlikli veri kullanıcı sayısı Adet Halka arz edilen Ģirket Adet Halka arzdan sağlanan kaynak Mil. TL Pay piyasasında iģlem gören Ģirket Adet Yıllık iģlem hacmi Mil TL Yıllık iģlem hacmi Milyo $ ĠMKB Ulusal 30 Endeksi TL bazlı ĠMKB Ulusal 50 Endeksi TL bazlı ĠMKB Ulusal 100 Endeksi TL bazlı ĠĢçi (ortalama) KiĢi Personel için yapılan tüm gider. Bin TL Cari yıla iliģkin personel giderleri Bin TL ĠĢçi baģına aylık ortalama gider TL Tahakkuk eden vergiler Bin TL GSYĠH'ya katkı (Üretici Fiyatlarıyla) Bin TL GSYĠH'ya katkı (Alıcı Fiyatlarıyla) Bin TL GSMH'ya katkı (Alıcı Fiyatlarıyla) Bin TL Faaliyet gelir gider farkı Bin TL Cari dönem gelir- gider farkı Bin TL GeçmiĢ yıllar gelir gider farkı Bin TL Maliye Bakanlığına yapılan ödeme. Bin TL Bilanço gelir gider farkı Bin TL tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan, tarih ve 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanununun 138 inci maddesinin 4 üncü fıkrası ile Ġstanbul Menkul Kıymetler Borsası (ĠMKB) ve Ġstanbul Altın Borsasının (ĠAB) tüzel kiģilikleri Borsa Ġstanbul Anonim ġirketinin (BĠST) esas sözleģmesinin tescili ile son bulmuģ, her iki Kurum (ĠMKB ve ĠAB) Borsa Ġstanbul Anonim ġirketine devredilmiģtir. Bu çerçevede Vadeli ĠĢlem ve Opsiyon Borsası (VOB) iģlemlerinin de Borsa Ġstanbul Anonim ġirketi Vadeli ĠĢlem ve Opsiyon Piyasasında devamı sağlanmıģtır. Kanunla, 3 borsa (ĠMKB, ĠAB ve VOB) tek çatı altında birleģtirilerek Borsa Ġstanbul unvanıyla, özel hukuk tüzel kiģiliğine haiz bir anonim Ģirket Ģeklinde örgütlenmiģtir. Vadeli iģlemleri ve opsiyon iģlemlerini yönetmek amacıyla, Bakanlar Kurulu kararına istinaden tarihinde, SPK denetiminde, ilk özel borsa olma özelliğine sahip olan Vadeli ĠĢlem ve Opsiyon Borsası (VOB) hizmete açılmıģtır sayılı Kanun hükümleri uyarınca, Borsa Ġstanbul çatısı altında faaliyet gösteren Vadeli ĠĢlem ve Opsiyon Piyasası (VĠOP) ile Vadeli ĠĢlem ve Opsiyon Borsası tarihinde birleģmiģ ve Türkiye de iģlem gören tüm vadeli iģlem ve opsiyon sözleģmeleri, Borsa Ġstanbul Vadeli ĠĢlem ve Opsiyon Piyasasında (VĠOP) iģlem görmeye baģlamıģtır.

16 VIII Sayıştay 6362 sayılı Kanunun 138 inci maddesinin 13 üncü fıkrasının birinci cümlesi ile yapılan düzenleme ile, bazı Kanunların (657, 6245, 6085, 3346, 4734, 4735, 2886, 5018, 237, 2946, 195, 4046, 4054 sayılı Kanunlar) ve Kanun Hükmünde Kararnamelerin (233, 399, 631, 190, 527 sayılı KHK ler) hükümleri ile değiģikliklerinin Borsa Ġstanbul Anonim ġirketi ile Borsa Ġstanbul Anonim ġirketinin doğrudan veya dolaylı olarak pay sahipliği nedeniyle bunlara tabi hale gelen bağlı ortaklıkları ve iģtirakleri hakkında uygulanmayacağı hükme bağlanmıģtır. 13 üncü fıkranın ikinci cümlesinde ise; Bu fıkranın birinci cümlesi, bu kanunla mülga 91 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ve bu kanunla mülga 2499 sayılı kanunun 40/A maddesi uyarınca kurulmuģ olan borsalar ile bunların bağlı ortaklıkları ve iģtirakleri hakkında da, hükmi Ģahsiyetleri teģekkül ettiği tarihten itibaren geçerli olmak üzere, hüküm ifade eder; bu kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önceki dönemler için bu fıkranın birinci cümlesinde adı geçen kanunlara ve kararnamelere tabiiyet gerekçesi veya iddiasıyla iģlem tesis edilemez, edilmiģ olanlar kendiliğinden iģlemden kalkar. hükmü getirilmiģtir. 