RUANDA KATLİAMI

Transkript

1 RUANDA KATLİAMI İki filmin (Otel Ruanda ve Kara Nisan ın) konusu da Ruanda daki soykırımdır. Otel Ruanda (Hotel Rwanda) Orta Afrika ülkelerinden olan Ruanda da 1994 yılında yaşanan soykırımı Ruanda Katliamını konu alan, dram ve trajedi türü bir filmdir yılında yönetmen Terry George tarafından çekilen film Kanada, İngiliz, İtalyan ve Güney Afrika ortak yapımı bir filmdir. Film Fransız bir iş adamına ait (Jean Reno) Kigali deki Hôtel des Mille Collines in içinde ve çevresinde geçiyor. Otelin müdürü olan Hutu kökenli Paul Rusesabagina nın ailesinin yaşadıkları filmin ana olaylarından bir tanesidir. Dönemi tam anlamı ile yansıtması açısından film tüm gerçekliği başarılı bir şekilde yansıtmıştır. Her iki filmde geçen olaylar dönemin o kaotik ortamını, insanların etnikleri ve kökenleri nedeni ile nasıl bir soykırıma maruz kaldıklarını gözler önüne seriyor. İki tarafında Afrikalı, Ruandalı olması olayları çok daha karmaşık ve içinden çıkılmaz bir hale sürüklüyor. İnsanlar iki farklı etnik gruba ayrılıyorlar; Hutu ve Tutsi bu iki etnik grup Avrupalıların kışkırtmaları yada daha önceden Avrupalı bazı ülkelerin bu iki etnik gruptan birini diğerine karşı güçlü kılarak onlar üzerine baskı uygulamaları ve bu baskı sonucunda ortaya çıkan güç dengelerinin değişmesi büyük bir çatışmaya sonucunda ciddi sonuçlara varmaktadır. Filmde Belçika, Fransa, İtalya, Hollanda, BM ve Amerika dış politikalarının hangi çıkarlar ya da hangi karanlık ilişkiler ağı ile örüldüğünü üstü örtülü olarak da olsa görmek ve anlamak mümkündür. Avrupalıların çıkan iç savaştan nasıl kaçtıklarını ve Afrikalı beyazların görünürde zenci, düşüncede beyaz olanlar ülkelerini terk etmelerinde yaşanan bu soykırımdan kaçma serüvenleri çarpıcı bir şekilde anlatılıyor. Filmde ayrıca basının, kitle iletişim araçlarının ne kadar önemli olduğu da anlaşılmaktadır. Ruanda Katliamına tepkinin çok düşük düzeyde kalması, BM ve Batılı güçlerin katliam karşısındaki tavırları büyük oranda eleştirilir. Üstelik filmde de geçen oteldeki insanlar kendilerini kurtarmak için geldikleri sandığı Fransız ve diğer Avrupa devletlerinden askerlerinin sadece Avrupa ülkeleri vatandaşlarını alıp götürmesidir. Bir başka açıdan bakıldığında her iki filmde de uluslararası kurumlar tarafından desteklenmediğinde barışçıl güçlerin düştüğü zor durum görülmektedir Bu sonuçalara nedenlerden biri de, özelikle Tutsi bölgelerinde kalan verimli tarım alanlarının Hutularca ele geçirilme isteği de gösterilmektedir. Zengin komşularının mallarını ele geçirmek isteyen Hutuların, özellikle Tutsileri öldürdükleri ve katliamın bir anda yayıldığında, Fransa ve ABD'nin özellikle bölgede katliamı başlatan Hutu'ların

