6102 SAYILI TÜRK TİCARET KANUNUNDA TESCİL İŞLEMLERİ

Transkript

1 6102 SAYILI TÜRK TİCARET KANUNUNDA TESCİL İŞLEMLERİ 1. GİRİŞ 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu 13 Ocak 2011 tarihinde kabul edilmiş ve 14 Şubat 2011 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanmış olmasına karşın esas itibariyle 1 Temmuz 2012 tarihinde yürürlüğe girmesi öngörülmüştür. Kanunun yürürlüğe girmesiyle hükmü kalmayacak olan 6762 sayılı Türk Ticaret Kanununda yer alan tescil işlemleri ile ilgili hükümlerle, yeni yasada yer alan hükümler arasında önemli sayılabilecek farklılıklar bulunmamasına karşın yine de bir takım yeni düzenlemelerin bulunduğu görülmektedir. Söz konusu düzenlemeler çalışmamızın aşağıdaki bölümlerinde açıklanmaktadır SİCİL MÜDÜRLÜĞÜ ŞEKLİNDE ÖRGÜTLENME Bilindiği üzere 6762 sayılı yasada Sicil Memurlukları şeklinde bir örgütlenme söz konusu iken yeni yasada Sicil Müdürlüğü şeklinde bir örgütlenme öngörülmüştür. Yasanın 24 ncü maddesinde Ticaret Sicili Müdürlüğünün Sanayi ve Ticaret Bakanlığının gözetim ve denetiminde ticaret ve sanayi odaları veya ticaret odaları bünyesinde kurulacağı ifade edilmektedir. 2 Yasanın 26 ncı maddesinde ise ticaret sicili müdürlüğünün kurulması, sicil defterlerinin tutulması, tescil zorunluluğunun yerine getirilmesine ilişkin usul ve esaslar, sicil müdürlerinin kararlarına karşı itiraz yolları, sicil müdür ve yardımcıları ile diğer personelde aranacak nitelikler, disiplin işleri ile bu konuyla ilgili diğer esas ve usullerin bir tüzükle düzenleneceği ifade edilmiş olup buna uygun olarak Gümrük ve Ticaret Bakanlığınca hazırlanan tüzük taslağı bugünlerde yürürlüğe sokulmayı beklemektedir. 1 Mevcut 6102 sayılı Kanunun değiştirilmesi konusunda çalışmalar devam etmektedir. Bu çalışmamız, anılan Kanunun mevcut hali dikkate alınarak hazırlanmış olup, çalışmamızda değinilen hususlarda yapılacak değişiklikler bu aşamada dikkate alınmamıştır. Bu konuda eğer önemli bir değişiklik olursa sonraki sayılarımızda bu hususlara da ayrıca değinilecektir. 2 Yasada yer alan Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Bakanlıkların yeniden düzenlenmesi ve örgütlenmesi sonucu Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığına dönüşmüş ve bu bakanlık bünyesi içinde yer alan Ticaret bölümü Gümrük Bakanlığının bünyesine dâhil edilmiş ve Gümrük ve Ticaret Bakanlığı na dönüşmüştür. Dolayısıyla yasada yer alan Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ifadeleri de anlamını yitirmiş, yasada ifade edilen yetkili bakanlık Gümrük ve Ticaret Bakanlığı olmuştur. Bu durum Türk Ticaret Kanununun hazırlanma dönemi ile yasalaşma dönemi arasındaki sürecin uzunluğundan kaynaklanmış olmakla birlikte yasanın birçok maddesinde kendisini göstermektedir. Yasada yapılması öngörülen düzenlemeler sırasında bu durumun düzeltilmesi öngörülmektedir. 1