138 inci maddenin 13 numaralı fıkrasının ikinci cümlesinde özet olarak; 2499 sayılı Kanun ve 91 sayılı KHK hükümlerine göre kurulmuģ bulunan ĠMKB nin, hükmü Ģahsiyetinin teģekkül ettiği, faaliyete baģladığı Aralık 1985 tarihinden itibaren, 6362 sayılı Kanunun 138 inci maddesinin 13 üncü fıkrasının birinci cümlesinde adı geçen kanunlara ve kararnamelere tabiiyet gerekçesi veya iddiasıyla iģlem tesis edilemeyeceği, edilmiģ olanlar kendiliğinden iģlemden kalkacağı düzenlenmiģtir. Anayasa Mahkemesinin tarih ve E: 2013/24, K: 2013/133 sayılı Kararı ile, tarih ve 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanununun ĠMKB, ĠAB ve MKK ile doğrudan ilgili 138 inci maddenin 13 numaralı fıkrasının birinci cümlesinin Anayasaya aykırı olmadığına ve iptal isteminin reddine oy çokluğuyla, ikinci cümlesinin Anayasaya aykırı olduğuna ve iptaline oybirliği ile karar verilmiģtir. ĠMKB nin kuruluģ, amaç ve faaliyetlerinin hukuki dayanağı olan tarihli ve 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu 6362 sayılı Kanunun 139 uncu maddesi ile yürürlükten kaldırılmıģ, mevzuatta 2499 sayılı Kanun hükümlerine yapılan atıflar, bu 6362 sayılı Kanunun ilgili hükümlerine yapılmıģ sayılmıģtır. Yine ĠMKB nin ana mevzuatı olan tarihli ve 91 sayılı Menkul Kıymetler Borsaları Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, 6362 sayılı Kanunun 140 ıncı maddesi ile yürürlükten kaldırılmıģtır sayılı Kanunun 138 inci maddesinin 12 inci fıkrasına göre; Borsa Ġstanbul A.ġ., sermayesinin yarısından fazlası kamuya ait olan veya özel kanunla kurulan kamu kurum, kuruluģ ve ortaklıklarına uygulanan mevzuat, uygulama ve kısıtlamaya tabi bulunmamaktadır. Kanunun 65 inci maddesinin on ve onbirinci fıkralarına göre, borsalar özel hukuk hükümlerine tabi olup, idari ve mali konularda kamu idaresini veya kamu sermayeli Ģirket, iģletme, teģebbüs ve kuruluģları ilgilendiren mevzuat hükümlerine, kısıtlamalarına ve uygulamalarına tabi tutulamamakta ve borsalara karģı açılacak davalar adli yargıda görülmektedir. Borsa personeli ile olan ihtilaflarında iģ mahkemeleri görevlidir döneminde ĠMKB de yer alan piyasalar; Pay Piyasası, Borçlanma Araçları Piyasası, Yurt DıĢı Sermaye Piyasası Araçları Piyasası, (Avro

17 IX tahviller, Depo Sertifikaları, Yabancı Yatırım Fonları), GeliĢen ĠĢletmeler Piyasası Ģeklindedir tarihinde Borsa üyesi 99 aracı kurum bulunmakta, 406 Ģirketin payları (Pay Piyasasında 379 Ģirketin, GeliĢen ĠĢletmeler Piyasasında 11 Ģirketin, Serbest ĠĢlem Platformunda 16 Ģirketin) payları iģlem görmektedir. ĠMKB nin, aralarında Deutsche Börse, NYSE-Euronext, NASDAQ OMX, Londra Borsası gibi dünyanın önde gelen borsalarının da bulunduğu birçok borsa ile görüģmeler yürütmekte ve uluslararası sermaye piyasalarına entegre olabilecek bir sistemin teknik altyapısını Ģekillendirmeye çalıģmakta olduğu görülmüģtür. Halka arzları arttırmak suretiyle Ģirketlerin sermaye piyasasının sunduğu imkânlardan yararlanmasına katkıda bulunulması, böylece, ĠMKB de hisse senetleri iģlem gören Ģirket sayısının artırılması ve yurt içi sermaye piyasalarının global sermaye piyasaları içindeki konumunun güçlendirilmesi amacıyla Halka arz eylem planı hazırlandığı anlaģılmıģtır tarihinde ĠMKB nin üst karar organı olarak genel kurul, Sermaye Piyasası