TURİZMİN BÖLGESEL KALKINMAYA ETKİSİ ÇERÇEVESİNDE BURDUR YÖRESİNDE ALTERNATİF TURİZMİ GELİŞTİRME STRATEJİLERİ

Transkript

1 591 TURİZMİN BÖLGESEL KALKINMAYA ETKİSİ ÇERÇEVESİNDE BURDUR YÖRESİNDE ALTERNATİF TURİZMİ GELİŞTİRME STRATEJİLERİ Özer ALPAR* Barış ERDEM** Giriş Turizm sektörünün sağlamış olduğu avantajların farkına varılması, bu alanda faaliyet gösteren ülkeler ve hatta ülke içerisindeki bölgeler arasında kıyasıya bir rekabet yaşanmasına neden olmaktadır. Özellikle günümüz turistik tüketicilerinin seyahat eğilimlerinde meydana gelen değişmeler dikkate alındığında, turizm potansiyeli olan bazı bölgelerin bu alanda yeni politikalar üretmesi ve bunları etkin bir şekilde uygulaması bir zorunluluk haline gelmektedir. 21. yüzyıla girerken dünya turizminde turistlerin seyahat eğilimlerinde büyük bir değişim yaşanmaktadır. Dünya Turizm Örgütü nün yapmış olduğu araştırmalar, insanların seyahat eğilimlerinin değişmekte olduğunu göstermektedir. Bu değişime neden olan faktörler arasında, teknolojinin gelişmesi, tüketici istek ve eğilimlerinin değişmesi, müşteri odaklı turizm, çalışanların artan boş zamanları, gibi olgular sayılabilir. Bu doğrultuda turizmde talebin daha aktif tatillere kayacağı ve geleneksel deniz-kum-güneş üçgenine dayanan tatillerin toplamdaki payının azalacağı öngörülmektedir. Turizm talebindeki bu değişimler kuşkusuz yeni turizm türlerine ihtiyacı ön plana çıkaracaktır. Bu çalışmanın amacı, bölgesel ekonomik kalkınma aracı olarak turizmin Burdur yöresindeki mevcut potansiyelini ve geliştirme stratejilerini ortaya koymaktır. Bu amaçla hazırlanan çalışmanın birinci bölümünde, genel olarak bölgesel kalkınma ve turizm kavramları incelenmiş ve turizmin bölgesel kalkınmaya etkisi üzerinde durulmuştur. İkinci bölümde, turizmde ürün çeşitlendirmenin önemi ve alternatif turizm olgusuna ilişkin teorik bir çerçeve çizilmiştir. Çalışmanın üçüncü bölümünde ise, Burdur yöresinde uygulama potansiyeli olan turizm türlerinin günümüzde ulaştığı boyutlara ilişkin kavramsal bir inceleme yapılmış ve bölgede bu potansiyeli sahip olan turizm türlerinin yaygınlaştırılabilmesi için yapılması gerekenler değerlendirilmiştir. 1. Bölgesel Kalkınma ve Turizm Kalkınma olgusu, normatif bir terim olmasının yanında, tanımlanması oldukça güç kavramlardan biri olarak kabul edilmektedir. Buna neden olarak, her ülkenin iktisadi, sosyal ve siyasi yapıları, doğal kaynakları, eğitim düzeyi vb. koşulların farklı olması gösterilmektedir. Dolayısıyla, iktisadi kalkınmayı değişmez bir ölçüye dayandırmak ve bütün ülkeleri aynı biçimde varsaymak oldukça güç olmaktadır. 1 Bölgesel kalkınma ise, bir bölgede toplumun sosyo-ekonomik yapısının değişmesini, nüfus başına düşen üretim hacminde meydana gelen önemli bir reel artışı ve refah seviyesinde beliren yükselişi ifade etmektedir. Bölge, kendine has yapısı ve büyüme mekanizması olan iktisadi bir gerçektir. Ülke ekonomisinin dengeli ve devamlı büyümesinin, bu ekonomiyi meydana getiren bölge ekonomilerinin gelişmesine bağlı olduğu söylenebilir. Bölgesel gelişme, bir yandan milli ölçekte bir bölgesel politika tespitini, diğer yandan bölge ölçeğinde bölgesel gelişme planlarının hazırlanmasını gerektirmektedir. 2 * Öğr.Gör.Dr., Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksek Okulu. ** Arş.Gör., Balıkesir Üniversitesi Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Yüksek Okulu. 1 Ali Özgüven, İktisadi Büyüme İktisadi Kalkınma ve Japon Kalkınması, İstanbul: Filiz Kitabevi, 1998, s Zeynel Dinler, Bölgesel İktisat, Bursa: Ekin Kitabevi, 2001, s. 391.

