DOGU ANADOLU KIŞ OLiMPiYATLARI

Transkript

1

2 0. ' istanbul TiCARET ODASI DOGU ANADOLU KIŞ OLiMPiYATLARI Hazırlayanlar Selçuk Tayfun OK Genel Sekreter Yardımcısı Tezer PALACIOGLU Etüt ve Araştırma Şubesi Etüt Servisi Şefi YAYlN NO: istanbul, 2004

3 Bu eserin yayın hakları Istanbul Ticaret Odası'na (ITO) aittir. Eser üzerinde 5846 sayılı FSEK tarafından sağlanan tüm haklar saklıdır. ITO'nun ve yazarın adı belirtilmek koşuluyla eserden normal ölçüde alıntı yapılabilir. ITO'nun yazılı izni olmadan eserin tamamı veya bir bölümü fotokopi, faksimile veya başka bir araçla çoğaltılamaz, dağıtılamaz, elektronik ortamlarda ticari ya da başka bir amaçla kullanılamaz. istanbul Ticaret Odası: Doğu Anadolu Kış Olimpiyatları, Haz.Selçuk Tayfun Ok istanbul, 2004,2.Baskı, 160 sayfa. 1.BÖLGESEL EKONOMi, DOGU ANADOLU BÖLGESi,I.OLiMPiK KIŞ OYUNLARI II.DOGU ANADOLU,III. KIŞ OLiMPiYATLARI, IV.TURiZM,V.iTO,VI.TEZER PALACIOGLU,VII.PANEL!.PANEL ll ito ISBN NO: Türkçe Reşadiye Cad. Eminönü/istanbul ito BILGI HATTI (212) ito yayınları için ayrıntılı bilgi Bilgi ve Doküman Yönetimi Şubesi'nden alınabilir. Tel: (212) Faks: (212) E. Posta: Web: TASARlM ÇAGDAŞSANAT TEL:(212) BASKI KURTiŞ MATBAACILIK SAN.TiC.L TD. Te1:(212) Faks:(212)-6l

4 ÖN SÖZ Doğa ve iklim koşullarının zorlukları, enerji ve doğal kaynakların kısıtlı olması, sosyal ve fiziki altyapının yetersizliği gibi sebepler bugüne kadar Doğu Anadolu Bölgesi'nin kalkındırılmasına yönelik etkili bir projenin üretilmesine engel olmuştur. Bu çerçevedeki iyi niyet girişimlerden ve yatırımlardan da istenilen sonuçlar alınamamıştır. Mevcut olanaklar ve kaynaklar çerçevesinde, bölgede en çok arzu edilen sanayi yatırımlarının geliştirilmesi bugünkü durumda da pek mümkün gözükmemektedir. Ancak bu tesbitler Doğu Anadolu Bölgesi'nde bölgesel kalkınma bakımından hiçbir şey yapılamaz anlamına da gelmemektedir. Bugüne kadar bölgenin gelişmesinin önünde bir engel olarak değerlendirilen 'kar', 2000'li yılların başında artık bir fırsat olarak görülmelidir. Gerçekte bölgenin kalkındırılması için tek çıkış noktası hizmet sektörüdür. Coğrafi yapı ve doğa koşullarının uygunluğu ile turizm varlıklarının zenginliği de göz önüne alındığında bugün itibariyle Doğu Anadolu' da düzenlenecek 'Kış Olimpiyatları' bölgenin turizm kapasitesinin değerlendirilmesinde ve altyapısının geliştirilmesinde önemli rol oynayacaktır. Bu düşünceden hareketle 2000 yılında Odamız tarafından 'Doğu Anadolu Kış Olimpiyatları' konulu bir çalışma gerçekleştirilmiştir. Kış Olimpiyatlarının kapsamı, düzenlenmesine ilişkin şartlar, düzenleyen ülkelerin tecrübeleri, karşılaştıkları sorunlar ve ülkemizde uygulanabilirliğine ilişkin bilgilerin detaylı olarak anlatıldığı bu yayın, bölgenin kalkınmasına yönelik çalışmalara ışık tutabilecek orijinal öneriler içeren bir proje niteliğindedir. Son yıllarda bölgede yaşanılan gelişmeler ve uygulanan politikaların etkisiyle bu projenin uygulanabilirliğinin bölge illerindeki yetkililer, ilgililer ve entellektüel kesimlerce tartışmaya açılmış olması ve Hükümetimizin Doğu Anadolu Bölgesi'nin kalkındırılmasına yönelik bu projeye ılımlı yaklaşması memnuniyetle izlenmektedir. Bu itibarla, Odamızca bölgenin önümüzdeki çeyrek yüzyılda tüm sosyoekonomik yapısını değiştirme ve geliştirmeye aday bu projenin fizibilite çalışmalarına başlanılmıştır. Çalışmalarımızdayardımcı olması amacıyla da daha önce yayınlanan bu çalışmanın 2. basımı gerçekleştirilmiştir.

5 Konuya ilişkin çalışmaların tamamlanmasının ardından projenin hayata geçirilmesi için hazırlanacak bir master plan ile bölgenin gelişiminde turizmin lokomotif sektör olarak rol alacağı yeni bir hamle başlatılmasına çalışılacaktır. Bu bakımdan elinizdeki bu yayının bölgenin gelişimine katkıda bulunmasını temenni eder, çalışmanın tüm ülkemize hayırlı olmasını dilerim. Dr.Cengiz Ersun Genel Sekreter 4

6 ÖN SÖZ Odamız, özellikle 1996 yılından bu yana sürdürdüğü çalışmalarda bölgelerarası gelişmişlik farklarının en aza indirilmesi ve bugün karşı karşıya bulunduğumuz bir çok sorunun temelinde yatan neden olan göç sorununun "yerinde çözümü" için somut projeler üretme gayreti içerisindedir. Tarih boyunca çok çeşitli faktörlerin bir araya gelmesi sonucu Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinin ülkemizin gelişim seyrinin gerisinde kaldığı bilinmektedir. Yıllardır bu sorunların üstesinden gelmek için gerek devlet gerekse özel sektör tarafından sanayileşmeye dönük muhtelif projeler ortaya konulmuştur. Ancak iç pazarın zayıflığı, kaynak yetersizliği, bölgedeki terör olayları, çetin doğa ve arazi koşulları gibi nedenlerle maalesef arzu edilen başarı sağlanamamıştır. Yine de özellikle Güneydoğu Anadolu'da devlet ve milletimizin özverili çalışmaları ile Türkiye'nin en büyük kalkınma projesi olan GAP'taki yatırımların meyvesi yavaş yavaş alınmaya başlanmış, bölgenin çehresinde gözle görülür değişiklikler izlenıneye başlanmıştır. Buna karşın Doğu Anadolu'da benzer bir kalkınma projesi üretilememiştir. Düne kadar kalkınmaya engel olarak görülen coğrafi yapı ve doğa koşulları ulaşım ve iletişimin son derece geliştiği günümüz dünyasında bugün artık bölgenin kalkınması için gerekli olanaklar ve sosyo-ekonomik gelişmeyi tetikleyecek bir potansiyel arzetmektedir. Bu potansiyel olgu kış turizmi olup bunu dünyaya tanıtacak en önemli araç da "Kış Olimpiyatları" organizasyonudur. Elinizde bulunan çalışma bazılarının "erken, hatta imkansız" olarak değerlendirdiği Kış Olimpiyatları vizyonu ve iddiasını ele alan bir çalışmadır. Çalışma Olimpiyatların kapsamı, uygulaması, pratikte bu organizasyonu daha önce gerçekleştiren ülkelerin tecrübeleri, kazanımları, karşılaştıkları sorunlar ve Türkiye'de yapılabilirlik açılarından ele alınmaktadır. Gelişmiş, gelişmemiş dünyanın her ülkesi için çok uzun yıllar süren, on binlerce insanın görev aldığı "Olimpiyat" organizasyonu gibi "mega" bir projeyi değerlendirmek yönünde hiçbir çalışmanın her şeyi tam olarak kapsayamayacağı muhakkaktır. 5

7 Beklentimiz Doğu Anadolu'nun kalkınması için bu vizyona sahip çıkılarak ilgili olabilecek herkesin bunu görev edinerek katkıda bulunması ve bu projenin gerçekleşmesini sağlamasıdır. Bu araştırmanın saha çalışmaları sırasında yardımlarını esirgemeyen Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi Başkanı Sn. Sinan Erdem'e, Norveç Ticaret Konseyi İstanbul Temsilcisi Sn. Erik Wiken'e ve değerli görüşleri ve yardımları ile çalışmamıza katkıda bulunanlara şükranlarımızı sunuyorum. Araştırınayı gerçekleştiren Odamız ekibini de kutlarken çalışmanın "bölgenin makus talihini değiştirecek gelişmelerin başlangıcı olmasını" dilerim. Prof. Dr. İsmail Özaslan Genel Sekreter 6

