20 MART 2012 UMUTTEPE/KOCAELİ

Transkript

1 KOCAELİ ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ SAĞLIKLI BESLENME, OBEZİTE VE DİYABETİN ÖNLENMESİ İÇİN KOCAELİ DE NELER YAPABİLİRİZ? ÇALIŞTAYI 20 MART 2012 UMUTTEPE/KOCAELİ RAPOR Mart 2012

2 Çalıştay Hakkında Bilindiği gibi hem erişkinlerde hem de çocuklarda obezite ve diyabet sıklığı giderek artmakta, obezite ve diyabete bağlı metabolik ve kardiyovasküler sorunlar günümüzün en önemli halk sağlığı sorunlarını oluşturmaktadır. En son verilere göre erişkinlerde obezite sıklığı %32'dir. Toplumun 3/2' si fazla kilolu veya obezdir, başka bir deyişle erişkin toplumun sadece 1/3' ü normal kilodadır. Obezite ile paralel olarak ülkemizde diyabet sıklığıda son 10 yılda % 90 artarak %13.7' ye ulaşmıştır. Çocuklarda ise 616 yaş grubunda obezite sıklığı 8 yılda % 5 den % 10.5 a (yüksek ekonomik grupta % 16.3 e) yükselmiştir. Çocuklardaki şişmanlık büyük ölçüde aburcubur olarak bilinen kalorisi yüksek besinlerin ve şekerli içeceklerin tüketilmesine, hızlı yemek yemeye ve hareketsiz yaşam biçimine bağlıdır. Bu sağlıksız yaşam biçimi erişkin dönemde obezite ve diyabet ile sonlanmaktadır. Erişkin dönemdeki obezite ve diyabetin önlenmesi esas olarak çocukluk ve ergenlik dönemindeki girişimlere bağlıdır. Son yıllarda dikkatler obezitenin ve diyabetin önlenmesi konusuna çevrilmiş, Sağlık Bakanlığı Ulusal bir program hazırlamış, RTÜK TV larda yüksek kalorili besin reklamlarına sınır getirmiş ve son olarak da Milli Eğitim Bakanlığı Okul Kantinlerinde aburcubur besinlerin ve kolalı içeceklerin satışını yasaklamıştır. Ulusal düzeydeki bu önlemlerin yerel düzeyde uygulanması ve illerdeki çalışmalara toplum katılımının sağlanması büyük önem taşımaktadır. Bu düşünceden hareketle Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi, Kocaeli Sağlık Müdürlüğü ve Kocaeli İl Milli Eğitim Müdürlüğü nün işbirliği ve diğer kuruluşların katkısıyla bir yerel Sağlıklı Beslenme, Şişmanlığın ve Diyabetin Önlenmesi programı planlanmıştır. Bu programın hedef grubu okul çağındaki çocuklar, başta gebe kadınlar ve anneler olmak üzere erişkinler olarak belirlenmiştir. Bu programın ayrıntıları üzerinde çalışmak, temel mesajları belirlemek, il düzeyinde yapılacakları planlamak ve gerekli işbirliklerini kurmak üzere bir ÇALIŞTAY düzenlenmiştir

3 Program : Açılış ve Atölye Çalışması konusunda bilgilendirme Anahtar Sunumlar Erişkinlerde obezite ve diyabetin önlenmesi Prof.Dr. Berrin Çetinarslan Arslan Çocuklarda obezite ve önlenmesi Prof.Dr.Şükrü Hatun Sağlıklı Beslenmenin temel ilkeleri Dr.Dyt.Alev Keser Kalp Sağlığı Konusunda Toplum Çalışmaları ve Deneyimler Prof.Dr. Dilek Ural Tartışma Öğle Yemeği Grup Çalışması (Forum) (Sağlıklı Beslenme ve Şişmanlığın Önlenmesi konusunda il düzeyinde yapılacakların belirlenmesi ve önerilerin paylaşılması) Moderatörler: Prof.Dr.Şükrü Hatun Prof.Dr. Berrin Çetinarslan Arslan Dr.Osman Poyraz Hedef grupların kesinleştirilmesi Kapanış Temel mesajlar neler olmalı Okul kantinleri genelgesinin uygulanması konusunda neler yapılabilir? Kantincilerin eğitimi Toplum eğitimi için neler yapılabilir ( Örneğin imamların rolü neler olabilir?) Çocuk ve gençlerin sık gittikleri mekanlarda besinlerin kalorilerinin yazılmasının sağlanması Okullarda yapılabilecek aktiviteler (eğitim programı içine sağlıklı beslenme ve egzersiz mesajları nasıl yerleştirilebilir) Gebe kadınların eğitimi Yerel medyanın rolü Besin endüstrisinin rolü Toplumda egzersizi özendirmek için neler yapılabilir