Kurulundan yetki belgesi ve Borsadan üyelik belgesi almıģ olan borsa üyelerinden meydana gelmektedir. Kurumun faaliyete geçtiği tarihinden, tüzel kiģiliğinin sona erdiği tarihine kadar geçen sürede, tarihinde tahsis edilmiģ, ödenmiģ herhangi bir kamu sermayesi bulunmamaktadır tarihindeki öz kaynaklar, birikmiģ geçmiģ yıllar gelir-gider farkı ile cari yıl gelir-gider farkı hesaplarından oluģmaktadır. ĠMKB Pay Piyasasında iģlem gören Ģirketlerin piyasa değeri 2011 yılında 202 milyar ABD doları iken, de 309 milyar ABD doları olmuģtur tarihinde ĠMKB nin piyasa değeri Gayri Safi Yurtiçi Hasılanın (GSYH) %39 u seviyesindedir. Pay Piyasasının yıllık iģlem hacmi 2011 yılında milyon TL ve ABD Doları cinsinden milyon iken, de milyon TL ve ABD Doları cinsinden ise milyon olmuģtur tarihinde, Dünya Borsalar Federasyonu (WFE) verilerine göre 2012 yıl sonu itibarıyla ĠMKB, geliģmekte olan ülkeler pay piyasaları iģlem hacmi sıralamasında 7 nci sıradadır. ĠMKB de yabancı yatırımcı saklama oranı 2011 yılında %62 iken, tarihinde bu oran %66 dır. ĠMKB Hisse Senetleri Piyasası Endeksleri, Borsada iģlem gören payların fiyat ve getirilerinin bütünsel ve sektör bazında, performanslarının ölçülmesi amacıyla oluģturulmuģtur. ĠMKB Endekslerinin kapsamındaki değiģiklikler ĠMKB 30, ĠMKB 50 ve ĠMKB 100 endeksleri için Ocak-Mart, Nisan-Haziran, Temmuz-Eylül, Ekim- Aralık dönemlerinde yılda 4 kez yapılmaktadır tarihinden itibaren Türkiye sermaye piyasasında yeni bir yatırım aracı olan aracı kuruluģ varantları Borsada iģlem görmeye baģlamıģtır yılı sonunda olan ĠMKB 100 endeksi, tarihinde dir. Bu tarihte Borsada 99 aracı kurum bulunmakta, 406 Ģirketin payları (Pay Piyasası nda 379, GeliĢen ĠĢletmeler Piyasası nda 11, Serbest ĠĢlem Platformu nda 16) iģlem görmektedir. ĠMKB Borçlanma Araçları Piyasası kesin alım satım pazarının iģlem hacmi 2011 yılı sonunda 291 milyar ABD Doları iken, tarihinde 200 milyar ABD Doları olmuģtur yılı içinde Küçük ve Orta Ölçekli ġirketlerin (KOBĠ) iģlem göreceği piyasada, ġirketlerin halka arzına iliģkin maliyetlerin KOSGEB tarafından

18 X Sayıştay finansmanı için iģbirliği protokolü imzalanmıģtır yılında halka arzla ilgili olarak TOBB ve TĠM ile SPK, ĠMKB, TSPAKB, Takasbank ve MKK arasında iģbirliği protokolü imzalandığı, kota alma ücreti tarifesinde %25 oranında indirim yapıldığı anlaģılmıģtır yılı içinde ĠSO-1000 içindeki ġirketlerden 127 si, ĠSO- 500 içinde yer alan ġirketlerden %17 oranında 86 sı, ĠSO- 100 ün içinde yer alanlardan 28 i ĠMKB de iģlem görmektedir. Halka arz iģlemlerinde; SPK nın belirlediği esaslar dahilinde gerekli iģlemleri yapan ortaklıkların hisse senetleri kayda alındıktan sonra, halka arzı gerçekleģtirilmektedir. ġirket hisselerinin halka arz edilmesinden önce Sermaye Piyasası Kurulu, Ģirket hisse senetlerinin Borsa da iģlem görüp göremeyeceği, iģlem görecek ise Borsa pazarlarından hangisinde iģlem görebileceği hususunda, izahnameye konulmak üzere Borsa dan yazılı görüģ alınmaktadır. SPK nın görüģ talebi üzerine, Borsa uzmanları tarafından halka arz edilmek isteyen Ģirketin bilgi ve belgeleri ile Ģirketin merkez ve üretim tesislerinde gerçekleģtirilen incelemeler sonucunda oluģturulan rapor üzerine, Ģirket hisse senetlerinin Borsa da iģlem görüp göremeyeceği, iģlem görecek ise Borsa pazarlarından hangisinde iģlem görebileceği hususunda Yönetim Kurulu kararı ile Borsa görüģü belirlenerek, halka arz izahnamesinde yazılmak üzere Sermaye Piyasası Kurulu na iletilmektedir. SPK tarafından yapılan incelemeler neticesinde Ģirket hisse senetleri Kurul tarafından kayda alınmakta ve halka arz izahnamesi ile sirküler Kurul tarafından onaylanmaktadır. SatıĢ iģlemi tamamlandıktan sonra, halka arza iliģkin satıģ sonuçları SPK ya ve Borsa ya iletilmektedir. Halka arz sonuçlarının Borsa uzmanlarınca incelenmesi neticesinde kotasyon Ģartlarının sağlandığının anlaģılması halinde, Borsa Yönetim Kurulunca alınacak nihai kararla Ģirket hisse senetlerinin iģlem göreceği pazar belirlenmekte ve Ģirket hisse senetleri Borsa kotuna alınmaktadır yılında 30 Ģirket borsada iģlem görmeye baģlamıģ olup, bunların halka arzından toplam 619 milyon TL kaynak sağlanmıģtır tarihi itibarıyla, ĠMKB nin yurt içinde dört, yurt dıģında üç iģtiraki bulunmaktadır. Yurt içi iģtirakleri; Takas ve Saklama Bankası A.ġ. (Takasbank), Vadeli ĠĢlem ve Opsiyon Borsası A.ġ., (VOB), Merkezi Kayıt KuruluĢu A.ġ., (MKK) ve Sermaye Piyasası Lisanslama Sicil ve Eğitim KuruluĢu A.ġ. (SPL) dir. Yurt dıģı iģtirakleri; Kırgız Menkul Kıymetler Borsası A.ġ., Bakü Menkul Kıymetler Borsası A.ġ. ve Saraybosna Borsası A.ġ. dir. ĠĢtirakler için ĠMKB tarafından taahhüt edilen tutarın tamamı ödenmiģtir yılı SayıĢtay Raporunun VII, VIII, 2, 31 ve 33 üncü sayfalarında yer alan öneriler hakkında SPK BaĢkanlığınca iģlem yapılmasını gerektirecek hususlar bulunduğunu belirten SayıĢtay BaĢkanlığının tarih ve sayılı yazısı SPK BaĢkanlığına gönderilmiģtir. Denetim tarihi (Kasım 2014) itibarıyla SPK tarafından ne gibi iģlem yapıldığı hakkında herhangi bir bilgi/belgeye ulaģılamamıģtır yılı Raporu tarih ve sayılı yazı ekinde TBMM ne gönderilmiģtir yılı SayıĢtay Raporuna dayalı olarak, 3346 sayılı Kamu Ġktisadi TeĢebbüsleri ile Fonların Türkiye Büyük Millet Meclisince Denetlenmesinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun uyarınca, ĠMKB ile ilgili TBMM denetimi henüz gerçekleģtirilmemiģtir yılı SayıĢtay Denetim Raporunda yer alan öneriler nedeniyle SPK tarafından Kurumda herhangi bir inceleme, soruģturma, hukuki değerlendirme yapılıp yapılmadığı hususunda, ĠMKB yetkililerince; 2011 yılı SayıĢtay Raporunda yer alan öneriler hakkında Sermaye Piyasası Kurulu

19 XI tarafından, Borsamız nezdinde hukuki yönden herhangi bir inceleme yapılmamıģ, ayrıca SPK tarafından, Borsamıza ayrıca yapılması istenilen bir husus intikal etmemiģtir. Ģeklinde tarihli yazılı beyanda bulunulmuģtur. C-Öneriler: tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan, tarih ve 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu ile Ġstanbul Menkul Kıymetler Borsası yeniden yapılandırılmıģ ve tarihi itibarıyla 6085 ve 3346 sayılı Kanunların kapsamından çıkarılmıģ olup, raporda önerilere yer verilmemiģtir. Sonuç: 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu ile, tarihi itibarıyla 6085 ve 3346 sayılı Kanunların kapsamından çıkarılmıģ bulunan Ġstanbul Menkul Kıymetler Borsası nın; Borsa Ġstanbul A.ġ. (BĠST) Yönetim Kurulunun tarih ve 2014/49-15 sayılı kararıyla onaylanan tarihli bilançosu ve dönemi gelir tablosu, ,- TL dönem gelir fazlası ile kapanmıģ bulunmaktadır.

20