8 İÇİNDEKİLER DOGU ANADOLU KIŞ OLiMPiYATLARI BiRiNCi BÖLÜM : OLiMPiK KIŞ OYUNLARI... 9 I. OLİMPİK KIŞ OYUNLARI... ıo ı.tanimi... ıo 2.TARİHİ... ıı II. SEÇiM KRİTERLERİ VE GEÇMiŞ ÖRNEKLER... ı VE 2006 EV SAHİPLERİ SEÇİMİ..... ı4 2. SEÇiM KRİTERLERİ... ı5 III. KIŞ OLiMPiYATLARINI DÜZENLEMENİN FAYDALARI ı. GENEL OLİMPİYATLARIN GELİR KAYNAKLARI ikinci BÖLÜM : ÖRNEK OLAY-1994 LiLLEHAMMER OYUNLARI ı. TARİHİ... 4ı 2. İDARi ORGANiZASYON ORGANiZASYON; BAZI BÖLÜMLER-YAPILANLAR HALKLA İLİŞKİLER- ENFARMASYON- BASIN SÖZCÜLÜGÜ TV YAYINLARI... 8ı 6. P AZARLAMA... 8 ı?.olimpik TESİSLER İNŞAATI ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: DOGU ANADOLU KIŞ OLiMPiYATLARI... ı05 ı. OTORİTELERİN GÖRÜŞ VE ÖNERİLERİ... ı07 2. SONUÇ... ıı2 3. OLiMPiYAT ORGANİZASYONU... ıı5 EKLER EK :1 ADAYLIK DOSYASI İÇİN IOC'NİN 2006 SEÇiMLERİNDE CEVAP istedigi SORULAR... ı26 EK :2 GÖRÜŞÜLEN KİŞİ VE KURULUŞLAR... ı58 Yayın Listesi... ı60 7

9

10 I.BÖLÜM OLiMPiK KIŞ OYUNLARI

11 OLiMPiK KIŞ OYUNLARI 1. TANIMI Halen 17 yarışma türünü içeren Olimpik Kış Oyunları; Kar ve buz üstünde yapılanlar olmak üzere iki ana dalda toplanmaktadır. Kar üstünde yapılan sporların tamamı kayakla yapılmaktadır. Bu nedenle genelde kayak sporları olarak anılırlar. Kar Sporları : Olimpik Kış Oyunlarında kayak dalında yer alanlar şunlardır: Alp Disiplini Yarışmaları: -iniş - Super Dev Slalom - Dev (büyük) Slalom - Slalom Kuzey Disiplini Yarışmaları: - Kayaklı Koşular (Kros) - Kayakla Atlama - Kayaklı Koşu ve Atlama Kuzey Korobinesi lo

12 Diğer Kar Sporları: - Serbest Stil (Akrobatik) Kayak Yanşmalan - Snowhoard Yarışmalan - Biathlon Buz Sporları : Olimpik oyunlardan buz üstünde yapılan spor dallarını ise şöyle sayabiliriz: - Artistik Patinaj -Hız Pateni - Kısa Mesafeli Hız Pateni -Buz Hokeyi - Bobsleigh (Bob Kızak) - Luge (Kızak) - Curling (Kaydırak) 2.TARiHi Birincisi 1924 yılında Fransa'nın Chamonix şehrinde yapılan Olimpik Kış Oyunlannın başlangıç yıllannda az sayıda spor dalları yeralırken geçen 75 yıl içinde oyunların yapıldığı süre ve programa alınan spor branşlan yönünden değişiklik ve bunun yanı~da da gelişmeler göstermiştir. ilk oyunların süresi bir hafta iken sonralan üç haftaya ulaşmış ve resmi programdaki spor dalları 1 7'ye çıkmıştır. Kar sporlarına bayanlar 8 yıl sonra 1932 yılında İtalya'nın Cortina d'ampezzo şehrindeki oyunlarda katılmıştır. 1936'da Almanya'da Garmisch Partenkirchen'de yapılan oyunlardan sonra İkinci Dünya Savaşı nedeniyle 12 yıl ara verilmiştir. ll

13 1948'de İsviçre'nin St.Moritz şehrindeki organizasyonla devam edilen oyunlar İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra toplumun kış sporlarına ve kış turizmine gösterdiği ilgiye paralel olarak hızlı bir gelişme göstermiş ve televizyon yayınlarından sonra da organizasyonlar turizm endüstrisi haline dönüşmüştür. Önceleri gösteri sporu olarak yeralan akrobatik kayak, snowboard, curling gibi yarışmalar sonraları resmi programlara dahil edilmiştir. Bu arada oyunlar programına Özürlüler Kayak Yarışmaları gibi özel karşılaşmalar da alınmıştır. Ayrıca oyunlar süresince sergiler, kış sporları malzemelerini ve evrimini gösteren müzeler, konserler, konferanslar gibi sosyal ve kültürel etkinlik tertip edilmektedir. Olimpik Kış Oyunlarının bir özelliği de açılış törenleridir. Açılış törenlerinde, organizatör ülkelerin görkemli ve bir o kadar ilginç gösterileri ve katılan sporcuların cazip, renkli ve birbirinden güzel giysileri ile yıllarca hatularda kalacak güzellikler sergilenmektedir. Olimpik Kış Oyunlarının şimdiye kadar organize edildiği ülkelerin kış sporları merkezleri ve tertiplendiği yıllar şöyledir: 12

14 TABLO 1: KIŞ OLiMPiYATLARI TARiHi Yıl Şehir U lke Katılan Yeralan Katılan Ülke Oyun Sporcu Chamonix Fransa St.Moritz!sviçre Lake Placid ABD Garmisch Almanya Partenkirche n 1940 DUNYA SAVAŞINEDENIYLE 1944 IPTAL EDILDl St.Moritz!sviçre Os lo Norveç C ortina ıtalya d'ampezzo Squaw ABD Vali ey lnnsbruck Avusturya Grenoble Fransa Sap po ro Japonya lnnsbruck Avusturya Lake Placid ABD Sarajevo Yugoslavya Calgary Kanada Albertville Fransa Lillehammer Norveç Nagano Japonya Salt Lake ABD City Torino ltalya Vancouver Kanada Tablodan da görüleceği üzere, ABD(4) kez, Fransa(3) kez, İsviçre, Norveç,!talya, Avusturya,Kanada ve Japonya ikişer kez düzenleme hakkını elde etmiştir. Almanya ve Yugoslavya birer kez organizasyonu üstlenmiştir yılına kadar yaz olimpiyatları ile birlikte kış olimpiyatlarını düzenleme ilkesi değiştirilmiş ve kış olimpiyatları yaz olimpiyatlarından 2 sene öne alınarak yeni bir düzen oluşturulmuştur. 13

15 ll. SEÇiM KRiTERLERi VE GEÇMiŞ ÖRNEKLER VE 2006 EVSAHiPLERi SEÇIMi 1.1. IOC: Uluslararası Olimpiyat Örgütü Yapısı; IOC Olimpik Hareket diye adlandırılan Olimpiyatlada ilgili ülkeler, sporcular, milli olimpiyat komiteleri, uluslararası ve ulusal spor federasyonları gibi unsurların yeraldığı yapılanmanın en yüksek karar organı ve Olimpiyatların verileceği şehirlerin tek seçicisidir. ı896 yılında Atina'da organize edilen ilk yaz olimpiyatları ardından kurulan ıs üyeli IOC'nin halen ıo2 üyesi ve 20 onur üyesi bulunmaktadır. Üyelervatandaşlıklarına bakılmaksızın I OC tarafından yetkin ve başarılı olmak esasına göre seçilirler. Esas kural her ülkenin tek bir üye ile temsil edilmesi iken Olimpiyatlar konusunda aktif ülkeler için ayırım yapılabilmektedir. Her bir üyenin ancak 80 yaşında emekli olması, bunun da ötesinde ı 966' dan önce seçilen üyelerin ömür boyu üye olma süreçleri, aday seçimlerinde hiçbir şekilde siyasete yer verilmemesi ilkesine rağmen zaman zaman bu ilkenin gözardı edilmesi IOC yapısının aksak tarafı olarak yorumlanmaktadır. Üyeler yılda bir kez toplanırlar. Hiçbir şekilde kamu fonları kullanmayan IOC'un düzenlenen Olimpiyatların gelirinden kaynaklanan (Olimpiyat gelirlerinin ortalama %7'si) muazzam geliri vardır Salt Lake City Seçimi Başvuru süresinin sonu olan 1 Şubat 1994 itibariyle toplam 1 O şehir adaylık dosyalarını ulaştırmıştır: Alınatı (Kazakistan), Graz (Avusturya), Jaca (İspanya), Östersund (İsveç), Poprad Tatry (Slovakya), Quebec (Kanada), Salt Lake City (ABD), Sion (İsviçre) Socchi (Rusya) ve Tarvisio (İtalya). ı4

