KONUK YAZARLAR: YAVUZ SEMERCİ - GAZİ ERÇEL

Transkript

1 YIL: 5 SAYI: 19 NİSAN 2011 OPSİYONLAR İÇİN GERİSAYIM Piyasanın dört gözle beklediği opsiyonlar için son aşamaya gelindi VADELİ PİYASA ANTİBİYOTİK GİBİDİR İş Portföy Genel Müdürü Gürman Tevfik ten yatırımcılara öneriler... KDV TEREDDÜDÜ ÇELİĞİ ERİTİYOR Çelik İhracatçıları Birliği Başkanı Namık Ekinci VOBJEKTİF e açıklama yaptı Ev hanımları, emekliler, öğrenciler... VOB un yarışmasında paralarını bir ayda üçe katladılar PIYASANIN TOZUNU ATTILAR KONUK YAZARLAR: YAVUZ SEMERCİ - GAZİ ERÇEL

2

3 YÖNETİM KURULU BAŞKANI NIN MESAJI IŞINSU KESTELLİ VOB Yönetim Kurulu Başkanı 7 YILDA DÜNYANIN DEV BORSALARI ARASINA GİRDİK Ekonomideki ısınmanın tüm hızıyla sürdüğü, alınan önlemlerin kazançlara etkileri nedeniyle sinirlerin gerildiği bir 4 ay geride kaldı. Türkiye 2010 yılını yüzde 8.9 luk bir büyüme ile tamamladı. Gelişmeler, büyüme hızının bu yıl da yüksek olacağına işaret ediyor. Türk Lirası nda yeni bir değerlenme süreci başladı. İthalat kaynaklı cari açık problem olmayı sürdürüyor. Seçimlere böyle bir atmosferde gidiyoruz. Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsamız (VOB) bu yıl 7 yaşına girdi. Geride kalan süreye ve rakamlara baktığım zaman, Türk girişimcisi adına gerçekten gurur duyulacak bir kurum yarattığımızı görüyorum. VOB un faaliyete geçtiği ilk yıl toplam işlem hacmimiz 3 milyar TL idi yılını 431 milyar TL hacimle tamamladık. Kuruluş yılımıza göre 143 kat büyüdük. İşlem hacmimiz geçen yıl yüzde 30 a yakın bir artış gösterdi. VOB, bu sonuçlarla geçen yıl dünyanın 24 büyük türev borsası arasında yer aldı. 7 nci doğum günümüzü, ulusal basında yayınlanan nazar boncuklu reklam kampanyamızla kutladık. Geride bıraktığımız yıl VOB için kritik eşiklerin aşıldığı bir yıl oldu. Öncelikle, İngiliz Patsystems ın VOB a özel tasarladığı yeni yazılımımız, kullanıma hazır hale geldi. Bu yazılımla borsamızın opsiyonlar başta olmak üzere yeni kontratlarla büyüme perspektifi genişledi. Faaliyet izni için çalışmaların sona yaklaştığı lisanslı depoculuk şirketi ELİDAŞ ın faaliyete geçmesiyle birlikte, VOB da atıl duran tarımsal kontratların yeniden tasarlanarak canlandırılacağını düşünüyoruz. Şubat ayında Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) üyelerinin kur riskinden VOB u kullanarak korunmalarını sağlamak üzere bir tanıtım ve eğitim protokolü imzaladık. İhracatçı şirketleri, düzenlenecek eğitim ve tanıtım çalışmalarına aktif olarak katılmaya davet ediyorum. Profesyonel kadromuz, VOB u daha geniş kesimlerin tanıması amacına hizmet için Mart ayında bir sanal portföy yarışması düzenledi. Yarışmada derece alanlara ödüllerini İzmir de düzenlenen bir törenle verdik bizim için stratejik bir yıl. Eğer kontrolümüzde olmayan büyük bir sorun yaşamazsak yakın bir gelecekte opsiyonlara başlamayı umut ediyoruz. Her şey yoluna girdiğinde bizi yeni bir boyuta taşıyacak opsiyonlarla birlikte küresel arenanın önemli aktörlerinden biri olmayı hedefliyoruz. Saygılarımla... NİSAN 2011 VOBJEKTİF 3

4 İÇİNDEKİLER 10 Piyasanın tozunu attılar VOB un düzenlediği VOBXGame yarışmasında bir ev hanımı bir ayda parasını tam üçe katladı. 16 Röportaj: Gürman Tevfik İş Portföy Genel Müdürü nden yatırımcılara vadeli ve opsiyon piyasalarına ilişkin önemli ipuçları. 24 Opsiyonlar yolda Piyasanın derinleşmesi açısından dört gözle beklenen opsiyonlar için geri sayım devam ediyor Röportaj: Namık Ekinci Çelik İhracatçıları Birliği Başkanı lisanslı depoculuğun önündeki tek engeli açıkladı. Fındıkta depo devrimi Fındığın başkenti Giresun lisanslı depo için ilk adımı attı. Sonraki aşama vadeli işlem kontratları. 48 Röportaj: Işınsu Kestelli İzmir Ticaret Borsası Başkanı Işınsu Kestelli 120 nci yılını kutlayan borsanın faaliyetlerini anlattı. 52 Dodd-Frank Yasası Yeni yasa denetime ve düzenlemeye tabi olmayan tezgahüstü piyasalara şekil vermeyi hedefliyor. 58 Corporate Metrics Tüm şirketlere sistematik riskin yönetimi açısından büyük avantaj sağlayan modelleme bilanço sağlığı açısından kiritik önem taşıyor. SAYI: 19 NİSAN 2011 SAHİBİ Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası A.Ş. TEMSİLCİ Çetin Ali Dönmez SORUMLU MÜDÜR Şamil Demirkan MAHİYETİ İktisadi konular YAYIN TÜRÜ Yerel Süreli Yayın YÖNETİM YERİ Akdeniz Caddesi Birsel İş Merkezi No: 14 K: 6 Alsancak İZMİR Tel: Faks: e-posta: vob@vob.org.tr TASARIM-İÇERİK-REKLAM SEM YAYINCILIK Büyükdere Caddesi Öztürk Sokak Akabe İş Merkezi No: 1/A Mecidiyeköy/İstanbul Tel: GRAFİK VE BASIM YERİ Türk Medya Kampüs Davutpaşa Caddesi No:34 Topkapı/İstanbul 34 4 VOBJEKTİF NİSAN 2011

5 VOB GENEL MÜDÜRÜ NÜN MESAJI ÇETİN ALİ DÖNMEZ VOB Genel Müdürü KORE VE RUSYA TAMAM ŞİMDİ SIRADA ÇİN VAR... Bu yıl 4 Şubat ta yedinci yılımızı kutladık, bu vesileyle bilinirliğimizi arttırmak amacıyla ulusal ve yerel basında reklamlarımız yer aldı. Aldığımız olumlu tepkiler ve kutlama mesajları için buradan ayrıca teşekkür ediyorum. Yeniliklerimize 2011 yılının ilk üç ayında da devam ettik. Resmi web sitemizi önce Kore diline daha sonra da Rusça ya çevirdik, sitemizin Çince versiyonunu hazırlıyoruz, yakında duyurusunu yapacağız. Maalesef yazılım çalışmalarımızda planlanan süreleri tutturamadık. İlk çeyrekte eğitimlere başlamayı planlıyorduk ama biraz gecikme var, umuyorum Mayıs ayından itibaren eğitimlere başlıyor olacağız yılının ilk üç ayını tamamladık, geçen yıla göre işlem hacmimiz 2010 yılının ilk üç ayına kıyasla yüzde 25 civarında arttı. Ancak özellikle döviz sözleşmelerindeki artış oranı ilk üç ay içinde yüzde 200 ün üzerinde. Bu artışta 2010 yılının son ayında açtığımız Euro/Dolar vadeli işlem sözleşmesinin de önemli katkısı oldu. Bu sene döviz sözleşmelerinin geçen seneye göre belirgin artışının devam edeceğini düşünüyorum. Piyasa yapıcılığı sistemini yaygınlaştırmaya devam ediyoruz, son olarak euro/dolar döviz ve dolar/ons altın sözleşmelerinde piyasa yapıcılığı sistemini de devreye aldık, umuyorum piyasa yapıcısı olarak belirlediğimiz üyelerimiz sözleşmelerin likiditesini artırır ve daha geniş bir yatırımcı kitlesine ulaşırız. Uluslararası toplantılara katılmaya borsamızı tanıtmaya devam ediyoruz. Son olarak Mart ayında ABD Florida da yapılan ve türev borsaların üst düzey yöneticileri ile düzenleyici otoritelerin katıldığı konferansta VOB olarak standımız vardı. Borsamızla özellikle teknik işbirliği yapmak isteyen borsalar ve yazılımcı şirketler olduğunu görmek bizleri de sevindiriyor. VOB açısından ilk üç ayın önemli aktivitelerinden biri de VobxGame olarak adlandırdığımız ve gerçek alım satım işlemlerini simüle eden yazılımımızı yatırımcılara sunmak oldu. Bu yazılım kullanılarak sanal paralarla yatırımcıların performanslarını ölçebildiği bir yarışmayı Mart ayında yaptık, bir ekonomi kanalı ile de anlaşarak her hafta gelişmeleri değerlendirdik. Yarışmayı kazananlara da ödül verdik, dergimizin bu sayısında da onlarla yapılan röportajları okuyabilirsiniz. Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) ile de Şubat ayında bir protokol yaptık ve eğitim alanında işbirliğimizi geliştirme yönünde önemli bir adım attık. Protokolü takiben döviz vadeli işlem sözleşmelerinde teminatları azalttık, bununla da yetinmiyoruz. TİM üyesi şirketlerin borsamız uzmanlarına daha kolay erişimini ve gerekirse kur riski yönetiminde danışmalarını kolaylaştırmak için ALOVOB hattı üzerinde de çalışmalarımızı son aşamaya getirdik. Muhtemelen Mayıs ayı gibi devreye alacağız. Piyasamızla ilgili her yeni adımda üyelerimizle istişareye önem veriyoruz. Biliyorsunuz daha önceden VOB da gerçekleşen işlemlerde üye kodlarını herkes görebiliyordu, daha sonra Sermaye Piyasası Kurulu nun talebiyle İMKB de de aynı uygulamaya başlanacağı için bu uygulama kaldırdı. Ancak daha sonra üyelerimizin bir kısmından ve yatırımcılardan bu bilgilerin en azından seans bittikten sonra yayınlanması yönünde bir talep geldi. Bu talebi dikkate alarak ve Sermaye Piyasası Kurulu ile de istişare ederek seans bitiminden itibaren üye bazında net alış satış miktarlarını yayınlamaya başladık, umuyorum bu yeni uygulamamız üyelerimiz ve yatırımcılarımız açısından faydalı olur, bizim de işlem hacmimize olumlu katkıda bulunur. Şimdiye kadar yapabildiklerimiz var, yapmayı planlayıp henüz yapamadıklarımız var. Ayrıca geleceğe dönük önemli projelerimiz, beklentilerimiz var. Yapabildiğimizin en iyisini yapmaya çalıştığımızdan emin olabilirsiniz. Umarım sermaye piyasasına bundan sonra çok daha önemli katkılar sağlayacağız. Geleceğin ülkemiz ve ülkemiz insanı için çok daha iyi olması dileklerimle.. NİSAN 2011 VOBJEKTİF 5

