Küresel Grafitli Dökme Demir Dökümlerinde Hacimsel DeğiĢime Etki Eden Faktörlerin Ġncelenmesi

Transkript

1 6 th International Advanced Technologies Symposium (IATS 11), May 2011, Elazığ, Turkey Küresel Grafitli Dökme Demir Dökümlerinde Hacimsel DeğiĢime Etki Eden Faktörlerin Ġncelenmesi Ġ. Arda 1, S. ġirin 2, M. Çolak 3, R. Kayıkcı 4 1 Anadolu Döküm, Kocaeli/Turkey, ibrahimarda@anadoludokum.com 2 DTS Teknoloji, Sakarya/Turkey, bilgi@dtsteknoloji.com.tr 3 University of Sakarya, Sakarya/Turkey, mcolak@sakarya.edu.tr 3 University of Sakarya, Sakarya/Turkey, rkayikci@sakarya.edu.tr The Effect of Chemical Analysis and Casting Modulus on The Solidification and Volumetric Change of Ductile Iron Castings Abstract The volumetric change during solidification of graphitic cast iron display both shrinkage and expansion which plays key role during feeder design of castings. In this study using cube shaped castings with different modules and chemical analysis the effects of casting modules and chemical analysis have been investigated. Sand casting, thermal analysis, casting simulation and nondestructive testing techniques have been used to investigate shrinkage, expansion and feeding behaviours of the cast parts.results show that, the shrinkage and expansion behaviour of the castings were dependent widely on the casting modules. According to the results, the simulation technique can be used efficiently for designing feeders in ductile iron castings. Keywords Casting modulus, Casting simulation, Ductile irons, Feeder design. K I. GĠRĠġ ÜRESEL grafitli dökme demirler, adlarından da anlaģıldığı gibi dökülmüģ vaziyette çeliğe benzer bir matris içinde dağılmıģ küre Ģekilli grafitlerden oluģan bir yapıya sahiptir. Yapı açısından gri dökme demirden farkı ise grafitlerin seklidir. Küresel grafitli dökme demirin mekanik özellikleri grafit Ģekli ve büyük ölçüde matris yapısı tarafından etkilenmektedir[1]. Küresel grafitli dökme demirler, düģük ergime derecesi, iyi akıģkanlık, dökülebilme, mükemmel iģlenebilme, iyi kesme mukavemeti gibi gri dökme demirin baģlıca avantajları ile çeliğin yüksek mukavemet, tokluk, süneklik, sıcak islenebilme ve sertleģebilme gibi mühendislik yönünden avantajlarını birleģtiren üstün kaliteli mühendislik malzemeleridir[1,2] Dökme demirler, ötektik katılaģma gösterirler. Özellikle lamel grafitli ve küresel grafitli dökme demirler bileģim itibariyle ötektik bileģime daha yakındırlar. Dökme demirlerin katılaģması esnasında grafit çökelmesinden dolayı diğer alaģımların katılaģmasından farklılık gösterirler. Bu yüzden katılaģma mekanizması karmaģık ve besleyici tasarımı zordur. Nerdeyse bütün demir alaģımlarının katılaģmasında olduğu gibi katılaģma süresince östenitik demirde büzülür. Bununla birlikte grafitin çökelmesi katılaģma esnasında yoğunluk farkından dolayı genleģme basıncına neden olur[3-5]. Küresel grafitli dökme demirin katılaģması genellikle grafit nodüllerinin sıvı eriyik içerisinde çekirdeklenmesiyle baģlar ve sıvı içerisinde serbest Ģekilde büyümesi, daha sonra östenit kabuk tarafından çevresi kuģatılmasıyla devam eder. Büyüme daha sonra östenit kabuğunun içine doğru difüzyonla devam eder[2,5,6]. Stefanescu ve arkadaģları yaptığı çalıģmada; katılaģma esnasında oluģan gözeneklerin iki farklı tipe ayrıldığını öne sürmektedir. Bunlardan