Aşağı Sakarya Nehri (Karasu) Mollusca Türleri ve Onları Etkileyen Bazı Fizikokimyasallar

Transkript

1 Yunus Araştırma Bülteni 013 (): ISSN Aşağı Sakarya Nehri (Karasu) Mollusca Türleri ve Onları Etkileyen Bazı Fizikokimyasallar Araştırma Makalesi Research Article 1* Serap KOŞAL ŞAHİN 1 İstanbul Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi, Ordu Cad. No : Laleli / İstanbul * Sorumlu yazar: Tel: Faks: e-posta: serap@istanbul.edu.tr Geliş Tarihi: Kabul Tarihi: Abstract Mollusca Species of Down Sakarya River (Karasu) and Some Physico-Chemical Variables Effecting Their Abundance In this study, the mollusca fauna and their seasonal variation with some physical and chemical properties of Down Sakarya River were investigated during the period of January 008 October 008. The mollusca fauna of the river consists of a total of 11 species, 8 of which belong to Gastropoda, two Prosobanchia (Viviparus viviparus, Bithynia tentaculata), six Pulmonata (Physella acuta, Galba truncatula, Radix labiata, Lymnaeaa stagnalis, Planorbarius corneus and Planorbis planorbis) and three Bivalvia (Unio pictorum, Dreissena polymorpha, Anadonta cygnea). Also some physico-chemical variables of collecting sites (water temperature, ph, - - dissolved oxygen, NO3 -N, NO - N) were given. Canonical Correspondence Analysis (CCA) species relationships with environmental factors (95.9 %) were examined. Species and some environmental variables of collecting sites were recorded in Region for the first time. Keywords: Bivalvia, Ecology Gastropoda, Water Quality Özet Bu çalışmada Aşağı Sakarya Nehri'nde yaşayan mollusca türlerinin mevsimsel değişimleri ve nehrin bazı fizikokimyasal özellikleri Ocak Ekim 008 tarihleri arasında araştırılmıştır. Sakarya Nehri'nde Prosobanchia'ya ait (Viviparus viviparus, Bithynia tentaculata) Pulmonata'ya ait 6 (Physella acuta, Galba truncatula, Radix labiata, Lymnaea stagnalis, Planorbis planorbis ve Planorbarius corneus) ve Bivalvia'ya ait 3 (Unio pictorum, Anodonta cygnea, Dreissena polymorpha) olmak üzere toplam 11 tür - - tespit edilmiştir. Ayrıca her istasyonun su sıcaklığı, çözünmüş oksijen, ph, derinlik, NO3 -N, NO -N değerleri verilmiştir. Türlerin çevresel parametrelerle olan ilişkileri Kanonik uyum analiziyle (% 95,9) incelendi. Bu bölgedeki türler ve parametreler ilk kez kaydedilmiştir. Anahtar Kelimeler: Bivalvia, Ekoloji, Gastropoda, Su Kalitesi Giriş Ülkemiz su kaynaklarının korunması ve Türkiye'de omurgasız gruplar ve onları etkileyen kirliliğin önüne geçilebilmesi sistemli ve çevresel değişkenlerin beraber kullanıldığı kapsamlı çalışmalarla mümkün olabilecektir. çalışmalar son yıllarda artış göstermiştir Bentik omurgasızlar su kalitesini belirlemede (Kazancı ve Dügel, 000; Kazancı vd., 003; indikatör organizma gruplarından biridir. Girgin vd., 003; Duran vd., 003; Duran, 006; Su Ürünleri Merkez Arastırma Enstitüsü Müdürlügü, Trabzon