6 DÜNYADAN TÜREVDE MÜTHİŞ SIÇRAMA Russian Trading System (RTS) Fiziki Teslimatlı Buğday Vadeli İşlem Sözleşmesini Mart Ayında İşleme Açtı 15 Mart 2011 de RTS Grup ve OJSC Saint Petersburg Borsası nın ortak işbirliğiyle buğdaya dayalı nakdi uzlaşma ile sonlandırılan bir vadeli işlem sözleşmesi işleme açıldı. Sözleşmenin alım satımı OJSC Saint Petersburg Borsası tarafından düzenlenirken RTS Takas Merkezi ve RTS Uzlaşma Komitesi de sözleşmenin takasını ve uzlaşmasını yapacağını duyurdu. Sözleşmede vade ayları mart, mayıs, temmuz, eylül ve aralık olarak belirlendi. Sözleşme ton başına ruble olarak kote edilirken sözleşmenin vade sonu uzlaşma fiyatı olarak Chicago Board of Trade deki buğday fiyatları kullanılacağı açıklandı. Eurex Avrupa Tipi Alman Hisse Senedi Opsiyonlarını İşleme Açtı Eurex 21 Şubat 2011 de ilk kez Avrupa tipi (sadece vade sonunda kullanılabilen) hisse senedi opsiyonlarını işleme açtı. Önde gelen 11 Alman firmasının hisselerine dayalı opsiyon sözleşmeleri arasında - Allianz, BASF, Bayer, Commerzbank, Daimler, Deutsche Bank, Deutsche Telekom, E.ON, RWE, SAP ve Siemens hisseleri yer alıyor. Daha önce Eurex de sadece Amerikan tipi olan, diğer bir deyişle vade içerisinde istenildiği zaman kullanılabilen opsiyonlar yer almaktaydı. Eurex de Yeni Temettü Vadeli İşlem Sözleşmeleri 24 Şubat itibarıyla dayanak varlığı İngiliz hisseleri olan tek hisseye dayalı yeni temettü vadeli işlem sözleşmeleri EUREX de işlem görmeye başladı. Dolar, Euro ve İngiliz Sterlini üzerinden alım/satımı gerçekleştirilen bu yeni 11 yeni sözleşme nakdi uzlaşmalı olarak sonlandırılırken vade ayları aralık döngüsündeki 5 ardışık yıl olarak belirlendi. CFTC den Türev Piyasalarda Doğrudan Erişim İçin Yeni Kurallar Geçen yıl 6 Mayıs ta yaşanan finansal kriz, risklerin azaltılması konusunda işlem öncesi risk kontrolünün önemini piyasalara bir kere daha hatırlattı. Flash Clash olarak adlandırılan bu olaydan sonra CFTC tarafından kurulan Teknoloji Danışmanlığı Komitesi (Pre-trade Subcommitee, PTS) işlem öncesinde uygulanması gereken kontroller için bazı risk ölçütlerini belirledi. PTS in çalışmasına göre doğrudan erişime izin veren borsalarda fiyat limitleri, gün içi pozisyon limitleri, bir seferde girilebilen maksimum emir miktarı kontrollerinin işlem öncesinde yapılması tavsiye ediliyor. Ayrıca bütün açık emirleri iptal eden ve daha fazla emir gönderimini engelleyen kill button kullanımının var olabilecek riskleri azaltacağı düşünülüyor. Avrupalı Yatırımcı Kospi Sözleşmesine Alıştı Eurex, Kore Borsası nda işlem gören Kospi opsiyon sözleşmelerinin 30 Ağustos 2010 tarihinde çapraz kotasyon ile işleme açılmasından bu yana sözleşmenin üzerinde işlem gerçekleştiğini açıkladı. FIA nın araştırmasına göre 2010 un ilk yarısında işlem gören 1,67 milyar sözleşme ile dünyanın en likit türev ürünü olan sözleşme yabancı yatırımcıdan büyük ilgi görüyor. Eurex de sözleşmenin günlük işlem hacmi gün geçtikçe artırıyor. 18 Ocak ta sözleşmenin 6 VOBJEKTİF NİSAN 2011

7 işlem görmesiyle rekor kıran Kospi sözleşmesi Kore deki işlem saatlerinin dışında Avrupalı yatırımcının işlem yapmasına olanak sağlıyor. Sözleşme süresi bir işlem günü olan türev ürüne ait açık pozisyonlar ertesi gün başında Kore Borsası na transfer ediliyor. BME Hisse Senedine Dayalı Standart Olmayan Türev Ürünlere Takas Olanağı Öneriyor BME nin (Spanish Stock Exchange) türev piyasası MEFF, dayanak varlığı borsada listelenen hisse senetleri olmak şartıyla; vade tarihi, kullanım fiyatı ve uzlaşma koşullarını piyasa katılımcısının belirlediği türev ürünleri kayıt altına almayı teklif ediyor. Yatırımcının risk kontrolleri ve teminat garantisiyle istediği şartlarda pozisyon almasına olanak sağlayacak olan bu yapı ile işlem hacimlerinde artış olması bekleniyor Yılı FIA İşlem Hacmi Verileri Futures Industry Association borsalardaki türev işlem hacmine ilişkin olarak yayınladığı raporda, 2010 yılında bir önceki yıla göre yüzde 25.6 artış ile 22.3 milyar vadeli işlem sözleşmesi ve opsiyonun el değiştirdiğini açıkladı. Bölgeler bazında, Asya-Pasifik ülkelerinde bir önceki yıla göre yüzde 42.8 artış ile 8.86 milyar adet sözleşme ile küresel işlem hacmine en büyük katkıyı sağladı. Bu bölgedeki en büyük katkıyı sağlayan ülkeler arasında Güney Kore, Çin ve Hindistan önde geliyor. Kuzey Amerika da işlem hacmi ise geçen yıla göre yüzde 12.8 artarak 7.17 milyar adet sözleşmeye ulaştı. Kore Borsası ise, Kospi 200 hisse endeksi opsiyonları ile işlem hacmi bakımından dünya liderliğini elinde tutuyor. Borsanın 2010 yılında toplam işlem hacmi bir önceki yıla göre yüzde 20.8 artarak 3.75 milyar adet sözleşmeye ulaştı. İkinci sırada ise Chicago Board of Trade ve New York Mercantile Exchange den oluşan CME Group yer alıyor. CME nin 2010 yılındaki işlem hacmi yüzde 19 artarak 3.08 milyar adet sözleşmeye ulaştı. International Securities Exchange i bünyesinde bulunduran Eurex ise üçüncü sırada yer alırken, Avrupa ve Amerika daki Liffe türev piyasasını, Arca ve Amex opsiyonlarını bünyesinde bulunduran NYSE Euronext dördüncü sırada yer alıyor. VOB ise 2010 yılı sonu itibariyle dünya türev işlem hacmi sıralamasında 26. sırada bulunuyor. NYSE Euronext ve Deutsche Börse Birleşmesi Deutsche Börse ve NYSE Euronext birleşme yönünde karar aldı. Amsterdam da merkezi olacak yeni şirket NYSE Genel Müdürü Duncan Niederauer ve Deutsche Börse Genel Müdürü Reto Francioni tarafından yönetilecek. Deutsche Börse hissedarlarının yeni kurulacak şirketin %60 ına ve geri kalan %40 hisseleri ise NYSE Euronext hissedarlarına ait olacak. Gary Gensler Birleşme ardından 2010 yılı toplam geliri 5.4 milyar dolar olan şirketin dünyanın en büyük borsası olması bekleniyor. NYSE Euronext ve Deutsche Börse birleşmesinin ardından, Euronext Group un hisse senetleri işlem platformu kullanılacak. NYSE Euronext in gelirleri son dönemde, hem ABD hem de Avrupa da hizmet veren borsa operatörlerinin rekabeti nedeniyle düşüş göstermişti. NYSE ile Deutsche Börse birleşmesinin yılda 300 milyon Euro maliyet tasarrufu sağlaması bekleniyor. CFTC Yasal Düzenlemelerdeki Son Tarihe Uyamayacak Commodity Futures Trading Commission tarafından tezgahüstü piyasaların düzenlemesine ilişkin kuralların nihai haline getirilmesi sürecinde gecikmeler bulunuyor. CFTC Başkanı Gary Gensler tarafından yapılan açıklamada, nihai düzenlemelerin Temmuz ayında sonlanmasının mümkün olmayacağı belirtildi. CFTC nin düzenlemelerin kapsadığı swap çeşitlerini ve swap aracıları ve swap katılımcıları için sermaye ve teminat gerekliliklerini tespit etmesi gerekiyor. Düzenlemelerin yılda 600 trilyon dolar tutarında işlem hacmine sahip swaplar üzerindeki etkisini değerlendirmek ise mevcut durum itibariyle erken gözüküyor. NİSAN 2011 VOBJEKTİF 7