biri katılaģmanın ilk aģamalarında Ģekillenir, diğeri ise katılaģmanın son kısmında Ģekillenir. Ayrıca bu araģtırmacılar gözenek miktarının, soğuma oranına, grafit nodüllerinin sayısına ve karbon içeriği gibi birçok faktöre bağlı olduğunu ileri sürmüģlerdir. Küresel grafitli dökme demirin katılaģması üzerine yapılan bir çalıģmada, katılaģmanın ilk aģamalarında büzülme meydana geldiği ve sonunda ise genleģme meydana geldiği gözlenmiģtir. KatılaĢmanın ilk aģamalarında olan büzülmenin östenit fazının katılaģmasından, daha sonraki genleģmenin ise katılaģan grafitin çökelmesi ve grafitin özgül ağırlık farkından kaynaklandığı ileri sürülmektedir[2,3]. Küresel grafitli dökme demirlerin katılaģması sırasında oluģan hacimsel değiģim çelik ve alüminyum dökümlerindekinden farklı Ģekilde geliģmektedir[7-9]. Çelik ve alüminyum gibi dökümlerde soğuma ve katılaģma sürecinde yoğunluk artıģına bağlı olarak belirli oranlarda hacimsel küçülme (çekinti) oluģurken dökme demir dökümlerinde birden fazla parametreye bağlı olarak çekinti ve genleģme bir arada görülebilmektedir. Bu parametrelerden en önemlileri; kalıp malzemesi, kimyasal bileģim, alaģımın aģırı ısısı, aģılama kalitesi, dökümün katılaģma zamanı (modül) ve döküm hızıdır[5,10]. Özellikle karmaģık geometri ve farklı kesit kalınlıklarına sahip döküm parçaların yolluk besleyici tasarımı oldukça zordur ve yoğun mühendislik bilgi ve becerisi gerektirmektedir. Ancak bilgisayar teknolojilerindeki hızlı geliģmelere bağlı olarak döküm proseslerinin modellenebilmesi, döküm mikro ve makro yapılarının önemli 344

2 Küresel Grafitli Dökme Demir Dökümlerinde Hacimsel Değişime Etki Eden Faktörlerin İncelenmesi ölçüde tahmin edilebilmesini döküm simülasyon programları sayesinde sağlamaktadır. Döküm simülasyon programları; dökümhanelerde kullanımı hızla yaygınlaģan bir teknoloji olarak döküm kalıplama tasarımını kolay, ekonomik ve doğru yapabilmeye olanak sağlayarak deneme ve yanılma maliyetini ortadan kaldırmaktadır[7,8]. duvarına verilen koniklikler, ölçüleri ve katı model görüntüleri ġekil 2. de görülmektedir. Ayrıca dökümü yapılan parçalar SolidCast döküm simülasyon programında analiz edilerek sonuçlar karģılaģtırılmıģtır. Bu Ģekilde diğer döküm parametreleri sabit tutularak kimyasal bileģim ve modül değiģiminin besleme ve genleģmeye etkisinin incelenmesi amaçlanmıģtır. ġekil 1: a) Tek yönlü hacimsel değiģim gösteren bir alaģımın, b) Küresel grafitli dökme demirin katılaģması sırasında oluģan çekme ve genleģme davranıģlarının Ģematiği[10]. Tek yönlü hacimsel değiģim gösteren bir alaģımın ve dökme demirin katılaģması sırasında ortaya çıkabilecek olası çekme ve genleģme davranıģları ġekil 1 de Ģematik olarak gösterilmiģtir[10]. ġekil den görüldüğü gibi bir küresel grafitli dökme demirin katılaģmasında hacimsel değiģim eğrisi A dan B ve C ye doğru değiģebilmektedir. A ile gösterilen hacimsel değiģim eğrisine sahip bir döküm C ile gösterilen döküme göre daha az çekme gösterecektir. Aynı Ģekilde besleme metali ihtiyacı C ile gösterilen hacimsel değiģim eğrisi gösteren bir dökümde A ile gösterilene göre daha fazla olacaktır. Dökme demirlerin çekme ve genleģme davranıģlarında etkili olan parametrelerin ġekil 1 de gösterilen hacimsel değiģim eğrilerini ne Ģekilde etkilediği geçmiģ çalıģmalarda geniģçe yer almaktadır. Yüksek