16 Şubat 1994' de tüm şehirlere hangi kriteriere göre aday olacaklarını gösteren bir başvuru kılavuzu gönderilmiş ve 23 değerlendirme kriteri belirlenmiştir. 18 Ağustos 1994'e kadar başvurmaları istenmiştir. Bu arada 24 Ağustos 1994'de Alınatı adaylıktan çekilmiştir. Hazırlanan dosyaları değerlendirmek üzere bir Komisyon oluşturulmuş ve 18 Eylül ll Kasım.l994 tarihleri arasında her şehir için 3 gün olmak üzere aday şehirler ziyaret edilmiştir. 2-3 Aralık 1994'de Komisyon son raporunu sunmuş, IOC Yönetim Kurulu Üyeleri, Uluslararası Federasyonların ve Ulusal Olimpiyat Kornitderin birer temsilcisi, Değerlendirme Komisyonu Başkanı ve IOC'un duayeninden oluşan bir Seçici Kurul, Komisyonun Raporu doğrultusunda finalist şehirler belirlemiştir. 16 Temmuz 1995 tarihinde Budapeşte'de yapılan oturumda fınale kalan 4 aday arasında Salt Lake City (ABD) 54 oy alarak kazanırken Üstersund (İsveç) ve Sion (İsviçre) 14'er oy, Quebec (Kanada) ise 7 oy alabilmiştir Torino Seçimi 19 Haziran 1999 'da yapılan oylama ile 2006 Kış Olimpiyatları için başvuruda bulunan Klagenfurt (Avusturya) Zakopane (Polonya), Helsinki (Finlandiya), Poprad Tatry (Slovakya), Sion (İsviçre) ve Torino (İtalya) arasından Torino ve Sion finalist olarak belirlenmiş ve 53 oy alan Torino 36 oy alan Sion'a karşı evsahibi olma hakkını kazanmıştır. 2. SEÇiM KRiTERLERi: IOC tarafından her seçim öncesinde yalnızca ön başvuru dosyalarını veren aday ülkelere gönderilmektedir. Yukarıda 2002 seçiminde aday şehirlerin toplam 23 kriter çerçevesinde dosyalarını hazırlamalarının istendiği belirtilmesine rağmen, yapılan araştırmalar neticesinde 2006 seçimleri için toplam 17 kriter belirlendiği saptanmıştır. Bahiş konusu kriteriere aşağıda ana hatları itibariyle yer veril- 15

17 mekte olup aday üç şehir arasında ilk 2 sırayı alan Torino ve Sion ile milli gelir açısından Türkiye'yi andıran Zakopane'nin karşılaştırması ekte sunulmaktadır. 1) ÜLKE VE ULUSLARARASI ilişkiler 2) HUKUKi KONULAR 3) ÜLKEYE GiRiŞ VE GÜMRÜK MEVZUATI 4) ÇEVRE KORUMA VE iklim S) FINANSMAN A) Finansal Garantiler B) Fiyat Kontrolleri C) Altyapı Harcamalarının Finansmanı D) OCOG (Organizasyon Komitesi) Bütçesi($) 6) PAZARLAMA A) OCOG Pazarlama Programı B) Pazarlama Stratejisi C) Pazarlama Gelirleri D) Tanıtım-Reklam E) Sponsor Köyleri 7) OYUNLARlN PROGRAMI S)GENEL SPOR KAVRAMI 16

18 A) Toplam Müsabaka Alanı ve Alanların Çok Yönlü Kullanılabilirliği B) Olimpiyat Köyü ve Diğer Konaklama Tesislerinin Müsabaka Alanlarına Uzaklıklarına Göre Tanımları C) Öngörülen Alanlar D) Müsabaka Alanlarının Finansmanı E) Öngörülen Alanların Kullanımı İçin Yapılan Anlaşmalar F) Uluslararası Federasyonlar Tarafından Verilen Onaylar G) Müsabaka Alanlarında Hiçbir Reklam Bulunmayacağına Dair Teyit H) Test Organizasyonları I) Test Organizasyonlarının Gerçekleştirileceği Süre 9) SPORLAR A) MüsabakaYerlerinin Sayısı B) Müsabaka Yerlerinin Olimpiyat Köyüne Uzaklığı Cl) Öngörülen Yerlerin Durumu C2) İnşaat Başlangıç-Tamamlanma Tarihleri C3) Toplam inşaa Maliyeti($) + OCOG Tarafından Karşılanacak Kısım o/o D) Anlaşmalar E) Olimpiyat Öncesi Kullanım F) Oyunlar Sırasındaki Oturma Kapasitesi G) Tesisteki Toplam Müsabaka Günü + Bahse Konu Spor Dalı İçin Ayrılan Gün Sayısı H) Isı Maksimum,2-Isı Minimum I) Rakım (M) I-Şehir- Olimpiyat Köyü, 2-Müsabaka Alanları Jl) Oyunlar Sırasında Kar Yağışlı Gün Sayısı, 2-Sisli Gün Sayısı KI) Rüzgar Yönü, 2- Rüzgar Şiddeti 17

19 1 O) OLIMPIYAT KÖYÜ A) Köy Sayısı B) OlimpiyatKöyünün/Diğer Konaklama Tesislerinin Tanımlanması 2) Olimpiyat Sonrası Kullanımı 3) Yapılacak işlerintakvimi C) Oda Boyutları m2 D) Toplam Yatak Sayısı E) Kişi Başı Ortalama Konaklama Alanı m2 F) Restoranların Sayısı ve m2 Alanı G) Olimpiyat Köyü İçinde Sporcular İçin Antrenman Alanları H) Mülk Sahibinin Adı I) Ulaşım Sübvansiyonları Kimlere Uygulanır, Ne Kadar Uygulanır, Kriterler Nelerdir? 11) SAGLIK HIZMETLERI A) Mevcut Sağlık Sistemi B) Yabancılara Uygulanan Sağlık Şemsiyesi C) Dopingle İlgili Mevzuat D) Gelecek 10 Yılda Sektöre Yapılacak Yatırımlar ve Teminatlar E) IOC Tarafından Akredite Edilen Laboratuarlar F) Olimpik Ailesi İçin Ayrılan Sağlık Kuruluşları 12) GÜVENLIK A) Oyunlar Sırasında Güvenlikten Sorumlu Olan Kurum veya Kuruluşlar B) OCOG Güvenlik Departmanı 18

20 C) Güvenlik Masrafları D) Öngörülen Anlaşmaların Yapılacağına Dair İlgili Kururnların Terninatları 13-I<'ONAKLAMA A) Şehir İçinde Bulunanlar B) Bölgede Bulunanlar C) Öngörülen Yeni İnşaatlar D) Mevcut veya inşaa Edilecek Konaklama Tesisleri E) IOC Oteli F) Diğer Konaklama Planları G) Konaklarna-Ulaşım Anlaşmaları İle İlgili Bağlantı H) Otelciler Birliği İle Yapılan Anlaşmalar I) Fiyat Politikası 14- ULAŞIM Al) Mevcut Ulaşım Ağı 2) Mevcut Ulaşım Ağında Planlanan Tevsii Çalışmaları (Otobanlar, Karayolları, Ana Demiryolları, Diğer) B) Havaalanları -Uluslararası Havaalanı Sayısı C) Genel Olarak Bölgesel Ulaştırma Altyapısı D) Olimpiyat Ailesi Ulaşırnı E) Ulaştırmadan Sorumlu Kurum 15- TEKNOLOJI 16-MEDYA 19

21 A) IBC (Uluslararası TV Yayın Merkezi), MPC (Ana Basın Merkezi ve Basın Alt Merkezleri) B) IBC, MPC ve Alt Merkezlerin Tanımlanması C) Olimpiyat Sonrası Kullanım D) Oyunlar Dolayısı İle Sunulan Teknik Hizmetler E) Daha Önceki Tecrübeler F) Ev sahibi Yayın Kuruluşu 17- OLIMPIZM VE KÜLTÜR A) Haberleşme ve Eğitim Prograrnları B) Kültür Prograrnları C) Bütçe D) Açılış ve Kapanış Serernonilerin Yerieri E) IOC Oturumunun Yeri Kriterler son derece detaylı olarak ele alınmaktadır. Her biri bağımsız olarak öneme haiz bulunan kriterler içinde finansmanın nasıl sağlanacağı ve Oyunlarla ilgili spor, konaklama, sağlık, medya, ulaşım vb. altyapının durumunu ortaya koyan kriterler öne çıkmaktadır. Aşağıda sunulduğu gibi birbirine benzer dururndaki üç kent içinde OCOG (Olimpiyat Düzenleme Komitesi) bütçesi hemen hemen aynıdır.z 2 Diğer kriterler ve kıyaslamalara ilişkin geniş bir tablo ekte sunulmaktadır. 20