8 VOB DAN HABERLER VOB DÜNYAYA AÇILDI İŞLEM HACMİ REKOR KIRDI TİM VE VOB ARASINDA İŞ BİRLİĞİ ANLAŞMASI Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) ve VOB arasında, dış ticaret yapan firmaların döviz kurlarında yaşanan dalgalanmalara karşı VOB u daha fazla kullanmalarını sağlamak amacıyla 15 Şubat 2011 tarihinde işbirliği protokolü imzalandı. Dış Ticaret Kompleksi nde gerçekleştirilen protokole TİM Başkanı Mehmet Büyükekşi ve VOB Yönetim Kurulu Başkanı Işınsu Kestelli imza attı. İş birliğinin amacı ihracatçıların özellikle döviz kuru riskinden VOB sözleşmeleriyle kendilerini nasıl koruyabilecekleri konusunda bilgilendirmek. AKDENİZ İHRACATÇILAR BİRLİĞİ TANITIM TOPLANTASI TİM ve VOB ortak işbirliği protokolü kapsamında 18 Mart 2011 tarihinde Akdeniz İhracatçılar Birliği binasında düzenlenen toplantıda VOB un işlevinin ihracatçılar tarafından daha iyi anlaşılması, riskten korunma amacıyla vadeli işlem sözleşmelerinin ne şekilde kullanılabileceğinin açıklanması ve bu sözleşmelerin sağladığı faydaların vurgulanması amaçlandı. Toplantıda özellikle döviz vadeli işlem sözleşmelerinin reel sektör şirketleri açısından kullanımı ve faydaları üzerinde duruldu. VOB dan Genel Müdür Yardımcısı Güzin Sarıoğlu ve VOB Proje ve Ürün Geliştirme Müdürü Tolga Uysal ın katıldığı toplantıda VOB sözleşmeleri ile döviz kuru riskinden korunma yöntemleri anlatıldı. VOB, POC 2011 MALEZYA FUARI NA KATILDI 7-9 Mart 2011 tarihlerinde Malezya, Kuala Lumpur da Malezya Borsası (Bursa Malaysia) ve CME Group ortaklığında gerçekleşmiş olan Price Outlook 2011 konferansında Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası sponsor olarak yer aldı. Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası sponsor olduğu bu organizasyonda aynı zamanda bir stand da açarak kendini tanıttı ve yoğun bir ilgi ile karşılandı. Yenilebilir yağlar ve palm yağları üzerine odaklanmış olan konferansta emtia piyasalarının geleceği, ekonominin emtia piyasalarına ilişkin neler öğretebileceği ve mısır, buğday ve yağlı tohumlara ilişkin piyasalar hakkında gelecek döneme ait bakış açıları paylaşıldı. Bu konferans VOB açısından emtia üzerine gerçekleştirilecek türev ürünlerde gereken işlem hacmini yakalama ve emtiaya dayalı yenilikçi ürünler geliştirme konusu bakımından oldukça yararlı ve yön gösterici oldu. VOB Yönetim Kurulu Başkanı Işınsu Kestelli nin katılımcı olarak yer aldığı konferansta VOB standına gelen yatırımcılar ve piyasa profesyonelleri ile yapılabilecek yeni ürünler üzerinde detaylı görüşmeler yapıldı ve karşılıklı bir bilgi alış verişi sağlandı. MANİSA ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ VOB TANITIM TOPLANTISI 10 Şubat 2011 tarihinde VOB Eğitim ve Tanıtım Müdürü Şamil Demirkan tarafından Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası nın işlevinin ihracatçılar tarafından daha iyi anlaşılması amacıyla bir tanıtım toplantısı düzenlendi. Şirket temsilcilerinin ilgi gösterdiği toplantıda özellikle döviz vadeli işlem sözleşmelerinin reel sektör şirketleri tarafından risk yönetiminde kullanılması ve faydaları üzerinde duruldu. Toplantıda ayrıca, bankaların müşterilerine sundukları forward ve opsiyon gibi ürünlerin Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası nda işlem gören sözleşmelerle karşılaştırılmalı mukayesesi yapıldı. VOB EGE ÜNİVERSİTESİ NDE KARİYER GÜNLERİ 16 Mart 2011 tarihinde VOB Bilgi İşlem Müdürü Erçin Güdücü nün katılımıyla Ege Üniversitesi nde Kariyer Günleri kapsamında VOB tanıtım toplantısı düzenlendi. 8 VOBJEKTİF NİSAN 2011

9 Öğrencilerin yoğun ilgi gösterdiği toplantıda VOB un genel yapısı ve işleyişi hakkında bilgiler verildi. Toplantı soru ve cevap bölümünün tamamlanmasının ardından son buldu. GÖZTEPE ROTARY KULÜBÜ VOB TANITIM TOPLANTILARI 24 Ocak 2011 tarihinde Alsancak Rotary ve 29 Mart 2011 tarihinde Göztepe Rotary Kulübüne VOB tanıtım toplantısı düzenlendi. VOB Eğitim ve Tanıtım Müdürü Şamil Demirkan ın katıldığı toplantılarda katılımcılara VOB sözleşmeleri ve türev piyasalar hakkında bir sunum yapıldı. VOB UN WEBSİTESİ ARTIK KORECE VE RUSÇA OLARAK DA YAYINDA Yabancı yatırımcıların VOB ürünlerine olan ilgisini arttırmak adına yapılan çalışmalar sonucunda VOB un resmi web sitesi Mart ayında Korece ve Nisan ayında Rusça olarak da yayınlanmaya başlandı. Önümüzdeki dönemde Çince gibi farklı dillerde de yayınlanması için çalışmalar hızla sürüyor. VOB DA YENİ İŞLEM HACMİ REKORU 24 Şubat 2011 tarihinde Borsamız toplam işlem hacmi TL ye ulaşmış ve yeni bir rekor gerçekleşti. Bir önceki rekor 27 Ekim 2010 da TL ile kırılmıştı. Ayrıca toplam TL lik işlem hacmi ile hisse senedi endeksi sözleşmelerinde de yeni bir rekor gerçekleşmiştir. Böylece 27 Ekim 2010 tarihinde TL ile kırılan rekor geçilmiştir. VOB ÜNİVERSİTELERLE İŞ BİRLİĞİNE DEVAM EDİYOR VOB vadeli işlem ve opsiyon piyasalarla ilgili eğitim, araştırma, yayın, konferans ve sempozyumlar, tanıtım çalışmaları ve bilimsel çalışmaların yaygınlaştırılması ve benimsenmesi amacı ile üniversiteler ile yapılacak işbirliği çalışmalarına devam ediyor. Bu kapsamda Ege Üniversitesi nin ardından 4 Mart 2011 tarihinde VOB ve Yaşar Üniversitesi arasında da işbirliği protokolü imzalandı. Yaşar Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Murat Barkan ve VOB Genel Müdürü Çetin Ali Dönmez in katıldığı imza töreninde Üniversite ile Borsa arasında eğitim ve bilimsel çalışmalar başta olmak üzere bir çok alanı kapsayacak olan iş birliği anlaşması imzalandı. Ocak ayında Ege Üniversitesi ile başlayan ve Yaşar Üniversitesi ile devam eden borsa ve üniversite işbirliği yakın gelecekte farklı üniversiteler ile yapılacak anlaşmalar ile devam edecek. ANNUAL INTERNATIONAL FUTURES INDUSTRY CONFERENCE Futures Industry Association ın (FIA) her yıl düzenlediği Annual International Futures Industry Conference Mart 2011 tarihlerinde ABD nin Boca Raton kentinde gerçekleştirildi. VOB finansal piyasaların üst düzey yöneticilerin katılım sağladığı bu konferansta bir stant açarak uluslararası finans ve türev çevrelerinde kendini tanıtma fırsatını buldu. Konferansta ağırlıkla tartışılan konular arasında, türev piyasaların geleceği, borsa birleşme ve satın almalarının arkasındaki motifler, teknolojik gelişmeler, innovasyon, algoritmik işlemler, türev piyasalarında yasal düzenlemeler, tezgahüstü piyasalar, risk yönetimi gibi konular yer aldı. VOB ayrıca konferansa sponsorluk desteği de verdi. VOB MERKEZİ SİCİL LİSANSLAMA VE EĞİTİM KURULUŞU AŞ. YE ORTAK VOB 2 milyon lira sermayeyle kurulması planlanan Merkezi Sicil Lisanslama ve Eğitim Kuruluşu Anonim Şirketi ne yüzde 15 oranında ortak olma kararı aldı. İMKB, Takasbank, Aracı Kuruluşlar Birliği gibi kurumların da iştirak edeceği Merkezi Sicil Lisanslama ve Eğitim Kuruluşu Anonim Şirketi, sermaye piyasasında çalışanların mesleki yeterliliklerini, bilgi ve becerilerini tespit etmek amacıyla lisanslama sınavları yapacak, eğitim programları düzenleyecek ve piyasa çalışanlarının sicilini tutacak. NİSAN 2011 VOBJEKTİF 9

10 KAPAK PARASINI BİR AYDA ÜÇE KATLAYAN EV HANIMI GÖRDÜNÜZ MÜ? Biz gördük... Sanal Portföy Yarışması VOBXGame, vadeli piyasaların aslında ev hanımları, emekliler, gençler arasında da ne kadar etkin kullanılabildiğini ispatladı. Bir ev hanımı parasını bir ayda üçe katladı, bir matematik öğretmeni ikinci oldu. V OB un yatırımcılar ile ilişkisini sağlamlaştırmayı hedefleyen VOBXGame Sanal Portföy Performans Yarışması na ev hanımları da katıldı, emekliler de, öğrenciler de... Yarışmayı kazanan bir bankacı, Ekrem Şakir oldu. Ancak, ikinciliği kılpayı farkla bir matematik öğretmeni, üçüncülüğü ise bir ev hanımı kazanınca, Türk yatırımcısının bu alandaki yeteneğinin ne denli yüksek olduğu görülmüş oldu. Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası, yaptığı iş itibariyle teknik bir alana hitap ediyor. Parayı yönetmeyi, gerektiğinde risk alıp gerektiğinde risklerden kaçınmayı gerektiriyor. Olaya böyle bakınca, KATEGORİ BAZINDA DEĞERLENDİRME KATEGORİ İSİM PORTFÖY DEĞERİ Ev Hanımı Zühre Yalçınkaya Maaşlı/Ücretli Çalışan Yüksel Cesur Üniversite Öğrencisi Cem Öztürk Öğrenci Uğur Çağrı Yılmaz Emekli Mustafa Giledereli Çalışmıyor Faik Dökmetaş Serbest Meslek /İş Sahibi Murat İçil profesyonel yatırımcılar ile sınırlı bir alan gibi görülebilir. Ancak VOB un düzenlediği VOBXGame yarışmasının sonuçları olayın pek de öyle olmadığını herkese ispatladı. Aslında yarışmanın amacı basitti; vadeli işlem sözleşmelerinin bilinirliğini artırmak, kurumsal ve bireysel yatırımcılar tarafından daha iyi anlaşılmasını sağlamak. Bunun için düzenlenen sanal portföy yarışmasında da amaç belliydi; belirlenen süre içinde 100 bin liralık portföyü en yüksek düzeye çıkartmak. Bu amaçla başlanan yarışma, 1-31 Mart 2011 tarihleri arasında düzenlendi. Tam yarışmacının katıldığı yarışmada, toplam 7 kategori belirlendi. Yarışmacılar, kendi kategorilerinde birincilik için yarışırken, endeks, döviz ve altın vadeli sözleşmelerinde gerçek zamanlı fiyatlarla işlem yaptı. Kategoriler, ev hanımı, maaşlı/ücretli çalışan, üniversite öğrencisi, öğrenci, emekli, serbest meslek/iş sahibi ve çalışmayanlar olarak belirlendi. Son güne ve hatta son saate kadar nefes kesen yarışmada en fazla getiriyi elde eden ilk üç katılımcı ile meslek gruplarına 10 VOBJEKTİF NİSAN 2011