karbon eģderi, yüksek kalıp rijitliği, yüksek katılaģma zamanı (yüksek modül), yüksek aģılama kalitesi (yüksek nodülarite) ve düģük döküm sıcaklığı (düģük aģırı ısı) eğrileri C den B ve A ya doğru yönlendirirken yüksek döküm sıcaklığı, düģük aģılama ve kalıplama kumu kalitesi ve düģük katılaģma zamanı gibi faktörler hacimsel değiģim eğrilerini A dan B ye ve C ye doğru değiģtirmektedir[2,5.10]. II. DENEYSEL METOD VE MODELLEME Bu çalıģma kapsamında GGG40, GGG60 ve GGG80 olarak üç farklı küresel grafitli dökme demir malzemeden 1 cm, 2,54 cm ve 3,5 cm modüllerinde küp Ģeklinde üç farklı döküm yapılmıģtır. Kullanılan döküm geometrileri seçiminde rol oynayan en önemli etken dökümün herhangi bir bölgesinde (ortasında) normal çelik veya alüminyum gibi negatif çekinti gösteren malzemelerde beslenmesi imkansız bir sıcak nokta oluģturmaktır. Seçilen döküm geometrileri sırasıyla (100mm x 100mm x 100mm) 1cm, (156mm x 156mm x 156mm) 2,54 cm ve (210mm x 210mm x 210mm) 3,5cm modülleri olan küp geometriler olarak planlanmıģ ve imal edilmiģtir. Kalıp içerisinde modelin kalıptan rahatlıkla çıkması için model ġekil 2: Döküm parçaların katı model görüntüleri ve ölçüleri. Kimyasal analizleri Hilger Analytical ve WAS marka optik spektrometreler ile yapılan ve Tablo 1.de verilen alaģımların dökümleri, furan reçineli kalıp içerisine 1380 C de yapılmıģtır. AĢılama iģlemi yapılan sıvı metalin döküme hazır hale getirilmesi cürüf temizleme ve argon ile gaz giderme iģlemleri yapılmıģ ve daha sonra dökümler gerçekleģtirilmiģtir. Ayrıca döküm esnasına çekirdeklenmeyi teģvik etmek için ferrosilis ilavesi yapılmıģtır. Tablo 1: Döküm numunelerinin kimyasal analizleri(%ağ.). Element C Si Mn P S Cr Cu Mg Ni Mo GGG40 3,4 2,4 0,55 0,002 0,004 0,06 0,02 0,041 0,099 0,016 GGG60 3,4 2,3 0,04 0,002 0,006 0,04 0,66 0,048 0,068 0,011 GGG80 3,3 2,2 0,14 0,014 0,007 0,03 1,51 0,053 1,54 0,093 Ġlk etapta modülün küresel grafitli dökme demirlerde beslemeye ve genleģmeye olan etkisini tespit etmek amacıyla yapılan dökümler kalıp içerisinde oda sıcaklığına kadar soğutulduktan sonra parça çıkartılıp kesilerek üzerinde gerekli incelemelerin yapılabilmesi için numuneler alındı. Bu aģamadan elde edilen veriler, sıvı penetrant yöntemi ile tahribatsız muayenelerde kontrol edilerek doğruluğu araģtırıldı. Bu iģlem için öncelikle yüzeyler özel temizleme spreyleri ile uygun Ģekilde temizlendikten sonra ticari olarak kullanılan BETA BT68 penetrant boya temizlenmiģ yüzeyler üzerine uygulanmıģtır. Burada amaç yüzeyde oluģan ve göz ile tespit edilemeyen gözenekleri tespit edebilmektir. Ayrıca sıvı metalin katılaģma esnasında katı-sıvı aralığını, katılaģma için gereken bilgileri almak amacıyla termal analiz deneyleri yapılmıģtır ve elde edilen verilerin ıģığı altında üçüncü aģamada modelleme çalıģmaları gerçekleģtirilmiģtir. Yapılan modelleme çalıģmalarında hedeflenen amaç ise kullanılan döküm simülasyon yazılımında bir modelleme parametresi olan ve besleme mekanizmasını ciddi Ģekilde etkileyen dökümlerin içinde oluģan grafitlerin genleģme ile sıvı metal beslemesine olan ihtiyacının nasıl değiģtiğinin tespit 345