2 3. ELEKTRONİK ORTAMDA SİCİL KAYITLARININ TUTULMASI Ticaret sicili ile ilgili olarak getirilmiş yeniliklerden birisi de elektronik ortamda tescil işlemlerinin gerçekleştirilmesi olanağının getirilmiş olmasıdır. Ticaret sicili kayıtlarının elektronik ortamda tutulmasına ilişkin usul ve esasların düzenlenen tüzükte belirtileceği yasada ifade edilmiştir. Elektronik ortamda sunulabilen merkezi ortak veri tabanı Gümrük ve Ticaret Bakanlığı ile Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği nezdinde oluşturulmaktadır. Bu amaçla Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından Merkezi Sicil Kayıt Sistemi (MERSİS) oluşturulmuştur. Merkezi Sicil Kayıt Sistemi, ticaret sicili işlemlerinin elektronik ortamda yürütüldüğü, ticaret sicili kayıtları ile tescil ve ilan edilmesi gereken içeriklerin düzenli olarak depolandığı ve elektronik ortamda sunulduğu merkezi ortak veri tabanını ifade etmektedir. Elektronik ortamda yapılan kayıtlar, kayıt tarihlerine göre ve güncel kayıtlar aktif olarak gözükecek şekilde, değişen veya silinen kayıtlar ise pasif olarak, istendiğinde erişilebilecek, ancak üzerinde herhangi bir değişiklik yapılamayacak şekilde tutulur. Müdürlükçe kayıt sırasında yapılan maddi hatalar, müdür veya müdür yardımcısı tarafından düzeltilir. MERSİS te meydana gelebilecek teknik aksaklıklardan ötürü elektronik ortamda işlem yapılamaması halinde sicil işlemleri yazılı ortamda yürütülür. Bu işlemlere ilişkin kayıtlar daha sonra müdürlük tarafından geciktirilmeksizin elektronik ortama aktarılır. İlgililerce sicil işlemlerinin elektronik ortamda yapılabilmesi için, ilgililerin güvenli elektronik imza sahibi olmaları zorunludur. 4. TESCİL İÇİN BAŞVURU Eskiden olduğu gibi tescil işlemleri ilgililer, bunların temsilcileri veya hukuki halefleri tarafından istem üzerine gerçekleştirilir. Ancak idare tarafından re sen veya kurumların bildirimi ile de tescil işlemi yapılabilir. Başvuru yazılı dilekçe ile yapılmalıdır. Tescil için başvuru süresi kural olarak 15 gün olup bu süre Ticaret Sicili Müdürlüğünün yetki çevresi dışında oturanlar için yasada bir ay olarak belirlenmiştir. Bu süre, tescili gerekli işlemin veya olgunun gerçekleştiği tarihten başlar. İşlemin veya olgunun tamamlanması bir senet veya belgenin düzenlenmesine bağlı olduğu durumlarda süre bu senet veya belgenin düzenlendiği tarihten itibaren başlamaktadır. Tescil olunan hususlar aksine bir hüküm yoksa Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde ilan olunur. Kanununu 31 nci maddesine göre tescil edilmiş hususlarda meydana gelen her türlü değişiklik de aynı usule uygun olarak tescil olunur ve tescilin dayandığı olgu veya işlemlerin tamamen veya kısmen sona ermesi ya da ortadan kalkması durumunda sicildeki kayıt da kısmen yahut tamamen silinir. 5. İŞE BAŞLAMA BİLDİRGESİ YERİNE GEÇMESİ Yasanın getirmiş olduğu yeniliklerden biri de kurumlar vergisi mükelleflerinin tescil için başvuru yapmaları durumunda bu başvurunun aynı zamanda İşe Başlama Bildirgesi yerine geçmesidir. Kanunun 27/2 nci maddesine göre Ticaret Sicili Müdürlüğünün başvuru evraklarının bir örneğini ilgili vergi dairesine göndermeleri zorunlu bulunmaktadır. Bu durumda mükellefler 2