2 1 Koşal Şahin / Yunus Arş. Bül. 013 (3): Kazancı ve Türkmen, 008; Kazancı vd., Hendek yakınında Çataltepe'den doğar. Önce 008a; Kazancı vd., 008b; Kazancı ve Dügel, Kabalak Deresi adıyla kuzeye akar. Yayla 008; Kalyoncu vd., 008; Kazancı vd., 009; Deresi ile birleştikten sonra Karasu adını alır ve Kazancı vd., 010; Kazancı ve Dügel, 010; Karasu ilçesinin doğusundan Karadeniz'e Kazancı ve Ertunç, 010; Kazancı ve Türkmen, dökülür. 010; Girgin, 010; Girgin vd., 010). İndikatör türlerin büyük kısmını Karasu'ya katılan dereler; oluşturan Molluskların ekolojileri ile ilgili Darıçayır Deresi: Uzunluğu 33 km'dir. olarak çok az sayıda çalışma bulunmaktadır Karasu'nun güneyinde Kocatöngel Deresi (Ertan vd., 1996; Çabuk vd., 004; Koşal Şahin adıyla kuzeye doğru akan bu dere, doğudan ve ve Yıldırım, 007; Şereflişan vd., 009). batıdan küçük yan dereciklerle birleştikten Araştırmaya konu olan Sakarya Nehri sonra Tuzla yakınında Sakarya Nehrine katılır. önemli akarsularımızdan biridir. Sakarya Nehri Maden Deresi: Uzunluğu 30 km. olan Havzası Yukarı, Orta ve Aşağı (Karasu) olarak Maden deresi, Hendek yakınında Çataltepe' üç kısma ayrılmıştır (Işık vd., 006). Nehrin üç den doğar. Önce Kabalak Deresi adıyla kuzeye farklı bölgesinde, farklı konularda çalışmalar akar. Yayla Deresi ile birleştikten sonra Karasu bulunmaktadır (Atıcı, 1997; Işık vd. 006; adını alır ve Karasu ilçesinin doğusundan Küçük, 008; Çabuk vd. 004; Balcıoğlu ve Karadeniz'e dökülür. Öztürk, 009). Nehrin Karadeniz'e dökülen Karaçay Deresi: Geyve ilçesinin doğu- Aşağı Sakarya (Karasu) kısmında mollusklarla sunda Mancarlı yöresinde doğar. Uzunluğu 9 ilgili bir çalışma bulunmamaktadır. Bu çalışma km.dir. Önce Secde Dere, sonra Karaçay ile Sakarya Nehri'nin Karasu bölümünün adlarını alarak güneybatıya doğru akar. Mollusca faunasını tespit etmek ve Mollusca Güneydoğudan gelen Karakaya Deresi ile birtürlerinin bazı çevresel değişkenlerle kanonik leştikten sonra Karasular mevkiinde Sakarya uyum analizi yöntemini kullanarak ilişkisini Nehri' ne katılır. kurmak amaçlanmıştır. Yırtmaç Deresi: Kandıra ilçesinin Kuştünek mevkiinden doğar. Kaynarca-Karasu Materyal ve Yöntem sınırındaki Acarlar Gölü'ne dökülür. Önemli kolları Büyükdere ve Kemer Deresidir. Çalışma Alanı Okçu Deresi: Acarlar Gölü'nün atık Sakarya Nehri, Eskişehir Çifteler ilçe suyunu, Denizköy, İhsaniye arasından Sakarya merkezinin 3 km güneydoğusundan doğmakta Nehri'ne taşıyan kanal görevini görmektedir ve daha sonra birçok küçük dereyle beslen- (Yılmaz ve Uygun, 011) mektedir. Uzunluğu 810 km, genişliği m arasındadır. Sakarya Nehri'nin drenaj alanı Örnekleme km olup Koordinatı: 41º Sakarya Nehri'nde Ocak 008-Ekim Kuzey, 30º Doğu boylamındadır. 