22 TABLO: 2 OLIMPIYAT FINANSMANI VE BÜTÇESi ile ILGILi 2006 ADAYLARININ KARŞILAŞTIRMAS 1) Sermaye SION -!SVIÇRE TORINO -!TALYA ZAKOPANE- POLONYA Yatırım Programı ($) OCOG (Org. 224,8 o 279,0 Komitesi.) Kamu-Özel 3948,2 1294, Toplam 4173,0 1294, ) NaKit AKIŞ Oıimpiyatıara Kalan süre Olimpiyat/ara Kalan süre Tahminleri ve Finansman; Olimpiyatlarakalan süre ve ve Finansman; 7-4 Yıl: Esas olarak TV Finansman; 7-4 Yıl: TV hakları, Yerel hakları, diğer gelirler 7-4 Yıl: Esas olarak TV Sponsorluk, Banka Banka finansmanı hakları, Banka finansmanı finansmanı 3-2 Yıl: Esas olarak TV 3-2 Yıl: TV hakları, TOP,diğer 3-2 Yıl: TV hakları, hakları, diğer gelirler gelirler TOP, Yerel Sponsorluk, diğer gelirler 1-0 Yıl: Esas olarak TV 1-0 Yıl: Esas olarak TV 1-0 Yıl: TV hakları, TOP hakları, diğer gelirler hakları, diğer gelirler ve diğer gelirler + 1,+2 Yıl: Diğer gelirler + 1 Yıl: Esas olarak diğer +1 Yıl: tahmin gelirler edilmemiştir OCOG (Organizasyon Komitesi) Bütçesi Mn $ Gelirler Milyon$ %Pay Milyon$ o/o Pay Milyon$ o/o Pay Televizyon 378,7 %42,0 360,0 %44,2 0,0 %0 ABD 0,0 %0 0,0 %0 250,0 %29,2 Avrupa 0,0 %0 0,0 %0 55,0 %6.4 Japonya 0,0 %0 0,0 %0 15,0 %1,8 Diğer 0,0 %0 0,0 %0 20,0 % ,7 %42,0 360,0 %44,2 340,0 %39,8 TOP 62.4 %6,9 75,0 %9,2 75,0 %8,8 Sponsorluğu Yerel 97,5 %10,8 110,0 %13,5 300,0 %35,1 S ponsorluk Lisans 15.4 %1.7 30,0 %3,6 20,0 %2,3 Hakları Resmi 36,6 %4,1 25,0 %3,1 40,0 %4,7 Tedarikçiler 211,9 %23,5 240,0 % ,0 %50,9 Hatıra Para 22.4 %2,5 5,0 %0,6 20,0 %2.4 Prog. Hatıra Pul, 2,0 %0,2 0,0 %0 1,0 %0,1 Kart vb. Posta Aktiviteleri Piyango 13,2 %1,5 70,0 %8,6 1,0 %0,1 37,6 %4,2 75,0 %9,2 22,0 %2,6 Bilet Satışları 48,1 %5,3 45,0 %5,5 15,0 %1.7 21

23 Mılyon l % Mılyon $ % Mılyon $ % Bağışlar 0,0 %0 0,0 %0 5,0 %0,6 Varlıklar 1058,6 %11,7 10,0 %1,2 5,0 %0,6 Subvansiyonlar 66,9 %7,5 60,0 %7,4 33,0 %3,8 (Ulusal, Bölgesel Ve Yerel Düzeyde) Diqer 52,7 %5,8 25,0 %3,1 0,0 %0 225,2 %25,0 95,0 %11,7 43,0 %5,0 oplam Gelir 901,5 % ,0 % ,0 %100 GiDERLER Sermaye Milyon$ % Milyon$ % Milyon$ % Yatırımları -Spor tesıslerı 82,5 1%9,2 0,0 %0 101,4 %12,0 -Olimpiyat köyü 90,4 %10,0 0,0 %0 57,6 %6,8 -Medya merkezı 51,9 l 0 /o5,7 0,0 %0 120,0 %14,2 -Diğer 0,0 %0 0,0 %0 0,0 %0 224,8 j%24,9 0,0 %0 279,0 %33,0 Faaliyetler Müsabakalar 145,5 1%16,1 140,0 %17,9 60,0 %7,1 Olimpiyat Köyü 85,7 %9,5 50,0 %6,4 60,0 %7,1 Medya Merkezi 110,1 %12,2 110,0 %14,2 160,0 %18,9 Seremoniler, 21,5 1%2,4 43,0 %5,5 26,0 %3,1 programlar Tıbbi hizmetler 11,2 %1,2 5,0 %0,6 10,0 %1,2 Catering 14,1 %1,6 25,0 %3,2 25,0 %3,0 Ulaşım 43,9 %4,9 34,0 %4,4 25,0 %3,0 Güvenlik 25,9 %2,9 11,0 %1,4 20,0 %2,4 Engelliler oyunları 5,4 %0,6 12,0 %1,5 25,0 %3,0 Tanıtım 35,7 %4,0 40,0 %5,1 10,0 %1,2 harcamaları Idare 136,2 %15,1 160,0 %20,6 60,0 %7,1 Oyunlar öncesi 5,9 %0,7 40,0 %5,1 30,0 %3,5 aktiviteler ve koordinasyon Diğer 35,7 %3,9 110,0 %14,1 55,0 %6,4 676,7 %75,1 780,0 % ,0 %67,0!Toplam Gider 901,5 % ,0 % ,0 %100 Toplam Gelir 901,5 815,0 855,0!Toplam Gider 901,5 780,0 845,0 Fazla (açık) 0,0 35,0 10,0 22

24 Tarina'nun diğer adaylara oranla avantaj sağladığı kaydedilen unsurlar aşağıda sunulmaktadır: i) Aday kentler içinde sadece İtalyan hükümeti Oyunların finansmanından sorumlu olmayı kabul etmiş, garanti mektubu vermiştir, ii) Tarina'nun Sabit Sermaye Yatırımları (her tür altyapı tesisi) ihtiyacı düşüktür. Kaldı ki, OCOG tarafından gerçekleştirilmesi öngörülen yatırım bulunmamaktadır. iii) Konaklama, ulaşım, otopark, sağlık tesisi vb gibi destekleyici imkanlar daha uygun durumdadır. iv) Tarina'nun tek başına bir avantajı olmamakla birlikte tüm aday kentler sporcu ve idarecilerin ekonomi sınıfı uçak ulaşım giderlerini karşılayarak sübvansiyon uygulamayı taahhüt etmektedirler. 23

25 lll. KIŞ OLiMPiYATLARINI DÜZENLEMENiN FAYDALARI; 1. GENEL 1.1. Tanıtım Telekomünikasyon alanında elde edilen gelişmeler ile medyanın kazandığı güce paralel olarak milyarlarca insana ulaşan televizyon yayınları ile Olimpiyatlar bir ülkenin tanıtımı için büyük olanaklardan biri olarak gözükmektedir. Bir anlamda bu dünyanın en fazla izlenilen, dinlenilen, konuşulan, yazılan olayı dolayısı ile Olimpiyatları düzenleyen ülke gerek yayın organları aracılığıyla, gerekse Oyunlar nedeniyle ülkeye gelen sporcu, seyirci, idareci, basın mensupları ve benzeri katılanlar aracılığı ile görücüye çıkmaktadır. Elde edilen istatistiklere göre yalnızca Oyunlar süresince gün boyunca dünya nüfusunun iki katı kadar insana ulaşan yayınlar "imaj yaratma", kamuoyundaki olumsuz imajı yıkma açısından eşsiz fırsatlar sunduğunu doğrulamaktadır. Ayrıca Oyunlar öncesinde ve sonrasındaki yayınların ise yıllar süren olumlu katkıları bulunmaktadır. Örneğin 1964 yılında Tokyo'da yapılan Oyunlar sırasında Japonya bu fırsatı son derece uygun kullanmış ve o zamana kadar çok geniş bir şekilde yayılmış bul u nan "taklit, kalitesiz mallar üreten Japonya" imajını yıkarak teknoloji yaratan, kaliteli mal üreten bir ülke imajına ulaşmayı başarmıştır. TABL0:3 TELEViZYONLARlN YAYlN SAATLERi Lilehammer 1994 Nagano 1998 ASYA-PASIFIK G.AMERIKA K.AMERIKA G.AFRIKA AVRUPA TOPLAM

