DİYARBAKIR TİCARET VE SANAYİ ODASI YENİ TEŞVİK MEVZUATI HAKKINDA EKONOMİ BAKANINA HAZIRLANAN RAPOR 2012

Transkript

1 DİYARBAKIR TİCARET VE SANAYİ ODASI YENİ TEŞVİK MEVZUATI HAKKINDA EKONOMİ BAKANINA HAZIRLANAN RAPOR

2 1. Giriş Bölgesel kalkınma veya bölgesel gelişmeler son yıllarda hepimizin üstünde tartıştığı bir konudur.usul ve yöntemlerini tartıştığımız bu konu esasen gündemimize son yıllarda giren bir konu değildir. Cumhuriyetin ilk yıllarından beri bu konu ya görülmek istenmemiş yada hep ötelenmiştir. Avrupa Birliği yapısal Politika arasında Bölgesel Kalkınma Politikaları,özellikle finansal mekanizmaları bakımdan,en önemli olanıdır.avrupa Birliği, döneminde bölgesel kalkınmalarına 347 milyar AVRO ayırmıştır. Bu fonun %75 i AB ortalamasının altında kalan bölgelere ayrılmıştır. Ayrılan fonun kullanma şekli ağırlıklı olarak bölgelerin dezavantajlı durumunu ortadan kaldırmaya yönelik faaliyetleri içermektedir. Türkiye de ise bir çok politikamızın gelişmesinde olduğu gibi Kalkınma Politikaları ve Bölgesel Kalkınma Politikaları da esasen AB katılım için imzaladığımız ilk anlaşma olan 1963 yılındaki Ankara Anlaşmasının sonraki süreçte başlar. Kalkınma Programları adı altında geliştirilen tüm projelerimiz,yerel koşul ve dinamikleri göz ardı edip,tüm ülke genelini homojen yapı kabul ederek hazırlanmıştır.bu yaklaşım tarzı,siyasi istismarlara da uğramasını kolaylaştırmıştır, Netice de elle tutulur, başlangıcı ve bitişi belli olan somut örneklerimiz maalesef azdır. Bölgeler için yatırım ortamının teknik,ulaşım,insan kaynakları vb iyileştirilmesine yönelik tedbirler alınmadan uygulanan teşvik politikaları sonuç vermemiştir. 2.Cumhuriyet Döneminde Güneydoğu ve Doğu Anadolu Bölgesi Politikasına Yönelik Tespitler Cumhuriyetin ilk yıllarındaki bölgemizin verilerini biraz irdelediğimizde esasen bu günden çok farklı bir yapı olmadığını veya değişiklik olmadığını görüyoruz. Mesela, Türkiye kalkınma bankasının bir raporuna göre Sanayi sektörünün ülke içindeki payı 1927 yılında Doğu Anadolulun payı %5.1,Güneydoğu Anadolu nun payı % 7, yılında, Doğu Anadolulun payı %1.6,Güneydoğu Anadolu nun payı % yılında Doğu Anadolulun payı % 1.2,Güneydoğu Anadolu nun payı %2, yılında Doğu Anadolulun payı % 1,5,Güneydoğu Anadolu nun payı % 3,2 dir. Cumhuriyet tarihinden beri sanayi tesis sayısında en dramatik düşüşler D.Anadolu, Güneydoğu Anadolu bölgelerinde gözlenmiştir. Tesis sayısı bakımından Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde cumhuriyet kuruluşundan bu yana %300 civarlarında küçülme olmuştur. Marmara,Ege bölgelerinde oluşan katma değer tüm sanayi sektörlerinde %50 nin üzerindedir. Yani bu şehirler tüm sektörlerde ülke ortalamasının üzerinde gelişme vardır. Gayri Safi Yurtiçi Hasıla Verilerine baktığımız da ise Doğu Anadolulun payı son elli yılda %4.1 den düzenli olarak % 3.5 gerilemiş 2

3 Güneydoğu Anadolu nun payı ise yine son elli yılda % 5,2 den % 5.5 olmuştur. Yıllar ilerledikçe Türkiye ve Dünyanın şartları değişmiş fakat bölgemizin şartları pek değişmemiştir. Nüfus ve yüz ölçüm bakımından ülkenin %20 ye yakın kısmını kaplayan Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi ülke içindeki yarattığı katma değer % 4 kadardır. Doğu ve Güneydoğu illeri kişi başına milli gelir ülke ortalamasından % oranında daha düşüktür. Bölgemiz de işsizlik mesela TÜSİAD raporuna göre % 40 lara kadar çıkmıştır. Bölgelerimizin GSMH katkısı Gaziantep haricinde % 1 civarındadır. İhracat değeri de ülke ihracatının %1 inin altındadır. Ülkemizde kişi başına düşen milli gelir bakımından en gelişmiş bölge(marmara) ile,en düşük olan bölge arasında (Doğu ve Güneydoğu Anadolu ) arasında yaklaşık 8 katlık bir fark vardır. Ülke nüfusunun %20 si olan Güneydoğu ve Doğu Anadolu Bölgesinin milli gelire olan vergi kalemlerindeki katkıları %1 altındadır. Ayrıca yapılan farklı bir araştırmada da Güneydoğu Anadolu Bölgesinin Marmara Bölgesi ile 120 yıl, Ege Bölgesi ile 90 yıllık bir gelişmişlik mesafesi olduğu vurgulanmıştır. TÜİK iller bazında açıkladığı en son verilere göre kişi başına düşen gelir ülke ortalaması 2146 dolardır. Birinci sıradaki Marmara illeri ülke ortalamasından iki kat büyüktür, Güney doğu Anadolu ve Doğu Anadolu bölgesi ise ülke ortalamasından 3 ila 4 kat düşüktür. Toplam 65 il ülke kişi başına düşen gelir bakımından ülke ortalamasından düşüktür. Doğu ve Güneydoğu illerinin tamamı bu kategoridedir doların altında kişi başına geliri olan il sayısı 14 tanedir. Bu illerin tamamına yakını da Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesindedir. 3.Uygulanan Teşviklerin Dağılımı Aşağıdaki tabloda teşvik belgeli yatırımların yıllar itibaren dağılımı görülmektedir. Belge Sayına Göre (ilk 6ay) Sabit Yatırım Tatarlarına Göre (x milyon TL) (ilk 6 ay) Son beş yılda alınan teşvik belgelerinin büyük çoğunluğu tarıma dayalı sanayi ve madencilik sektörüne aittir. 3