2 592 I.BURDUR SEMPOZYUMU Birçok ülkede olduğu gibi, Türkiye de de bölgelerarası dengesizlikler mevcuttur. Gelişmenin bütün olanaklarından her ülkenin aynı oranda yararlanamadığı ise bilinen bir gerçektir. Her ülke veya bölge, gelişme seviyesine bağlı olarak, bu imkânlarını o bölgede yaşayanlara götürebilmektedir. Söz konusu gelişmelerden bir bölge halkının yararlanabilmesi ise, ancak o bölgenin kalkınma seviyesine bağlı olmaktadır. 3 Öte yandan, uzun yıllardan beri, az gelişmişlikten gelişmişliğe ulaşmada, büyüme ve gelişmeye en müsait sektör olarak sanayi sektörü kabul edilmiş; bu durum ise, iktisadi kalkınma ile sanayileşmenin eş anlamda kullanılmasına neden olmuştur. Ancak, bir ülkede sanayileşmenin önemini ve sanayileşmenin getirdiği dinamizmi inkâr etmeden, bölgesel potansiyeller dikkate alınarak hizmetler sektörünün ön plana çıkarılması ve gelişmede sürükleyici sektör olabilmesi de mümkündür. Bu sektörlerin başında ise turizm sektörü gelmektedir. 4 İktisadi kalkınma ve sosyal gelişme politikaları, bölgelerarası gelişme farklılıklarını en aza indirme amacı taşımaktadır. Bölgelerarası dengesizliğin giderilmesinde ise turizm sektörünün önemli bir rolü bulunmaktadır. Öyle ki, dünyada kalkınmaya yönelik yaklaşımlara paralel olarak, 1970 li yıllardan itibaren, turizmin algılanmasında da önemli değişmeler olmuştur. 5 Turizmin, bölgelerarası dengesizliği gidermedeki rolü, onu kalkınmış ülkelerde önemli bir sektör haline getirirken; özellikle kalkınmakta olan ülkelerde turistik potansiyeli olan yörelerin geliştirilmesinde turizm sektörü gibi yardımcı sektörlerin kalkınmaya hız verici ve tamamlayıcı etkileri artık daha iyi anlaşılır olmuştur. 6 Bir ülkenin ya da bölgenin doğal güzellikleri, kültürü, folkloru, iklimi ve tarihi gibi faktörler, o ülkenin ya da bölgenin turizm potansiyelinin en önemli belirleyicileri arasında yer almaktadır. Ancak, bu varlıkların ülke ya da bölge ekonomisine katkısının sağlanabilmesi için, potansiyelinin ortaya çıkarılması ve değerlendirilmesi gerekmektedir. Ekonomik açıdan hiçbir değeri olmayan bu kavramlar, ancak turizm sayesinde anlam kazanmakta ve bölge ekonomisine katkıda bulunmaktadır. 2. Turizmde Ürün Çeşitlendirmenin Önemi ve Alternatif Turizm Turizm sektöründen yararlanan kişilerin seyahat nedenleri, seyahat türleri, gelir düzeyleri ve zevkleri birbirinden son derece farklı olduğundan, turizm tip ve şekilleri de birtakım farklılıklar arz etmektedir. Bu nedenle, turistlerin talep ettikleri turizm çeşitlerinin sınıflandırılması gerekmektedir. Böyle bir uygulamanın yararı, özde turistlerin birbirinden farklı amaçlarla turizm olayına katılmaları nedeniyle, turizmde ürün çeşitlendirmesine giderek, onlara istekleri doğrultusunda özgür seçim yapabilmelerine imkân vermektir. 7 Son yıllarda özellikle gelişmiş ülkelerde tüketici haklarının korunmasına yönelik yasal çalışmalar ve bunların sonucu oluşan toplumsal duyarlılık, müşteriyi işin odağı haline getirmiştir. Bu durum, turizmle ilgili tüm kesimlerin, müşteri davranışında meydana gelen değişim ve gelişmeleri yakından izlemesine yol açmıştır. Öyle ki, hizmette insan unsuruna dayalı ve tüketici memnuniyetine çok daha fazla duyarlı olan turizm sektöründe bu durum daha belirgin ve egemendir. Dolayısıyla, bu süreçte, müşteri kesiminde meydana gelen bu değişikliklerin belirlenmesi önem kazanmaktadır. Müşteri profilinde meydana gelen değişiklik, pazarı kaçınılmaz olarak, ihtiyaç duyulan talebe uygun ürün geliştirmeye zorlamaktadır. Bu ise, turizm endüstrisini, yatırımdan pazarlamaya, işletmeden tanıtıma kadar her alanda yeni stratejiler geliştirmeye ve bunları etkin bir şekilde uygulamaya yöneltmektedir. Bu ise, ülkelerin yatırım politikalarını yeniden gözden geçirmelerine ve değişen müşteri profiline uygun alternatif turizm çeşitlerinin geliştirilebilmesine bağlı olmaktadır. 8 Türkiye de turizm sektörünün özellikle 1980 li yılların başından itibaren ivme kazandığı söylenebilir. Türkiye o yıllarda moda bir destinasyon olmasından dolayı, artan talebe karşılık verebilmek için teşviklerle birlikte turizm yatırımları hızla gelişme kaydetmiştir. Öte yandan, 1990 lı yılların başından itibaren teşviklerin selektif hale getirilmesiyle birlikte, turizmin ülke geneline ve bütün bir yıla yayılması, arz türlerinin ve 3 Cemal Şanlı, Bölgelerarası Dengesizliğe İktisadi Gelişme Teorileri Açısından Bir Yaklaşım, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi, İstanbul, 1995, s Adem Şahin, İktisadi Kalkınmadaki Önemi Bakımından Türkiye de Turizm Sektöründeki Gelişmelerin Değerlendirilmesi, Ankara: Sevinç Matbaası, TOBB Yayın No: 149, 1990, s Ferhat Gezici, Sürdürülebilir Bölgesel Kalkınma Amacında Turizm Eylemlerinin Etkisi: Türkiye Üzerine Karşılaştırmalı Bir Araştırma, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 1998, s Mustafa E. Erkal, Bölge Açısından Az gelişmişlik, İstanbul: Der Yayınları, 1990, s Öcal Usta, Genel Turizm, İzmir: Anadolu Matbaacılık, 2001, s Ayhan Gökdeniz, Hüseyin Çeken, Barış Erdem, Turistlerin Değişen Seyahat Eğilimleri ve Sürdürülebilir Turizm Politikaları Çerçevesinde Eko Turizmin Pazarlama Olanakları, Türkiye nin Alternatif Turizm Potansiyeli ve Güncel Sorunları Konferansı, Ankara Üniversitesi Çankırı Meslek Yüksek Okulu, 3-4 Mayıs, Çankırı, 2003.

