VERGİ İNDİRİM BELGESİNE SAHİP ENGELLİ SİGORTALILAR İLE BAŞKASININ BAKIMINA MUHTAÇ ÇOCUĞU BULUNAN KADIN SİGORTALILARIN EMEKLİLİĞİ

Transkript

1 12 murat go?ktas-mu?rsel baki:layout 1 11/9/10 3:15 PM Page 181 VERGİ İNDİRİM BELGESİNE SAHİP ENGELLİ SİGORTALILAR İLE BAŞKASININ BAKIMINA MUHTAÇ ÇOCUĞU BULUNAN KADIN SİGORTALILARIN EMEKLİLİĞİ Murat GÖKTAŞ* Mürsel BAKİ ** I-GİRİŞ Engelli kişiler, sağlıklı bireye göre daha zor iş bulmakta, bulduğu işi de sürekli olarak elinde tutamamaktadır. Bu bağlamda engellilerin çalışma ilişkisi kurma ve kurulan ilişkinin sürekliliği açısından diğer kişilere göre dezavantajlı olduğunu söyleyebiliriz. Bu nedenle engellilerin Anayasanın 61. maddesi hükmü doğrultusunda, pozitif ayrımcılığa tabi tutularak korunması gerekir.(güzel ve Öbürleri, 2009, 471) 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu (5510 sayılı Kanun, 2006) hükümlerine göre; sigortalı olarak işe başlamadan önce malûl olanlar ile çalışma gücü kayıp oranı %60 ın altında bulunan engelli sigortalıların, erken emekli olma hakları bulunmaktadır. Belirtelim ki; bu hak Anayasanın 61. maddesindeki düzenlemenin 5510 sayılı Kanuna yansıtılmasıdır sayılı Bağ-Kur Kanunu nda (1479 sayılı Kanun, 1971) bağımsız çalışmaları nedeniyle sigortalı sayılan engellilerin, aylığa hak kazanma koşulları için özel düzenlemeye yer verilmemiş, ancak bağımlı çalışmaları nedeniyle 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu (506 sayılı Kanun, 1964) kapsamında zorunlu sigortalı olan engellilere daha erken emekli olma hakkı verilmişti sayılı Kanunun yürürlüğe girmesi ile birlikte yürürlükten kalkan 506 sayılı Kanunun mülga 60. maddesinin (c) bendinde, sigortalı olarak işe başlamadan önce malul olanlar ile sakatlığı nedeniyle vergi indiriminden yararlananların, yaşlılık sigortasından aylığa hak kazanmasında özel düzenlemeler bulunmaktaydı sayılı Kanun ile, yürürlük tarihinden önce sigor- * İstanbul Sosyal Güvenlik İl Müdür Yardımcısı, SGK Başmüfettişi ** İstanbul Sosyal Güvenlik İl Müdürü danışmanı 181

2 12 murat go?ktas-mu?rsel baki:layout 1 11/9/10 3:15 PM Page 182 talı olan bağımlı çalışanların erken emekli olmaya ilişkin haklarında değişiklik öngörülmemiştir. Kanunun, Geçici 10. maddesine göre ilk defa sigortalı oldukları tarihte malul olan sigortalılar ile sakatlığı nedeniyle vergi indiriminden yararlananların, 506 sayılı Kanunda öngörülen aylığa hak kazanma koşulları aynen korunmuştur. Bu yazıda 1 Ekim 2008 tarihinden önce sigortalı olan ve işe girdiği tarihten önce malul olduğu için malullük sigortası kapsamı dışında kalan 4/a sigortalısı engellilerle vergi indirim belgesine sahip 4/a sigortalısı engellilerin yaşlılık aylığına hak kazanma şartları incelenecektir. II- VERGİ İNDİRİM BELGESİNE SAHİP OLAN ENGELLİLERİN EMEKLİLİK ŞARTLARI 193 sayılı gelir Vergisi Kanunu nun 31. maddesine göre, çalışma gücünün asgarî % 80'ini kaybetmiş bulunan hizmet erbabı (4/a ve 4/c sigortalısı) birinci derece sakat, asgarî % 60'ını kaybetmiş bulunan hizmet erbabı ikinci derece sakat, asgarî % 40'ını kaybetmiş bulunan hizmet erbabı ise üçüncü derece sakat sayılmakta ve Gelir Vergisi Genel Tebliği nde belirlenen aylık tutarlar, hizmet erbabının ücretinden indirilmektedir. Kanunda geçen hizmet erbabı lafzı dolaylıda olsa vergi indirim belgesinin sadece ücretle çalışanlara verileceğini hüküm altına aldığından bağımsız çalışan 4/b sigortalılarının vergi indirim belgesi alması mümkün değildir. Belirtmemiz gerekir ki; Tebliğ hükmüne göre 2010 yılı için tespit edilen sakatlık indirimi tutarı, birinci derece sakatlar için 680 TL, ikinci derece sakatlar için 330 TL, üçüncü derece sakatlar için 160 TL olarak belirlenmiştir. (273 seri nolu GV Genel Tebliği,2009) Engellilere tanınan pozitif ayrımcılık ödeyecekleri verginin çalışma gücü tam olanlara nispeten daha az olmasıyla sınırlı değildir. Engelliler çalışma yaşamında, emekli olma şartları açısından özellikle korunmuştur sayılı Kanunu nun Geçici 10. maddesi (1) fıkrası hükmüne göre; 4/a kapsamında sigortalı olup bu Kanunun yürürlük tarihinden önce ilk defa sigortalı olanlardan, sigortalı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarihten önce 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu nun mülga 53. maddesine göre malûl sayılmayı gerektirecek derecede hastalık veya özrü bulunan ve bu nedenle 182