11 göre en çok kar elde eden katılımcılar ödüllendirildi. İlk üç arasında son gün dahi risk alarak pozisyonunu güçlendirmeye çalışan ve soğukkanlılığını koruyarak pozisyonunu tutan yatırımcılar arasında kıyasıya bir rekabet yaşandı. Ancak sonuçta genel kategoride birinciliği yarışmaya Hatay dan katılan Halkbank Antakya Şube Müdür Yardımcısı Ekrem Şahin kazandı. Şahin, 100 bin TL lik portföyünü 332 bin 700 liraya yükselterek şampiyonluğa ulaştı. Nevşehir den yarışmaya katılan, asıl mesleği matematik öğretmenliği olan, ancak VOB la birlikte finans dünyasına geçiş yapmaya hazırlanan Yasin Özmen de 100 bin liralık portföyünü 306 bin 80 liraya çıkararak ikinciliği elde etti. Üçüncülüğü ise bir ev hanımı; Ülkü Ulusoy kazandı. Ulusoy, bir aylık süre içerisinde parasını neredeyse üçe katlayarak 287 bin 937 liraya yükseltti ve ilk üçe girmeyi başardı. Yarışmada sıralamaya giren kategori ve genel klasman birincilerine ödül ve plaketleri 20 Nisan da İzmir Ticaret Borsası nda düzenlenen bir törenle verildi. Genel klasmanda birinci olan Ekrem Şahin Tablet PC, Yasin Özmen Notebook PC ve Ülkü Ulusoy ise PDA (Personal Digital Assistant) ile ödüllendirildi. Kategori dalında dereceye giren 7 yarışmacı da PDA ödüllerini VOB yöneticilerinin elinden aldı. Törende konuşan VOB Yönetim Kurulu Başkanı Işınsu Kestelli, 7 nci yılını kutlayan VOB u daha geniş kesimlere tanıtmak ve bilinçli yatırımı özendirmek için bu tür etkinliklerin süreceğini söyledi. VOB Genel Müdürü Çetin Ali Dönmez ise, bu yarışmayı sermaye piyasasının önemli bir eksiği olan eğitim ve tanıtıma katkı yapmak için düzenlediklerini ve sonuçtan memnun olduklarını belirtti. İlk üç sırayı alan yarışmacılar ayrıca 2011 yılı sonuna kadar bilgisayarlarından VOB verilerine ücretsiz olarak erişim hakkını kazandılar. VOBJEKTİF Dergisi olarak VOB Sanal Portföy Performans yarışmasında genel klasmanda dereceye giren bu üç başarılı isimle İstanbul da görüşme fırsatı bulduk ve VOB la nasıl tanıştıklarından yarışmada hangi stratejileri uyguladıklarına kadar pek çok konu üzerine sohbet ettik. EKREM ŞAKİR Yarışma birincisi İşte şampiyonun altın kuralı Siz aslında yarışmaya katılanlar arasında konuya en yatkın isimlerden birisiniz? 1999 yılından beri Halk Bankası ndayım. Halkbankası nda Kredi Portföy Yöneticisi olarak görev yapmaktayım yılından beri borsayla, açıldığından beri de VOB ile ilgilenmekteyim. VOB sizce kimler içinç uygun? Yatırımcılar büyük bir yatırım olarak yapmayı düşünüyorlarsa zaten VOB u bilmeleri gerekiyor. Diyelim ki bunu bir ihracatçı kullanacaksa, bankacı olduğum için bütün müşterilerimi buna yönlendirmeye çalışıyorum. Diyelim müşteriler bir mal satıyorlar ve 2 ay sonra paraları gelecek. Müşteriye malı belli bir maliyetle satmışlar ama garanti almak istiyorlar. VOB onlar için çok uygun. 2 ay sonra kuru bekliyorlar, karlarını zararlarını biliyorlar. Borsa açısından baktığımız zaman, diyelim ki İMKB içinde burada da satışa geçip, bir şekilde bunu hedge edebilirsiniz. Ama işte bu yeterince tanıtılamıyor. Mesela Antakya da 1-2 aracı kurum haricinde bunu yapan yer yok. İddia ediyorum her müşterinin 10 işleminden 8 i karlı bitiyordur ama 2 sinde zarar o kadar büyüyor ki kârı alıp götürüyor. Riskli bir iş ama hedge yapılabilirse de çok yararlı bir iş. Sizin bulunduğunuz şehre konumunuz itibariyle bu anlamda bir katkınız oluyor mu? VOB u yatırım olarak borsa açısından müşterilere tavsiye edemiyorum. Benim kredi portföyümde 75 e yakın müşteri var, bunun 35 İ ihracatçı. Bankamızın forward işlemi olduğu için forwardı daha çok tercih ediyorlar. Ama 3-4 yatırımcıyı da VOB a kazandırdım. Yeni kazandırdığım müşteriler kurdan kar ettikleri zaman çok mutlu oluyorlar ama zarar etmeye başladıkları zaman korunmak için başladık, tamam korudu bizi ama bu sefer de karımız gitti diyorlar. Tabii bu borsanın doğasında var. İşi bilmeden girmemek, kontrollü olmak gerekiyor. Sizin öneriniz bilgi sahip olduktan sonra VOB a girmek.. Kesinlikle. Mesela ben yarışma başlamadan bir gün önce kendi kurallarımı koydum. Kabul edilsin, edilmesin. Benim kuralım asla gece pozisyona girmemek. Bu altın kural. Borsa akşamları açık olsa tamam ama zaten dan sonra kapanıyor. Akşam pozisyona girmeyeceksin. Diyelim ki gece Amerika da bir gelişme oldu. Sabah borsa düşüşle açıldı, paranız gider. Geceyi huzursuz geçirmektense geceye asla pozisyonda girmemelerini ve paralarının tamamıyla oynamamalarını tavsiye ediyorum. Diyelim ki 10 sözleşmelik paranız var, 10 sözleşme almamanız gerekiyor çünkü düşüşte başlangıç teminatları devreye giriyor. 10 sözleşmelik paranız varsa 4 sözleşme alın. Orta ölçekli yatırımcıya neler önerirsiniz? Birincisi kesinlikle teknik analizi bilmeli. NİSAN 2011 VOBJEKTİF 11

12 KAPAK Asla geceye pozisyonda girmemeliler. Asla paralarının tamamıyla yatırım yapmamalılar. Çok önemli kararlar hariç olmak üzere neredeyse her saat başı açıklanan kararlara fazla itibar etmemeliler. Mutlaka stop-loss uygulamaları gerekiyor. Stop-loss larını da en başta pozisyonu açarken karar vermeleri lazım. Kar noktalarıyla yakın olması lazım. Bunu bir örnekle açıklayayım endeksten bir VOB sözleşmesi aldınız. Hangi noktadan satıp, zararı kapatacağınıza en baştan kararınızı vermelisiniz. Zarar 2 noktada birbirine eşit olmalı. Eğer 1000 lira kar ya da zarara razıysan aynı noktada stop-loss u koymanız lazım. Stoploss da mutlaka teknik analize göre çıkartılmalı. Tekniz analiz bilmiyorsalar her gün gazetelerde yer alan teknik analizin nereden döneceğine yönelik olan yorumları okusunlar. Bir pozisyonda inat etmemek gerekiyor. İnsan defalarca günde yanlış işlem yapıyor olabilir. Baktık ki ters yöne gidiyor hemen o karardan çıkılabilmeli. VOB a girmeye nasıl karar verdiniz? Belli kararlarım vardı uyguladım. Bazen diyorum ki Keşke 100 milyarım olsa da 335 milyar yapabilsem. 100 bin lira para aldım. Yarışma bittiğinde 332 bin para ile bitti. Geçen seneye kadar VOB da işlem yapıyordum. Geçen sene Hatay ın büyükşehir olma söylentisi başladı. Hatay da emlak yatırımı yapmak için her şeyimi sattım. Boşta kaldım, VOB ta sanal işlem yapmaya başladım. YASİN ÖZMEN Yarışma ikincisi Hangi kararları alarak ve hangi stratejilerle bu yarışmaya katıldınız? 1 Mart ta yarışma başladı. Şubat sonunda kararlarımı aldım. Paramın tamamıyla oynamadım. Stop-loss noktalarını iyi koydum. Gece pozisyona girmedim. Bunları uyguladığım zaman başarı kendiliğinden geldi. Bir televizyon programında nasıl başardınız sorusuna şu cevabı verdim: Sabahları ekonomi yazarlarını okuyorum. Ne derlerse tersini yapıyorum. Yarışmaya başladıktan sonra zirveyi zorlamaya başladığınızda stratejinizde değişiklik oldu mu? 7-8. gün birinciliğe oturdum. Birinciliği korumak, birinciliğe oturmaktan daha zor. Son 1 hafta 300 bin lirayı yakalamıştım. Bu parayı rahat yapabilirdim. Başta biraz agresiftim, derecelerin içinde kendimi gördüğüm zaman temkinli davranmaya başladım. Rakiplerimi gözlemledim. En büyük özelliğim düne göre işlem yapmamak. Borsa spekülatörleri diye bir haber okumuştum. İnsanların en büyük hatası bu. Diyelim ki biri den alım yaptı, den satış yaptı. Asla den bir daha alım yapmaz. Psikolojik olarak böyle şartlanmışlar. Destek ve direnç noktalarımı belirledim, YATIRIMCILAR ÇOK ÖNEMLİLER HARİÇ SAAT BAŞI AÇIKLANAN KARARLARA İTİBAR ETMEMELİ, GECE POZİSYON ALMAMALI. İMKB sınırına dayandığında kıramayacağına inanıp pozisyonlarımı çok arttırıyordum. Aşağıda da e geldiği zaman, aşağı kıramayacağını anladığım zaman bu sefer pozisyonlarımı çok artırıyordum. Başarımın tek nedeni bu: Karıma, zararıma bakmadan, arkama hiç bakmadan satabiliyorum. Piyasa kritiklerini çok yakından takip ettiniz mi? Her gün hangi saatlerde ne açıklanacağını okuyordum, ne kadar önemli olduklarını çıkartıyordum.yarışma başladığı zaman endeks den başladı. Yabancıların tek partili hükümet beklentisiyle satın alacağı düşüncesiyle yola başladım. Hep piyasadaki gelişmeleri takip ediyordum. Tüm veriler, insanların duygularıyla oynamak için yapılmış şeyler. Bu işle uğraşacaklarsa çelik gibi sinirlerinin olması gerekiyor. Özellikle Yaşar Erdinç i çok takip ederim. Risk almayı sever misiniz? Bir şeyin ne getirip, ne götüreceğini bilerek risk alırım. Örneğin herkesin beklentisi, Merkez Bankası nın kararının karşılık oranlarını ve faizleri değiştirmeyeceği yönündeydi. O gün herkes satışa geçti. Öğretmenliği artık hobi olarak yapıyor Yarışmada ikinci oldunuz, sizi kısaca tanıyabilir miyiz? Nevşehirliyim. Matematik mezunuyum. Özel bir eğitim kurumunda öğretmenlik yapıyorum. Bunun yanında finans sektörü ile yakından ilgileniyorum. Finans bundan sonra asıl mesleğim olacak. Öğretmenliği hobi olarak yapacağım, öyle görünüyor. VOB la nasıl tanıştınız? Nasıl yatırımcı olmaya nasıl karar verdiniz? 2006 yılında üniversitede bir arkadaşım sayesinde tanıştım. Okulu bırakmıştı. Neden bıraktığını sorduğumda finans sektöründe olduğunu söyledi. Benim de ilgimi çekti. İMKB yi de tanıyordum. Borsada hisse nasıl alınır, nasıl satılır, bilgim vardı. Ama borsada yatırımcı değildim. Arkadaşım VOB dan bahsetti. Yatırdığının on katını alabiliyorsun dedi. Nasıl olabileceğini merak ettim ve ilgilenmeye başladım. Tamamen kendi çabamla VOB u tanıdım. Siteler üzerinden haberleri, diğer kaynakları kullandım. VOB da yatırımcı olmaya karar verdiğinizde sizi risk almak mı yoksa aldığınız risk karşısında kazanacaklarınız mı etkiledi? Tabii risk karşısında kazanabilecekleriniz etkiliyor sizi. Ancak, spekülatif bir kazanç söz konusu. 2 yıldır VOB u bireysel yatırımcı