3 593 pazarlarının çeşitlendirilmesi arayışları egemen olmuştur. Bu arayışlar, alternatif turizm olarak adlandırılan ve kitle turizmine karşı bir görüş olan doğaya zarar vermeyen, çevreye uyumlu, doğal kaynakların korunmasına ve değerlendirilmesine yönelik turizm anlayışını getirmiştir. Bu anlamda alternatif turizm, kitle turizminin neden olduğu çevresel ve sosyal problemlere bir çözüm yolu getiren, bölge halkının işbirliğine dayanan ve çevresel kaynakları gelecek kuşakların yararlanabileceği ölçüde kullanma amacını taşıyarak, en yüksek ekonomik katkıyı sağlamayı hedefleyen bir turizm şeklidir. Bölgesel ekonomik kalkınmayı hızlandıran alternatif turizm, turistlerin istek ve beklentilerine uygun ürün geliştirilmesi ve turizmin 12 aya yayılması gibi özelliklerinden dolayı ön plana çıkmaktadır. Bilindiği gibi, kişilerin turizm olgusuna katılmasını sağlayan dürtüler oldukça çeşitlidir. Bir turistin hangi amaçla seyahate karar vermiş olduğunu belirlemek, amaçların birbiriyle yakından ilişkili olması nedeniyle oldukça güçtür. Bununla birlikte, seyahat ve konaklama süresince yapılan faaliyetlerin ve kurulan ilişkilerin hangi noktalarda toplandığına bakılarak da temel amacın belirlenmesi mümkündür. Buna göre alternatif turizm şekilleri şu şekilde sıralanabilir: 9 Dinlenme Turizmi Kültürel Turizm Sportif Turizm Sosyal Turizm Özel İlgi Turizmi Kongre Turizmi Sağlık Turizmi İnanç Turizmi vb 3. Turizm Amaçlı Bölge Değerlendirmesinde Göz Önünde Tutulan Hususlar Turizme açılan bölgeler, doğal olarak dinlenme amacına uygun olmak zorundadırlar. Bu nedenle bir bölgenin dinlenmeye yönelik kullanımı için belirli şartları yerine getirmediği sürece o bölgenin dinlenme alanı olarak adlandırılamayacağı ifade edilmektedir. Turizm amaçlı yer seçiminde iki faktör göz önünde tutulmaktadır. Bunlar yerin uygunluğu ve cazibesidir. 10 Optimal bir dinlenmeye imkân veren ve dinlenmenin şeklini belirleyen tabii uygunluk faktörleri esas unsurlardır. Eğer bir yerde dinlenmeyle ilgili talepler biliniyorsa, turizm amaçlı optimal bölgelerin seçimi daha kolay olabilmektedir. Belirli aktiviteler için belli yerlerin tercih edilmesinde sadece o yerin uygunluğu rol oynamaz, bununla birlikte, yararlanma ve cazibe gücü de eşit derecede bir rol oynar. 11 Bir yerin uygunluğunda yer faktörlerinin az veya çok sayıdaki kombinasyonları, ölçü olarak değerlendirilmektedir. Bu yer faktörleri, dinlenmeye ve dolayısıyla turizme tesir eden bütün özelliklerdir. Uygunluk araştırmalarının maksadı rasyonel yer-mahal şartlarını analiz etmek ve değerlendirmektir. 12 Yukarıda değinildiği gibi bir bölgenin genel uygunluğu, bir taraftan dinlenme faaliyetlerinin (objektif) uygunluğuna ve diğer taraftan onun cazibesine (subjektif) bağlıdır. Görülüyor ki, bir bölgenin turizm amaçlı uygunluk değerlendirilmesi yapılırken sadece doğal faktörlerin ele alınması yanlış olacaktır. Yani, doğal faktörler kadar suni faktörler de uygunluk değerlendirilmesinde etkili olmaktadır. Değerlendirme Esasları Bir bölgenin turizme uygunluğunun değerlendirmesi yapılırken aşağıdaki kriterlere bağlı kalınmaktadır. 13 a- Yararlanma Durumu Turizmde dinlenme amacında olan kişinin bu amacını gerçekleştirebilmesi için hareket etmesi, gezmek istemesi ve bunlara imkân bulabilmesi gerekmektedir. Bütün bunların gerçekleşebilmesi de iki faktöre bağlıdır. 9 Usta, a.g.e., s Artur Bezzola, Probleme der Eignung und der Aufnahmckapazitaet touristischer Bergregionen der Schweiz, St. Galler Beitraege zum Fremdenverkehr und zur Verkehrswirtschaft, Reihe Fremdenverkehr, Band 7, Verlag Paul Haupt, Bern und Stuttgart, t.y., s Bruno Tietz, Handbuch der Tourismuswirtschaft, Verlag Modrerne Industrie, München, 1980, s Bezzelo, a.g.e., s. 53 den (Sözkonusu bilgi H. Elsasser, Eignungs-und Attraktivitaetsuntersuchungen, Ein Beitrag der Geographie zur Raumplannung den alınarak aktarılmıştır). 13 Bezzelo, a.g.e., s. 19.