4 Katılımcılar 1. Prof.Dr.Şükrü Hatun Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi 2. Prof.Dr. Berrrin Çetinarslan Arslan Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi 3. Prof.Dr. Bülent Çoşkun Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi 4. Prof.Dr. Dilek Ural Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi 5. Prof.Dr. Zeynep Cantürk Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi 6. Prof.Dr.İlhan Tarkun Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi 7. Doç.Dr. Filiz Çizmecioğlu Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi 8. Dr.Osman Poyraz Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Sağlık Dairesi Başkanı 9. Dr. Yılmaz Oktay Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Sağlık Dairesi Sağlık Müdürü 10. Nermin Tol Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Başkanı Danışmanı 11. Hikmet Yıldırım Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Yaygın Eğitim Müdürü (KOMEK) 12. Öznur Ceylan Kocaeli Büyükşehir Belediyesi 13. Eylem Tanrıverdi Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatrosu Oyuncusu 14. Mehmet Telorman Kocaeli Büyükşehir Belediyesi 15. Dr.Dyt.Alev Keser Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi 16. Psk. Asuman Bayhan Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi 17. Bayram Erdoğan İl Müftü Yardımcısı 18. Galip Ataman Demokrat Kocaeli Gazetesi 19. Ayla Ergin Kocaeli Üniversitesi Sağlık Yüksel Okulu 20. Şefika Ökten Kocaeli Üniversitesi Sağlık Yüksel Okulu 21. Süleyman Hasanoğlu İl Milli Eğitim Müdürlüğü 22. Salih Aydın İl Milli Eğitim Müdürlüğü 23. Orhan Temiz İl Milli Eğitim Müdürlüğü 24. Serkan Ankun Sağlık Müdürlüğü 25. Özgür İbrahim Özçınar Sağlık Müdürlüğü 26. Ayla Taşkıran Kocaeli Üniversitesi BESYO 27. Turgay Özgür Kocaeli Üniversitesi BESYO 28. Ömür Ramazan Karasakal Tarım İl Müdürlüğü 29. Melike Baydan Kent Konseyi 30. Bahar Süral Novo Nordisk 31. Ömer Diler Kocaeli Ticaret Odası

5 ÇALIŞTAY AKIŞI VE RAPOR HAKINDA Çalıştay, Kocaeli Üniversitesi Rektörü Prof.Dr. Sezer Şener Komsuoğlu ve Tıp Fakültesi Dekanı Prof.Dr. Ali Demircinin konuşmaları ile açıldı. Çalıştay daha sonra katılımcıların kendilerini tanıtmaları ve programdaki sunumlarla devam etti. Her sunumdan sonra, gerek sunumla gerekse çalıştayın odaklandığı temel sorularla ilgili tartışma yapıldı. Öğleden sonraki oturumda ise programda öngörüldüğü gibi Hedef grupların belirlenmesi,temel mesajlar neler olmalı, Okul kantinleri genelgesinin uygulanması konusunda neler yapılabilir? Kantincilerin eğitimi Toplum eğitimi için neler yapılabilir? Çocuk ve gençlerin sık gittikleri mekanlarda besinlerin kalorilerinin yazılması nasıl sağalabilir? Okullarda yapılabilecek aktiviteler (eğitim programı içine sağlıklı beslenme ve egzersiz mesajları nasıl yerleştirilebilir) neler olabilir? Gebe kadınların eğitimi, Yerel medyanın rolü, Besin endüstrisinin rolü, Toplumda egzersizi özendirmek için neler yapılabilir? soruları çerçevesinde katılımcılar görüşlerini belirttiler. Rapor toplantı sunumları ve konuşma notları birlikte değerlendirilerek hazırlandı. Taslak rapor Prof.Dr.Şükrü Hatun ve Prof.Dr.İlhan Tarkun tarafından kaleme alındı, katılımcılara gönderildi ve onların katkıları alınarak son şekli verildi.