3 İ. Arda, S. Şirin, M. Çolak, R. Kayıkcı edilmesidir. Ayrıca Solidcast döküm simülasyon programı içerisinde, parçanın kimyasal bileģim, modül, aģılama kalitesi ve kalıp rijitliği değerlerine göre çekme zamanı ve yüzde net genleģme ve büzülme değerleri belirlenmiģtir. Bu değerlere göre besleyici tasarım sihirbazı kullanılarak besleyici gerekip gerekmediği ve gerekiyorsa besleyici ölçüleri tespit edilmiģtir. ġekil 3.de örnek bir döküm parça için hacimsel değiģim eğri değerlerinin belirlenmesi, besleyici tasarım sihirbazı sonuçları verilmiģtir. Tablo 2: Dökümlerin boyutsal ölçüm değerleri. Test Döküm Numunelerin Boyutsal Ölçümleri Küp Boyutu Malzeme X Y X1 Y1 Z 100x100 GGG x100 GGG x100 GGG x156 GGG x156 GGG x156 GGG x210 GGG x210 GGG x210 GGG Yapılan ölçümler sonucunda küresel grafitli dökme demirlerde genellikle gözlenen %1 boyutsal küçülme dıģında dökülen numunelerde kayda değer boyutsal değiģiklikler gözlenmemiģtir. Bu sonuçlar kullanılan döküm kumunun ve bağlayıcı reçinenin grafit oluģumuna dayalı döküm genleģmesine yeterince karģı koyabildiğini göstermektedir. ġekil 4: Ölçüm yapılan yerlerin resim üzerinde gösterilmesi. ġekil 3: Solidcast döküm simülasyon programında döküm parçanın, a) hacimsel değiģim değerlerinin belirlenmesi, b) besleyici tasarım sihirbazı. III. DENEYSEL SONUÇLAR VE DEĞERLENDĠRĠLMESĠ A. Gerçek Dökümlerden Alınan Boyutsal Ölçüm Sonuçları ÇalıĢma kapsamında elde edilen döküm numuneler öncelikle boyutsal ölçümleri yapılmıģtır. Boyutsal ölçümler sayesinde kalıp duvarının grafitli katılaģma esnasında oluģan genleģme basıncına gösterdiği dayanım incelenmiģtir. Tablo 2.de her numune için yapılan ölçümlere ait değerler verilmiģ ve bu ölçümlerin yapıldığı bölgeler ġekil 4.de küp geometrisi üzerinde gösterilmiģtir. B. Gerçek Döküm Gözeneklilik Ölçüm Sonuçları 1 cm modüle sahip, GGG40, GGG60 ve GGG80 sınıfı küresel grafitli dökme demir olarak üç ayrı sınıfta dökülen dökümlerde besleyicide bir miktar yüzey çökmesi görülmektedir. Ancak parçanın ısıl merkezi ve besleyicinin alt bölgeleri dâhilinde herhangi bir gözeneklilik gözlenmemektedir. Bu sonuç kenar boyutu 100mm olan ve en küçük modüle sahip küp dökümlerin bir miktar çekme etkisi altında katılaģtığını ancak besleyicilerin bu çekintiyi telafi edebilecek boyutta olduğunu göstermektedir. ġekil 6.da gösterilen 156x156x156mm boyutlarındaki parçalarda herhangi bir porozite belirtisi görünmezken, besleyicilerin üst yüzeylerinde çökme ve merkezlerinde çekinti ve gözenekler gözlemlenebilmektedir. Sadece GGG40 sınıfından dökülen deney numunesinin besleyici bağlantısının bulunduğu bölgede bir miktar çekinti gözlemlenmiģtir. Bu çekintinin muhtemel nedeni besleyici boğaz boyutunun gereğinden büyük yapılmasıdır. Besleyici boğazının 346

4 Küresel Grafitli Dökme Demir Dökümlerinde Hacimsel Değişime Etki Eden Faktörlerin İncelenmesi gereğinden büyük modüle sahip olması küresel grafitli dökme demir dökümlerinde bu tür çekinti boģluklarına neden olmaktadır. ġekil 7 de 210x210x210 mm boyutlarındaki parça herhangi bir porozite gözlenmemiģtir ve modül büyümesine bağlı olarak genleģme artmıģtır. Bu durum besleyicilerin çekinti miktarından gözlenebilir. ġekil 5: 100x100x100 mm ebatlarındaki numunenin, a)ggg40, b)ggg60, c)ggg80 alaģımından dökülmüģ görüntüsü. ġekil 6: 156x156x156 mm ebatlarındaki numunenin, a)ggg40, b)ggg60, c)ggg80 alaģımından dökülmüģ görüntüsü. ġekil 7: 210x210x210 mm ebatlarındaki numunenin, a)ggg40, b)ggg60, c)ggg80 alaģımından dökülmüģ görüntüsü. C. SolidCast Programından Elde