4 594 I.BURDUR SEMPOZYUMU Öncelikle gidilmek istenen bölge asgari düzeyde de olsa, bir ulaşım ve alt yapıya sahip olmalıdır. İkinci husus ise; bölgede bulunan alternatif aktivite çeşitliliklerinin çokluğudur. Bu çeşitlilik ne kadar fazla olursa o bölgenin turistik potansiyeli de o derece kapsamlı olmaktadır. Uygun olmayan şartlar ise bölgenin elverişliliğini azaltmaktadır (topografya, yoğun endüstriyel faaliyetler, tabii afet tehlikesi gibi). b- İklim Faktörleri İklim; turizme doğrudan etki eden faktörlerin başında gelmektedir. Bir bölgenin turizme uygunluğunu değerlendirirken o bölgenin iklimi de; göz önünde tutulan hususlar arasındadır, güneşli günler, sıcaklık, yağışlı günler, doğrudan tesirli olan rüzgâr gibi hususlar değerlendirilir. c- Gürültüden uzak, sessiz bir ortam Atış alanları, endüstri alanları, yoğun trafik gibi gürültünün çok olduğu yerlere yakın olan bölgelerin turizme uygunluğu değerlendirilirken gürültü olumsuz etki etmektedir. d) Manzara Bir bölgenin turizme uygunluğu o bölgedeki doğal güzelliklere, harmonik yapıya, çeşitliliğe, zıtlıklara, kısacası, tüm doğal zenginliklere sıkı sıkıya bağlıdır. Değerlendirme Metotları Sonucu Turistik mahal ve bölgelerin özelliklerinin bilinmesi, turizm politikası yönünden alınacak tedbirlere ışık tutabilmektedir. 14 Bir bölgenin veya bölge alanının turizm açısından uygunluk değerlendirilmesi; turistik alan planlamasının bir gereği olarak görülmektedir. Hatta; kayak alanlarının genişletilmesi, yeni koruma alanlarının ortaya çıkarılması gibi nedenlere bağlı olarak turistik manada yoğun olarak kullanılan bölge alanlarının da uygunluk değerlendirilmesine tabi tutulması gerekmektedir. Özellikle dağlık alanlarda turistik manada henüz yoğun olarak kullanılmayan kesimler aynı zamanda iktisaden problemli bölgeler diye adlandırılmaktadır. Turistik bir kullanım bu bölgelere potansiyel olarak çok kıymetli iktisadi destekler getirebilir. Bu da bölgenin turizme hazır hale getirilmesinde iktisadi bileşenlerin devreye sokulmasını gerekli kılmalıdır. Ancak belirtmek gerekir ki, turizme uygunluk konusundaki her değerlendirme, turizm eksperleriyle müşterek yapılan çalışmalar ile icra edilmelidir. Teorik ve pratikten uzak bir değerlendirmeden sakınmak için turizm uzmanlarının bilgi birikimine ve tecrübelerine bilhassa önem vermek icap etmektedir. 15 Sonuç olarak turizm amaçlı yer seçiminde iki faktör özellikle önem arz etmektedir: -Uygunluk -Yerin cazibesi Turizm taleplerinden ortaya çıkan bütünlükteki her bir bileşenin öneminin yerden yere değişiklikler gösterdiği tespit edilen bir husustur. Bu yüzden turizmdeki taleplerin değerlendirilmesinde farklı yazarların görüşlerinde sık sık zıtlıklar görülmektedir. Ancak, prensipte bu mevzuuyla ilgili literatürde tabii, kültürel-tarihi ve toplumsal taleplere ait sınıflandırma birbirine uymaktadır. Şu husus da belirtilmesi gerekir ki, turizm amaçlı optimal bir mahal tespiti sadece turizmle ilgili kuruluşların ve planlamacıların inisiyatifi ile değil, alan planlamasıyla ilgili taleplerin de dikkate alınarak çalışmanın yapılması gerekmektedir. 4. Genel Hatları İle Burdur ve Çevresi Burdur İli, Antalya ya yakınlığı ve gelişmeye müsait konumu nedeniyle ayrı bir avantaja sahiptir. Bu sebeple bacasız sanayi olarak bilinen turizm bölgenin kalkınması açısından vazgeçilmez ekonomik bir kaynaktır. Türkiye ye gelen turistlerin büyük çoğunluğu Antalya ve çevresinde yoğunlaştığından 16 Burdur un Antalya pastasından pay alması onun tarımsal, sosyal ve ekonomik gelişmesine yadsınamaz katkılar sağlayacaktır. 14 Tunca Toskay, Turizm,Turizm Olayına Genel Yaklaşım, İstanbul: Der Yayınları, 1989, s Bewertungsmethoden...a.g.e.,s yılının ilk 8 ayında Antalya ya giriş yapanlar toplam 5,3 milyon kişidir. (Bu rakam, Türkiye ye gelen turistlerin yaklaşık %36.3 üdür.) Söz konusu bilgi, adresinden tarihinde alınmıştır.

5 595 Bu noktada Burdur da turizmi geliştirmek için kapsamlı bir kalkınma projesi veya daha doğru deyimle, bir Bölge Kalkınma Planı nın hazırlanması ve uygulanması son derece mantıklı ve gerekli görülmektedir. Çalışmanın birinci bölümünde turizmin kalkınmada ve bölgelerarası dengesizliği gidermedeki oynadığı rol ayrıntılarıyla açıklanmıştı. Bu bölümde ele aldığımız Burdur İli üzerinde daha detaylı durabilmek ve hizmetler sektörü içinde turizmin bu yörede gelişme şansını irdeleyebilmek için faktör yapısı incelenmiştir Burdur İlinde Turizm Burdur İli Göller Bölgesi nin en önde gelen turizm merkezlerindendir. Gerek tarihi zenginlikleri açısından, gerekse doğal varlıklar açısından büyük bir potansiyele sahiptir. Burdur Gölü nün ve çevresinin doğal güzellikleri her yıl artan sayıda yerli ve yabancı turisti ilçeye çekmektedir. Turizm son yıllarda Burdur ekonomisi içinde oldukça ağırlıklı bir yer tutmaktadır. Sürekli gelişme kaydeden turistik tesisler Burdur ekonomisinde turizmin yerini gittikçe artırmaktadır. Bölgede turizmin canlanması, buraya sağlanacak imkân ve yapılacak yatırımlara bağlı görülmektedir. Burdur İli doğal ve tarihi zenginlikleri, iklimi ve folklörü ile birçok bölgemizden daha üstün bir turizm potansiyeline sahiptir. Göller Bölgesi'nin karakteristik özelliklerini ve Anadolu'nun tarihi çeşitliliğini en güzel şekilde yansıtan Burdur, eko turizm, kültür turizmi ve turizm amaçlı sportif faaliyetler alanlarında yakınında bulunan Antalya'yı tamamlayıcı bir konuma sahiptir. 