3 12 murat go?ktas-mu?rsel baki:layout 1 11/9/10 3:15 PM Page 183 malûllük aylığından yararlanamayan sigortalılar, yaşları ne olursa olsun en az 15 yıldan beri sigortalı bulunmak ve en az 3600 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olmak şartıyla yaşlılık aylığından yararlanırlar. Kanuni düzenlemeye dikkate edilirse, sigortalı olmadan önce malul sayılan ve 15 yıl sigortalılık 3600 gün prim ödeme şartını sağlayan engelliye bağlanacak aylık malullük aylığı olmadığından, aylık bağlama açısından son 7 yıllık fiili prim ödeme gün sayısına bakılacak, son 7 yıla ait hizmetin fazlası 4/a sigortalılığına aitse aylık bağlanabilecektir. Malullük aylığında olduğu gibi engellinin tabi olduğu son sigortalılık türünün önemi bulunmamaktadır. Kanunu nun Geçici 10. maddesi (2) fıkrası hükmüne göre; Bu Kanunun yürürlük tarihinden önce sigortalı olup bu Kanunun yürürlük tarihinden önce veya sonra sakatlığı nedeniyle vergi indiriminden yararlanmaya hak kazanmış durumda olan sigortalılar hakkında, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun mülga 60. maddesinin (c) bendinin (b) alt bendi ve Geçici 87. maddesine göre işlem yapılacağı hüküm altına alındığına göre, engellilerin 506 sayılı Kanunda öngörülen aylığa hak kazanma koşulları aynen korunmuş bir anlamda Kanundan olumsuz etkilenmelerinin önüne geçilmiştir sayılı Kanun, 506 sayılı Kanunun Geçici 87. maddesine atıfta bulunduğundan, Ekim-2008 döneminden önce sigortalı olan engellilerin, vergi indirim belgesini hangi tarihte aldığının üzerinde durulmaksızın aşağıda belirtilen şartlarla aylık bağlanacaktır. 183

4 12 murat go?ktas-mu?rsel baki:layout 1 11/9/10 3:15 PM Page 184 Sakatlığı Nedeniyle Vergi İndirim Belgesi Alanlarla Sigortalı Olduğu Tarihten Önce Malul Olduğuna Karar Verilenlerin Yaşlılık Aylığı Koşulları III-BAŞKASININ BAKIMINA MUHTAÇ MALUL ÇOCUĞU BULUNAN KADIN SİGORTALILARIN EMEKLİLİĞİ 5510 sayılı Kanun hükümlerine göre daha önceki kanunlarda olmayan yeni bir erken emeklilik düzenlemesine yer verilmiştir. Erken emekliliğe ilişkin yeni düzenlemeye göre, yaşlılık aylığı talebinde bulunan kadın sigortalılardan, başkasının sürekli bakımına muhtaç derecede malul çocuğu bulunanlar, 5510 sayılı kanunun yürürlük tarihinden sonra geçen prim ödeme gün sayılarının dörtte biri prim ödeme gün sayısına eklenmekte ve eklenen bu süreler ayrıca emeklilik yaş hadlerinden indirilmektedir. Kanunun 28. maddesindeki bu yeni düzenlemeyle, başkasının bakımına muhtaç malul çocuğu bulunan kadın sigortalıların daha erken emekli olması söz konusudur. Bu hak Kanunun yürürlük tarihinden sonra geçecek sigortalılık süreleriyle sınırlıdır.(güzel ve Öbürleri, 2009, 471) Belirtelim ki; prim ödeme gün sayısına eklenen ve yaştan indirilen bu süre ayrıca ilk defa sigortalı olunan süreden geriye götürülmez. Başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malul çocuğu bulunan kadın sigortalıların prim ödeme gün sayılarının dörtte birinin, prim ödeme gün sayıları toplamına ekleneceği ve eklenen bu sürelerin emeklilik yaş hadlerinden indirilmesinde; 184