26 TABL0:4 TELEViZYONLARlN izleyici SAYISI (Milyon Kişi)3 Lilehammer 1994 Nagano 1998 JAPONYA 759,8 1780,3 KANADA 87, AVUSTRALYA 21,2 49,1 G.KORE 122,6 574,6 G.AFRiKA 1,5 7,2 BREZILYA MEKSIKA 21' 1 95,5 ABD ,8 ispanya 16,2 19,9 FRANSA NORVEÇ 66,2 49,3 EUROSPORT ,7 TOPLAM 10,700 10,200 YAYlNYAPAN ULKE Bölge Altyapısının Gelişimi Bir Kış Olimpiyatı düzenlemek için aday olan bir ülke, bu organizasyonun en önemli koşullarından olan altyapının geliştirilmesi için daha adaylık öncesinden başlayarak yatırımlar yapmak durumundadır. Bu yatırımlar arasında; oyunların yapılacağı spor tesisleri, sporcuların ve seyircilerin tesisiere ulaşımı için mekanik tesisler, başta havaalanı ve demiryolu olmak üzere ulaştırma yatırımları, gelen sporcu, seyirci va görevliler için konaklama tesisleri, sağlık sorunlarının çözümü için sağlık tesisleri, basın yayın hizmetleri için son derece gelişmiş haberleşme sistemi altyapısı, kongre ve basın merkezleri ve bu arada sayılamayacak kadar çok altyapı yatırımı bölgenin çehresini değiştirecektir. Olimpiyatların başvuru, değerlendirme gibi aşamalında belirgin bir takvimi olması dolayısı ile yatırımlar ister istemez kısa bir zaman dilimi içerisinde tamamlanmak durumunda kalacaktır. 3Nagano Olimpiyatlarında gözlemlenen izleyici sayısının düşüklüğü Japonya'nın Avrupa ve ABD'dan çok farklı bir zaman diliminde yer almasına bağlıdır. Türkiye Avrupa ve nispeten ABD ile yakın zaman dilimlerinde yer aldığı için bu konuda avantajlı konumdadır. 25

27 Yatırımların büyüklüğü bugün her açıdan hazır gibi görülen ülkeler için bile devasa boyutlara ulaşabilmekte, milyarlarca$ ile ifade edilmektedir için başvuruda bulunarak ilk iki sırayı alan Torino (İtalya) ve Sion (İsviçre) ile yine adaylardan Zakopane (Polonya)'nin sabit sermaye yatırımları aşağıdaki tabloda kıyaslanmaktadır: TABLO: 5 SABiT SERMAYE YATIRIMLARI SI ON TO RI NO ZAKOPANE ısviçre IT AL YA POLONYA Sermaye Milyon$ % Milyon$ % Milyon$ % Yatırımları Havaalanı 366,2 %9 141,O %10,9 50,3 %5,3 Kara ve 3300,6 %83,6 358,0 %27,7 787,5 %82,7 demiryolları Ziyaretçi 32,1 %1 198,0 %15,3 0,0 %0 konaklama tesisleri Spor alanları 28,2 %0,7 374,0 %28,9 0,0 %0 Olimpik 88,6 %2,2 147,0 %11,3 0,0 %0 köyler MPC/IBC 7,1 %0,2 147,0 %11,3 0,0 %0 (Basın ve Yayın Merkezleri) Diğer 125,4 %3,2 0,0 %0 114,6 %12,0 3948,2 1294,0 952,4 Kısa vadede Olimpik Oyunları düzenlemenin maliyeti bütçe üzerinde negatif değerlere ulaşsa bile yapımı gerçekleştirilen altyapı yatırımları ile Olimpik bölgenin altyapı ihtiyaçları yıl süre ile çözüme kavuşturulmuş olmaktadır. Üstelik oldukça gelişmiş spansorluk programları ile yatırımların önemli bir bölümü çok kısa bir sürede finansman imkanı bulabilmekte, devlet bütçesine fazla bir yük olmamaktadır. Bunun dışında gerek Olimpiyat öncesi altyapı yatırımlarının, gerek Olimpiyat 26

28 Oyunlarına bağlı aktivitelerin, gerekse Olimpiyatlar sonrası başta turizm hareketleri olmak üzere gerçekleştirilecek muhtemel organizasyonlar ve kullanımlar ile bölge ve ülke ekonomisine muazzam bir kaynak sağlanması söz konusudur. 27

29 1.3. Turizm Televizyon yayınlarının da etkisi ile Kış Olimpiyatlarının gördüğü ilgi ve katılım her geçen dönem artmaktadır. Her yeni düzenlenen Olimpiyat bir öncekine göre yapılan yarışmalar, katılan sporcular, biletli izleyici, TV izleyicisi, basın ve yayın mensupları vb açısından gelişim göstermektedir. TABLO: 6 TOPLAM KATILAN ÜLKE, AKREDiTE KATillMCI VE OYUN SAYISI Lilehammer 1994 Naqano 1998 Katılan Sporcular Erkek sporcu Kadın Sporcu Toplam Sporcu Katılan Ülkeler Avrupa Amerika Asya 7 11 Okyanusya 4 2 Afrika 2 2 Toplam Olimpik Sporlar 6 7 Erkekler Yarışları Bayanlar Yarışları ErkektBayan Yarışları 2 2 Toplam Yarı~ar Akredite Olanlar Sporcular Takım idarecileri Diğer idareciler Yayıncılar Basın Toplam

30 Toplam ülkeden sporcuların yarıştığı Oyunlarda görevli personel, güvenlik vb. dahil akredite olarak Oyunlara katılanların sayısı dahi lerle ifade edilmektedir. Sadece bu akredite olan insanların ve yakın çevresinin dahi ülkemizden örnek verecek olursak, Türkiye'nin doğa harikası adı sanı duyulmamış yörelerini öğrenmesinin bile ülkemizde eksikliği duyulan kış turizminin gelişimi için katkıları açıktır. Oyunlar dolayısı ile ülkeye gelen akredite kişiler dışında sayıları yine civarında olduğu ifade edilen izleyicilerin konaklaması için yeni tesisler yapılması gerektiği bilinmektedir. Örneğin 8600 yatağa sahip Lillehammer ve çevresinde Oyunlar nedeni ile daimi yatak sayısında %75 artış yapılarak dolayına ulaşılmıştır. Yapılacak olan tesislerle birlikte diğer mevcut tesislerin de elden geçirilmesi Olimpik bölgelerde çok büyük ve modern bir yatak varlığını beraberinde getirmektedir. Bu son derece büyük kapasiteyi değerlendirebilmek bir sorun olarak ortaya çıksa da aslında Oyunların da getirdiği cazibe ile bölgedeki turizm hareketlerinin artması bu endişeyi giderici mahiyette olmaktadır. Örneğin Avrupa ve Dünyada pek bilinmemekle birlikte 1994 Kış Olimpiyatları düzenleyicisi olan Lillehammer'de yılları arasında turist geeelemeleri sayısında kaydedilen artışla kişi/gece sayısından kişi/gece sayısına ulaşılmış olması sektörde çok önemli bir gelişmeyi işaret etmektedir. Turizm sektörünün bu "devasa organizasyon" dolayısı ile elde ettiği bilgi birikim ve tecrübenin üzerinde ayrıca önemle durulmalıdır Ekonomiye Katkı Gerçekleştirilen altyapı yatırımları çerçevesinde ekonomiye doğrudan giren kaynaklar dışında Olimpiyatların düzenlenmesi öncesi, sırası ve sonrasında yapılan faaliyetler yurt içi üretimi artırmakta ve gayri safi milli hasılaya çok olumlu katkılarda bulunmaktadır. Olimpiyatların gerçekleştirdiği en önemli faydalardan birisi kısa vadede yaratılan pazarın açılımlarını değerlendirmek üzere özellikle Olimpik bölgede girişimcilik ruhunu ateşlemesidir. Sadece Oyunların getirdiği hareketlilik ile belki 29

31 ülke geneli itibariyle önemsiz ancak bölge itibariyle çok önemli yeni girişimler ortaya çıkmaktadır. Herşeyden evvel Oyunlar öncesinde ihtiyaç duyulan altyapı düzenlenmesi, yenilenmesi çalışmaları çerçevesinde gerçekleştirilecek inşaatlar lokomotif sektör olarak çok sayıda alt sektörü harekete geçirmektedir. Oyunlar öncesinde başlatılan tanıtım kampanyaları ile ivme kazanan, oyunlar sırasında tepe noktasına çıkan ve oyunlar sonrasında da azalmakla beraber önceki senelerle kıyaslanmayacak şekilde performansını koruyan turizm ise Oyunlar sonrasında lokomotif sektör olarak aynı işlevi görmekte gıda, giyim, taşımacılık, hediyelik eşya vb lo'larca sektör canlanmaktadır. Oyunlar dolayısı ile yapılacak son derece büyük boyutlu ihaleler bölgede girişimciliği geliştirdiği gibi, yerli malların tercih edilmesi özellikle bölgede üretim kapasite, kalitesinin ve teknolojisinin geliştirilmesi için fırsat yaratmaktadır. ihalelerde pay alabilmek için yabancı-ulusal ve yerel şirketler arasında kurulan ortaklıklarda olimpiyatlar sonrasında da bölgedeki yatırımları özendirici yapısı nedeniyle sermaye oluşumuna katkıda bulunmaktadır. Yapılan araştırmalarda (Lillehammer Oyunlarında) özellikle inşaat sektöründe bölge şirketlerinin yatırımlardan aldıkları payın %47, başkent şirketlerinin payının ise %30 olduğu, kalan yatırımın da çok büyük bir bölümünün ülkenin diğer bölgelerinden şirketler aracılığı ile gerçekleştirildiği sonucu ortaya çıkmaktadır. Uluslararası şirketlerin bu konudaki payları %l'in altındadır. Aslan payını alan inşaat yatırımları dışında açılan ihalelerde Sektörler itibariyle bölge şirketlerinin payı incelendiğinde mobilya(%90), Ulaştırma, Depolama, Tesisler ile Büro ekipman ve malzemelerinde bölge şirketlerinin payının fazlalılığına karşın, başta Medya, Bankacılık, Sigorta, Bilgi İletişim Sistemleri olmak üzere diğer sektörlerde Bölge dışı şirketlerin payları artmaktadır. Bir diğer ifade ile inşaat dışındaki ihalelerin ancak %24'ü bölge şirketlerince gerçekleştirilmektedir. 30