17 Burdur, Akdeniz, Ege ve İç Anadolu Bölgeleri arasında ortak bir buluşma ve geçit alanında yer almış olan bir ildir. Bu özellik, Burdur un turizm bakımından uzun zaman önce gelişmesine olumsuz yönde tesir eden faktörlerin başında gelmektedir. Ancak, Turizm, 20. yüzyılda en hızlı gelişme gösteren sosyo-ekonomik olgulardan biri olma özelliğini korumaktadır. İhtiyaçların ve bekleyişlerin hızla değiştiği uluslararası turizm piyasasından, sahip olduğu rekabet gücü nedeniyle giderek daha büyük pay alma çabası içinde bulunan ülkemizin bu dinamizmini en azından koruması açısından turizm faaliyetlerini çeşitlendirmesi ve turistik gelişme kutupları yaratması önemlidir. 18 Akdeniz Bölgesi ndeki Göller Bölgesi nde yer alan ve Burdur İli nin de böyle bir turistik gelişme kutbu olma potansiyeli taşıdığı ileri sürülebilir. Akdeniz Bölgesi kıyı şeridinin uzunluğu doğal güzellikleri, iklim koşulları, sahip olduğu eşsiz tarihi ve arkeolojik varlıkları ve son yıllarda uygulanan yatırım teşvik politikaları desteği ile hızla artan turistik tesislerindeki çeşitlilik ve bolluk nedeniyle ülkenin en önemli turistik yörelerinden başlıcası olma özelliğini göstermiş ve tüm dünyanın da dikkatini çeken turistik bir bölge olmuştur. Ege Bölgesi de, kıyı şeridinde olduğu kadar iç kesimlerinde de, çeşitli doğal, tarihi ve arkeolojik zenginliklere sahip, Akdeniz Bölgesi kadar iç ve dış turizm hareketlerine sahne olan ülkenin diğer önemli bir turistik bölgesidir. İç Anadolu Bölgesi ise; başta Konya ve Kapadokya Yöresi olmak üzere pek çok doğal, tarihi ve arkeolojik zenginlikleri bünyesinde toplayan, sayıları her yıl artarak gelişen yerli ve yabancı turistlerce yoğun bir şekilde ziyaret edilen bölgeler arasındadır. Burdur İli ise; ülkenin coğrafi bölünmesinde Akdeniz Bölgesi nde yer almakla beraber anılan bölgenin iç kısmında yüksekte, göller arasında ve yüzey şekilleri genelde engebeli olan alanda, bu üç çok önemli bölgenin kesiştiği bir bölgede bulunmaktadır. Burdur, sahip olduğu doğal, tarihi ve arkeolojik değerleri iklim özellikleri, zengin folkloru ve kültürel varlıkları ile oldukça zengin bir turizm potansiyeline sahiptir. 19 Fakat Burdur daki bu mevcut potansiyelin çeşitli nedenlerle yeterince değerlendirilmemesi ve Burdur un fiziki konumunun, ülkenin turizm bakımından öncelikle gelişmiş olan Akdeniz, Ege ve İç Anadolu Bölgeleri ne çok yakın olması sebebiyle, yörede turizm aktivitesi, uzun süre oldukça sınırlı olarak görülebilmiştir. Burdur ve yöresi yerli ve yabancı turistler için sadece uğranılan, ihtiyaç giderilen, alış-veriş yapılan, kısa sürede gezilen, konaklama yapılmayan, yukarıda söz edilen üç önemli bölge arasında düzenlenen turistik turlarda sadece bir nevi mola merkezi olma özelliği gösteren bir yer olmuştur. Bu özelliği halen devam etmektedir. Tabii son yıllarda yöredeki karayollarındaki hızlı yenilenme ve iyileştirme çalışmaları da, Burdur un bu transit olma özelliğini daha güncel hale getirmiş bulunmaktadır Kültür ve Turizm Bakanlığı Burdur İl Turizm Envanteri, Ocak 2002, s M.Özer ALPAR, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hoşgörü ve İnanç Turizminde Göller Bölgesi Sempozyumu İnanç Turizminin Bölgesel Ekonomik Kalkınmadaki Rolü ve Yalvaç İlçesi Örneği, Isparta, 2000, s Kültür ve Turizm Bakanlığı Burdur İl Turizm Envanteri, a.g.e., s M. Özer ALPAR, TUGEV Turizmde Seçme Makaleler: 30, Eğirdir Yöresindeki Alternatif Turizm Çeşitlerinin Geliştirilmesi, Eylül 1998, s.3.

6 596 I.BURDUR SEMPOZYUMU Burdur ve yöresinde mevcut olan turizm potansiyelini canlandıracak, harekete geçirecek olan gerekli kamu ve özel sektör girişimleri de uzun süre ya hiç olmamış ya da çok kısıtlı ve yüzeysel olarak yapılmıştır. Yakın bir gelecekte Burdur un turizm bakımından canlanabilmesi için kamu ve özel girişimciler tarafından köklü, planlı ve programlı idari, ekonomik ve özendirici özelliği olan kararların alınması ve yaygın bir biçimde uygulamaya konulması gerekli görülmektedir. Bölgede yeni ve nitelikli konaklama tesislerinin yapımı yanında, Burdur un değişik ve çok uygun olan kesimlerinde yeni yeni turistik aktivite merkezlerinin (Göl kenarında kurulacak lokantalar, dinlenme gezi ve piknik yerleri, civardaki dağ ve yaylalarda kış sporları tesisleri, yöredeki göllerde çeşitli su sporları için tesisler, göl ve yaylalarda organize kamp ve karavan tesisleri gibi) yaratılması gerekmektedir. Ayrıca, Antalya-Burdur karayolunun 13. kilometresinde yer alan İnsuyu Mağarası Türkiye'de turizme açılan ilk mağaralardan birisidir. Mağara içerisinde serin ve temiz bir hava sirkülasyonu mevcuttur. Mağara sularının, şeker ve mide rahatsızlıklarında faydalı olduğuna inanılmaktadır. Bu mağaranın mağara ve Sağlık Turizmi açından değerlendirilmesi gerekmektedir. Ayrıca, yörede varlığı bilinen fakat çeşitli nedenlerle bugüne kadar el sürülememiş olan antik kentlerin ve diğer arkeolojik yapıtların restore edilip tanıtımlarının yapılması da gerekmektedir. Böylece, bölgedeki mevcut fakat bugüne dek işlenmemiş olan turizm potansiyelinin hareketlendirilebileceği ve bu değişimin tüm yöre için özellikle ekonomik bakımdan faydalı olabileceği söylenebilir. Burdur un zengin doğal ve tarihi değerleri yavaş yavaş turistlerin ziyaretine açılmaya başlanmıştır. Kırsal alandaki altyapının geliştirilmesine paralel olarak, kamping ve günübirlik alanlarının yeterli hizmet düzeyi ile kullanıma açılması halinde, bu alanları ziyaret eden turist sayısı artacak ve yöredeki