13 olarak kullanıyorum. İki yıldır çok yakından ilgileniyorum diyelim. Yatırımlarımı VOB da değerlendiriyorum. Bunu artık bir iş olarak görüyorum ve yakında öğretmenliği bırakıp sadece hobi olarak devam edeceğim. VOB da ilk kez yatırımcı olmaya karar verdiğinizde nelerle karşılaştınız? Belli amaçlarla VOB a geldiniz. Teminat yatırdığınız ve yatırımcı oldunuz. İlk heyecanlarınızı ve hüsranlarınızı paylaşır mısınız? İlk başlayanların genelde girişimleri hüsranla sonuçlanıyor. İlk çabalar aslında deneyim kazandırıyor. Her gün yeni bir şey öğreniyorsunuz. Kimse usta oldum diyemez bu işte. Yeni yeni olaylarla karşılaşıyorsunuz. Belli başlı olaylar var. Siz tabloları, çizgileri izliyorsunuz ama piyasa istediğini yapıyor. Peki yarışmaya nasıl karar verdiniz? Bir banka aracılığıyla ulaştı yarışma bilgisi. Kendime de güveniyordum. Bu ara gerçek anlamda bir yatırımım olmadığı için yarışmaya karar verdim. Dersler uygundu. Vaktim de vardı. Çok eğlendim yarışma süresinde. Bir önceki gün yarışmada birinciydim. Yanlış bir işlem yaparak ikinciliğe düştüm. O hatadan dolayı önde götürdüğüm yarışmadan ikincilikle ayrıldım. Birinci olan arkadaşa aramızda çok az bir puan farkı kaldı. 50 puanlık bir hamle yapsaydım birinciydim. Şans diyorum. Hangi stratejileri uyguladığınız bu yarışmada? Gerçek hayatta VOB u kullanan bir yatırımcı olarak bu yarışmada da aynı stratejileri mi kulladınız? Yarışmayı nasıl yönettiniz? Evet. Birebir uyguladım. Hareketli ortalamaları ve teknik analizler işin bir parçası. Bu ortalamaları ve teknik analizleri takip ederek bir de piyasaları takip edip bir harman yaptım. Önemli bir nokta da piyasaya inat etmemek. Piyasa ne isterse o oluyor. Bekliyor insanlar piyasa düşsün diye. Ama piyasa düşmüyor. Kendini öyle bir kaptırıyor ki aşık oluyor pozisyonuna ve inat ediyor, düşmesi gerekir diyerek bekliyor. Ama düşmüyor. Teknik analize göre düşmesi gerekiyor ama orada ters bir hareket yapıyorlar ve yüzde 5 düşüş bile VOB da yatırımınızın yüzde 70 ini götürüyor. İşte bu yüzden ters pozisyona aşık olmamak gerekiyor. Yatırımcı olarak VOB da işlem yaparken kriterleriniz nelerdir? İşlem yaparken olmazsa olmaz dediğiniz şeyler nelerdir? Birincisi piyasa ile inatlaşmamak. Yani piyasa ile aynı yönde olmayı sağlamak, esnek olmak gerekiyor. Teknik analiz yapıyorsunuz, hareketli ortalamaları takip ediyorsunuz, ama yine yukarı dönüyorsa siz ona ayak uyduracaksınız, kıvrak olmak gerekiyor. İkincisi teknik analizinizi mutlaka yapacaksınız. Eğriler ve grafikleri oluşturacaksınız. Günlük ortalamalar, aylık ortalamalar grafikler oluşturacaksınız. Teknik analizde nelere dikkat edersiniz? Borsa, faiz, yurtdışı borsalar, döviz, parite gibi verileri dikkate alır mısınız? İMKB 100 ün dolar bazlı endeksine bakabilirsiniz, euro-dolar, euro-tl pariteleri büyük etkendir. Hatta Dow Jones ile İMKB arasında yüksek paralellik göze çarpıyor, gerçi şimdi bozuldu bu paralellik ama. Pozisyon alırken aldığınız temel kriterler neler? Sabah kalktığınızda ilk hangi verileri kontrol eder, işlem yapmaya başlarsınız? Yurtiçi verilerinden en önemlisi parite, dolar-tl ve euro-dolar. Yurt dışında ise Dow Jones. Uzun süre pozisyonda kalmayı tercih ediyorum. Bu süre 5 saat, 1 gün, 1 hafta olabiliyor. Bu, pozisyona aşık olmak gibi bir şey ama çok tehlikeli. Tekniği bozan bazı durumlarda önemli olan ters duruma geçebilmek. Benim için önemli bir kriter. Genelde agresif mi, çekingen mi bir politika izlediniz? İlk 15 gün çekingen davrandım. Kimin ne yaptığını, nasıl ilerlediğini gözlemledim. Bu işlerde portföy yönetimi çok önemli lirayla bir anda yatırım yapmamanız gerekiyor. Parça parça oradaki havayı koklayarak. Ben ilk gün girdiğimde lira ile girmiş olsaydım, o gün para bitmişti ya da lira kalmıştı lira ile başladım, düştükçe tekrar pozisyona girdim. Önemli olan portföyü belirli parçalarla yönetmek. 10, 100, parçaya bölmek. Hangi kontratlarda işlem yaptınız? Yalnızca VOB 30 u kullandım. İşlem yaparken hangi aşamalardan geçerek bu noktaya geldiniz? Genelde hareketli ortalamalara göre karar verdim. Mesela 20 günlük hareketli ortalama yukarı kestiğinde aldım, aşırı kestiğinde sattım. Tabii her şey buna göre değil. Mesela ters gidince alım yapmayacaksınız, oradan çıkacaksınız. Onun 2 katı kadar girdiğinizde tekrar kar edeceksiniz. PİYASAYLA İNATLAŞMAMAK, POZİSYONA AŞIK OLMAMAK LAZIM. YARIŞMADA YÜKSEK KALDIRAÇ KULLANMADIM. Alım ağırlıklı mı satış ağırlıklı mı işlem yaptınız? Hem aldım, hem sattım. Geri alıp, geri sattım. Dün 300 puanlık çok küçük bir hareket vardı. Ben o noktada 500 puanlık aldım. Piyasayı koklamak gerekiyor. Bu anlatılmaz, yaşanır. Daha çok hangi veriler size koku gönderdi? Biz arkadaşlar arasında piyasaya pala diyoruz. Pala ne derse o olur. Palanın dediği yoldan gideceksin, palayla dost olacaksın. Palayla düşman olursan hep zarar edersin. Mantık ağırlıklı mı yoksa duygu ağırlıklı mı davrandınız? Yüzde 70 duygu ağırlıklı işlem yaptım. Genelde yatırımcılar biraz kaybettikten sonra piyasadan çekilme eğilimine girerler. Siz neden çekilmediniz? Aslında inatçı biriyim ama piyasaya karşı inatçı değilim. Herkes yapabiliyorsa, ben neden yapamayayım dedim. Matematikçi olmanızın bunda etkisi oldu mu? Matematikçiler inatçıdır. Ters yönde inatçılığımı kullanmadığım zamanlarda kazançlı çıkmamda etkili oldu mesleğim. Bir de piyasayı sürekli değil belli aralıklarla takip ediyorum. Risk almayı seviyor musunuz, riski nasıl yönetirsiniz? Hayatta da risk almayı çok seviyorum. Riski doğru yönetirseniz kazanırsınız. Fazla zarar yaptığınız anda dönebilecek kadar kıvraksanız risk almanız lazım. Zaten risk almazsanız bir şey olmaz. Kaldıraçları ne kadar kullandınız? İşte o çok önemli. Dediğim gibi önemli olan sermayeyi bölüp yönetmek. Hiçbir zaman 10 kaldıraç kullanmadım. Her zaman kullandığım 6 dır. Çok riskli, sadece emin olduğum zaman alırım, onu da hemen kapatırım yüzde 50 ile devam ederim. Yüzde 50 ile yanlış bir hareket yapsanız, diğer yüzde 50 si ile o hareket yanlışyerden dönecektir. Yüzde 50 bile yüksek risktir. Birebir kaldıraç kullanılması gerekiyor. NİSAN 2011 VOBJEKTİF 13

14 KAPAK HERKES İÇİN VADELİ PİYASA MUSTAFA GİLEDERELİ Emekli Kategorisi VOB Sanal Portföy Yarışması sayesinde VOB ve vadeli işlem piyasaları ile tanışan Emekli Kategorisi Birincisi Mustafa Giledereli bundan sonra VOB da işlem yapmayı düşünüyor. ÜLKÜ ULUSOY Yarışma üçüncüsü 100 bin lirasını bir ayda 287 bin liraya çıkardı Kısaca kendinizi tanıtır mısınız? 30 Ağustos 1976 Antalya doğumluyum. Akdeniz Üniversitesi İşletme bölümünden mezun oldum. Evliyim ve 13 yaşında bir kızım var. VOB da gerçek anlamda işlem yapıyor musunuz yoksa sadece sanal işlem mi yaptınız? VOB da gerçek anlamda da işlem yapmıyorum yani yatırımım yok. Yarışmada kullandığınız stratejilerden bahseder misiniz? Matriks te takip ettiğim bir indikatörüm var. Sistemimin öncülüğünde petrol, faiz, büyük banka kağıtları, Dow Jones ve Avrupa borsalarını da takip ederek kendi yorumlarımla alım satım yapıyorum. Yeni başlayan yatırımcılara neler tavsiye edersiniz? Önerim paralarının hepsi ile değil bir kısmıyla bu işe başlamaları. Stoploss kullanmaları, VOB da işlem yaparken kullandıkları sistem ne olursa olsun terste PARANIN TAMAMIYLA YATIRIMA BAŞLAMAMAK LAZIM. KONTROLLÜ VE TEMKİNLİ OLAN KAZANIYOR. Ülkü Ulusoy plaketini ve ödülünü Işınsu Kestelli ve Çetin Ali Dönmez den aldı. kaldıkları pozisyonu fazla sürdürmeyip yeni bir pozisyonla al-sat işlemine devam etmeleri. Çünkü VOB da hem alımdan hem satımdan kazanabiliyoruz. En önemlisi koydukları kuralları uygulamaları. Genelde kadınlar yatırımcı olarak piyasada yer almaktan çekiniyorlar. Siz yüksek kazanç sağlayarak erkekler arasında yükselen tek kadınsınız. Kadınlara yatırımda ne gibi tavsiyelerde bulunursunuz? Sanırım kadınlar yatırımlarını, iş ve ailesine olan sorumlulukları daha fazla zamanlarını aldığı için, bu tarz sürekli takip gerektiren bir alanda değil de daha uzun vadeli (altın faiz döviz vb) alanlarda değerlendiriyorlar. Bence VOB da çok daha fazla kazanç elde edebilirler. Ayrıca borsa da riski yönetmek diye tabir edilen önemli konuyu kadınların daha kontrollü ve temkinli oldukları için daha iyi yönlendirebileceklerini düşünüyorum. Yalnız VOB un getirisi de riski de fazla bunu da unutmamaları gerekiyor. MURAT İÇİL Serbest Meslek/İş Sahibi Kategorisi 7 yıldır fi nansal piyasalar ile yakından ilgilenen ve VOB da ilk defa işlem yapan Serbest Meslek Sahibi Kategori Birincisi Murat İçil VOB un diğer fi nansal piyasalardan daha avantajlı olduğunu düşünüyor. İşlemlerini sistematik bir şekilde teknik analiz kullanarak yaptı. CEM ÖZTÜRK Üniversite Öğrencisi Kategorisi Cem Öztürk VOB Sanal Portföy Yarışması sayesinde büyük bir tecrübe kazandığını belirtti. Öztürk, çoğunlukla haberleri takip ederek ve temel analizleri kullanarak işlemlerini yaptığını söyledi. UĞUR ÇAĞRI YILMAZ Öğrenci Kategorisi Daha önce de benzer bir yarışmaya katılan Öğrenci Kategorisi Birincisi Uğur Çağrı Yılmaz işlemlerini fazla risk almadan haber ve piyasa yorumlarını takip ederek yaptı. Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası nın düzenlediği yarışmada öğrenci kategorisini zirvede tamamladı. FAİK DÖKMETAŞ Çalışmıyor Kategorisi Faik Dökmetaş piyasa algısı ve piyasa trendlerine dayanarak kendi tahminlerine göre işlem yaptı. Aynı zamanda yarışma süresince haberleri takip ederek gün içi işlemlere yoğunlaştı. 14 VOBJEKTİF NİSAN 2011