3 vergi dairesine işe başlama bildiriminde bulunmuş sayılacaktır. Diğer bir deyişle ticaret sicili müdürlüğüne başvuru aynı zamanda vergi dairesine işe başlama bildiriminde bulunma anlamına geldiğinden ayrıca işe başlama bildiriminde bulunulmasına gerek bulunmadığı anlamına gelmektedir. Ancak bu husus sadece kurumlar vergisi mükellefleri ile ilgili olup gelir vergisine tabi gerçek kişilerin yapacakları tescil bakımından geçerli bulunmamaktadır. 6. SORUMLULUK HÜKÜMLERİ Ticaret Sicilinin amacı ticari hayattaki bilgiler ile ilgili kayıtların gerçeği aksettirecek şekilde tam ve sağlıklı tutulmasını ve emredici hukuk kuralları çerçevesinde kayıtların aleniyetinin ve üçüncü kişiler dahil tarafların hukuki güvenliğinin teminat altına alınmasını sağlamaktır. Bu nedenle yasada yer aldığı gibi, tescil edilecek hususların gerçeği tam olarak yansıtmaları, üçüncü kişilerde yanlış izlenim yaratacak nitelik taşımamaları ve kamu düzenine aykırı olmamaları gerekmektedir. Kanun koyucu bu nedenle devlete ve ilgili Oda ya kayıtların tutulmasından doğan zararlardan dolayı sorumluluk yüklemiş bulunmaktadır. Buna göre ticaret sicilinin tutulmasından doğan bütün zararlardan Devlet ve ilgili Oda müteselsilen sorumlu bulunmaktadır. Ancak Devlet ve sicil görevlilerini atamaya yetkili Oda, zararın doğmasında kusuru bulunanlara rücu edebilir. Görüldüğü üzere yasa hükmüne göre kayıtların tutulmasından dolayı oluşan bütün zararlardan Devlet ve Oda doğrudan sorumlu olup herhangi bir kusur aranması söz konusu değildir. Bu zarar dolayısıyla Devlet veya Oda nın ilgililere rücu edebilmesi ancak bu kişilerin kusurlu bulunmaları halinde söz konusu olabilir. Bu ilgililer sicil müdürü veya yardımcıları olabileceği gibi sicilin gerçeği aksettirmeyecek ve zarara neden olabilecek şekilde tutulmasında kusuru bulunan diğer kişiler de olabilir. Ticaret sicili işlemlerinden doğabilecek zararları karşılamak amacıyla müdür, müdür yardımcıları ve tescil işlemlerinde görevli müdürlük personeline mesleki sorumluluk sigortası yaptırılması zorunlu tutulmuştur. Diğer taraftan, tescil edilecek hususların gerçeği tam olarak yansıtmaması, üçüncü kişilerde yanlış izlenim yaratacak nitelik taşımaları ve kamu düzenine aykırı olmaları durumunda, durumu haber alan sicil müdürü ilgilileri, belirleyeceği uygun bir süre içinde kanuni zorunluluklarını yerine getirmeye veya ilgili hususun tescilini gerektiren sebeplerin bulunmadığını ispat etmeye çağırır. Sicil müdürünce verilen süre içinde tescil isteminde bulunmayan ve kaçınma sebeplerini de bildirmeyen kişi, sicil müdürü tarafından iki yüz Türk Lirasından dört bin Türk Lirasına kadar idari para cezasıyla cezalandırılır sayılı Kanunda ise bu durumda ilgililer, sicilin bulunduğu yerdeki ticari davalara bakmakla görevli Asliye Hukuk Mahkemesi kararıyla iki milyon liradan kırk milyon liraya kadar para cezasına mahkûm edilmekte idi. Görülüyor ki 6762 sayılı yasada ceza mahkemeler tarafından karara bağlanıyor iken yeni yasada idari para cezası sicil müdürü tarafından verilmektedir. Ancak para cezası miktarlarının da artırılmış olduğu görülmektedir. 3

4 Yasanın 38 nci maddesine göre tescil ve kayıt için bilerek gerçeğe aykırı beyanda bulunanlar, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adli para cezasıyla cezalandırılır iken 6762 sayılı yasada yer alan hükme göre, tescil ve kayıt için bilerek gerçeğe aykırı beyanda bulunan kişilere ceza mahkemesi tarafından iki milyon liradan kırk milyon liraya kadar ağır para cezasına veya bir aydan altı aya kadar hapis cezasına yahut bu cezaların ikisine birden mahkûm edilmekte ve ayrıca bir yıldan beş yıla kadar ticaret ve sanayi odalarına aza olabilmek ve borsada muamele yapabilmek haklarından mahrumiyetlerine veya