5 12 murat go?ktas-mu?rsel baki:layout 1 11/9/10 3:15 PM Page 185 -Kadın sigortalının sigortalılık başlangıcının 5510 sayılı Kanunun yürürlük tarihinden önce veya sonra olmasına, -Çocuğun doğum tarihine, ölmesi halinde ölüm tarihine, -Başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malul durumda olma halinin başlangıç ve bitiş tarihine, -Çocuğun evli olup olmadığına, Kadın sigortalı boşanmış ise velayetin kadın sigortalıda olup olmadığına bakılır. Kadın sigortalının çocuğunun doğum tarihi dikkate alınarak, çocuğun maluliyetinin işe giriş tarihinden önce olması halinde; işe giriş tarihinden, sonra olması halinde ise maluliyet tarihinden itibaren Kanunun erken emekliliğe ilişkin hükümleri uygulanır. Şayet çocuğun başka birinin bakımına muhtaç derecede malullüğü 1 Ekim 2008 tarihi öncesinde oluşmuşsa bu durumda kadın sigortalının 1 Ekim 2008 tarihinden sonra primi ödenen sürelere ilave edilecek ve yaştan indirilecek sürelerin hesabında başlangıç olarak 1 Ekim 2008 tarihi dikkate alınır. Güzel, Okur ve Caniklioğlu na göre, Erkek sigortalının da başkasının bakımına muhtaç derecede malul çocuğu varsa ve çocuğa bakacak kimse olmadığı için (annenin ölmesi, boşanma v.b.) çocuğa bakacak başka kimse yoksa, çocuğun bakımını da erkek sigortalı üstleniyorsa, bu haktan erkek sigortalıyı yararlandırmak gerekir. Zira, diğer sigortalılara göre daha erken emekli olmayı meşrulaştıran ve objektif açıdan haklılaştıran neden, çocuğun başkasının bakımına muhtaç derece engelli olması ve bakımın yerine getirilmesidir. Bakımın erkek yada kadın tarafından üstlenilmesinin önemi yoktur. Asıl olan bakıma muhtaç malul çocuğun bakımının üstlenilmesidir. (Güzel ve Öbürleri, 2009, 476) VI-SONUÇ 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu hükümleriyle, sigortalı olarak işe başlamadan önce malûl olan, çalışma gücü kayıp oranı %40 ın üzerinde bulunup vergi indirim belgesi alan ve başkasının sürekli bakımına muhtaç derecede malul çocuğu bulunan kadın sigortalıların daha erken emekli olmaları sağlanmıştır. Sigortalı olarak işe başlamadan önce malûl olan 185

6 12 murat go?ktas-mu?rsel baki:layout 1 11/9/10 3:15 PM Page 186 veya çalışma gücü kayıp oranı % 40 ın üzerinde bulunup vergi indirim belgesi alan sigortalıların işe giriş tarihinin 5510 sayılı Kanunun yürürlük tarihi öncesi olması halinde, 506 sayılı Kanunda düzenlenen uygulama aynen devam edeceğinden sigortalıların olumsuz etkilenmeleri önlenmiştir. KAYNAKÇA Güzel, Ali [ve öte.] (2009) Sosyal Güvenlik Hukuku. İstanbul: Beta Yayınevi Maliye Bakanlığı ( ) 273 Seri Nolu Gelir Vergisi Genel Tebliği. Ankara: Resmi Gazete (27447 sayılı) T.C. Yasalar. ( / ) 506 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu. Ankara: Resmi Gazete (11766 ve sayılı) T.C. Yasalar. ( ) 1479 sayılı Bağ-Kur Kanunu. Ankara: Resmi Gazete (13956 sayılı) T.C. Yasalar. ( ) 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu. Ankara: Resmi Gazete (26200 sayılı) 186