32 Ülke şirketlerinin genel olarak Olimpiyatlarlada ilgili sorulara verdiği yanıtlarda çıkan sonuca göre şirketlerin; o/o 37'si Oyunların kendileri için iş %20' si Rekabet güçlerini artırdığını, olanakları yarattığını, %25'i ihaleler için diğer firmalada işbirliğine gittiklerini ve bu işbirliğini sürdürme eğiliminde oldukları ilgi çekici bulunmaktadır. Yapılan tahminlerde 2002 Salt Lake Organizasyonunun ABD gayrisafi yurtiçi hasılasına etkisinin 2.8 milyar $ olacağını göstermektedir. Sağlanan bu üretim artışı aynı zamanda kişiye yeni istihdam, sağlayacaktır. Bu vesile ile çalışanlara ve iş sahiplerine aktarılacak gelirin 970 milyon $ civarında olacağı hesaplanmaktadır. Ayrıca yerel yönetimler ve devletin gerek satışlar, gerekse çeşitli vergilerle 236 milyon $ gelir elde edeceği öngörülmektedir Eğitim ve işgücü Oyunlar dolayısı ile yapılan maddi yatırımlar yanında insan kaynaklarına yatının yapılması gerektiği gerçeği unutulmamalıdır. Olimpiyatları düzenlemek gibi devasa boyutlardaki bir projeyi hayata geçirmek için organizasyonun evreleri içerisinde iniş-çıkışlar gösteren kişi civarında bir işgücüne ihtiyaç duyulmaktadır. Onemli bir bölümü görevlendirildiği işle ilgili teknik eğitimden geçirilecek bu işgücüne "insan ilişkileri" açısından da temel eğitim, lisan eğitimi, davranış eğitimi vb. sağlanacak olması kalkınma hamlesi için önemli ve gerekli bir nitelikli işgücüne doğru bir adam olarak düşünülmektedir işgücü ihtiyacının çok büyük bir bölümü gönüllüler ve ordu mensupları katkısı ile sağlansa da binlerce kişiye iş imkanı sağlayan Oyunlar tamamlandıktan sonra da bölgede yapılan yatırımların Olimpiyat sonrasında akılcı kullanılması istihdam sorununa kalıcı bir çözüm olabilmektedir. 31

33 1.6. Olimpiyat Sonrası Kullanım Altyapı yatırımları ile gelecek kuşaklara aktarılan çok önemli tesisler ve bilgi birikimi tesislerin Oyunlar sonrası akılcı kullanımı ile birleşince sürekli bir kazanç kaynağı yaratılabileceği gibi bölgenin ve ülkenin değişik sorunlarına çözümler üretilmesi mümkün olabilmektedir. Chamonix(Fransa), St.Moritz(İsviçre), Innsbrück(Avusturya) gibi kış tatil merkezleri olimpiyatlada elde ettikleri ürünlerini on yıllardır Avrupa'daki en çok tercih edilen kış tatil merkezleri olarak değerlendirilmektedir. Mevcut tesisler spor, eğitim, fuar-sergi, öğrenci yurtları, turizm tesisleri, m üze, kütüphane, kültürel etkinlikler ve hatta işyerleri için bir envanter teşkil etmektedir. 2. OLiMPiYATLARlN GELiR KAYNAKLARI Günümüzde Olimpiyat düzenlemenin en büyük gelir etkisi orta ve uzun dönemde prestij ve 1964 Tokyo-Japonya örneğinde daha önce belirtildiği gibi" tanıtım ve imaj düzeltme" olarak ortaya çıkmaktadır. Ülke imajının güçlenmesi, ülke üretiminin, turizminin kısaca ülkenin sahip olduğu her şeyin imajının yükselmesi anlamına gelmekte, bu da ülke mallarına daha fazla dış talep, daha fazla ziyaretçi turist, dünya siyasi ve ekonomik platformunda daha güçlü bir konum ve yeni işbirliği olanakları şeklinde ifadesini bulmaktadır. Soğuk savaş döneminde Doğu ve Batı Blokunun Oyunları alma çabaları buna örnek olarak gösterilebilir. Bunun dışında somut kazançlar olarak Olimpiyatlarda maddi kaynak yaratılması amacıyla çeşitli programlar geliştirilmiş bulunmaktadır; Televizyon; Bunlar arasında giderek artan televizyon gelirleri hiç kuşkusuz ilk sırayı almakta ve elde edilen gelir 1/2 milyar $'ın üzerine çıkmaktadır. 32

34 TABL0:7 TV GELiRLERi (MiLYON$) Lilehammer 1994 Nagano 1998 ABD-CB S AVRUPA-EBU 26,3 7 JAPONYA-JAPAN POOL 12,7 37,5 ASYA-PASiFiK-ABU 0,2 0,54 AVUSTRALYA 5 6,5 C HAN EL 9/7/FOXSPORTS - 2,75 KANADACTV/CBC Y.ZELANDA TVNZ 0,5 0,6 G.AMERiKA 0,5 0,98 AFRiKA SABC/URTNA/ - 0,025 Super Sportinter 0,250 JAMAiKA CVM - 0,01 G. KORE KBS - 0,05 MALEZYA ASTRO - 0,02 DiGERLERi 2,8 - TOPLAM ,5 Sponsorluk; Olimpiyatlarda diğer önemli gelir kaynakları arasında spansorluk ve lisans anlaşmaları da önemli yer tutmaktadır. Bunlar arasında en az TV yayınları kadar önemli olan TOP Programı organizasyoncia anahtar rol oynamaktadır. TOP (The Olympic Partners)- Olimpik Ortaklar Programı olarak tanımlanan program IOC tarafından idare edilmektedir. 198 Ulusal Olimpiyat Komitesi, Olimpiyat Düzenleme Komiteleri ve dünyanın çeşitli Olimpiyat takımları bu programdan istifade eder. Programın özünde 4 yıllık bir dönem boyunca Kış Olimpiyatları Milli Olimpiyat Komitesi haklarının bir paket halinde uluslararası ihaleye çıkarılması (ki, fırma başına bu paketin bugünkü değeri yaklaşık 50 milyon $'dır) ve uluslararası fırmaların IOC ile imzaladığı anlaşmaya dayanarak Olimpik hareketin desteklemesi yatar. Dikkat edilmesi gereken husus hakların IOC tarafından idare edilmesidir. Gelirin paylaşımı değişmekle birlikte genel 33

35 olarak kural %SO' nin Olimpik Harekete, %SO' nin ise Organizasyon Komitelerine (bu rakamın da l/3'ü Kış Olimpiyatları, 2/3'ü Yaz Olimpiyatları Düzenleme Komitesine diye ayrılır) ayrılması dır. Olimpik markaları kullanma hakkına sahip olmak, Olimpiyat Organizasyon Komiteleri ile birlikte pazarlama stratejileri geliştirmek ve Oyunlar sırasında misafir haklarına sahip olmak şeklinde geniş haklara sahip olan TOP spansorları her dönemde değişmektedir. 2002'ye gelinceye kadar 4 adet TOP spansorluk anlaşması imzalanmış olup genel olarak bakıldığında Alkolsüz içkiler, Bilgisayar Finansal hizmetler Telekomünikasyon ekipmanı Yazılı görsel yayınlar Elektrik-Elektronik Teknolojisi Fotoğrafçılık malzemeleri Petrol ürünleri Telefon hizmetleri Sektörlerinden 1 veya 2 fırmanın spansor olduğu ve spansor sayısının toplam 9-10 fırma arasında değiştiği görülmektedir. Örneğin en başarılı organizasyon olarak değerlendirilmekte olan 1994 Lillehammer Kış Olimpiyatlarının dünya çapındaki TOP sponsorları, Coca Cola (Alkolsüz içecekler),kodak (Fotoğrafçılık malzemeleri), Visa (Kredi kartları),bausch & Lomb (Dişçilik, işitme ve optik malzemeleri) Rank Xerox (Fotokopi ve faks cihazları),time/sports Illustrated (Yayınlar) Panasonic (TV ve video ekipmaları) IBM (Bilgisayar) iken, Coca Cola, Sports Illustrated, Visa fırmaları 2002 spansorları arasında da yeralmaktadır. 34