2 engellenebileceği zamanlarda Birleşmiş Milletler'i işlevsiz kılmaya yönelik diplomatik girişimleri bu iddialara temel teşkil eder. Ayrıca Fransa Eski Cumhurbaşkanı François Mitterrand; O ülkelerde bir soykırım yaşanması o kadar da önemli bir şey değil şeklinde açıklamada bulunmuştur. (Le Figaro, 12 Ocak 1998) yılında Ruanda Cumhurbaşkanlığı Muhafızları'nı eğitmek için bölgede bulunan emekli Ulusal Jandarma Müdahale Grubu Komutan Yardımcısı Thierry Prungnaud, devlet radyosu France-Culture e verdiği mülakatta 1992 yılında Fransız askerlerinin Ruandalı sivil milislere atış eğitimi verdiğini gördüm. diyerek Fransa'nın henüz anlaşılamayan sorumluluğuna değinmiştir. Emekli komutan, mülakatı yapan gazetecinin Fransa nın Ruandalı milisleri eğittiğini reddettiğini hatırlatması üzerine Fransa bunu her zaman inkâr etti, başka şeyler gibi. Ama önemli değil, ben doğruluyorum. şeklinde cevap vererek benzer iddialara destek vermiştir. 1 Kara Nisan (Sometimes in April) Afrika nın sömürü düzeni içinde yerinin neye göre belirlendiğini yansıtması açısından önemli bir yapımdır. Kara Nisan'dan öğrendiğimize göre mesele şu: Ruanda genel olarak Hutu ve Tutsi soylarından gelip, yüzyıllar boyu da kardeş kardeş geçinmişlerdir. Zaten ırk 1890 Brüksel Konferansında Ruanda, Almanya idaresine verildi. Başka zengin ülkeler varken, bu ufak ve fakir ülkeden bir çıkarının olamayacağını düşünen Almanlar, 1907 yılına kadar, ülkeye bir idareci bile göndermediler. I.Dünya Savaşının ardından Ruanda, tekrar Belçikalılara verildi. Almanların aksine, Belçikalılar yönetimle daha çok ilgilendiler. Hatta çalışmayla pek alakası olmayan halka, kahve tarlalarında çalışma zorunluluğu; çalışmayanlara da kırbaç cezası gibi yeni kurallar getirdiler. Ruanda soykırımının baş zanlılarından Idelphonse Nizayimana Uganda'da tutuklandı. Eski istahbarat servisi başkanı Nizeyimana söz konusu milis güçlerinin oluşturulmasından sorumlu tutuluyor. Ruanda'da cumhuriyet ilanından kısa bir süre önce 1959'da ölen Kral 3'üncü Mutara'nın eşi Kraliçe Rosalie Gicanda'yı da bu güçlerin öldürdüğü tahmin ediliyor. İnsan Hakları İzleme Örgütü'nün 1999'da hazırladığı rapora göre, milisler evinden aldıkları 80 yaşındaki kraliçeyi bir müzenin bahçesinde vurarak öldürdü. Kenya'dan Demokratik Kongo Cumhuriyeti'ne seyahat etmekte olan Nizeyimana'nın, Uganda'nın başkenti Kampala'da sahte pasaportla yakalandığı bildiriliyor. Nizeyimana'nın Tanzanya'daki Ruanda Uluslararası Ceza Mahkemesi'ne gönderildiğini açıkladı. 1

3 Nizeyimana'nın soykırım ve insanlığa karşı işlenen suçlardan yargılanması bekleniyor. 2 Birleşmiş Milletler, bugün Demokratik Kongo Cumhuriyeti'ndeki insan hakları ihlallerine ilişkin tartışmalı bir raporu yayımlamaya hazırlanıyor. Rapordan sızan bazı bölümlere göre Kongo ve komşusu Ruanda'nın -nispeten Tutsilerin ağırlıkta olduğu- ordusu, etnik Hutulara karşı insanlık suçu işlemekle suçlanıyor. Raporda bu suçların "soykırım" tanımlaması altına girebileceği görüşüne yer veriliyor. Bu suçlamalar, ilk kez bir ay önce sızdırıldığında Ruanda Devlet Başkanı Paul Kagame'nin sert tepkisine yol açmıştı. 1995'te isyancı komutanlardan olan Kagame, Ruanda da etnik Tutsilere yönelik soykırımın sona erdirilmesinde rol oynamıştı. BBC muhabiri Mark Doyle'un aktardığına göre Kagame, BM ile tüm işbirliğini kesme tehdidinde bulundu. Böyle bir girişim, tüm dünya genelinde BM barış gücü operasyonlarına zarar verebilir. Fransa Cumhurbaşkanı Nicolas Sarkozy, ülkesi dahil uluslararası toplumun Ruanda'da 1994 soykırımı sırasında, toplu katliamları önlemekte yetersiz olduklarını kabul etti. Sarkozy, Ruanda'nın başkenti Kigali'yi ziyareti sırasında yaptığı konuşmada ülkesinin soykırım boyutunu görmekte başarısız olduğunu ve Fransa'nın askeri müdahalesinin de geciktiğini söyledi. Sarkozy, Ruanda Cumhurbaşkanı Paul Kagame ile düzenlediği ortak basın toplantısında da olaylardan duyduğu üzüntüyü dile getirdi. Ancak Sarkozy sorumluların cezalandırılmasını umduğunu belirtirken, tam bir özür dilemedi. Sarkozy daha önce de soykırım müzesindeki deftere, "Fransa adına kurbanların önünde saygıyla eğildiğini" yazdı. İlişkiler 2006 yılında bir Fransız yargıcın, eski Ruanda lideri Juvenal Habyarimana'nin uçağının düşürülmesine karıştığı iddiasıyla Kagame'yi suçlaması üzerine gerilmişti. Kagame ise uçağın, cinayetleri meşru kılmak isteyen Hutularca düşürüldüğünü savunmuştu. Kagame'nin liderliğindeki Tutsi isyancılar daha sonra soykırımı sona erdirdiler. Fransa ve Ruanda soykırım konusunda yıllar süren atışmaların ardından diplomatik ilişkileri yeniden kurmuştu. Basında BBC Doğu Afrika muhabiri, Sarkozy'nin ziyaretinin ilişkilerin ilerlediği anlamına geldiğini ancak iki ülke arasındaki uçurumun aşılmasının güç olduğunu aktardı. Ruanda Fransa'yı, 800 bin Tutsi ve ılımlı Hutu'nun 2