008 tarihleri arasında 4 istasyondan mev- Türkiye'nin toplam alanının yaklaşık 1/13'ü simsel olarak su ve mollusk örnekleri alınmıştır kadardır. Yapılan barajlarla taşkınların, nehrin (Şekil 1). Mollusk örnekleri; el, fırça, spatula etrafına zarar vermesi önlenmiştir (Atıcı, 1997; ve Ekman Grab kullanılarak toplanmıştır. Işık vd., 006). Metrekaredeki birey sayıları Ekman Grab ile Araştırmaya konu bölge Aşağı Sakarya alınan örneklerden hesaplanmıştır. Örneklerin Nehri'nin (Karasu) uzunluğu 30 km'dir. alınması, elenmesi ve saklanmasında Welch

3 Koşal Şahin / Yunus Arş. Bül. 013 (3): (1948)' in yöntemi kullanılmıştır. Örnekleme Toplanan örnekler % 70'lik alkolle tespit esnasında su sıcaklığı, derinlik, ph ve edildikten sonra tür teşhisleri (Schütt, 1988; çözünmüş oksijen ölçümleri YSI 556 model Macan, 1977; Zhadin, 1965; Glöer, 00)'e multiparametre kullanılarak arazide ölçül- göre yapılıp kabuklar kuru olarak saklanmıştır. müştür. Koordinatlar Garmin marka GPS ile Türlerin çevre ile olan ilişkilerinin kaydedilmişitr. Nitrit ve Nitrat analizleri belirlenmesinde Kanonik Uyum Analizi (Claude vd., 199)'e göre laboratuvarda (CCA), (Kovach, 1998; Ter Braak, 1986) yapılmıştır. kullanılmıştır. 13 Şekil 1. Sakarya Nehri önekleme istasyonları. Bulgular Çalışma sonucunda toplam 11 tür tanımlanmıştır. Bunlardan tür (Viviparus viviparus Mousson, 1863 ve Bithynia tentaculata L., 1758) Prosobranchia'ya, 6 tür (Physella acuta Draparnaud, 1805, Galba truncatula O.F. Müller, 1774, Radix labiata Müller, 1774, Lymnaea stagnalis L., 1758, Planorbis planorbis L., 1758 ve Planorbarius corneus L., 1758) Pulmonata'ya ve 3 tür (Unio pictorum L., 1758, Dreissena polymorpha Pallas, 1771 ve Anadonta cygnea L., 1758) Bivalvia'ya aittir. Tür çeşitliliği ve metrekaredeki ortalama birey sayısı en fazla olan istasyon 3. istasyondur (Şekil a-b). Şekil a. Türlerin aylara göre metrekaredeki birey sayıları.

4 14 Koşal Şahin / Yunus Arş. Bül. 013 (3): Şekil b. Türlerin istasyonlara göre metrekaredeki birey sayıları. Tablo 1. Sakarya Nehri'nde Ölçülen Bazı Fiziko-kimyasal Parametreler

5 Koşal Şahin / Yunus Arş. Bül. 013 (3): Su sıcaklığı 7,56-5,43ºC; derinlik 1,3-11 m. Çözünmüş oksijen (Ç.O) 5, 10,4 mg/l, - ph değerleri 4,- 8,5. NO -N 0,451-5,69 - mg/l. NO3 -N,35-10,86 mg/l değerleri arasında ölçülmüştür (Tablo 1). Türlerin çevresel parametrelerle olan ilişkisini anlayabilmek için kanonik uyum analizi uygulanmıştır. %95,9 güvenlik yüzdesi ile açıklanmıştır. truncatula, Gyraulus albus, Gyraulus ehrenbergi, Physella acuta, Planorbis carinatus ve Radix labiata'dır. Araştırmada bulunan türlerle bu türlerin farkı olmasının nedeni, çalışmaların farklı dönemlerde yapılmış olmasının yanısıra kirliliğin de artmış olması ile açıklanabilir. Gastropoda ve Bivalvia türlerinin ilkbahar ve yaz aylarında daha