TİCARİ TEMERRÜT FAİZİ UYGULAMASINDA REESK()NT FAIZI

Transkript

1 TİCARİ TEMERRÜT FAİZİ UYGULAMASINDA REESK()NT FAIZI Av; Dr. Osman R. GÜNVER (*) Faiz, bir para alaca ğının vadeye bağlanmas ı ya da ödenmesindeki gecikme nedeniyle ve bir oran dahilinde olmak üzere alacaklıya ödenmesi gereken para miktand ır. Hukuki niteliği itibanyla faiz fer'i bir borçtur. Ana paran ın bdlli bir yüzdesi olan faiz miktan ya taraflar aras ındaki bir sözle şme ile ya adete göre ya da kanun tarafından belirlenmektedir. BK. ve TTK. hükümleri d ışıhda, 3095 sayılı "Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine Ili şkin Kanun' tarafından akdi faiz, kanuni faiz ve temerrüt faizi bak ımından düzenleme getirilmiştir. Bu Kanun, taraflann yapt ıklar ı sözleşme ile oran ve miktannı belirlmedikleri faiz ödemelerini düzenlemektedir sayılı Kanun'un temerrüt faizinin düzenlendiği 2. maddesinin üçüncü fikras ında, ticari i şlerde temerrüt faizi konusunda düzenleme getiril ıniştir. Bu hükme göre, "Odeme yerinde ve ödeme 1 zamanındaki banka iskontosu yukar ıda açıklanan miktardan fazla ise, arada sözle şme olmasa bile ticari işlerde temerrüt faizi, T.C. Merkez Bankas ının kısa vadeli krediler için öngördü ğü reeskont faiz oran ına göre istenebilir." AlacMth bi.r paray ı poliçe veya bonu3ru klrd ırmak yoluyla sağlamak istediği takdirde banka tarafııidan talep edilen iskonto miktan kadar, geciken borçludan gecikme faizi talep edebilecektir. (9 Ankara Barosu Avukat ı. 514 TÜRKİYE BAROLAR BIRLİĞİ DERGISI,199514

2 Sözü edilen Maddye göre, bu iskonto oramn % 30 dran ıiıdn fazla olması durumunda ticari i şlerde temerrüt faizi, T.C. Merkez Bankas ı'nın (TCMB) kısa vadeli krediler için öngördü ğü reeskont faiz oranına göre istenebilecektir. Aynca, alacakl ının bu yönde bir talebinin de olmas ı şarttır. Buna karşıl ık, aynı maddenin üçüncü fikrasına göre, temerrüt faizi miktar.ınm sözleşmejjş kararlaştırılmamış olduğu hğllerde, akdj faiz miktarı diğer fıkralarda öngörülen miktarın üstünde ise temerrüt faizi miktarından az olamamaktad ır. Bu hükümde sözü edilen banka iskontosu ifadesi ayn ı şekilde TTK m de de yer' almaktadır sayılı Kanun'un yürürlüğe girmesi ile TTK. m uygulamam ın "askıya alındığı" ve M. ve TTK. hükümleri yürürlükteyken faize 'ilişkin özel düzenlemeler. getiren 3095 sayıl ı Kanunun genel hükümlerden önce uygulanmas ı gerektiği Yargıtay tarafından kabul edilmektedir (1). Ancak, TCMB'nrn tarihinden itibaren 'k ısa vadeli reskont kredisi" uygulamasının yerini"vadesine üç ay kalan senetler karşılığında yap ılacak reeskont i şlemlörinde uygulnacak iskoiıto oranı ve avans i şlemlerinde uygulanacak, faiz oranı" ah mıştır i ğ.1949 tarih 20367, sayılı 'Resmi Gazete'nin 24. sayfas ında yayımlanan bir Tebliğ ile TCMB'nin reeskont ve avans i şlemlerinde uygulanacak-faiz oranları hakkında Tebliğler yürürlükten kaldınlmıştır. Ayn ı Resmi Gazete'nin 60. sayfas ında,.ise reeskont işlemlerindeki iskonto oran ı ile avans i şlemlerindeki faiz oranı ilan 'edilmiştir.. Bü oranlara ilişkin değişiklikler TCMB tarafindan Resmi Gazetede ilan edilmesine rağnien uygulamada, mahkemeler ve icra müdürlükleri bu faiz oranlannı TCMB'den sormaktad ır. Ancak, 3095 sayılı Kanunun 2. maddesiüdeki"reeskont faiz oran ı" tanıinlainas ına bugün yap ılmakta olan hangi uygulaman ın karşılık geldiği tereddüt yaratmaktad ır. (1) YHGK.' T. 1991/ E., 1991/567 K YKD. C. 18 ş S. 3, s.349 vd.; 11. ltd T. 1990/6469 E., 5497 K YKD. C. 18, S. 8, s. 1224; YLIGK T. 1995/ E., 1995/413 K YKD. C 21, S. 10, s vd. TÜRMYE BAROLAR ÉiRLiÙl DERG İSi, '. 515