15 KONUK YAZAR GAZİ ERÇEL TAHMİN YAPMANIN DAYANILMAZ ZORLUKLARI Modelleme veya sadece teknik analize dayanarak tahminde bulunmak bu dönemde işe yaramıyor. İşte bu zorlu ortamda tahmin yaparken yatırımcılara yol gösterecek üç altın kural... leriye dönük tahminler İyaparak hareket etmenin zorlukları her zaman bilinir. Özellikle finans dünyasında bu yıllardır yoğun biçimde yaşanıyor. Yapılan tahminlerdeki hatalar ya da başarıların götürüsü veya getirisini bir çok piyasa oyuncusu yakından izliyor. Vadeli borsalarda işlem yapanlar için tahminlerinin tutarlılığı daha da fazla önem kazanıyor. Bu tahminler önlerini görmekten de öte, başka ögeleri de içeriyor. Genelde bu tür tahminler için ekonomik modeller ya da teknik analizler kullanılıyor. Buna dayanarak pozisyon alınıyor. Oysa bu yaklaşımın doğruluğu tartışılması gereken nokta olarak karşımıza çıkıyor. MODELLERİN SORUNLARI Kanımca bu tür modellemeler doğru varsayımlara dayanırsa önümüzü görmemize yardımcı olurlar. Ek bir araç olarak kullanılabilirler. Ne var ki sırf bunlara dayanarak ve doğruluğuna inanarak genellemeler yapmanın olumsuz sonuçları da beraberinde getirdiğini de unutmamak gerekir. Bunun nedenleri değişik. Bu nedenlerin başında her zaman yaşadığımız belirsizlik ortamı geliyor. Bu belirsizliği risk ile olan ilişkisi açısından incelediğimizde iki farklı durum ortaya çıkıyor. Birincisi belirsizliğin ne yöne gideceğini tahmin edip, riskleri ona göre yönetebilirsiniz. Teorik anlatımı ile riskin olasılık dağılımını bulabilirsiniz. Burada esas olan, belirsizlik kaynaklarının neler olduğunu belirlemek ve nasıl aşılacağı konusunda geçmiş deneyimlerden yararlanmaktır. İkinci çeşit belirsizlik ise Knight tipi olanıdır lu yıllarda iyi bir ekonomist olan Frank Knight ın ortaya attığı görüşe göre bazı belirsizlik dönemlerinde alınan riskin olasılık dağılımını bilemezseniz, o zaman riskleri de tanımlayamazsınız. Böylesi durumlarda modellemelerin ya da teknik analizlerin doğru yönü göstermesi oldukça güçtür. Zamanımızın, Knightian belirsizliğinin yoğun olarak yaşandığı bir dönem olduğuna kuşku yok. Neyin, ne zaman ve nasıl ortaya çıkacağını tahmin etmek falcılık gibi bir şey oluyor. Bu durumda alınacak riskleri belirlemek giderek zorlaşıyor. Modellemelerde ortaya çıkan başka bir sorun da geçmiş dönemlerin koşullarına göre oluşmuş verileri kullanarak sonuca gitmekten kaynaklanıyor. Oysa her dönemdeki koşullar, bekleyişler ve ona yönelik olarak alınan pozisyonlar değişik olunca modellere güvenilirlik de azalıyor. NE YAPMAK GEREKİR? Yukarıda da işaret ettiğim gibi tek başına modellere ya da teknik analizlere dayanarak tahminde bulunmak yanlış bir yaklaşım. Bu tür çalışmaların tahminlerimize yardım etmesi elbette yararlı. Ancak sadece onlara dayanmamamız da şart. O zaman elimizde bulunan 3 değişik aracı modellerle birlikte kullanma olanaklarını aramalıyız. Birincisi, doğru verilere dayanarak yapılan makroekonomik analizleri sürekli bir biçimde izlemek: Farklı düşüncede kişilerle konuşup, hepsinin fikirlerinin ve değerlendirmelerinin dikkate alınmasının sağlanması gerekiyor. Tek bir göstergeye de dayanmamak burada önemli bir unsur olarak karşımıza çıkıyor. İkincisi, ileride ortaya çıkabilecek risklerin olasılık dağılımını gelişen yeni olayları da dikkate alarak sürekli değiştirmek: Böylece riski yönetmede sürat unsuru da devreye sokulmuş olur. Üçüncüsü, önseziyi kullanarak ileriyi tahmin etmek: Eskilerin hissi kablel vuku diye niteledikleri bu davranış biçimi tahminlerin yapılmasında yardımcı oluyor. Merkez bankaları da Knightian tarzı belirsizlikten çok rahatsız olurlar. Alacakları kararların sonuçlarının bekledikleri ya da ölçebildikleri riskleri yönetmede başarısız olmasından çekinirler. O nedenle sadece modellere dayanarak çalışan merkez bankalarını bulmak zordur. Analizlerini yaparken değişik kaynaklardan yararlanırlar. Tabii ki en fazla güvendiklerinin, başkanları da dahil üst düzey yöneticilerinin bilgi birikimine ve deneyimlerine dayanan önsezileri olduğunu da belirtmekten geri kalmazlar. NİSAN 2011 VOBJEKTİF 15

16 RÖPORTAJ GÜRMAN TEVFİK VADELİ PİYASA ANTİBİYOTİK GİBİDİR DOZUNDA OLURSA HAYAT KURTARIR Vadeli piyasaların kuruluşundan yıllar önce bu konudaki çalışmasıyla ödül almış bir isim İş Portföy Genel Müdürü Gürman Tevfik. Yatırımcılara gerek spot gerek vadeli piyasalara, gerekse opsiyonlara yönelik çok çarpıcı önerileri var. G AÇIL SEZEN ürman Tevfik, Türkiye de piyasanın en deneyimli isimlerinden biri. Sadece portföy yönetiminde değil, aynı zamanda Vadeli İşlemler piyasasının henüz kurulmadığı dönemde de bu konuya kafa yormuş bir isim li yıllarda hazırladığı bir çalışmayla Türkiye de vadeli piyasaların nasıl kurulması gerektiğini, altyapısının nasıl olması gerektiğini yazmış, bu çalışmayla ödül almış. VOBJEKTİF okurları için yaptığı yorumlarda, yatırımcılar ve piyasa oyuncuları için son derece önemli ipuçları aktarıyor... VOB kurulduğundan bu yana 7 yıl geçti. Bu süreci ve gelişimi nasıl değerlendiriyorsunuz? Aslında 7 sene geçti. Evet ama kurulma çalışmaları eskiye dayanıyor. İzmir de Vadeli İşlem Borsası kurulmadan önce aslında emtia borsası, vadeli işlem borsası kurulacaktı. Sonra eğitim amaçlı bir anonim şirket kuruldu. O Eğitim AŞ de ben de yönetim kurulunda bulundum; İş Bankası nı temsilen o dönemde. Epeyce bir süre yasanın çalışması, yasanın çıkartılması ve VOB un kurulması üzerine epey bir çalışma yaptı eğitim şirketi. Bir nevi VOB girişim sermayesini yaptık. Yani onun alt yapısını hazırladı. Yeni bir enstrümana Türkiye nin ihtiyacı var. Eğer spot piyasanız varsa vadeli piyasanız da olacak demektir. İngilizce bir deyim var. No hedge, no trade. Eğer hedge edemeyeceğiniz bir değer varsa işlem yapamazsınız. Yani bu bir ayağın eksikliği vardı, o da VOB la tamamlandı. Şu anda ağırlıklı olarak dolar ve endeks sözleşmeleri işlem görüyor. İki önemli sözleşme var diğerleri. Çok da şu aşamada o kadar önemli değil. Ama insanlar da bunu yavaş yavaş öğreniyorlar. Spekülatif amaçlı yapılan işlemler yoğunlukta. Hedge amaçlı yapılan işlemlerin daha sınırlı olduğunu tahmin ediyorum. Elimde bir istatistik yok ama tahminim öyle. Çünkü reel ekonomide bütün finansal sistemin aksine reel ekonominin entegre olması gerekiyor. Entegre olmadığı zaman birtakım sorunları çıkıyor. Reel ekonomide VOB un kullanımı konusunda ne düşünüyorsunuz? Dövizle yapılan işlemleri, açık pozisyonları ve kapalı pozisyonları olanlar kullanabilir. Yani sadece açık pozisyonu olan için değil kapalı pozisyonu olan için de söz konusu. Bilançosunu dengelemek ondan 16 VOBJEKTİF NİSAN 2011