Edilen Veriler ve Değerlendirilmesi Bu kısımda farklı ebatlardaki küp Ģeklinde modülleri farklı parçaların Solidcast döküm simülasyon programından elde edilen simülasyon sonuçları ve bunların birbiriyle karģılaģtırmaları verilmiģtir. ÇalıĢmada kullanılan döküm simülasyon programlarına alaģımın soğuma ve katılaģma sırasında oluģan sıcaklığa bağlı hacim değiģimi ile ilgili sınır Ģartları gerçek dökümden alınan veriler doğrultusunda girilmiģtir. Her iki programda da üç farklı alaģım için üç farklı modüldeki dökümleri modellemesi yapılmıģtır. SolidCast simülasyon programında küresel grafitli dökme demirlerin modellenmesinde alaģım farklılığı bileģimde bulunan C, Si ve P içeriğine göre değiģmektedir. ÇalıĢmada kullanılan alaģımların kimyasal bileģimi Tablo 1.de de görüldüğü gibi C, 347

5 İ. Arda, S. Şirin, M. Çolak, R. Kayıkcı Si ve P değerlerine göre yapılan karbon eģdeğerliği hesaplamalarında ( CeĢ = %C + 1/3 %Si + %P ) sonuçlar çok yakın olduğundan simülasyon sonuçları benzer çıkmıģtır. Bu yüzden her bir modül için tek sonuç verilecektir. ġekil 8.a da 100x100x100mm ebatlarındaki döküm numunenin SolidCast programından alınan makro porozite sonuçları görülmektedir. Görüldüğü gibi parça üzerinde herhangi bir çekinti riski mevcut değildir. Bu durum hem gerçek döküm sonuçları hem de modellemeler sonucu doğrulanıģtır. ġekil 8.b de 156x156x156mm boyutlarındaki döküm parça ve ġekil 8.c de 210x210x210mm boyutlarındaki parça için modelleme sonuçları verilmiģtir. gerçek döküm sonuçlarıyla simülasyon sonuçları benzerlik göstermektedir. ġekil 9: 210x210x210mm GGG80 deney parçasının çekinti ve genleģme durumu. Üç farklı modüldeki parçanın termal analiz deneylerinden ve modelleme programlarından alınan sonuçlardan küresel grafitli dökme demir dökümlerinin katılaģma ve çekmebesleme davranıģlarının döküm modülüne bağlı olarak önemli ölçüde değiģmektedir. Yapılan dökümlerde parça ebatlarına bağlı olarak modülün değiģmesi sonucu döküm parçanın hacimsel değiģimi genleģmeye doğru değiģtiği gözlenmiģtir. ġekil 8: a) 1 cm, b) 2,54 cm c) 3,5 cm module sahip döküm parçasından SolidCast programından alınan makroporozite (çekinti) analizi sonuçları. Furan reçine ile birleģtirilmiģ kalıp kumunun kullanılması Ģeklinde yapılan ayarlama ile bilgisayar ortamında yapılan dökümlerde herhangi bir çekinti görülmemiģtir. Sonuçların tamamında besleyicide bir miktar çekinti ve merkezinde çok az bir miktar genleģme görülmektedir. Bu genleģmenin Ģematik olarak açıklandığı ġekil 9.da görüldüğü gibi besleyici memesinin kalınlığı gerekenden bir miktar fazla olduğundan genleģme basıncı meme üzerinden tekrar besleyiciye aktarılmakta ve besleme için gerekli olan basınç kaybedilmektedir. Meme boyutları, sıvı metal ihtiyacını karģılayacak kadar açık kaldıktan sonra genleģme baģladığında katılaģarak sıvı metalin besleyiciye doğru gitmesini engelleyecek Ģekilde yapılmalıdır. Yolluk bağlantısı için genleģme basıncından bu Ģekilde faydalanılabilecek kritik meme ölçüleri modelleme programları tarafından hesaplanabilmektedir. Ayrıca Ģekillerden de görüldüğü gibi IV. SONUÇLAR Küresel grafitli dökme demirlerin katılaģması sırasında oluģan hacimsel değiģim birçok alaģımdan farklı olarak parça modülü, ağırlığı, döküm sıcaklığı, kimyasal bileģim, kalıp rijitliği, aģılama kalitesi, döküm hızı gibi faktörlere