2015 DEĞERLENDİRME TOPLANTISI 7 Ocak VİOP ta Risk Yönetimi

Transkript

1 2015 DEĞERLENDİRME TOPLANTISI 7 Ocak 2016 VİOP ta Risk Yönetimi

2 İÇERİK İhracatçı Eğilim Araştırması Tespitler - Q4 VİOP ta işlem gören Döviz Vadeli İşlem ve Opsiyon Sözleşmeleri Vadeli işlem sözleşmesi nasıl kullanılır? Opsiyon nasıl kullanılır, örnekleri? 2015 yılı VİOP hacim gelişmeleri Diğer Konular

3 TESPİTLER

4 TESPİTLER

5 TESPİTLER

6 TESPİTLER

7 VİOP ile RİSK YÖNETİMİ NEDEN ÖNEMLİ? Firmaların nakit akışı planlamalarına yardımcı olur. Fiyat dalgalanmalarından korunma sağlar. Uzun vadeli likidite yönetiminde önemli rol oynar. Finansal planlamalarda etkinlik sağlar. Bilanço yönetiminde etkinlik sağlar. Vadeli fiyatların erken uyarı işlevi. Daha net verilerle üretim planlaması. Kullanan şirketlere rekabet avantajı sağlaması

8 VİOP TA İŞLEM GÖREN VADELİ İŞLEM SÖZLEŞMELERİ Pay AKBNK, ARCLK, EKGYO, EREGL, GARAN, HALKB, KCHOL, KRDMR, ISCTR, PETKIM, PGSUS, SAHOL, SISE, TCELL,THYAO,TOASO, TTKOM, TUPRS, VAKBN, YKBNK Endeks BIST 30 Vadeli İşlem Sözleşmeleri Döviz Kıymetli Madenler Emtia Enerji DolarTL, EuroTL, EUR/USD Altın TL, Dolar/Ons Ege Pamuk, Anadolu Buğday (ELÜS), Makarnalık Buğday (ELÜS) Elektrik Yabancı Endeks SASX 10 Endeksi Metal Borsa Yatırım Fonu Faiz Hurda Çelik FBIST BYF Aylık Gecelik Repo Oranı Üç Aylık Gecelik Repo Oranı

9 VİOP TA İŞLEM GÖREN OPSİYON SÖZLEŞMELERİ Pay AKBNK, ARCLK, EKGYO, EREGL, GARAN, HALKB, KCHOL, KRDMR, ISCTR, PETKIM, PGSUS, SAHOL, SISE, TCELL,THYAO,TOASO, TTKOM, TUPRS, VAKBN, YKBNK Opsiyon Sözleşmeleri Endeks BIST 30 Mini BIST 30 Döviz DolarTL

10 ALİVRE (FORWARD) VE VADELİ İŞLEM SÖZLEŞME FARKLARI ALİVRE (FORWARD) SÖZLEŞME İki taraf arasında yapılan özel sözleşmelerdir ve organize borsalarda işlem görmezler. Temerrüt riski vardır. Satıcı belirlenen malı veya finansal ürünü teslim edemeyebilir veya alıcı da teslimatı kabul etmeyebilir. Kredi riski vardır. Tarafların ihtiyaçlarına göre düzenlenirler ve standart değildirler. Diğer piyasa katılımcıları yapılan diğer alivre sözleşmelerden habersizdir. Diğer müşterilere banka tarafından verilen kotasyonların tümünden haberdar olunamaz. İşlemler şeffaf değildir. Müşteriler arası farklılık (işlem önceliği, teminat oranı vs.) yaratılması mümkündür. Sözleşmenin vadesinden önce üçüncü bir kişiye devredilmesi zordur. Kar veya zarar vade sonunda ortaya çıkar. Günlük fiyat hareket sınırı yoktur. Teminat zorunluluğu yoktur. Risk limitleri kullanılır. VADELİ İŞLEM (FUTURES) SÖZLEŞMESİ Organize borsalarda işlem görürler. İşlemler takas kurumu tarafından garanti edilir. Tarafların birbirini tanıması gerekmez. Sözleşme özellikleri standarttır. Vadeli işlem sözleşmeleri borsalarda şeffaf bir şekilde işlem görür. Gerçekleşen işlemler diğer borsa katılımcıları tarafından anlık olarak takip edilebilir. Yani işlemler şeffaftır, kamuya açık yapılır. Verilen emirler fiyat ve zaman önceliğine göre işlem görür. Her müşteri tarafından verilen emir aynı değer ve önceliktedir. Sözleşmeler vade tarihine kadar sürekli el değiştirebilir. Kar veya zarar günlük olarak hesaplanır ve ilgili hesaplara yansıtılır ( mark to market - piyasaya göre ayarlama ) Genelde günlük fiyat hareket sınırı vardır. Teminat yatırılması zorunludur. Kaldıraç etkisi vardır.