3 Bu nedenle öncelikle TCMB işlemleri açıs ından reeskont, avans ve iskofıto kavramlann ın taü ımlamas ının yap ılmas ı gerekli bulunmaktadır. Reeskont; bir banka tarafindan :iskonto edilmi ş ticari senet ve vesikalann TCMB reeskont,ora ııı üzerinden satın alınmas ı işlemidir. Avans ise; teminat olarak al ınan ticari senet ve vesikalar ile Devlet Tahvilleri ye borsada kayıtlı sağlallı tahviller karşılığında ödünç verme i şlemidir. İskonto, senede ba ğlı ve henüz muaccel olmayan vadeli bir alacağın bankaya temlik edildiği tarihten vade tarihine kadar i ş- leyecek faizin komisyon ve diğer giderlerin alacak tutanndan indirilmesi şeklinde bir i şlem olduğundan iskonto oram, faizin pe şin alınmas ı nedeniyle avans işlemlerindeki faiz oran ından daha düşüktür. Bu nedenle, horiırnl kredi işlem:ini olu şturan ve vade o- nunda faiz tahakkuk ettirilen avans i şlemlerindeki oranm ticari temerrüt faiz oranma esasa almması gerekmektedir. Zirh, temeirüt faizi bir dönmin sonunda ödenen para miktann ı ifade etmektedir: Bu nitelik farklılığı esas alınarak matematiksel olarak yapılacak hesaplamada dönem sonunda ikisinin de ayni oldu ğu görülmektedir tarihinden itibaren geçerli olan vadesine üç ay. kalımş olan senetler karşılığında yap ılacak reeskont. işlemlerindeki %50 iskonto oranı ile avans işlemlerindeki 9é57'lik faiz oran ı ağıs ından karşılaştırma yapıldığında: % 50 iskonto oranı bir yıllık dönem içindir. Üç aylık dönem için;.. % 50 x 1/4 = % 12.5 olacakt ır.. Buna göre, 100 TL'lik senedi 12.5 TL'Iik k ısmı almarak, bakiye 87.5 TL mü4teriye nakit olarak ödenmektedir. Gerçek üç ayl ık faiz olarak maliyet;..' 12.5 / 87.5 = % olmaktadır.. Bunun yıll ık maliyeti ise;. % x 4 = % 57 olhıaktad ır TÜRKtYE BAROLAR BİRliĞİ DERGİSİ. 1996/4

4 Böylece, pe şin olarak al ınan % 50'lik iskonto oran ımn gerçekte döhem sonunda alman % 57lik avans faiz bran ına eşit olduğu ortaya çıkmaktadır. Buna göre, bir dönemin sonunda ödenen para miktanıiı ifade eden temerrüt faizi olarak, TCMB'nin ilan etti ği avans işlemlerindeki faiz oran ının, ticari temerrüt faizi hesaplamalannda esas alinmas ı, ayrıça, tmerrüt dönemi boyunca ortaya ç ıkan faiz değişikliklerinin de dönemsel olarak hesaplanmas ı gerekhıektedir. -- ş KAYNAKÇA TÜRKİYE BAROLAR BIRLİĞİ DERGİSt

5 REESKONT VE AVANS İŞLEML ŞRİNDE GENEL OLARAK UYGULANAN FAİZ (iranlari RESMI GAZETE YÜRÜRLÜK Kısa Orta İskonto Avans TARIH SAYI TARIHI Vadeli Vadeli Oranı (1) Faiz Oranı , ' (MÜK) (MÜK.) (MUK.) i ' ' : (1) Vadesine en çok 3 ay kalan senetler karşılığında yap ılacak reeskont işlemlerinde uygulanan oran

6 Evren, M.T. Faiz Hukuku, İstanbul 1987 Reisöğlu, S. Yargıtay Kararian Aç ısından 3095 sa'111 Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine Ili şkin Kanun, Ticaret Hukuku ve Yargıtay Kararlan Sempozyumu, C.VIlI, Ankara Nisan Şirin, Ş. Ticaret Hukukunda Faiz ve Uygulamas ı, İstanbul 1994 Tekinap, Ü. Banka Hukukunun Esaslar ı, İstanbul / '4 Il ıl TÜRKİYE BAROLAR BIRLİĞİ DERGİSİ, 1995/4 519