konaklama tesislerinin gelişimi hızlanacaktır. İlk etapta ev pansiyonculuğunun ve artan talebe göre bir ve iki yıldızlı tesislerin gelişmesi özendirilebilir. Burdur da yer alan doğal tarihi ve arkeolojik zenginlikler, Antalya Bölgesi ndeki turistik tesislere yaklaşık 122 km uzaklıkta olması, Antalya dan günübirlik veya bir günlük turların düzenlenmesine imkân vermektedir. Bu nedenle ilçenin doğal tarihi ve arkeolojik zenginliklerinin kısa sürede tanıtımı son derece önemlidir Burdur İlinin Turizm Arz ve Talep Kapasitesi Burdur; Akdeniz, Ege ve Orta Anadolu Bölgeleri arasında bir geçit nokta olması bakımından, Antalya, Ankara, Istanbul ve İzmir başlangıçlı organize turların uğrak yeri konumundadır. Burdur'dan geçen ana tur güzergâhı üzerinde Antalya, Denizli (Pamukkale) gibi ana konaklama noktalarının Burdur'a çok yakın konumda bulunmaları, ildeki konaklama ve gecelemeleri olumsuz yönde etkilemektedir. Kente gelenlerin çoğunluğunu oluşturan orta ve düşük gelir grupları Belediye'den Belgeli Tesislerde veya kamu kurum ve kuruluşlarına ait misafirhanelerde konaklamaktadır. Yöreye çeşitli nedenlerle gelen üst gelir grubu iş adamları ise konaklamak için Antalya, Denizli, Isparta gibi daha zengin turistik aktiviteleri olan yerleşmeleri tercih ettiklerinden, Burdur da iç turizm talebi, Turizm Belgeli Tesislerden çok Belediyeden Belgeli Tesislere yönelmiştir. İldeki Belediyeden Belgeli Tesislerin gerek sayısı gerekse yatak kapasiteleri, Turizm Belgeli Tesislerden daha fazladır. Belediyeden Belgeli Tesislerdeki dolululuk oranları da daha yüksektir. Tesis Türü Tesis Sayısı Yatak Sayısı Tesis Sayısı Belediyeden Belgeli Turistik Belgeli * * TOPLAM Tablo : Burdur İlinde Konaklama Tesislerinin Gelişimi ( ) Yatak Sayısı KAYNAK: Burdur İl Turizm Müdürlüğü, Aralık 1993, Ağustos 2004 de Kültür veturizm Bakanlığı İllere Göre Belgeli Konaklama Tesislerinin Sayısı Ağustos *Ağustos 2004 de Kültür ve Turizm Bakanlığı nın yayınlamış olduğu, İllere Göre Belgeli Konaklama Tesislerinin sayısına göre, Burdur İlinde Turizm Yatırım Belgeli sadece bir adet 3 yıldızlı otel bulunmaktadır. Burdur da Kültür ve Turizm Bakanlığı denetiminde isletme belgeli tesis bulunmamaktadır.

7 597 Burdur Konaklayan Kişi Konaklayan Kişi Yabancı Yerli Toplam Yabancı Türkiye Yerli Toplam Tablo : Burdur da Konaklayan Kişi Sayısı Kaynak: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Envanteri ve dan yararlanılarak hazırlanmıştır Burdur ve Yakın Çevresinde Gelişmesi Beklenen Turizm Türleri Burdur için önerilen potansiyel turizm türleri arasında, büyük yatırım gerektirmeyen, kısa dönemde gerçekleşmesi mümkün olan ve ilçe turizmine başlangıçta canlılık getirecek turizm türleri şunlardır: 21 - Göl Turizmi - Kuş Gözlemciliği - Av Turizmi - Kamp ve Karavan Turizmi - Mağara Turizmi Diğer turizm türleri ise; yatırımın boyutu, altyapı ve yan hizmet tesislerinin yeterince hazır olmaması nedeni ile daha uzun vadede gelişecektir. Göl Turizmi Göller Bölgesi nin merkezi konumunda olan Burdur için Göl Turizmi türünden bahsetmek doğal olmalıdır. Çünkü dünyanın pek çok ülkesinde doğal göl ve yapay göller pek çok turistik aktivitenin oluşturulduğu turistik mahaller olarak değerlendirilmektedir. Burdur İli nde Toros silsilesine bağlı dağlar arasında tektonik çöküntülerde birçok göl yer alır. Bunların en önemlileri Burdur, Salda, Yarışlı, Gölhisar Gölü ve Acıgöl'dür. Bölgedeki sınırlı sayıdaki mevcut konaklama tesislerinin sayı ve nitelik olarak sınırlı olması nedeni ile mevcut potansiyelden yeterince yararlanıldığı söylenemez. Yörede ulaşım olanaklarının devamlı gelişmesi ve Isparta Havaalanı nın devreye girmesi ile bu yörenin pazarlanması kolaylaşacaktır. Kuş Gözlemciliği 85 kuş türünün tespit edildiği Burdur Gölü kış aylarında çok sayıda su kuşu açısından önem taşımaktadır. Nesli dünya çapında tehlike altında olan dik kuyruk kuşunun dünyadaki en önemli kışlama alanı söz konusu göldür. Bu tür, Burdur Gölü'nde üreme dönemi dışında kalan aylarda çok sayıda görülebilmektedir. Kışın kaydedilen en yüksek toplam su kuşu sayısı olup, sayılan önemli türler arasında, kara boyunlu batağan (maks ), angıt (temmuzda maks. 1889, kışın maks. 472), macar ördeği (maks 2814),elmabaş patka (maks ), tepeli patka (maks. 6000) ve sakarmeke (maks ) sayılmaktadır. Ayrıca göl, mahmuzlu kızkuşunun üreme alanı olarak bilinmektedir. Ayrıca, suyunun temizliği berraklığı ve maviliğiyle ünlü Salda Gölü, Burdur'un en güzel mesire yerlerinden biri olup, doğal sit alanı ilan edilerek koruma altına alınmıştır. Burdur-Denizli karayolu üzerinde olan göl, Türkiye'nin en derin ve en temiz gölüdür. Pasbaş patka (maks. 400) ve dikkuyruk (maks.128) kuş türlerini barındırmaktadır. 22 Av Turizmi Bölgede Av Turizmi açısından her ne kadar kara avcılığı sınırlı imkânlara sahipse de, Burdur ve Salda Gölleri nde sportif olta balıkçılığının geliştirilmesi mümkün görünmektedir. Sportif olta balıkçılığı, pek çok ülkede aktif bir turizm türüdür. Ayrıca, kara avcılığının yörede daha organize şekilde yapılabilmesi için, civardaki ormanlıklarda yeni avlama sahalarının tespit edilmesi ve bu alanlarda av için hayvan türlerinin yetiştirilmesi ve avlanma zamanlarının tespit edilerek içte ve dışta av organizasyonlarına tanıtım faaliyetlerinin yapılması gerekmektedir. 21 Kültür ve Turizm Bakanlığı Burdur İl Turizm Envanteri, Ocak 2002, s Kültür ve Turizm Bakanlığı Burdur İl Turizm Envanteri, Ocak 2002, s.6.

8 598 I.BURDUR SEMPOZYUMU Kamp ve Karavan Turizmi Bölgenin doğal değerleri, arabaları ve karavanları ile seyahat eden turistler için önemli bir tercih sebebidir. Ancak, yörede çok basit şekilde düzenlenmiş kamping sahaları olmakla beraber bunların sayıları ve hizmet düzeyleri yeterli değildir. Az bir yatırımla geliştirilecek kampingler yörenin gelişmesine yardımcı olacağı gibi yörenin tanınması ve turistlerin bölgeye daha sık gelmelerine yardımcı olacaktır. Özellikle Burdur, Salda Gölleri kıyılarında daha organize şekilde düzenlenebilecek kamping sahaları geliştirilmelidir. Ayrıca, civardaki ormanlık sahalarda da Kamp ve Karavan Turizmi ne cevap verebilecek düzenlemelerin yapılabilecek turistik mahaller de vardır. Kamp ve karavan turizmi açısından öncelikle Burdur, Bucak, Yeşilova ve Altınyayla ilçe hudutları içerisinde, Burdur ve Salda Gölleri kıyılarında, Antalya-Burdur Karayolu ve Karacaören Barajı civarındaki orman alanlarında organize kamping alanları düzenlenebilir. 23 Bu alanlarda nitelikli, standartlara uygun sağlam bir alt yapıya sahip kamp alanlarının kurulması ile kamp ve karavan turizmi hızla gelişecektir. Bu çalışmalarda öncelikle Orman Bölge Müdürlüğü tarafından kurulmuş olan Orman içi dinlenme ve kamping sahaları ele alınmalıdır. Ayrıca, bu tesislerin yerleri, hizmet düzeyleri, ulaşım olanakları konusunda da ayrıntılı bilgileri içeren tanıtıcı dokümanlar (broşür, slayt, kaset gibi) hazırlanarak yerli ve uluslararası kamp ve karavan klüpleri ve kuruluşları ile temasa geçilmeli ve bölgenin tanıtımının yapılması sağlanmalıdır. Mağara Turizmi Bölge içerisinde yer alan İnsuyu Mağarası, Burdur-Antalya karayolunun 13. kilometresindeki Mandıra Köyü'nde yer almaktadır. Toplam 597 metre uzunluğunda, yatay ve kuru bir mağaradır. Ulaşımının nispeten kolay olması nedeniyle, Türkiye'de turizme açılan ilk mağaralardan birisidir. Kalker tortulanmalarından türlü şekil ve yapıda meydana gelen sarkıt ve dikitlerin teşekkül tarzları dikkate alınarak, mağaranın binlerce yıl evvel oluştuğu tahmin edilmektedir. Mağara içerisinde, muhtelif istikametlere açılan dehlizlerde irili ufaklı 9 göl bulunmaktadır. Mağara içerisinde serin ve temiz bir hava sirkülâsyonu mevcuttur. Mağara sularının, şeker ve mide rahatsızlıklarında faydalı olduğuna inanılmaktadır. Mağara civarında İl Özel İdaresi'nce kurulmuş bir konaklama tesisi mevcuttur. Sonuç ve Öneriler Burdur, binlerce yıl öncesinde kurulmuş uygarlıklar ile dokuz asırlık yerleşim geleneğine bağlı olarak 2000'li yıllara girmeye hazırlanmaktadır. Bulunduğu bölgede; turizm ile bahçe ve sera tarımı yoğun Antalya, sanayi ağırlıklı Denizli ve ticari yatırımları ile Isparta gibi ekonomisi güçlü ve yüksek nüfuslu illerin arasında kalmıştır. Burdur ekonomisinin özelliği kökü yüzyıllar öncesine dayanan tarımdır. Başta un ve yan mamulleri, sonra da pancar, anason gibi sanayiye dayanan tarım ürünleri önde gelir. Bağcılık ve gülcülük halen varlığını sürdürmektedir. Hayvancılık önceleri sürü hayvancılığı, sonraları kültür hayvancılığı olarak ciddi bir ekonomik aktivite olarak ortaya çıkmıştır. Bu tür çevreye zararlı atıklar veren mermer ve kireç üretim tesisleri gibi yatırımların, Burdur Gölü kenarındaki Burdur Organize Sanayi Bölgesi ve göl havzasında yer alan Isparta Organize Sanayi Bölgesi dışında, örnek olarak Bucak'ta tesis edilmesi, Burdur Gölünün kirlenmesinin önlenmesi açısından önem taşımaktadır. Bu açıklamaların ışığında Burdur İli nin sosyo-ekonomik açıdan güçlendirilmesi ve kalkınmasına ivme kazandırılabilmesi için aşağıdaki tedbirlerin alınmasında fayda görülmektedir: Burdur'da önemli bir potansiyele sahip turizm sektörü geliştirilmeli, dağ turizmine ve su sporlarına yönelik projeler desteklenmelidir. Tınaztepe ile Burdur ve Salda Gölleri Turizm Bakanlığı'nca turizm alanı ilan edilerek kamu yatırımları ile özel sektör yatırımlarının yöreye hızla ulaşması sağlanmalıdır. Turizm Bakanlığı'nca Insuyu Mağarası için hazırlanan Proje biran önce hayata geçirilmelidir. Burdur, Göller Bölgesi nin en önemli yerleşim merkezlerinden olmasına rağmen, Burdur ve Salda Gölleri üzerinde ve bu göllerin kıyılarındaki yerleşmeler arasında küçük tekneler dışında su yolu taşımacılığı pek yapılmamaktadır. Özellikle turistik amaçlarla bu tip ulaşım ve gezinti olanakları için yöredeki göllerde küçük ve orta boy teknelerin devreye sokulması önerilmektedir. 23 DPT, Burdur İl Raporu 1996, Yayın No. DPT:2463, s.58