fazla bulundukları ve besin tuzu toleranslarının geniş olduğu bildirilmiştir (Dillion, 000). Araştırmamızda da Gastropoda ve Bivalvia türlerinin metrekaredeki birey sayıları ilkbahar ve yaz aylarında diğer aylara oranla daha fazladır Tartışma Araştırma sonucunda 11 tür kaydedilmiştir. Bu türlerden L. stagnalis, V. viviparus ve P. acuta en fazla rastlanan türlerdir. Çabuk vd., (004)'ne göre Aşağı (Şekil a). Pulmonata altsınıfına ait sucul Sakarya Nehri'nde 16 gastropod türü türlerin çoğunun besin tuzu toleransları geniştir tanımlanmıştır. Bu türler Fagotia sangarica, (Hart ve Samuel, 1974). Bu nedenle tatlı Melanopsis preamorsa costata, Oxyloma sularda yayılışları olağandır ve sucul sistemin elegans, Pseudoamincola natolica natolica, ekolojik özellikleri hakkında fikir verebilmek- Sadleriana byzanthina, Theodoxus heldreichi, tedirler. Ayrıca kanonik uyum analiz sonucuna Valvata cristata, Valvata piscinalis, Valvata baktığımızda tür dağılımının sıcaklıkla doğru pulchella, Bithynia badiella, Galba orantılı olduğu görülmektedir (Şekil 3). Şekil 3. Sakarya Nehri mollusk türlerinin ölçülen parametrelerle olan ilişkilerinin Kanonik Uyum Analizi ile gösterilmesi [Vv (Viviparus viviparus), Bt (Bithynia tentaculata), Pa (Physella acuta), Gt (Galba truncatula), Rl (Radix labiata), Ls (Lymnaea stagnalis), Pp (Planorbis planorbis), Pc (Planorbarius corneus), Up (Unio pictorum), Dp (Dreissena polymorpha), Ac (Anadonta cygnea). t (w): su sıcaklığı, ÇO: çözünmüş oksijen, NO -N: nitrat, NO -N: nitrit)]. 3

6 16 Koşal Şahin / Yunus Arş. Bül. 013 (3): Gallordo vd. (1994)'ne göre ph değeri makrofitlerin yoğun olduğu tatlı sularda yaygın mollusk türleri için belirleyici bir faktördür. olduğu bildirilmiştir (Dillon vd., 00; Taylor, Ayrıca düşük ph (<6)'nın molluskların 003). Çabuk vd. (004)'nin Yukarı Sakarya gelişimine engel olduğu hatta öldürücü Nehri'nde yaptığı çalışma ile bizim araştırmaolabileceği bildirilmiştir (Hart ve Samuel, mızda Physella acuta ve Radix labiata tespit 1974; Dussart, 1976). Ancak, araştırmamızda edilen ortak türlerdir. Physella acuta bu ph, Nisan 008'de 3. istasyonda 4,1 ve 4. çalışmada 444/m bireyle Ağustos 008'de. istasyonda 4,65 olarak ölçülmüştür (Tablo 1). istasyonda, Radix labiata 44/m bireyle yine Bu değerlerin özellikle 3. İstasyonda tespit Ağustos 008'de 3. istasyonda tespit edilmiştir edilmiş tür dağılımına etkisinin olmadığı (Şekil a-b). Yaptığımız Kanonik uyum analiz görülmektedir (Şekil b). Kanonik uyum sonucuna göre (Şekil 3) Physella acuta'nın analiz sonucuna baktığımızda da ph'nın merkeze çok yakın olması bu türün yaygın mevcut türler için çok önemli olmadığı sonucu olması sonucunu desteklemektedir. Girgin vd. görülmektedir. Eksen 'de tür ve çevresel (003)'nin yaptığı çalışmada P. acuta aynı değişkenler arası uyum % 95,9 ile