17 NİSAN 2011 VOBJEKTİF 17

18 RÖPORTAJ GÜRMAN TEVFİK etkilenmemek amacında olanlar. Mesela kurdan etkilenmek istemiyor. Bilançosunu kura karşı korumak istiyor ya da bir başkası bilançosunu kura karşı risksiz yönetmek istiyor. Korumak istiyorsa bunu bir şekilde hedge eder. VOB da kontrat alarak ya da bankalarda forward kur alıp satarak hedge edebilir. Siz Türkiye deki kurumlarda bu riskten korunma bilincinin yeterince oluştuğunu düşünüyor musunuz? Olması lazım. Eskiden biliyorsunuz finansal kurumlarda risk yönetimi yoktu. Mevzuat gereği şartlar artık risk yönetimini zorunlu kıldı. En küçük şirketin bile bakması lazım, biz neyiz, mesela kur riskine bilançomuz açık mı? Ne kadar açık? Bunu açık mı tutalım, kapalı mı tutalım? Yani bizim işimiz sadece aldığımız belli, verdiğimiz belli bir iş olmayabilir. Belli giderlerimizin bir kısmı döviz cinsi olabilir, belki hedge etmemiz lazım. Ama bizim asıl işimiz kendi faaliyet alanımızdan para kazanmak, yoksa kurdan para kazanmak değil. Bu mantık ihracatçı için de ithalatçı içinde geçerli. Üretim yapan herkes için geçerli. Sadece üretici değil, aynı zamanda finansal kesimin tüm aktörleri için de geçerli aslında değil mi? Bu bankalar için de geçerli bizim kurumlar için de geçerli. Bütün kurumlar için geçerli. Ben bilançomun kur dalgalanmalarına karşı korunmasını istiyorum. Çünkü benim işim portföy yönetimi, benim sadece portföy yönetimi geliri ile büyümem lazım. İşimi büyütmem lazım. Yoksa kur işine girmemem lazım. Bu bir yaklaşım. Yani koruma amaçlı yaklaşım. Diğer bir yaklaşım da yatırım amaçlı yaklaşım. Yatırımcı diyor ki benim beklentilerim kurların yukarı gideceği yönünde, dövizde bekliyorum. O zaman ben burada ilave pozisyon alayım. Para kazanayım. KALDIRAÇ KULLANIMINDA PROFESYONELLİK GEREKİR Bu alanda kaldıraç kullanma şansı da olduğu için elinde daha fazla imkan oluyor... Doğru. Spotta almaktan daha fazla kaldıraç imkanı var tabii. Yani yatıracağı para netice itibariyle teminat. Teminat miktarı kaldırıyorsa leverage işlemini yapabildiği kadar yapma imkanı olacak. Tabii bu kendi içerisinde riskleri de beraberinde getiriyor. Yani doğrudan spottan döviz almak ya da vadeli işlem borsasından alım yapmak aynı şey değil. Yani vade geldiğinde elinizde hiçbir şey kalmayabilir ya da çok şey kalabilir vadelide. Ama spotta aldığınız yine spottur. Diyelim ki 100 dolarınız varsa, 100 dolardır, düşmüştür, yükselmiştir. Ama vadeli piyasada ve kaldıraç kullanımında bakarsınız ki sizin sürdürme teminatları dahil hepsi bitmiştir. Dolayısıyla vadeli işlemi yatırım olarak yapmak ayrı bir beceri ve nitelik gerektirir. Ve çok fazla profesyonellik gerektirir. Spekülatif işlem yapan yatırımcı ile riskten korunmak için vadeli piyasayı kullanan yatırımcı arasındaki farkı nasıl değerlendirirsiniz? O taraf ile hedge yapmak amacıyla kullanım arasında büyük farklar var. Onların önemli bir kısmı, özellikle çıplak dediğimiz şekilde yapılan işlemler oldukça büyük risk taşıyor. Kendi içerisinde birtakım modellerle riskleri azaltacak şekilde yatırım amaçlı yapanların durumu çok daha farklı. Dolayısıyla yatırımın ne şekilde yapıldığı da önemlidir. Yatırım arbitraj amacıyla da yapılır, yatırım çıplak olabilir. Covered (kapalı) olabilir. Yatırım istenecek duruma göre şartlara göre çeşitli modelleri olabilir. Elinizde o vadeli işlem sözleşmesine dayanak olan varlığı bulunduruyorsanız kapalı, eğer elinizde varlık olmadan düşüş ya da çıkışına yönelik pozisyon alıyorsanız çıplak pozisyon olur ki bu risklidir. VOB U PROFESYONELLERDEN ÇOK PATRONLAR KULLANMALI Türkiye de yapısı gereği vadeli çalışmak zorunda olan çok fazla sektör var değil mi? Çok var. Örneğin, dayanıklı tüketim malı vadeli bir piyasadır. Gidin bakın, Arçelik, Vestel beyaz eşya ya da elektronik 12 ay vadeli, taksitle çalışan piyasalardır. Fiyatlar vadeli piyasaya göre oluşur. Spotçular vardır, spotçular çarşısı da oradan doğmuştur. Nakit ihtiyacı olan da gidiyor vadeliyi short ediyor, orada parasını alıyor. Sermaye olarak kullanıyor. Bu da tersinden çalışıyor. Vadeli piyasa işleyişini kur cephesinde nasıl değerlendiriyorsunuz? Spotu vadelisi birbirini bütünler. TL/dolar çok yaygın artık herkes için. Türkiye için çok normal artık. Spotu da forwardı da normal. Çünkü halk Yıl sonunda dolar kuru ne olur? diyor. Vadeli bir şey sorusu bu. Onu çok yakından ilgilendiren borç alacak ilişkisi yapıyor. Hem endeks hem de vadeli dolar kontratı ölümsüzdür. Ne dolar yok olacak ne 30 endeks yok olacak. Adam döviz kredisi almış, ama ihracat yapmıyor mesela diyelim. Gerçi ihracata dayalı olması lazım ama ucuz diye almıştır. Veya dövize endeksli almıştır. Faiz yerine onu endekslemiştir. Fiyatları tutmamıştır. İhracat yaparım diye almıştır, ancak iç pazar daha güçlüdür, iç pazara mal verecektir. Bu durumda olanların ne yapması lazım? İçerde iki liraya satarken niye 1 liraya satsın? Aldığı bu şeyi koruması, kredi riskini hedge etmesi lazım. O zaman nasıl hedge edecek? Bir pasif yaratmışsın, o zaman karşılığında bir aktif yaratacaksın. Gayet basit, yani kredi olarak bir pasif yaratmışsın, o zaman bir long kontrat alarak bunu dengeleyeceksin. Bunu yapıyorsan kurlar istediği kadar artsın dan almışsın 2-3 e çıkmış, hiç önemli değil. Sen de bu arada sigortanın maliyetine katlanıyorsun. Bu çok normal kullanılabilir. Ama şirketler cephesinde bu mantığın çok da işlemediğini görüyoruz değil mi? İş dünyasında insanlar buna çok alışlık değiller. Neden değiller, çünkü profesyonellerde şöyle bir şey var. Kur bugün bu. Ya bu kurdan alacağız ya da satacağız. O biraz sorumluluk gerektiren bir şey. Eğer bir pozisyon alırsanız, bu aynı zamanda onun üzerinden getiriyi de hedge etmek demektir. Kurların yüzde 20 düştüğünü düşünün, şirketin elde edebileceği kazancın büyüklüğünü düşünebiliyor musunuz? Neden kaybettirdin sorusuna cevap verebilecek profesyonel bulabilmek biraz zor. Patronun karar vermesi lazım. Nitekim olmadı mı? Bir sürü finans direktörü işinden oldu bu süreçte. Dolar 1.60 dan 1.18 e düştü, ne yüzde 20 si. Şimdi burada hedge ederseniz böyle bir ortamda bir krediyi hedge etmeye kalkarsanız... Hiç zarar yazmazsınız ama fırsat maliyeti var... Onu patron zarar diye görüyor. O yüzden kimse dokunmak istemez buna. En önemli konu o. Ama tabii o konjonktür her zaman olmayabilir. O çok özel bir konjonktürdü. Kriz sonrası şuydu buydu. Kurlarda volatilite söz konusu. 3 ay önce 1.40 tı, 1.62 leri gördük. 3 ay sonra 1.50 leri de geçebiliriz, 1.48 lere de düşebilir. Parite de 1.48 ile 1.70 arasında dalgalanabilir. Kimse bantı daraltamaz bundan sonra. İleriye yönelik hep bandı açmak zorundasınız. O zaman ister istemez bunu bir şekilde kullanacak. Zaten reel sektör yoğun kullanırsa vadeli piyasa da sağlıklı olur. Kullanmazsa sağlıksız olur. 18 VOBJEKTİF NİSAN 2011

19 Hisse senedi yatırımcıları açısından riskten korunmada VOB kullanımı nasıl olabilir? Hisse senedi endekslerini hedge amaçlı olarak portföy yöneticileri kullanabilir. Ya da bireysel yatırımcı çok büyük çapta bireysel yatırımcı ise profesyonel olarak kullanabilir. Yani bireysel çok ciddi bir yatırımı vardır, işi gücü yoktur sırf bu işle ilgilenir. O zaman bireysel yatırımcı tanımına girer. Ama küçük yatırımcının çok küçük bir yatırımı vardır. VOB da işlem yapması zaman gerektiren, dikkat gerektiren işlerdir. Takip etmek gerekir. Ama büyük bireysel yatırımcı kendi profesyonelce yapabilir. Yani spotta aldıkları pozisyonlarını kaldıraç kullanarak genişletebilir ya da riskleri gördükleri anda daraltabilirler. Dünyada 20 yıl geriye baktığımızda bugün volatilitenin çok hızlı arttığını görüyoruz. Bu artış ve azalış yani dalgalanmanın olması bu piyasaların gelişmesinde de önemli etken. Çünkü siz birtakım risklerinizi sınırlamak istiyorsanız pozisyonunuzu satıp çıkacaksınız. Çıkmak istemiyorsanız riski de üsteleneceksiniz. BASİT AMA FAYDALI BİR BÜYÜME HESAPLAMASI Genel bir portföy stratejisi üzerinden konuşursak nasıl bir hesaplamayla yola çıkmak gerekir? Örneğin İMKB 30 un riskini almak istiyorum. Onun için gidiyorum İMKB İş Bankası Fonu nu alıyorum. Karışmıyorum sizin pozitif portföyünüze. Dedim ki bu hiç çıkmıyor dursun bu. 2 gün sonra inecek çıkacak, ben bununla uğraşmıyorum. Genel stratejimiz Türkiye büyüyecek. Ortalama yüzde 5 büyür diyelim. Enflasyon yüzde 6. Çok büyük matematikçi olmaya gerek yok. Üst üste koyun, yüzde 11 e çıkıyor. 5 yıllık yatırım diyelim, demek ki kümülatif yüzde 70. Endeks bugün 70 binde ise İMKB 30 endeks binde gidiyor. Demek ki 2016 yılında endeksin 135 bine gitmesini bekliyorsunuz. Arada bir düşer 60 bin 55 bine düşer ama kendi düzeltmesini yaptıktan sonra büyüme noktasına gelir. Bu projeksiyondaki sapma payını nasıl hesaplayabiliriz? 135 olmaz 140 ya da 130 bin olur. Ama siz trendi görüyorsunuz. Ne yapıyorsunuz bireysel yatırımcı olarak? Diyorsunuz ki, portföyümün yüzde 50 sini hisse senedinde, yüzde 25 ini bonoda, yüzde 25 ini nakit tutmak istiyorum. Bu bir portföy. Bu böyle dümdüz gitmeyecek, endeks sürekli yükselmeyecek, o zaman ne yapacağız? İnecek, çıkacak nelere dikkat edeceğiz? O senenin olaylarına göre savaştı, seçimdi yurtdışı konjonktür ile hiç ilgilenmiyorsunuz. Yani tutuyorsunuz ne olursa olsun. Zaten ilave risk de almıyorsunuz, yüzde 50 longsunuz. O zaman ne diyorsunuz? Ben bunu short edeyim. Ne kadara kadar? Yüzde 50 sine veya 40 ına kadar short edebilirim. Yüzde 40 ını short ettiğinizde, tersine bir gelişme olduğunda zaten bir şey kaybetmiyorsunuz. Hiç yatırmamış gibi yüzde 10 kadarını kaybediyorsunuz, bir şey kaybetmiyorsunuz. Peki bu arada yükseliş hareketlerindeki fırsatları kaçırmış olmuyor musunuz? Bu 5 yıllık süre içerisinde birkaç hareket olabilir. Maksimum 10 hareket olabilir. Bu 10 hareketin önemli bir kısmını yakalayabilirsiniz. Bir ikisini kaçırabilirsiniz, kaçırdığınızda kaybetmiyorsunuz. Ama diğerini yakaladığınızda o size kazandığınızın ilave daha bir getirisi olur. Böyle kullandığınızda bu sağlıklı bir kullanma aracı. Yatırımınızı yapıyorsunuz, alım satım komisyonu şunla bunla uğraşmıyorsunuz. İyi hisse senedi seçtiyseniz, biliyorsunuz ki bu şirketler iyi İYİ PORTFÖY İÇİN 10 YIL SONRA İYİ OLACAK ŞİRKETİ BULMAK LAZIM. ALIP SATAN DEĞİL BUNU BULAN ÇOK KAZANIR. 5 sene sonra iyi olacak. Bakın THY ye 10 sene önce yatırım yapmış olanların durumu farklı. Mesela Petkim e bakıyoruz. 10 sene sonra nasıl olur. Tüpraş nasıl olur. Türk Telekom 10 sene sonra nasıl olur. Sabit hattı kaldırır, ama başka bir şey yapar. Onu kestirenler zaten yatırım yapıyor. Ama oluşacak riskler, bu şekilde minimize edilebilir. Bu söylediğiniz denge İMKB ve VOB özelinde işliyor gibi görünüyor. Yatırımcılar bu anlamda da kullanıyor vadeli piyasaları... Bir spot hisse senedi piyasası varsa bir de onun vadeli piyasası olur. Aslında İMKB iyi bir endeks, yerinde oturmuş bir endeks. VOB-30 da iyi bir endeks. İnsanlar örneğin İMKB 30 pozisyonlarını azaltmak istediklerinde endeks kontratı satarak VOB pozisyonlarını azaltabilirler. Bu şekilde yapılan kullanımda riskten korunmuş olursunuz. Spotu güçlü olan piyasanın vadeli piyasasının da güçlü olduğu görüşünüz, sanırım tarım ürünleri için de konuşulacak bir nokta... Aslında vadeli işlemlerin tarihine gidecek olursak tarım ürünleri üzerine çıkmıştır. NİSAN 2011 VOBJEKTİF 19