borsalardan muvakkat olarak çıkarılmalarına karar verilebilmekte idi. 7. ALENİYET VE SAKLAMA --Ticaret sicili, ticari işlemlerin kayıt ve tescil edildiği ve herkesin yararlanabileceği resmî ve aleni kütüktür. Dolayısıyla 35 nci madde uyarınca herkes ticaret sicilinin içeriğini ve müdürlükte saklanan tüm senet ve belgeleri inceleyebileceği gibi giderini ödeyerek bunların onaylı suretlerini de alabilme hakkına sahiptir. Bir hususun sicilde kayıtlı olup olmadığına dair onaylı belge de ilgililerden istenebilir. Diğer yandan Tescil işleminin dayanakları olan dilekçe, beyanname, senetler, belgeler ve ilanları içeren gazeteler, üzerlerine sicil defterinin tarih ve numaraları ile MERSİS numarası yazılarak sicil müdürlüğünce saklanır. 8. TİCARET SİCİLİNE TESCİL EDİLECEK HUSUSLAR Ticaret siciline kaydedilecek bilgiler Türk Ticaret Kanununun çeşitli maddelerinde belirtilmiş ve bunlarla ilgili usul ve esaslar ayrıntılı biçimde Tüzükte yer almıştır. Genel olarak aşağıda belirtilen hususların ticaret siciline tescili ve Türkiye Ticaret Gazetesinde ilanı zorunlu tutulmuş bulunmaktadır; *Gerçek kişi tacirlerin ticaret unvanları ve işletmeleri, tüzel kişi ticari işletmelerin ticaret unvanı, ticari işletmeyi bir bütün hâlinde konu alan diğer sözleşmeler, ticari işletmeyi devir sözleşmesi, ticari işletmelerin şubeleri, gerçek kişilere ait ticari işletmelerin sona ermesi durumu, *Ticari mümessil ve acenteler, *Dernek ve vakıflara ait ticari işletmelerin kuruluş ve faaliyetlerinin sona ermesi durumları, *Şirketlerin kuruluşları, birleşme, bölünme, devir ve tür değiştirme kararları ve sözleşmeleri, *Şirketlerin esas sözleşmeleri ve bunlarda yapılan değişiklikler, *Kollektif ve komandit şirketlerde kuruluş sözleşmeleri, şirketin sona ermesi veya iflası durumunda bununla ilgili hususlar, şirketin tasfiyesi halinde atanan tasfiye memurları, kayyım atanması durumunda kayyımla ilgili hususlar ve mahkeme kararları, *Komandit şirketlerde, komanditerlerin koymayı taahhüt ettikleri sermaye ile ilgili bilgiler, 4

5 *Anonim Şirketlerin esas sözleşmeleri ve kuruluşlarında şirketin tescili, tek kişi ortaklı Anonim şirketlerde ortağın kimlik bilgileri, Anonim şirketlerin şubeleri, genel kurul toplantıları ve kararları ile ilgili bilgiler, esas sözleşmenin değiştirilmesi durumunda yapılan değişiklikler, sermayenin arttırılması veya azaltılması halinde bununla ilgili genel kurul kararı ve raporu, yönetim kurulunun hamiline yazılı pay senetlerinin bastırılmasına karar verilmesi durumunda buna ilişkin kararı, Anonim şirketlerin tasfiye, iflas hallerinde söz konusu kararlar ve ilgili diğer bilgiler, *Limitet şirketlerin kuruluşlarının tescili, bu kapsamda şirket sözleşmesinin ve değişikliklerinin tescili, diğer taraftan anonim şirketlerde olduğu gibi, sermaye artırımı ve azaltılması ile ilgili genel kurul kararları tek ortaklı limitet şirketlerde ortağın kimlik bilgileri, şirketin tasfiye iflas ve diğer şekillerde sona ermesi durumlarında bu hususlarla ilgili belge ve bilgilerin tescili, *Şirketler topluluğunda Hâkimiyet sözleşmesinin tescili, *Anonim ve Limitet şirketlerde denetçi atanması durumunda denetçinin kimliği ile ilgili bilgiler ve herhangi bir nedenle görevinin sona ermesi durumunda bu husus ile ilgili bilgiler, 5