açıkla- şekilde Dreissena polymorpha'nın kosmopolit maktadır (Tablo ). tür olduğu bildirilmiştir (Robert ve Dillion, 1999). Çalışmamızda bu türe her mevsim Tablo. Kanonik Uyum Analizi (CCA) Eigen Değerleri rastlanmıştır (Şekil a-b). Ayrıca Kanonik uyum analiz sonucuna göre türün merkezde yer alması bu görüşü desteklemektedir (Şekil 3). Yine Kanonik uyum analiz sonucuna göre sıcaklığın türler için önemli olduğu görülmektedir. Şekil a'daki grafiğe bakıldığında ilkbahar ve yaz aylarında sıcaklığın artışıyla Çabuk vd. (004)'nin yaptığı çalışma türlerin m /birey sayılarındaki artış görülsonucunda ph değerleri 6,9-8,3 aralığında, su mektedir. sıcaklığı değerleri, 4-5,6ºC aralığında iken ph değerlerinin sınırlayıcı olmadığını araştırmamızda 7,56-5,43ºC değerleri göstermektedir (Şekil 3). Galba truncatula arasındadır. Çözünmüş oksijen değerleri, 0,5- omurgalı hayvanlarda, özellikle sığır ve 13,3 mg/l iken bu araştırmada 5,-10,4 mg/l koyunların karaciğerlerinde fascioliosise neden arasındadır. NO -N değerleri, 0-18,8 mg/l olan Fasciola hepatica'nın en önemli ara 3 değer aralığında iken bu araştırma da,35- konağıdır (Akman vd., 005). Fascioliosis bu 10,869 mg/l, NO -N değerleri 0-0, mg/l iken hayvanlarda ölümlere, et ve süt veriminin araştırmamızda 0,451-5,69 mg/l ph: 7,4-7,8 düşmesine neden olması yüzünden önemli iken araştırmamızda 4,- 8,5 aralığında ekonomik kayıplara yol açmaktadır. ölçülmüştür(tablo 1). Araştırmamızda bu türe 466/m bireyle 3. Su Kalitesi ve Kontrolü Yönetmeliği istasyonda rastlanmıştır. Soylu, (1990)'ya göre (SKKY)'ne (004) göre araştırmanın yapıldığı Rutilus rutilus (L. 1758), Blicca bjoerkna Aşağı Sakarya Nehri'nin mevsimsel olarak (Nordmann), Vimba vimba (L. 1758), ölçümü yapılan nitrit, nitrat azotu, su sıcaklığı Scordinus erythrophthalmus (L. 1758) türü ve ph ölçüm sonuçlarına göre 3. Sınıf yani balıkların mide içeriği incelenmiş ve mide kirlenmiş su kategorisine girmektedir. muhteviyatlarında Dreissena ve Galba cins- Physella acuta, dünya genelinde durgun, lerine ait türler başta olmak üzere çeşitli mol-

7 Koşal Şahin / Yunus Arş. Bül. 013 (3): lusk örneklerine rastlanmış olması, bazı pictorum ve Anodonta cygnea' ya az sayıda balıkların bu gruptan besin olarak da yararla- rastlanmaları, gelişme ve çoğalmalarındaki bu nıldığını göstermektedir. Unio sp. ve Anodonta özelleşme ile açıklanabilir. sp. yaşam döngülerinde parazitik bir yaşam Dussart (1976)'a göre gastropod ve evresi mevcuttur. Bu türlerin bazılarında, bivalv türleri bahar ve yaz aylarında yüzeye yumurtadan çıkan larvalar göl dibine çöktü- yakın sonbahar ve kış aylarında dip kısımlarda ğünde, dibe yakın yüzen balıklara yapışarak yaşamlarını sürdürürler. Bu çalışmada, şekil a' deri altında kistler oluştururlar ve böylece da türlerin yaz ve bahar aylarında daha yoğun gelişimlerini