20 RÖPORTAJ GÜRMAN TEVFİK Üretim tüketim dengesinin korunması amaçlı yapılmıştır. Neden yapılmıştır, siz bir buğday üreteceksiniz, önümüzdeki yıl buğdayı hangi fiyattan satacağınızı bilmeden üretemezsiniz. Un satan un fabrikası da ürününü eğer önündeki 3 aylık, 5 aylık dönemde vadeli olarak satıyorsa buğdayın fiyatına kendisini fikse etmesi lazım. Yani bir yanda alacağı ile vereceğinin maliyetlerini fikse edecek ki gelirin ne olabileceğini bilsin. Ona göre buğdayını kontratla alacak unu vadeli satacak. Buğday fiyatının yükselip düşmesinden kaybetmemesi etkilenmemesi lazım. Dolayısıyla kendini böyle koruyacaktır. Onun için vadeli piyasalar finansal piyasalardan çok önce gelişmiştir. PETROL GİBİ HAREKETLERE DÜZENLEME GELMELİ Üretime bağlı yatırımcılar ile spekülatif yatırımcılar arasındaki ayrımın yasal olarak da yapılması gerektiğini düşünüyor musunuz? Un fabrikası, rafineri ya da buğday üreticisi. Bunların hepsi reel ekonomi ile bağlantılı. Yaptığın işle bu bağlantılı. Birbirlerini, ekonomiyi dengede tutuyor. Ekonomiyi dengede tutuyor. Ona göre üretim yapıyor. Fiyatları biliyor. Hepsi dikkat ederseniz hepsi ekonomiyi bir düzene oturtuyor. Zincirin halkalarını oluşturuyor. Vadeli zincirin halkaları onu oturtmak. Yatırımcı ya da spekülatör hangi saikle olursa olsun bunun içine girdiği zaman model bozuluyor. Aynen şimdi olduğu gibi. Bu model bozuluyor. En kritik durum bu. Önümüzdeki yüzyılın finans piyasasının en önemli tartışma konularından biri olması gereken konu bu. Burada spekülatif yatırımcı oranlarının sıfırlanması ya da belirli bir oranla sınırlanması mümkün mü? Buradaki reel ekonominin parçaları içerisinde bulunma oranı yüzde 10 olursa çok etkilemez. Ama tersi olursa; reel ekonomi 10, yatırım amaçlı 100 olursa (petrolde olduğu gibi), talepte ciddi bir artış olmadan fiyat da spekülatif olarak anormal noktalara çıkar. O zaman reel sektörle vadeli sektörün bağlantısı kaybolmuş olur. O zaman felsefesi ile gerçekleştirdiği nokta arasında ciddi fark olur krizini incelediğimizde de bununla ilgili sayısız örneği görüyoruz. Uzun dönemde düzenleyici otoriteler bununla ilgili düzenleme yapabilir. Bunu ABD başlatacak, Avrupa başlatacak. Uluslararası finansal düzende belki denecek ki ilintisizsen bu vadeli kontratları yapamazsın. Yani petrolle ilgili işlem için rafineri olacaksın denilecek. Bugün için konuşulması için çok erken ama. Eğer bugün petrol 115 dolarken bu nedenle 300 dolara çıkarsa kimse bunu kaldıramaz. İster istemez düzenleme gelecek. HİSSE SENEDİNDE SPEKÜLATİF POZİSYON Spekülatif pozisyonu aynı şekilde hisse senedi tarafında da görmüyor muyuz? Hisse senedi ve endeks kontratı dediğimizde vadeli piyasa çok önemli bir fonksiyonu yerine getiriyor. Siz günlük işlem yapıp akşam pozisyonlarınızı limitte tutmak istiyorsunuz. Örneğin eğer portföy yönetiyorsanız, sizin için vadeli işlem endeks sözleşmesi ile işlem yapmak kadar doğal bir VADELİ İLE PARAMI KATLAYAYIM DİYEN PATRON İŞİNİ KAYBEDER Vadeli piyasalarda dış ticaret ile uğraşan şirketlerin bakışını nasıl buluyorsunuz? İhracatçının da ithalatçının da kullanması lazım. İthalatçı malı ithal ediyor, 6 ay sonra vadeli akreditiftir; 6 ay sonra krediyi ödeyecektir. İç pazara TL veriyor, toplayacağı parayla belki ödemeyi zar zor yapacak. Diyelim 1 milyon dolarlık parça getirdi. Vadeli sattı. 6 ay sonra paraları toplayacak. 6 ay sonra vadeli kuru bilmiyor. Getirmiş malı çekmiş. 6 ay sonra paraları topladığında 1.60 olan kuru ve yüzde 10 kar marjıyla iş yapıyorsa, kur 1.72 yi aşmadığı sürece yüzde 10 para kazandırır. Ama kurun 1.80 e gittiğini düşünün. Bunlarla uğraşacağına kontrat alarak kendini o 6 aylık riske karşı korumuş olur. Bu sigorta için ödeyeceği maliyeti de fiyat oluştururken dikkate alması gerekecek. İşlem bu kadar basit. Karmaşık bir şey değil. Ama her zaman böyle işlemiyor pratikte durum... İthalatçı şunu diyebilir, Kurlar yükselebilir, şahsi paramı da burada değerlendireyim. Veya short yapayım kuru. Kurlar yükseldiği sürece hem kendi şahsi parasının hem de şirketin parasını kaybeder. Sonunda işini de kaybeder. O zaman bu oyun koruma amaçlı oyun spekülasyon döner. Bunları duydukça insanlar piyasadan uzaklaşıyor. Dolayısıyla ilaç kullanmaya benzer bu. Bu dozajında yerinde kullanmak lazım. Nasıl antibiyotiği doğru kullanırsan sağlığına kavuşursun; ama yanlış kullanırsan sağlığına zarar verir. Bu araç da doğru kullanıldığı zaman sana düzen huzur getirir, işini düzenli yapmanı sağlar. şey olamaz. Ama hisse senedi spot pozisyonu tutmayıp sadece vadelide işlem yapıyorsanız o biraz da riske giriyor artık. Acaba Türk yatırımcıları sermayenin kıt olması nedeniyle mi risk konusunda bu kadar iştahlı oluyor? Kaldıraç kullanımındaki ilgi bunu gösteriyor gibi... Eğer doğru bir hisse senedi seçtiyseniz o hisse senedini satmanıza veya pozisyon kapatmanıza da gerek yok. Yani geleceği parlak bir şirketse alıp beklemek gerek. O zaman değeri olur. 90 lı yılların başında Türkiye de borsadaki şirketlerde o zaman koyduğunuz 50 bin dolar bugün 1 milyon dolar ediyor. Yatırım deyince anlaşılanın bu olması lazım. BÜYÜK PARAYI YENİ ŞİRKET İLE KAZANABİLİRSİNİZ Yatırımcının hem portföy hem de VOB tarafında strateji kurarken neleri dikkate alması gerekir? Sen portföyünü iyi şirketlerden oluşturursun. Diyelim ki bir portföyün var 10 milyon TL lik, 5-10 tane güzel şirket koymuşsun. Temettünü de alıyorsun, hiç merak etmiyorsun. Zaman zaman diyorsun, görüyorsun, piyasalar aşağı doğru gidecek olağanüstü bir sorun var. Ne kadar gidecek? ay ya da bu yıl kötü gidecek. Bunu pozisyona taşımak istemiyorsun. Elinde tutuyorsun, satmıyorsun. Çünkü sattığında tekrar aynı portföyü geri almanın maliyeti yüksek olabilir. Aynı fiyata alamayabilirsin. Portföyün getirisi, betası İMKB 30 endeksinin ya yüzde 20 üstünde olur ya da yüzde 20 altında. Daha fazla oynamaz. Sen de diyorsun ki ben de bunun yüzde 75 ini short edeyim. Böylece kendinizi koruyorsunuz... Short maliyetine katlanıyorsun. Olabilecek olağanüstü bir durumda kaybetmiyorsun, yani kaybedeceğin olası şeylere karşı kendini koruyorsun. Bu çok sade, düz, yapılması sağlıklı olan ve hatta yapılması gereken sigorta işlemi. Böyle bir enstrümana ihtiyaç var zaten. Herkes böyle yaparsa spot piyasa da sağlıklı çalışır. Olağanüstü dalgalanmalar olmaz. Bu sefer de vadeli piyasa onu tutuyor olur. Neden dalga olmaz? Bu sefer birbirlerini dengeliyor olur. Piyasalar birbirlerini iten uzaklaştıran değil, dengeleyen noktaya gelir. Dolayısıyla sağlıklı piyasalar olur. Vadeli piyasalar spot piyasalar birbirini tamamlayan piyasalardır. 20 VOBJEKTİF NİSAN 2011