36 TABLO: 8 TOP (ULUSLARARASI SPONSORLAR) GELiRLERiNiN DEGERLENDiRILMESI Lilehammer 1994 TOPLAM ~~RATIL~~ GELIR 350 Milvon Nagano 1998 SOO (TAHMINI) Bunun dışında Olimpiyatları düzenleyen ülkelerin Organizasyon Komitelerinin yetkisinde olan anlaşmalarla kendi ulusal sanayinden sağladıkları sponsorlar.. buluhmaktadır. Bu sponsorlar da genel olarak iki ayrı kategoride değerlendirilmekte, bir bölüm TOP spansorları ile aynı geniş haklar karşılığı imza atarken bir bölüm de daha kısıtlı haklar karşılığında anlaşma yapmaktadırlar. Birinci katagoride organizasyona maddi olanaklar veya teknoloji, ürün, hizmet vs destek veren firmalar bunun bir altında sadece ürün ve hizmet desteği veren firmaların sponsor olduğu programlar bulunmaktadır. Bu konuda Salt Lake City örneğine bakıldığında; OPUS Sponsorlar (ABD'nin Olimpik Varlıkları) programında ilk kategoride finans, teknoloji, ürün ve hizmet desteği veren çeşitli firmalar yeralmaktadır: GM, AT&T, TEXACO, BANK OF AMERICA, BUDWEISER, USWEST, LUCENT TECHNOLOGIES, THE HOME DEPOT, DELTAAIRLINES, SEIKO, BLUEC ROSS BLUE SHIELD, YORK, MARKER SPORTSWEAR, NUSKIN, PHARMA NEX, MONSTER.COM, OPUS Tedarikçileri programında ise doğrudan maddi destek sağlamayan ancak ürettikleri mal ve hizmetler ile Olimpiyatlara destek olan firmalar yer almaktadır: DBM, O.C. TANNER, QUESTAR, KSL TV, KSLII60, HERMANMILLER, COMPASS GROUP, HARRIS, MODERN DISPLAY, MARRIOT, TIC KETS.COM Bu sponsorlar dışında Olimpiyat logo, tema vb., üretiminde kullanma hakkına sahip olan toplam 27 adet lisansör firma yer almaktadır. 35

37 Bilet satışları ; Tüm bu gelir kalemlerinin dışında önemli bir kaynak da bilet satışıdır. Geçmişteki trend sürdüğü farzedilirse Olimpiyatları yaklaşık 1,3 milyon biletlikişinin izleme arzusunda olduğu anlaşılmaktadır. TABL0:9 BiLET SATIŞ TOPLAM Y(~RATIL1~ GELIR Milvon Diğer Kaynaklar; Lilehammer 1994 Nagano (TAHMINI) Oldukça kapsamlı bir pazarlama stratejisi ile Olimpik organizasyonları gelir kaynağı haline getirmek için; Hatıra pulu satışı, Hediyelik eşya satışı, Olimpiyatları yansıtan özellikte yalnızca sınırlı sayıda üretilen (bazı hallerde tek bir adet) ürünlerin ihale yolu ile satılması, Fuar, sergi organizasyonları, Manevi değeri bulunan Olimpik hisse satışları, Yazılı, görsel malzemelerin satışı vb. çok çeşitli yaratıcı kaynaklar ile mali destek sağlanmaktadır. 36

38 Tüm bu bilgilerin ışığında Salt Lake City Olimpiyat bütçesi; 314 milyon $'ı ayni olmak üzere 1330 milyar $'dır. Gelirlerin; %33 Televizyon Yayın Hakları, %24 Mal ve Hizmetler %22 Spansor Finansmanı %12 Bilet Satışı %3 Lisans Hakları %2 Tasfiye %4 Diğer kalemlerinden oluşacağı tahmin edilmektedir. 37

39

40 ll. BÖLÜM ÖRNEK OLAY-1994 LiLLEHAMMER OYUNLARI

41

42 ÖRNEK OLAY-1994 LiLLEHAMMER OYUNLARI 1. TARiHi Lillehammer'de Kış Olimpiyatları düzenleme fıkri ilk kez ı98ı yılı sonlarında Lillehammerde turizm yatırımları olan bir Alman tarafından dile getirilmiştir ancak öneri Lillehammerde halkının çoğunluğu ve özellikle basın tarafından tepkiyle karşılanmış, hatta "deli saçması" olarak nitelendirilmiştir.izleyen kısa dönemde toplumun önderi kişi ve kuruluşlarca da seslendirilmeye başlayan düşünce, ı2 Ağustos ı98ı tarihinde Norveç Hükümeti tarafından oluşturulan İç Bölgeler Komitesi (Inland Committe-bölgeler arası farklılıkların giderilmesi için araştırmalar yapan bir komite) raporu ile de destek bulmuştur. İç Bölgeler Komitesi bulguları üzerine çalışmaya başlayan Lillehammer İdare Konseyi tarafından oluşturulan Komite de "Bölgenin kalkınması için Kış Olimpiyatlarının en uygun yol olacağı, yapılacak olan yatırımlar ile altyapı sorunlarının çözüleceği, ticaret ve turizmin gelişeceği, bölgesel spor klüplerinin ulusal ve uluslararası yarışmalar organizasyonunda uzmanlaşacağı savıyla Olimpiyatların düzenlenmesi için ne/nerede/nasıl/hangi bütçe? ile yapılması gerektiği sorularına cevap olacak bir rapor hazırlamıştır. 28 Ocak ı983'de açıklanan bu raporun değerlendirilmesinin ardından 2 Haziran ı983'de toplanan Lillehammer Belediyesi 42'ye karşı ı3 oyla hükümetin de desteği ile Olimpiyat başvurusunda bulunmak için çalışmalara başlama kararı almıştır. Bu amaçla ı Ekim ı983'de Lillehammer-OL ı992 AS adı altında bir şirket kurularak ı 992 Oyunları için hazırlıklara başlanılmış ancak ı 984 yılında Saraybosna Oyunları sırasında yapılan adaylık başvurusu ı 7 Eylül ı 986 tarihinde Fransa/ Albertville'in galibiyetinin açıklanması ile hüsranla sonuçlanmıştır. Bu sonuçtan yılınayan Lillehammer bu kez Hafıjell'de Alp Yarışlarının yapılacağı Merkez ve Lillehammer' de Buz Hokeyi tesislerinin yapımına başlanarak daha güçlü bir kampanya ile ı994 Oyunları için başvuruda bulunma kararı almıştır. Bir önceki adaylık başvurusu için harcanılan 25 milyon Kron' a karşılık ı 5 Nisan ı 987' de yapılan ı 994 başvurusu için ı,8 milyar Kron hükümet hi besi sağlanmıştır. Başvurunun hemen ardından Başbakanın ağzından Norveç hükümetinin adaylığa tam desteğini teyit eder mektup tüm IOC üyelerine gönderilmiş, Dış İş- 4ı

43 leri Bakanlığı ve başvuru Komitesi temsilcisi IOC üyeleri nezdinde girişimlerde bulunmakla görevlendirilmiştir. Bu dönemde IOC'un 70 üyesi kendi ülkelerinde ziyaret edilirken Başkan Samaranch'ın da aralarında bulunduğu 68 IOC üyesinin Lillehammer'i ziyaret etmesi sağlanmıştır. ıs Eylül ı988'de Norveç Başbakanı ve üst düzey delegasyonun da katıldığı Seul'de yapılan IOC zirvesinde Lillehammer'in ı994 Kış Oyunlarına ev sahibi olacağı açıklanmıştır. 2. idari ORGANiZASYON Oyunlar organizasyonunda esas itibariyle 3 ayrı şirket görev almıştır: i) Lillehammer Olimpiyat Organizasyon Komitesi (LOOC) ii) Belediye İnşaat Şirketi (LOA) iii) Olimpiyat Sonrası Kullanım Şirketi (LOV) Lillehammer Eylül ı988'de ı 7.Kış Olimpiyatlarını düzenleme hakkını elde edince IOC ile Lillehammer, Belediyesi ve Norveç Milli Olimpiyat Komitesi arasında bir sözleşme imzalanmıştır. Bu sözleşme gereği Olimpiyat oyunlarını organize etmek üzere bir Düzenleme Komitesi (LOOC) oluşturulmuştur. Kasım ı988'de oluşturulan LOOC'nin ortaklık yapısında %Sı hisse devlete ait iken %24'5 hisse Lillehammer Belediyesi ve %24,5'u ise Norveç Olimpiyat Komitesi'ne (NOC) verilmiştir. Başvuru süresinde Norveç Parlamentosu Lillehammer Olimpiyatları aldığı takdirde demiryolları, karayollarının ve haberleşme alt yapısının iyileştirilmesi gibi projelere kaynak sağlama yükümlülüğü garantisi vermişti. Lillehammer Belediyesi ise spor arenaları ve diğer tesisleri inşaa taahhüdünde bulununca ı989 yılında Lillehammer Belediyesi tarafından kendi sorumluluğundaki inşaatları gerçekleştirmek için %ıoo'ü Belediyeye ait Lillehammer Olympiskre Anlegg (LOA) inşaat şirketi kurulmuştur. 42