tamamlarken, konak balıklar olduğu görülmektedir. Ayrıca Kanonik uyum aracılığıyla da göl içinde dağılımlarını analiz sonucu türlerin bahar ve yaz aylarında sağlarlar. ortaya çıktığı sonucunu desteklemektedir Diğer bazılarında ise örneğin Rhodeus (Şekil 3). Bu analiz sonucuna göre sp. ile Unio sp. arasında, simbiyotik bir ilişki Planorbarius corneus,viviparus viviparus, söz konusudur (Demir, 199). Dişinin Unio pictorum ve Bithynia tentaculata'nın ph, ovaryumunda olgunlaşmış yumurtalar solun- nitrit, çözünmüş oksijen ve nitrat değerlerine gaçlara geçer ve burada filtre suyuyla taşınan toleranslarının geniş olmadığı görülmektedir. spermlerle döllenir. Yumurtalar dişinin solun- Ülkemizde tatlı su mollusklarının ekolojileri gaçlarına mukusla tutunur (McMahon, 1991). iyi bilinmediği için karşılaştırma yapılama- Yumurtalar bölünerek glochidia adı verilen maktadır. larvalar oluşur. Larvaların solungaçlarda kalış Sonuç olarak daha önce bu tarz çalışmasüresi türlere bağlı olarak farklılık gösterir. nın bulunmadığı Aşağı Sakarya Nehri'ndeki (Mass, 1987)'in yaptığı bir çalışmada Unio mollusca türleri tanımlanmıştır ve ölçümü pictorum'un larvalarının konakçı balık olan yapılan fiziko-kimyasallar yardımıyla su Rutilus rutilus' da 5 gün geçirdikleri kalitesine yaklaşımda bulunulmuştur. Ülkebildirilmiştir. Weaver vd. (1991)'e göre larvalar mizdeki su kaynaklarının korunabilmesi için mayıs ayından eylül ayına kadar konakçı balık bu gibi çalışmaların ekolojik parametrelerle tarafından taşınmaktadır. Jirka ve Neves desteklenerek devam etmesi gerektiği düşünül- (199)'de yaptıkları bir çalışmada Unio mektedir. Bundan sonraki çalışmalarda her bir türlerinin yaz ortalarında yumurtlama olurken türün çeşitli çevresel değişkenlere karşı kış boyunca glochidia larvalarının kuluçka- toleranslarının bilinmesi su kaynaklarımızın landığını bildirmişlerdir. Göl genelinde Unio korunması için önemlidir. Kaynaklar Akman, M.A. A., Yazar, S. Şahin, İ. ve Yıldırım, Z. Claude, E., Boyd- Craig, S. ve Tucker, K Water 005. Kayseri Karpuz Sekisi Havzasında Tatlı Su Quality and Pond Soil Analyses for Aquaculture. Gastropodlarının Araştırılması (Investigation of Acedemic Press, London. Freshwater Snails in Kayseri Karpuz Sekisi Çabuk, Y. Arslan, N. ve Yılmaz, V Species Basin). Sağlık Bilimleri Dergisi (Journal of Composition and Seasonal Variations of the Health Sciences) 14(1) 1-5. Gastropoda in Upper Sakarya River System Atıcı, T Sakarya Nehri Kirliliği ve Algler. Ekoloji. (Turkey) in Relation to Water Quality. Acta 4: 8-3. hydrochim. Hydrobiology. 3: Balcıoğlu, E. ve Öztürk, B Oil pollution in the Demir, N İhtiyoloji. İstanbul Üniversitesi surface water of Sakarya River. J. Black Sea yayınlarından sayı: Fen Fak. No 19. Mediterranean Enviroment. 15: İstanbul Üniversitesi basımevi, 391.