11 NEDEN VADELİ İŞLEM SÖZLEŞMESİ? İşlem Amaçları Kur Riskten Korunma: Yatırımcılar varlıklarını ya da yükümlülüklerini fiyat riskinden korumak için ters pozisyona girebilir. Spekülasyon: Yatırımcılar piyasa beklentileri doğrultusunda kaldıraçlı pozisyon alabilirler. Arbitraj: Spot ve Vadeli Piyasalardaki fiyat farklarından yararlanmak isteyen stratejiler.

12 VADELİ İŞLEM SÖZLEŞMELERİNİN AVANTAJLARI NELERDİR? Avantajları Fiyat Sabitleme: Vadeli işlemler ile ileride gerçekleşecek fiyat hareketlerine karşı koruma sağlanır Kaldıraç: Yatırımcılar alacakları pozisyonun sadece bir kısmını yatırarak işlem yapma imkanı bulur.

13 VİOP TA DÖVİZ SÖZLEŞMELERİNDE İŞLEM YAPMAK Bir Döviz Sözleşmesi işleminde sözleşme büyüklüğü kadar sözleşmeye dayanak olan dövizin alım/satımı yapılır. Sözleşme Büyüklükleri Dolar/TL Vadeli İşlem Sözleşmesi = ABD Doları Euro/TL Vadeli İşlem Sözleşmesi = Euro EUR/USD Vadeli İşlem Sözleşmesi = Euro

14 DÖVİZ VADELİ İŞLEM SÖZLEŞMELERİ Döviz vadeli işlem sözleşmelerinde işlem yaparak gelecekte teslim alma (veya teslim etme) yükümlülüğü ile sözleşmeye dayanak olan dövizin gelecekteki fiyatını bugünden alıp satabilirsiniz. Örnek 1 adet Dolar/TL Vadeli İşlem Sözleşmesi aldığınızda ABD Doları aldığınızı düşünebilirsiniz. 1 adet Dolar/TL Vadeli İşlem Sözleşmesiyle ABD Dolarından edeceğiniz kar/zararı sabitlemiş olursunuz. Vade sonun uzlaşma fiyatı: Son işlem günü saat 15:30 da TCMB tarafından açıklanan gösterge niteliğindeki ABD Dolar alış ve satış kurları ortalaması.

15 NEDEN BORSA İSTANBUL VİOP DÖVİZ VADELİ İŞLEM SÖZLEŞMESİ KULLANMALIYIM? Borsa İstanbul VİOP ta Döviz vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri, ithalat veya ihracat yapan firmaların döviz kuru riskinden korunma imkânı sağlar. İHRACATÇI 3 ay sonra dolar cinsinden gelir elde edeceksiniz; Döviz kuru düşerse RİSK KUR RİSKİ İTHALATÇI 3 ay sonra dolar cinsinden ödemeniz veya maliyetiniz olacak; Döviz kuru yükselirse RİSK

16 DÖVİZ VADELİ İŞLEM SÖZLEŞMELERİ KUR RİSKİNDEN NASIL KORUNMA SAĞLAR? İhracatçı için: Durum: Nisan sonunda ABD Doları tahsil edilecek. RİSK: Dolar kuru değerinin düşmesi KORUNMA: VİOP ta DolarTL Vadeli İşlem Sözleşmesinde SATIM* İhracatçı DolarTL kurunda düşüş beklemektedir. Bu sebeple, tarihinde 2,9565 ten Nisan 2016 vadeli DolarTL vadeli işlem sözleşmesinde 100 adet kısa pozisyon (satım) alır. *Yapacağınız/gerçekleştireceğiniz işlemler için korunma büyüklüğüne göre aracı kuruma işlem komisyonu ödenmektedir