9 599 Bu alanlarda nitelikli, standartlara uygun sağlam bir alt yapıya sahip kamp alanlarının kurulması ile kamp ve karavan turizmi hızla gelişecektir. Bu çalışmalarda öncelikle Orman Bölge Müdürlüğü tarafından kurulmuş olan Orman içi dinlenme ve kamping sahaları ele alınmalıdır. Ayrıca, bu tesislerin yerleri, hizmet düzeyleri, ulaşım olanakları konusunda da ayrıntılı bilgileri içeren tanıtıcı dokümanlar (broşür, slâyt, kaset gibi) hazırlanarak yerli ve uluslararası kamp ve karavan klüpleri ve kuruluşları ile temasa geçilmeli ve bölgenin tanıtımının yapılması sağlanmalıdır. Yöredeki, tarihi ve arkeolojik varlıklar, göller, yaylalar, vadiler, dağlar çok önemli birer turistik aktivite merkezi olabilecek turistik mahallerdir. Eğirdir İlçesi ve çevresinde bulunan tarihi ve arkeolojik eserlerin bazılarına öncelik verilerek bakım ve restorasyonlarının kısa sürede tamamlanması, çevrelerinin temizlenmezi yanında, yörede bulunan oluşum ve görünümleri oldukça ilginç mağaraların görülüp gezilebilir hale getirilmeleri, buralara rahatça ulaşabilme olanaklarının yaratılması ve özenle uygulanacak yoğun tanıtım faaliyetleri ile bu bölgelere kısa sürede içten ve dıştan belirli bir turistik ilgi ve talep oluşturma şansı her zaman bulunabilecektir. Burdur için kısa sürede sonuç verebilecek potansiyel turizm türleri arasında Kamp ve Karavan Turizmi, Göl Turizmi, Kuş Gözlemciliği, Mağara Turizmi ve Av Turizmi gelmektedir. Çünkü bu turizm türleri büyük yatırım gerektirmeyen, kısa dönemde gerçekleşebilen ve İl turizmine başlangıç olarak canlılık getirebilecek potansiyele sahiptirler. Diğer turizm türleri ise; bu türlerin gerektirdiği potansiyele ve kapasiteye sahip olmakla birlikte, uygulamaya geçirilebilmeleri için büyük bütçeli yatırım gerektiren altyapı ve yan hizmet tesislerinin yeterli ölçüde hazır olmadığı da bir gerçektir. Bu sebeple, diğer turizm türlerinin Burdur ve çevresinde gelişebilmeleri ancak, uzun vadeli olarak hazırlanacak kapsamlı bir kalkınma projesi ile mümkün olabilecektir. Bunun için, kamu ve özel sektör tarafından uzun vadeli olarak köklü, planlı ve programlı kararların alınması ve uygulamaya konulması gerekmektedir. Kaynakça Alpar, M. Özer, Eğirdir Yöresindeki Alternatif Turizm Çeşitlerinin Geliştirilmesi, TUGEV (Turizm Geliştirme ve Eğitim Vakfı), Turizmde Seçme Makaleler: 30, Eylül Alpar, M.Özer, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hoşgörü ve İnanç Turizminde Göller Bölgesi Sempozyumu İnanç Turizminin Bölgesel Ekonomik Kalkınmadaki Rolü ve Yalvaç İlçesi Örneği, Isparta, Bezzola, Artur, Probleme der Eignung und der Aufnahmckapazitaet touristischer Bergregionen der Schweiz, St. Galler Beitraege zum Fremdenverkehr und zur Verkehrswirtschaft, Reihe Fremdenverkehr, Band 7, Verlag Paul Haupt, Bern und Stuttgart. Dinler, Zeynel, Bölgesel İktisat, Bursa: Ekin Kitabevi, Erkal, Mustafa E., Bölge Açısından Az gelişmişlik, İstanbul: Der Yayınları, Gezici, Ferhat, Sürdürülebilir Bölgesel Kalkınma Amacında Turizm Eylemlerinin Etkisi: Türkiye Üzerine Karşılaştırmalı Bir Araştırma, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Gökdeniz, Ayhan, Hüseyin Çeken, Barış Erdem, Turistlerin Değişen Seyahat Eğilimleri ve Sürdürülebilir Turizm Politikaları Çerçevesinde Eko Turizmin Pazarlama Olanakları, Türkiye nin Alternatif Turizm Potansiyeli ve Güncel Sorunları Konferansı, Ankara Üniversitesi Çankırı Meslek Yüksek Okulu, 3-4 Mayıs, Çankırı, Burdur İli Raporu,Yayın No. DPT: Özgüven, Ali, İktisadi Büyüme İktisadi Kalkınma ve Japon Kalkınması, İstanbul: Filiz Kitabevi, Şahin, Adem, İktisadi Kalkınmadaki Önemi Bakımından Türkiye de Turizm Sektöründeki Gelişmelerin Değerlendirilmesi, Ankara: Sevinç Matbaası, TOBB Yayın No: 149, Şanlı, Cemal, Bölgelerarası Dengesizliğe İktisadi Gelişme Teorileri Açısından Bir Yaklaşım, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi, İstanbul, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Burdur İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Envanteri, Ocak Toskay, Tunca, Turizm, Turizm Olayına Genel Yaklaşım, İstanbul: Der Yayınları, Usta, Öcal, Genel Turizm, İzmir: Anadolu Matbaacılık, 2001.