6 Halen ülkemizde Cumhurbaşkanlığı himayesinde yürütülen "Diyabeti Durduralım", Sağlık Bakanlığı tarafından yürütülen "Türkiye Sağlıklı Beslenme ve Hareketli Hayat" ve "Türkiye Diyabet Önleme ve Kontrol" programları yürütülmektedir. Çalıştayda Kocaeli ili özelinde sağlıklı beslenme, obezite ve diyabetin önlenmesi için neler konusuna odaklanılmıştır. Toplantının ilk bölümünde Kocaeli Üniversitesi öğretim üyeleri tarafından anahtar sunumlar yapılmış, ikinci bölümde ise önceden belirlenmiş konu başlıkları üzerinde tartışmalar yürütülmüştür. Çalıştay sonunda aşağıdaki kararlar alınmış ve bunların uygulanması için eylem planı benimsenmiştir. SAĞLIKLI BESLENME VE EGZERSİZ DOSTU KOCAELİ PROGRAMI 1. Bugüne kadar Kocaeli' de birçok kurum ve kuruluş diyabet ve obezitenin önlenmesi adına çok sayıda ve başarılı çalışmalar yürütmüştür. Tüm bu çalışmaların aşama kaydederek sürdürülmesi ve daha etkin ve yeni önlemlerin hayata geçirilmesi için bu çabaların "Sağlıklı Beslenme ve Egzersiz Dostu Kocaeli" ( veya Sağlıklı Beslen, Sağlıklı Kal Kocaeli Programı) isimli yeni bir program çerçevesinde koordine edilmesi kararlaştırılmıştır. Bu program bir farkındalık ve eğitim programı olmasının yanı sıra il düzeyinde uygulanacak etkili önlemleri de içerecek şekilde planlanacaktır. Program gerekli görüşmelerden sonra Kocaeli İl Umumi Hıfsıhha Meclisi ne sunularak valiliğin resmi ve kalıcı programı haline getirilecektir. 2. Bu programın tüm toplumu kapsaması hedeflenmekle birlikte öncelikli hedef gruplar: Doğurganlık çağındaki kadınlar, okul öncesi ve okul çağındaki çocuklar, öğretmenler, muhtarlar ve din görevlileri olarak belirlenmiştir TEMEL MESAJLAR 3.Programda aşağıdaki temel mesajların verilmesi uygun görüldü. Yavaş yemek yeme alışkanlığının kazandırılması ve önemi Okullarda kantinden gelişigüzel beslenme yerine yemekhanelerde yemenin özendirilmesi Sade ve kararında yeme kültürünün geliştirilmesi Kolalı ve şeker eklenmiş meyve suları(veya enerji içecekleri) yerine süt, ayran, taze sıkılmış meyve suyu içilmesinin özendirilmesi Evlerde Abur cubur kutularının kaldırılması ve atıştırmaların önlenmesi Doğal ürünlerin kullanılmasının teşviki Başta okul çağındaki çocuklarda olmak üzere her yaşta egzersizin önemi Ekranlara kilitlenmeyin Yemekte buluşmak yerine sporda buluşmak

7 Çay molası yerine hareket molası Şeker,tuz, yağ bağımlısı olmayın TOPLUM EĞİTİMİ VE FARKINDALIK ÇALIŞMALARI 4. Toplum eğitimi ve farkındalığı ilgili aşağıdaki kararlar benimsenmiştir; Obezite ve diyabetin önlenmesi ile ilgili kısa filmler, bilboard reklamları ve hatırlatıcı görseller ( buzdolapları için magnet, takvim vb) hazırlanması (KOÜ Kocaeli BBB) Çocuk ve gençlerin sık gittikleri mekanlarda vitrinlerdeki besinlerin kalorilerinin yazılmasının sağlanması (İl Hıfısıhha Kurulu) Çocuk ve gençlerin sık gittikleri mekanlarda kolalı ve şekerli içecek otomatlarının kaldırılması Din görevlilerinin ( 2000 civarında) ve muhtarların obezite ve diyabetin önlenmesi konusunda eğitilmesi için Kocaeli Üniversitesi ve İl Sağlık Müdürlüğü işbirliği ile bir program oluşturulması. Her mahalle muhtarının kendi sorumluluk alanında seçeceği 34 aileye uygun yer ve zamanlarda eğitim verilmesi (Kocaeli Üniversitesiİl Sağlık Müdürlüğü). Cuma hutbelerine obezite ve diyabetin önlenmesi amacıyla kısa mesajlar yerleştirilmesi (KOÜİl Müftülüğü) Kent kart üzerine uyarıcı sloganlar yerleştirilmesi (Kocaeli BBB) Sağlıklı beslenme ve egzersizin önemi temalı çocuk oyunlarının yazılması ve sahneye konulması (KOÜ Güzel SanatlarKocaeli BBB). KOMEK eğitimlerinde obezite ve diyabetin önlenmesi konusundaki çalışmaların güçlendirmesi (KOMEKKOÜİl sağlık Md) Halk eğitim Merkezlerinde sağlıklı beslenme ve egzersiz eğitimlerinin düzenlenmesi (Halk eğtim MerkeziKOÜİl Sağlık Müdürlüğü) Nikahlar esnasında evlenme cüzdanı ile birlikte bir sağlıklı beslenme ve egzersiz rehberi sunulması (Kocaeli BBB) OKULLARA YÖNELİK ÇALIŞMALAR 5. Okullarda aşağıdaki kararların uygulanması için çalışmalarda bulunulması kararlaştırılmıştır. Okul Müdürlerinin katılacağı eğitim toplantıları yapılması