44 Bunun dışında Olimpiyat sonrası inşaa edilen tesisleri işletmek üzere daha önce kurulan Olimpiyat Sonrası Kullanım Komitesi 1990 yılında bir şirket haline getirilerek Lillehammer Olymiavekst (LOV) kurulmuştur. Hükümetle ilişkiler Başkanlığını Kültür Bakanlığının yaptığı, diğer Bakanlıkların ve Olimpik bölge temsilcilerinin yeraldığı Koordinasyon Komitesi aracılığı ile yürütülmüştür Sonbaharında parlamento bu amaçla kurulan üç şirketin (LOOC - LOA ve LOV) Lillehammer OL 94' AS adı altında tek bir yapı altında birleştirilmesini kararlaştırmıştır. Bu üç şirkette bağımsız yapılarını muhafaza edecek ancak tek bir Üst Yönetim Kurulu'na sahip olacaktır. Üst Yönetim Kurulu ise hükümetinin bakanlıklarına ve bölge belediyelerine karşı sorumlu olacaktır. Ancak IOC ile resmi ilişkiler LOOC Yönetim Kurulu tarafından yürütülecektir. Lillehammer Olimpik OL "94 LOOC Organizasyon Komitesi LOV 1=====::::::::?--(Belediyenin inşaat Şirketi) LOA F==::>l (Olimpiyat Sonrası 43

45 ~ ı 1.~----, LOOC AS YÖ:\.I::.UR >+:> >+:>tım-ı-m. ORGANiZASYO\ Y:\ri.S: llll.eha~ 11m.R OL. 94 A~ YÖ~U]M KL RU LL: ~~1Sl-] WVY~~l KO;\"TROL6R ŞEP HALKLA ll1şk.1le INŞAAT Pl\.ZARLAM.-\1 GELtSTlR:ı..iE fo.li:_~ ı!dt11 Fııliyı:~ De~1ek TV \'&)ıı: lan Bo.ım \'~y:n l E~ Sıilil;:ıllBl P!Nolol J>eııL1ıtel ''e ı L YAnı~ S~L.'ıPIPn -I'Iı.zarl.aırıı h)kkri S~oruar ~~ KM&idaıt'ı& T,!ıömleri Gcli~ııei fuıd> o, T\' ~ıı B~~ın \1tl:.. Olimptya.ı: gocmısı kıl~ - Pi!~arıel - ~'Halkh l::.şki\h' ~ Pmoo:l Oıjıınİzıı~)"Qil 1\. l:ı:m. ile niıl;i:ı:r ~'ll l..il!hrıırrıw o~ Hııb-. Mrk Finw.'5a1ın Almılı' IXıl:ı)ıtwıı::ıwoo Projo Y~=li~ru \'(!rıetiın - F!ı&llyeıJ.!rV!ı&ktm Tı:iıılı:riıı ve FQl~ Gc~ll.

46 1991 Sonbaharında yapıda değişikliğe gidilmiştir. LOA Yönetim Kurulu feshedilerek LOOC'nin emrine verilmiştır. LOV'nın Lillehammer OL 94 AS'ye bağlantısı zayıflatılmış ve nihayetinde 1992 Kasımında resmen ayrılarak arenaların olimpiyat öncesi ve sırası işletme sorumluluğu bu şirkete verılmiştir. Bu organizasyon değişikliğinde Kültür Bakanlığı ve Lillehammer OL 94" AS yönetimınin önerisi ile; Yönetim Kurulu Başkanı adına finansal kontrolü güvence altına almak, Norveç Parlamentosu, Kültür Bakanlığı, Yönetim Kurulu ve Yönetim Kurulu Başkanı tarafından belirlenen yetki ve sorumlulukların, kararların, prensipierin uygulanmasını gözetmek, Finansal kontrol ve sonuçları izlemek, İlgili tüm hususların yeterince analiz edildiğinden emin olmak, Belirlenen ve ölçülebilen hedeflerle başarı kriterlerine uyulmasını sağlamak, Finans, Kalite Güvence (teknik sorumluluk dahil), Çevre (teknik sorumluluk dahil) gibi değişik bölümlerin meseleler için bir kaynak ve itici güç olmak amacıyla ayrı ve bağımsız bir kontrol birimi oluşturulmuştur. 45

47 OR.GA. KIZ!'ı.S VON KOMITES 1 Y!'ı.NST 1-t ııet.."ETlciY>.Dr.osı.E' Sılıpl~i lk '. J'ı::IMDl lt; SM\ KA'ı'X.W...UJ:.ı::. 0\ Sp:tulllm s,;rubooı ı Xot.t41arit Thtılırı! Bam ı1:ıil:ıl! ı,amılll11mriıl1ı i

48 3. ORGANiZASYON; BAZI BÖLÜMLER-YAPILANLAR 3.1 FiNANS VE idare Bölüm 3 alt kısımdan oluşmaktadır: 1- Proje İdaresi Bölümü 2- Finans Bölümü 3- İdare Bölümü Olimpiyatları düzenleme çok önemli ve büyük maliyetli, onbinlerce insanın görev aldığı devasa bir projedir. Bu organizasyonun başarılı bir şekilde idaresi hiç kuşkusuz çok eldeki finansal kaynakların sıkı bir şekilde planlanması, kontrollü kullanımı ve zaman - maliyet ilişkisinin iyi kurulması ile mümkündür. Lillehammer OL 94' AS Organizasyon yapısının her idari bölümünde ayrı ayrı bütçe sorumlulukları ve yetki bulunmakla birlikte, Proje İdaresi ve Finans Bölümleri genel yapıda fınans ve bütçe konularında eşgüdüm rolü oynamıştır. Proje İdaresi Bölümü bütçeleri koordine etmiş ve bütçe ve kullanımdaki sapmaları raporlamış, fınans bölümü ise hesapları tutmuş ve para akışını yönlendirmiştir. Bunun yanında Proje Yönetimi. Bölüm. faaliyetlerin planlanması ve rakibinden sorumludur. İdare Bölümü ise, I- O fisler-kira, yapısal değişiklikler operasyonlar II- Malzeme-Büro makineleri ekiprnanın alımı, işletilmesi, tüketim malzemelerinin idaresi. III- Dahili hizmetler-dahili posta hizmetleri, mesaj hizmeti, telefon s antrali hizmetleri. IV- Kantin, 47

49 V- Olimpiyatlar sırası posta hizmetleri Projenin gerçekleştirilmesi için parlamentodan hibe şeklinde bir bütçe sağlanmıştır. Projenin büyüklüğü, zaman gibi kavramlar gözönüne alınarak öncelikle çok iyi organize edilmiş bir proje yönetimi ve yapılacak işlemlerin iyi tanımlanması gereklidir. Bu itibarla; her iş oldukça basit bir şekilde ifade edilmeli, her iş için bir bütçe ayarlanmalı, her iş için bir takvim ayarlanmalı, işlerin gerekli olduğu şekilde tek bir elden koordine edilebilmesi, hesapların kontrolü için her işin bir kodlaması yapılmalı şeklinde prensipler belirlenerek aşağıdaki şekilde bir kodlama takip edilmiştir. SS (Sayı) X (Harf) ss X Fas ıl Fonksiyon Proje Alt Proje örnek: Ol.S.lü.E.17 Ol- Yarışma S- Spor 10- Buz dans ı E- Gerekli Ekipman 17- Buz Makinası 48

50 Finans ile ilgili belirlenen diğer kriterler arasında; bütçelerin tam ve kesin olarak belirlenmesi ve artırma olmaması, bütçelerin takibi için bilgisayar programının baştan seçilmesi sayılabilir. TABLO: 1 O BÜTÇE GELiŞMELERi (1000 Kron) Açıklama Tüm aktivite ve operasyon itibarıyla Yatırım, Rezerv, Ek Gelir Olimpiyat Sonrası Fonu Toplam Oyunlar Büt idari işler Bakanlığı Adalet Bakanlığı Ulaştırma ve Haberleşme Bakanlığı Bakanlıklar Toplamı Toplam Olim.Bütçesi ı Tablo:9 da belirtildiği gibi Norveç Hükümeti tarafından 6 milyar NOK'u doğrudan LOOC'ne, 1 milyarı NOK'u da dolaylı olarak Bakanlıklara olmak üzere bütçe dahilinde 7 milyar NOK bütçe içerisinde Olimpiyat organizasyonuna verilmiştir. Bunun dışında bütçe dışından devletin vermiş olduğu 2.4 milyar NOK ile özel şirketlerin yapmış oldukları 2 milyar NOK ile bütçede toplam gider bölümü 11.4 milyar NOK olmuştur. 49