4 ölümünden sorumlu aşırılık yanlısı Hutuları eğitmek ve onlara silah sağlamakla suçluyor, Paris ise bunu reddediyor. BBC nin Ruanda Soykırımı nı uluslar arası camiaya ulaştırması; Avrupa ülkeleri, ABD ve BM gibi uluslar arası örgütlerin soykırıma karşı tutumlarının yükselen bir tepkiye maruz kalması, bu ülkelerin uluslar arası kamuoyunu yatıştırma girişimlerinde bulunmalarını sağlamıştır yapımı Otel Ruanda da BM yetkililerinin Barışı korumakla yükümlü olduklarını, barışı kurmakla yükümlü olmadıklarını ifade etmeleri; kitle iletişim vasıtaları ile kamuoyu nezdinde bir aklanma çabası olarak algılanabilir. Yönetmen Terry George un başarılı bir şekilde beyaz perdeye yansıttığı Hotel Raunda soykırımı tamamen hissetmemizi sağlarken içimizden sürekli oteldekilerin kurtulması için dua etmemizi de 3 sağlamaktadır. Bu psikolojinin altında ezilen kitleler Ruanda nın son yüzyıldaki macerasını unutup Hutu ları baş düşman olarak görme eğitimlerini tamamlamaktadırlar. Bu yoğun travmanın içerisindeki izleyici beyaz perdenin önünde arda arda gelen mesaj yağmurunun altına bir önceki kareyi sorgulayamadan adeta yeni bir mesajın travmasını yaşamaya başlamaktadır. Bu katliamın içinde başta Tutsi olan eşi ve çocukları olmak üzere pek çok Tutsiye yardım etme için uğraşan biri vardı: başkent Kigali deki Hotel des Mille Collines in müdürü Hutu kökenli Paul Rusesabagina. İç savaşın gelebileceği boyutu tahmin ettiği için Beyaz zenginlerle iyi ilişkiler geliştiren Rusesabagina, zamanı geldiğinde bu dostlarının ona yardım edeceklerinden emindi. Senaryonun bu kısmı pek çok savaş ve soykırım filminin standart bölümü gibi sırıtıyor. Onca kötülüğün içinde hayata tutunmaya çalışan bir iyi adam karakteri Rusesabagina. Schindler in Listesi adlı yapıttaki iyi adam karakteri ile unutulan Yahudi soykırımının bol Oscar lı ödüllerle 96 yılında hafızamıza nasıl kazındığını, 1989 yılında Yeniden Doğmak dizisi ile Bulgaristan-Türkiye ilişkilerinde Aysel kızımızın uluslar arası gündeme nasıl oturduğunu hatırlatıyor. Bu yapıtlar kitlelerin psikolojisini etkileyerek kamuoyunu yönlendirmek ve siyasi merciler üzerinde baskı oluşturmak adına çarpıcı örneklerdir. Otel Ruanda nın gösterime girmesinin bir yıl ardından 2005 te Kara Nisan (Sometimes in April) adlı yapıtla Raoul Peck benzer yöntemlerle ABD ve Fransa nın soykırımcı olmadığı!!! konusunda insanlık vicdanını iknaya çalışıyor. Filmi izleyenler üzerinde bir ölçme çalışması yapılmadığından ötürü kamuoyunun hangi ölçüde etkilendiğini tespit etmek çok zor görünüyor. Fakat, 20. Yy ın sonunda bu denli büyük bir soykırıma çok ciddi tepkilerin oluşmamasında bu tür kampanyaların etkisi yadsınamaz. 3 ferda fahrioglu hotel ruanda hotel rwanda.html

5 Yapıtların verdiği ana mesajı Tutsi li kız çocuk dillendiriyor: Lütfen beni öldürmelerine izin vermeyin. Söz veriyorum, bir daha Tutsi olmayacağım. Siz hala soykırımın tek sorumlusunun Hutu lar olduğuna ikna olmadınız mı? (Cevap: Yakında Angelina ve Bred gelir sizi ikna eder ) 05 Ocak 2011-Ankara