8 eğitim döneminde eğitime başlayacak 23 okulun pilot okul seçilerek bu okullarda kantin açılmasına izin verilmemesi, öğle yemeği ve ara öğünlerin sağlıklı beslenme uzmanlarının belirleyeceği şekilde eğitim yılı boyunca Kocaeli BBB (Antikkapı) tarafından karşılanması. Bu uygulama sonrası veli ve öğrencilerden geri bildirim alınması. Okul kantincilerinin eğitimi ve valilikçe yapılan denetimlerin güçlendirilmesi Büyük okullardan başlayarak okul yemekhanelerinde besleyici ve lezzetli öğle yemeği sağlanması, bu amaçla valilik ve belediye tarafından bir fon oluşturulması Okul eğitimlerinde tıp fakültesi öğrencilerinden yararlanılması, Tıp Fakültesi Toplumsal Duyarlılık ve Öğrenci Araştırmaları Programının önümüzdeki yıllarda bu konuya odaklanmasının sağlanması Okullarda sabahları eğitim başlamadan önce 1015 dk egzersiz yaptırılması (İl Hıfzısıhha Kurulu kararı) Bütün okullarda çocukların kendi vücut kitle indekslerini hesaplayıp kendi durumlarını yorumlamalarını ( normal, fazla kilolu, şişman) sağlayan bir ödev verilmesi ( KOÜ, Milli Eğitim Müdürlüğü) TOPLUM DÜZEYİNDE EGZERSİZİN ÖZENDİRİLMESİ 6. Toplumda egzersizin özendirilmesi amacıyla aşağıdaki çalışmaların yürütülmesi planlanmıştır; Halka açık alanlarda (Seka Park vb) çocuk ve gençlere yönelik yarışmalı spor organizasyonları düzenlenmesi (Kocaeli BBB, İl spor Md, BESYO) Yaz spor okulları düzenlenmesi (BESYO) Okul spor sahalarının mahalle halkı tarafından kullanılmasının özendirilmesi (İl Hıfzısıhha Kurulu kararı) Büyük kurum, kuruluş ve fabrikalarda spor klüplerinin kurulmasının teşvik edilmesi ve yarışmalı spor organizasyonları düzenlenmesi (İl Hıfzısıhha Kurulu kararı) Evde yapılabilecek egzersizler için görsel içerikli rehberler hazırlanması (BESYO) KISA VADEDE YAPILACAKLAR VE PROGRAMIN BAŞLATILMASI Bu kararların detaylandırma ve uygulama planı olarak aşağıdakiler düşünülmüştür. 1. Çalıştay raporunun katılımcılara sunulması ve katkıların alınması 2. Raporun Kocaeli Valisi ve Büyükşehir Belediye Başkanına sunularak katkı ve onaylarının alınması.

9 3. Raporun ilgili kuruluş ve derneklere bilgi amaçlı iletilmesi (Sağlık Bakanlığı ilgili daire başkanlığı,ttürkiye Diyabet ve Obezite Koordinatörü, Diyabet ve Obezite ile ilgili dernekler vb.) 4.Projenin yürütülmesini sağlayacak ve uygulamaları izleyecek tüm kurumlardan katılımcıların bulunacağı bir komite kurulması 4.Gerekli İl Hıfzısıhha kurulu kararlarının alınması 5. Projenin Nisan ayında Kocaeli ziyareti esnasında kısa şekilde Sn. Cumhurbaşkanına sunulması ve uygun görürse lansmanına davet edilmesi. 6. Gerekli görseller hazırlanması ve eğitim hazırlıkları sonrası 19 Mayıs haftasında projeye başlanması