17 DÖVİZ VADELİ İŞLEM SÖZLEŞMELERİ KUR RİSKİNDEN NASIL KORUNMA SAĞLAR? VADE SONUNDA spottaki farklı kur değerleri için oluşan kar/zarar durumu aşağıdaki gibi olur. Sonuç: Beklentinizin gerçekleşmesi halinde döviz kurundaki düşüşe karşın korunmuş oldunuz ve zarara maruz kalmadınız. Spot Döviz Kuru VİOP Spotta Maliyet İhracat Geliri ( ) Kar/Zarar (TL) (TL) (TL) 2, , , ,

18 DÖVİZ VADELİ İŞLEM SÖZLEŞMELERİ KUR RİSKİNDEN NASIL KORUNMA SAĞLAR? İthalatçı için: Durum: İthalatınız sonucunda Nisan ayında Euro civarı ödeme yapmanız gerekiyor. RİSK: Euro değerinin yükselmesi KORUNMA: VİOP ta EuroTL Vadeli İşlem Sözleşmesinde ALIM* Yatırımcı EuroTL kurunda yükseliş beklemektedir. Bu sebeple, tarihinde 3,2530 den Nisan 2016 vadeli EuroTL vadeli işlem sözleşmesinde 100 adet uzun pozisyon (alım) alır. *Yapacağınız/gerçekleştireceğiniz işlemler için korunma büyüklüğüne göre aracı kuruma işlem komisyonu ödenmektedir

19 DÖVİZ VADELİ İŞLEM SÖZLEŞMELERİ KUR RİSKİNDEN NASIL KORUNMA SAĞLAR? Bu durumda VADE SONUNDA spottaki farklı kur değerleri için oluşan kar/zarar durumu aşağıdaki gibi olur. Sonuç: Beklentinizin gerçekleşmesi halinde döviz kurundaki yükselişe karşın korunmuş oldunuz ve zarara maruz kalmadınız. Spot Döviz Kuru VİOP Kar/Zarar Spotta Maliyet İthalat Ödemesi ( ) (TL) (TL) (TL) 3, , , ,

20 GÜNCEL KALDIRAÇ ORANLARI Sözleşme Başlangıç Teminatı* Alınan Pozisyon Büyüklüğü Kaldıraç Oranı (TL) (TL) BIST30 Endeks VİS DolarTL VİS EuroTL VİS EUR/USD VİS Altın VİS Dolar/Ons Altın VİS AKBNK VİS ARCLK VİS EKGYO VİS EREGL VİS GARAN VİS HALKB VİS ISCTR VİS KCHOL VİS KRDMD VİS PETKM VİS PGSUS VİS SAHOL VİS SISE VİS TCELL VİS THYAO VİS TOASO VİS TTKOM VİS TUPRS VİS VAKBN VİS YKBNK VİS SASX VİS Çelik Hurda VİS *Takasbank tarafından tarihinde açıklanan span parametre dosyasından alınmıştır

21 YILLIK TOPLAM İŞLEM HACMİ 2015 yılında gerçekleşen işlem hacmi %32 artış göstererek 575 milyar TL olmuştur. İşlem Hacmi (milyar TL) %8 %3 %5 439,8 403,9 416,6 435,7 %32 575,

22 Milyon TL DÖVİZ VADELİ İŞLEM SÖZLEŞMELERİ 2015 yılında döviz vadeli işlem sözleşmeleri toplam işlem hacmi 2014 yılına göre %224 artarak 104 milyar TL oldu. Yıllık İşlem Hacmi (TL) % * *2016 yılı için ilk iki ay verileri kullanılmıştır