bağlı olarak çekinti ve genleģme bir arada görülebilmektedir. Bu durum termal analiz deneyleri ve modelleme programları tarafından tahmin edilebilir. Küresel grafitli dökme demir dökümlerinin katılaģma ve çekme-besleme davranıģlarının kimyasal analize ve döküm modülüne bağlı olarak değiģmektedir. Döküm alaģımının kimyasal bileģiminde en etken faktör karbon eģdeğeridir ve döküm modülünün yükselmesi ile döküm parçaların hacimsel değiģimi genleģmeye doğru değiģmektedir. Yapılan deneylerde kullanılan alaģımların karbon eģdeğeri birbirine çok yakın olduğundan alaģım çeģidinin etkisi çok fazla gözlenmemiģtir. Döküm modülü zamanı etkisinden dolayı küçük dökümlerde kullanılan besleyici gereksinimi büyük dökümlere oranla daha fazla olmaktadır. Benzer Ģekilde büyük hacimli ve büyük modüllü dökümlerde düģük besleyici gereksinimine bağlı olarak daha yüksek verimli dökümler yapılabileceği görülmüģtür. Küresel grafitli dökme demirlerin besleyici tasarımında genleģme basıncı önemlidir ve bu Ģekilde tasarım sayesinde sağlam, verimi yüksek dökümler yapılabilir. Yapılan çalıģma simülasyon analizleri ile gerçek döküm arasında uyum olduğunu göstermiģtir ve modellemeden doğru sonuçlar almak için en önemli etkenin gerçek döküm parametrelerinin sisteme birebir girilmesidir. Bu sonuçlara göre küresel grafitli dökme demir dökümlerinde simülasyon tekniği ile doğru ve etkili besleyici tasarımı yapılabileceği ve döküm kalitesinin ve veriminin yükseltilebileceği görülmüģtür. 348

6 Küresel Grafitli Dökme Demir Dökümlerinde Hacimsel Değişime Etki Eden Faktörlerin İncelenmesi TEġEKKÜR Yazarlar, deneysel çalıģmanın firma içinde yapılmasına izin veren Anadolu Döküm Sanayi A.ġ. Kocaeli Firmasına teģekkür eder. KAYNAKLAR [1] E.N. ÇavuĢoğlu, Döküm Teknolojisi I, Ġstanbul Teknik Üniversitesi Kimya Metalurji Fakültesi Ofset Atölyesi, Ġstanbul, Türkiye,1992. [2] H. Fredrıksson, A. Stjerndahl, J. Tinoco, On The Solidification Of Nodular Cast Iron And Its Relation To The Expansion And Contraction, Materials Science and Engineering, A , , [3] D.M. Stefanescu, Solidification and Modeling of Cast Iron - A Short History of The Defining Moments, Materials Science and Engineering A , , 2005 [4] J. Lacaze, Solidification Of Spheroidal Graphite Cast Irons: III. MĠcrosegregatĠon Related Effects, Acta mater. Vol. 47, No. 14, pp , 1999 [5] D.C. Schmidt, The Basics of Solidification, Gating and Risering of Cast Irons, AFS Wisconsin Regional Conference, Finite Solutions Inc Slinger WI, February 8, [6] K.M. Pedersen, J.H. Hattel, N. Tiedje, Numerical modelling of thinwalled hypereutectic ductile cast iron parts, Acta Materialia 54, , 2006 [7] R. Kayıkcı, Büyük Kütleli Bir Çelik Parçanın Dökümünde Klasik ve Bilgisayar Destekli Mühendislik Yöntemlerinin KarĢılaĢtırılması, Journal of The Faculty of Engineering and Architecture of Gazi University, Cilt 23, No 2, 2008 [8] M. Çolak, S. ġirin, R. Kayıkcı, Ö. Bilgin, Küresel Grafitli Dökme Demir Dökümlerinde Simülasyon Tekniği Ġle Besleyici Tasarımı ve Uygulamaları, 3. Uluslararası Döküm ve Çevre Sempozyumu (IFES 2009), Ġstanbul, Türkiye, Ocak 2010 [9] ASM Handbook, Vol.15, Castings, ASM International, Metalspark, Ohio, USA, 1988 [10] J.F. Meredith, Solving Porosity Problems in Graphitic Iron Castings, Casting Solutions Pty Ltd Moorebank, NSW, Australia,