8 18 Koşal Şahin / Yunus Arş. Bül. 013 (3): Dillon, R.T The ecology of fresh water Mollusca. J.Freswater Ecology. 7(1): Cambridge University Press, Cambridge, U.K. Kalyoncu, H., Yorulmaz, B., Barlas, M., Yıldırım, Z. M. ve Dillon, R.T., Wethington, A.R., Rhett, J.M., ve Smith, T.P. Zeybek, M Aksu Çayı'nın Su Kalitesi ve 00. Populations of the European freshwater Fizikokimyasal Parametrelerinin Makroomurgasız pulmonate Physa acuta are not reproductively Çeşitliliği Üzerine Etkisi, Fırat Üniv. Fen ve Müh. isolated from American Physa heterostropha or Bil., 0 (1): Physa integra. Invertebrate Biology, 11: Kazancı, N. ve Dügel, M Prediction of global Duran, M Monitoring Water Quality Using Benthic climate change impact on structure of aquatic insect Macroinvertebrates and Physicochemical assemblages by using species optimum and Parameters of The Behzat Stream (Tokat, N tolerance values of temperature. Review of TURKEY). Polish Journal of Environmental Hydrobiology 1,: Studies, 15,5: Kazancı, N. ve Dügel, M An evaluation of water Duran, M., Tüzen, M. ve Kayim, M Exploration of quality of Yuvarlakçay Stream in Köyceğiz- Dalyan biological richness and water quality of stream Protected area, SW Turkey. T. J.of Zoology 4: 69- Kelkit, Tokat-Turkey. Fresenius Envir. Bull., 1 (4): Kazancı, N. ve Dügel, M Determination of influence Dussart, G.B.J The ecology of freshwater molluscs in of heavy metals on structure of benthic North West England in relation to water chemistry. macroinvertebrate assemblages in low order Journal of Molluscan Studies. 4: Mediterranean streams by using canonical Ertan, Ö. O., Yıldırım, M.Z. ve Morkoyunlu, A correspondence analysis, Review of Hydrobiology, Konne Kaynağında Dağılım Gösteren Mollusca 3,1: 13-6, Türleri ve Beslenme Tipleri. II. Uluslar arası Su Kazancı, N. ve Ertunç, Ö Use of Simuliidae (Insecta, Ürünleri Sempozyumu. 1-3 Eylül, İstanbul. Diptera) species as indicators of aquatic habitat Gallordo, A. Prenda, J.ve Pujente, A Influence of quality of Yeşilırmak River Basin (Turkey), Review some environmental factors on the freshwater of Hydrobiology, 3,1: 7-36 macroinvertebrates distribution in two adjacent Kazancı, N. ve Türkmen, G Yedigöller Milli Parkı river basins under Mediterranean climate II. (Bolu) Ephemeroptera (Insecta) faunası üzerine bir Molluscs. Arch. Hydrobiol., 131: arastırma: Su kalitesi ve referans habitat özellikleri. Girgin, S Evaluation of the benthic macroin- Review of Hydrobiology 1,1: vertebrate distribution in a stream environment Kazancı, N. ve Türkmen, G Assessment of water during summer using biotic index. Int. J. Environ. quality of Kelkit Stream (Turkey) with application Sci. Tech., 7 (1): of various macro invertebrate-based metrics. Girgin, S., Kazancı, N. ve Dügel M Relationship Proceeding of Balwois. between aquatic insects and heavy metals in an Kazancı, N., Dügel, M. ve Girgin, S. 008a. Determination urban stream using multivariate techniques, Int. J. of indicator genera of benthic macroinvertebrate Environ. Sci. Tech., 7 (4): communities in running waters in western Turkey. Girgin, S., Kazancı, N. ve Dügel, M Ordination and Review of Hydrobiology, 1(1): classification of macroinvertebrates and environ- Kazancı, N., Oğuzkurt, D. ve Dügel, M Beyşehir mental data of a stream in Turkey. Water Sci. Tech., Gölü'nün Limnolojisi, Çevre Kalitesi, Biyolojik 47: Çeşitliliği ve Korunması. in Kazancı, N., (Ed.) Glöer, P. 00. Mollusca Süβwassergastropoden Nord-und Türkiye İç Suları Araştırmaları Dizisi VII, Imaj Mitteleuropas, Bestimmungsschlüssel, Leben- Press, Ankara. 