23 Milyon TL DÖVİZ VADELİ İŞLEM SÖZLEŞMELERİ 500,00 450,00 400,00 350,00 300,00 250,00 200,00 150,00 100,00 50,00 - Döviz Vadeli İşlem Sözleşmeleri Ortalama Günlük İşlem Hacmi 90,91 % 40 % ,94 413,61 % * 491, Kurumsal Hesap Sayısı

24 DÖVİZ VADELİ İŞLEM SÖZLEŞMELERİ Yıllık Açık Pozisyon (sözleşme) % % * *2016 yılı için ilk iki ay verileri kullanılmıştır

25 DÖVİZ VADELİ İŞLEM SÖZLEŞMELERİ Yıllık Açık Pozisyon Bireysel/Kurumsal Kırılımı 0,54 0,52 53% 52% 54% 52% 0,50 0,48 47% 48% 46% 48% Kurumsal Bireysel 0,46 0,44 0, *

26

27 DÖVİZ OPSİYON SÖZLEŞMESİ NE İŞE YARAR? Örneğin, prim ödeyerek 1 adet DolarTL alım opsiyon sözleşmesi satın aldığınızda gelecekteki bir vade için ABD Doları alma hakkını satın olmuş olursunuz. DolarTL opsiyon sözleşmesiyle kur riskinden kendinizi korumuş, bir nevi döviz riskinize karşı kasko yaptırmış olursunuz

28 DÖVİZ OPSİYON SÖZLEŞMESİ NE İŞE YARAR? Alım/Satım opsiyonunu alma/satma aşağıdaki şekillerde hak veya yükümlülükler ortaya çıkarmaktadır. 1 adet DolarTL alım opsiyonu satın alma = ABD doları alma hakkı (ithalatçı için kasko) 1 adet DolarTL satım opsiyonu satın alma = ABD doları satma hakkı (ihracatçı için kasko) 1 adet DolarTL alım opsiyonu satma= ABD doları satma yükümlülüğü 1 adet DolarTL satım opsiyonu satma = ABD doları alma yükümlülüğü doğurmaktadır

29 VİOP DÖVİZ OPSİYON SÖZLEŞMESİ Dayanak Varlık ABD Doları / Türk Lirası (USD/TRY). Sözleşme Büyüklüğü ABD Doları Vade Ayları Yılın tüm ayları. Aynı anda içinde bulunulan ay ve bu aya en yakın vade olmak üzere toplam 2 vade ayına ait sözleşmeler işlem görür. Vade Sonu Uzlaşma Fiyatı Son işlem günü saat 15:30 da TCMB tarafından açıklanan gösterge niteliğindeki ABD Doları alış ve satış kurları ortalaması

30 DÖVİZ OPSİYON SÖZLEŞMELERİ KUR RİSKİNDEN NASIL KORUNMA SAĞLAR? Satım Opsiyonları: Amaç: Riskten korunmak Durum: Nisan sonunda ABD Doları tahsil edilecek. RİSK: Dolar kuru değerinin düşmesi KORUNMA: VİOP ta DolarTL Satım Opsiyonu Sözleşmesinde ALIM* İhracatçı, DolarTL kurunda düşüş beklemektedir. Bu sebeple, belirli bir miktar prim ödeyerek tarihinde 2,9000 kullanım fiyatlı Nisan 2016 vadeli DolarTL satım opsiyonu sözleşmesinde 100 adet uzun pozisyonu (alım) TL prim ödeyerek alır. Böylece ödenen prim karşısında döviz riskine karşı sigortalanmış olursunuz. *Yapacağınız/gerçekleştireceğiniz işlemler için korunma büyüklüğüne göre aracı kuruma işlem komisyonu ödenmektedir

31 DÖVİZ OPSİYON SÖZLEŞMELERİ KUR RİSKİNDEN NASIL KORUNMA SAĞLAR? VADE SONUNDA spottaki farklı kur değerleri için oluşan kar/zarar durumu aşağıdaki gibi olur. Piyasada Döviz Kuru Opsiyon Sözleşmesinin Kullanımından Sağlanan Gelir 2,7000 (2,9000-2,7000)*1000*100 = TL 2,8000 (2,9000-2,8000)*1000*100 = TL 2,8500 (2,9000-2,8500)*100*1000 =5000 TL Spotta Döviz Satışından Sağlanan Gelir 2,7000* = TL 2,8000* = TL 2,8500* = TL 2,9000 Opsiyon kullanılmaz 2,9000* = TL 3,0000 Opsiyon kullanılmaz 3,0000* = TL