4 Bu kapsamda özellikle Tarım Bakanlığının destekleri etkili olmuştur.mermer sektörü de ilimizde daha fazla öne çıkmıştır. Alınan teşvik belgelerinde dikkat edilmesi gereken bir konuda ilimizden alınan teşvik belgelerin de farklı bir yatırım konusunda olmamasıdır. Hammaddesi bölgemizden karşılanan üretim konuları öne çıkmıştır. Belge Sayılarına Göre (x milyon TL) Sabit Yatırım Tutarına Göre (x milyon TL) li yıllar kriz zamanı olması rağmen uygun yatırım zeminin gerçekleşmesine paralel olarak yatırımlar belli bir düzeye çıkmıştır. Bu dönemde alınan teşvik belgelerinin tamamına yakını madencilik ve tarıma dayalı sanayidir. Belge Sayılarına Göre Sabit Yatırım Tutarlarına Göre Teşvik belgeli yatırımların en temel amacı bölgesel gelişmeleri ve bölgeler arasındaki gelişmişlik farklarını azaltmakla beraber,bölgeler arası sektörel dağılımları da amaçlar. Ancak,yıllar itibariyle dikkat edilirse bölgemizin iki temel sektöründe Tarıma Dayalı Sanayi ve Madencilik bile sürdürülebilir bir kalkınma sağlanamamıştır. 4. Bölgesel Farklıları Azaltmak İçin Gerekli Tedbirler Çalışmamızın amacı teşvik kapsamında sağlanan desteklerin teknik bakımdan incelemekten ziyade, Devlet teşviklerinin bölgemizde neden başarılı olamadığının tespiti içindir. Mevcut destekler içinde olan KDV muafiyeti,vergi istisnası,ssk istisnası,arazi tahsisi,gümrük muafiyeti gibi destekler bir kısmının uygulanması oldukça zordur önemlidir. Ancak bu destekler tüm ülke için geçerlidir.bölgeler arası gelişmişlik farklarını azaltacak bir stratejiye sahip değildir. Mevcut uygulamada Türkiye dört bölgeye ayrılmış olsa da pratikte elle tutulur bir çıktısı yoktur. Devlet desteklerinin bölgemizde başarılı olamamasının en önemli sebebi yatırım yapacak altyapının olmamasıdır. Bu altyapı eksikliği yatırırım konularında dezavantajlı bir durum oluşturmaktadır. Diyarbakır için birkaç örnek vermek gerekirse; İlimiz Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinin tam merkezinde olmasına rağmen ulaşım ağı oluşturulmasında planlanan devlet yatırımlarında Ortadoğu ya kadar uzanacak oto yol başka güzergahlardan geçirilmektedir. 4

5 Limana uzaklığımız nedeniyle özellikle tonajlı ürünlerin ihracatında maliyetler çok artmaktadır ve yurtdışında pazar bulmakta zorluk çekilmektedir.bu noktada Devletin bir süspansiyonu hiç olmamıştır. Organize sanayi bölgemizde doluluk oranı %100 e ulaşmasına rağmen altyapı sorunlarının çözümüne yönelik herhangi bir yatırım planı yoktur. Bu kapsamda Diyarbakır da uygun yatırım ortamının gelişmesi için yapılması gereken yatırımlar ve destekleri aşağıda sıralanmıştır. Sivil hava limanının yapılması, Demiryolu hattının OSB den geçmesi için ara istasyon yapılması, İlimize yönelik nakliye desteğinin sağlanması, Finansmana ulaşmada iyileştirmeler olması ve bu çerçevede teminatların gerçekçi oranlara çekilmesi, Hazine bankalarının şubelerinin ilimizde açılması sağlanmalı ve özel yetkilerin verilmesi, İhracat destekleri bölgemizden Ortadoğu ülkelerine yapılacak ihracatlar için düzenlenmeli, Hazine arazilerinin tahsis süreçleri aşırı bürokrasiden arındırılmalı, Kalkınma Ajanslarının mali yapısının güçlenmesi, OSB nin altyapı sorunlarının çözülmesi, SSK istisnasının belli bir süre Devlet tarafından karşılanması, Enerji desteğinin %50 den başlaması, Bölge dışından temin edilen hammaddelere yönelik vergi istisnası getirilmeli, Çekirdek sermayeye veya risk sermayesine yönelik uygulamalar geliştirilmelidir. 5