148 s. sweise, Verbreitung. 73. Teil, 37 pp. Conch Books. Kazancı, N., Öz, B., Dügel, M., Ertunç, Ö. ve Türkmen, G., Hart, C.W. ve Samuel, L.H.F Pollution Ecology of 009. First faunistic survey and canonical Freshwater Invertebrates. New York, Academic correspondance analysis of interstitial aquatic insect Press. 389 pp. assemblages of running waters in Turkey. Review of Işık, S., Şaşal, M. ve Doğan, E Sakarya Nehrinde Hydrobiology,: Barajların Mansap Etkisinin Araştırılması. Gazi Kazancı, N., Türkmen G., Ertunç, Ö., Ekingen, P., Kazancı, Üniv. Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, N. ve Gültutan, Y Su Çerçeve Direktifi 1(3): kapsamındaki taban büyük omurgasızlarına dayalı Jirka, K.J ve Neves, R.J Reproductive biology of four yöntemlerin uygulanması ile Yeşilırmak Nehri'nin species of freshwater mussel (Mollusca:Unionidae) ekolojik kalitesinin belirlenmesi, Review of in the New River, Virginia and West Virginia Hydrobiology, 3,:

9 Koşal Şahin / Yunus Arş. Bül. 013 (3): Kazancı, N., Türkmen, G., Ertunç, Ö., Gültutan, Y., Fauna of the Sapanca Gölü (Marmara Region, Ekingen, P. ve Öz, B., 008b. A research on water Turkey). Zoology in the Middle East : quality of Kelkit Stream using benthic SKKY, 004. Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği 5687 macroinvertebrates and physicochemical varia- Sayılı resmi Gazete. bles, Review of Hydrobiology 1,: Soylu, E Sapanca Gölü Mollusk Faunası: İstanbul Koşal-Şahin, S. ve Yıldırım, M.Z The Mollusc Üniversitesi Su Ürünleri Dergisi 4, 1: Fauna of Lake Sapanca (Marmara region, Şereflişan, H. Yıldırım, M.Z. ve Şereflişan, M The Turkey) and Influence of Some Physico- Gastropod Fauna and on Their the Abundance Chemical Parameters on Their the Abundance. and some physicochemical parameters of Lake Turk J. Zool., 31: Gölbaşı (Hatay, Turkey). Turkish Journal of Kovach, W Multi-variate statistical package, Zoology, 33: version 3.0 Kovach Computer Services, Taylor, D.W Introduction to Physidae Pentraeth. (Gastropoda: Hygrophila). Biology, classifi- Küçük, S The Effect of Organic Pollution on cation, morphology. Revista de Biologia Benthic Macroinvertebrate fauna in the Kirmir Tropical, 51 (1): Creek in the Sakarya Basin. Adnan Menderes Ter Braak, C.J.F Canonical correspondence Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. 5 (1): 5-1. analysis: a new eigenvector technique for Macan, T A Key To the British Fresh anda multivariate direct gradient analysis. Ecology, 67: Brackish Water Gastropods. Freshwter Biology Association Scientific Publication. No: 13. Weaver, L.R., Pardue, C.B ve Neves, R.J McMahon, R.F Mollusca:Bivalvia, Ecology and Reproductive biology and fish hosts of the classification of North American freshwater Tenessa clubshell Pleurobema oviforme Invertebrates (eds J.H. Thorp and A.P. Convich), (Mollusca:Unionia) in Vi.Am.Mid.L.Mat. Academic Press, Sen Diago (1): Mass, S Investigations on reproduction bıology of Welch, P. S Limnological Methods. New York, Inland freshwater mussel of the genus Unio. Mac Graw-Hill Book Company Inc., 381 pp. Treraerztliche Hochch Honnover (FRG). Yılmaz, R. ve Uygun, Ö Karasu'nun Genel Durum Instıtutıon Ever Zoologie. 108 pp. Değerlendirmesi Ve Swot Analizi Raporu. T.C. Robert, T. ve Dillion, J.R The Ecology of Doğu Marmara Kalkınma Ajansı, 5: Freshwater Molluscs Zhadin, V. I Molluscs of Fresh and Brackish Schütt, H., The Danubian Character of the Mollusc waters of the U.S.S.R.