32 DÖVİZ OPSİYON SÖZLEŞMELERİ KUR RİSKİNDEN NASIL KORUNMA SAĞLAR? Alım opsiyonları: Amaç: Riskten korunmak Durum: Nisan sonunda ABD Doları ödemesi veya maliyeti olacak. RİSK: Dolar kuru değerinin yükselmesi KORUNMA: VİOP ta DolarTL Alım Opsiyonu Sözleşmesinde ALIM* İthalatçı, DolarTL kurunda yükseliş beklemektedir. Bu sebeple, belirli bir miktar prim ödeyerek tarihinde 2,9500 kullanım fiyatlı Nisan 2016 vadeli DolarTL alım opsiyonu sözleşmesinde 100 adet uzun pozisyonu (alım) TL prim ödeyerek alır. Böylece ödenen prim karşısında döviz riskine karşı sigortalanmış olursunuz. *Yapacağınız/gerçekleştireceğiniz işlemler için korunma büyüklüğüne göre aracı kuruma işlem komisyonu ödenmektedir

33 DÖVİZ OPSİYON SÖZLEŞMELERİ KUR RİSKİNDEN NASIL KORUNMA SAĞLAR? VADE SONUNDA spottaki farklı kur değerleri için oluşan kar/zarar durumu aşağıdaki gibi olur. Piyasada Döviz Kuru Opsiyon Sözleşmesinin Kullanımından Sağlanan Gelir Spotta Döviz Almanın Maliyeti 2,7000 Opsiyon kullanılmaz 2,7000* = TL 2,8000 Opsiyon kullanılmaz 2,8000* = TL 2,8500 Opsiyon kullanılmaz 2,8500* = TL 3,1000 (3,1000-2,9500)*1000*100 = TL 3,2000 (3,2000-2,9500)*1000*100 = TL 3,1000* = TL 3,2000* = TL

34 DÖVİZ OPSİYON SÖZLEŞMELERİ Yıllık Açık Pozisyon (sözleşme) kat kat * *2016 yılı için ilk iki ay verileri kullanılmıştır

35 İŞLEM VE TAKAS MALİYETLERİ Vadeli işlem sözleşmeleri için borsa payı işlem hacmi (Fiyat*Sözleşme büyüklüğü*işlem miktarı) üzerinden alınırken opsiyon sözleşmeleri için prim hacmi ( Prim*Sözleşme büyüklüğü*işlem miktarı) üzerinden hesaplanmaktadır. Sözleşme Borsa Payı Takas Payı Endeks Vadeli % 0,004 % 0,0008 Diğer Vadeli % 0,003 % 0,001 Endeks Opsiyon % 0,004 % 0,002 Diğer Opsiyon % 0,003 % 0,

36 BORSA İSTANBUL VİOP SÖZLEŞMELERİ NE KADAR GÜVENİLİR? Borsa İstanbul VİOP ta gerçekleştirilen tüm işlemler Takasbank ın sermayesi ile garanti altındadır. Tüm işlemlerde, Takasbank alıcıya karşı satıcı, satıcıya karşı ise alıcı konumuna geçerek merkezi karşı taraf hizmeti vermektedir. Bu şekilde VİOP ta karşı taraf riski olmadan işlem yapılmaktadır

37 VERİ DAĞITICI KURULUŞLARDA VİOP Matriks Foreks : Sözleşme Adları (F_USDTRY0416S0, O_TRYUSDKE0416CS0) : Sözleşme Adları (F_USDTRY0416S0, O_TRYUSDKE0416CS0) Bloomberg : A1A Curncy CT (A2A, B2A), TYX Curncy OMON Reuters DirectFN : 0#TRYUSD:, 0#TRYF*.IS : Sözleşme Adları (F_USDTRY0416S0, O_TRYUSDKE0416CS0)

38 TEŞEKKÜRLER Kamil GÜZEL VİOP Müdür Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası Tel: