içindekiler MAYBİR den Muğla da Hastalıklara Dirençli Damızlık Ana Arı Yetiştirme Projesi Tamamlandı Bal Ormanları

Transkript

1 M A Y B İ R 1 içindekiler MUĞLA İLİ ARI YETİŞTİRİCİLERİ BİRLİĞİ YAYIN ORGANIDIR DÖRT AYDA BİR YAYINLANIR EYLÜL 2014 YIL : 6 SAYI : 11 İmtiyaz Sahibi Muğla İli Arı Yetiştiricileri Birliği Adına Yönetim Kurulu Başkanı Ziya ŞAHİN Yazı İşleri Sorumlusu Ziya ŞAHİN Editör ve Yayın Yönetmeni Vet. Hek. Sezai ERGİNOĞLU Haber ve Reklam Sorumlusu Gıda Müh. Yasin KIRGIZ Gıda Müh. Övgü FEREK Grafik - Tasarım Bilgi ALVER-Ömer ŞAHİNKAYA Baskı SES Reklam İletişim ve Baskı Hizmetleri Kazım Karabekir Cad. Kültür Çarşısı 7/ İskitler-ANKARA Tel: Faks: matbaa@sesreklam.net MAYBİR den Muğla da Hastalıklara Dirençli Damızlık Ana Arı Yetiştirme Projesi Tamamlandı Bal Ormanları Muğla İli Konaklama Noktalarının Sayısallaştırılması Dünya Arıcıları Muğla da Toplanacak Arıcılık İşletmesinde Ekonomi ve Römorkör Kullanım Yönetim Adresi Muslihittin Mh. Cemal Karamuğla Sk. No: 100 MUĞLA İletişim Bilgileri Tel: GSM: Fax: maybir48@hotmail.com Not: Dergide yayınlanan bütün makalelerden yazarlar sorumludur Basralı Kızılçam Ormanları Toplu İlaçlamanın Önemi 28 Petek Deyip Geçmeyin 33 Haberler

2 ARICININ SESİ 2 Ziya ŞAHİN Yönetim Kurulu Başkanı A rıcılık sektörünün en cefakâr insanlarına merhabalar. Çam balı üretim döneminin tüm arıcılarımıza bereketli olmasını dilerim. Değerli arıcı dostlarım bu dergiyi bilim insanlarımızın veya araştırmacılarımızın yaptıkları çalışmalardan sizlerin haberdar olmanız için, onların çalışmalarının sahaya yansıtılmasında aracı olmak amacıyla çıkartmaktayız. Ancak dergimize yazı bulmakta zorlanmaktayız. Dergimizin geçen yıl olduğu gibi bu yılda bazı sayılarında aksamalar oldu. Aksamaların nedeni dergiye makale bulamamamızdan kaynaklanmaktadır. Bundan sonra ki sayılarımızda araştırma kuruluşlarından ve konu ile ilgili çalışmalar yapan üniversitelerimizden resmi yazı ile makale isteme yollarını deneyerek dergimizi arıcılarımızla zamanında buluşturma yollarını deneyeceğiz. Ancak; yinede makale yazması için çağrıda bulunduğumuz bilim çevrelerinden yanıt alamaz isek yapacak bir şeyimiz yok. Dergi hizmetinden geri kalmış olacağız. Bu bizim suçumuz olmayacaktır. Hepinizin bildiği gibi 2011 yılında başladığımız MUĞLA ARISININ AME- RİKAN YAVRU ÇÜRÜKLÜĞÜNE KARŞI DİRENÇ GELİŞTİRME PRO- JESİ sonuna gelinmiştir. Bu proje kapsamında sizlerin katkılarıyla birliğiniz bir ıslah merkezi oluşturmuştur. Islah edilmiş damızlık ana arılar 2015 yılının Mayıs ayından itibaren alabileceksiniz. Ayrıca, ana arı ihtiyaçlarınızı da; yine bu damızlıklardan, sözleşmeli ve kontrollü üretim yaptırdığımız 4 ana arı işletmemizden birliğiniz aracılığı ile alabileceksiniz. Değerli kardeşlerim bizler ıslah merkezini devamlı araştırmacılarla projeler yürüten merkez konumunda olması için çaba sarf etmekteyiz. Muğla arısında yapılacak tüm çalışmalar bu merkez tarafından yapılarak sizlerin hizmetine sunulacaktır. Bu merkezdeki MAYBİR den bundan sonraki hedefimizde VARROA konusu var. Varroa ya dayanıklı hatlar geliştirme konusundaki proje çalışmalarımız devam etmektedir den itibaren projelendirilerek çalışmalara başlamak arzusundayız. Diğer uyguladığımız projemiz; MUĞLA ÇAM BALI ALANLARININ SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİ. Değerli arıcılar bir atasözümüz vardır: "DÜNÜ UNUTANLAR BU GÜNÜN KIYME- TİNİ BİLEMEZLER". Biz Muğlalı arıcılar bu alanları korumak ve yaşatmak için bu güne kadar çok çileler çektik. Çam balı milli balımızdır. Çiçek balı üretiminin az olduğu yıllarda üreticimiz için can simidi olmaktadır. Yokluğunda gerek sektör gerek tüketiciler gerekse ihracatçılarımız mum yakarak aramaktadır. GELİN BİZLER VAR YILINDA KO- NUYU MASAYA YATIRARAK ÇAM BALI ALANLARINDAKİ SORUNLARI ÇÖZELİM diye çağrıda bulunuyoruz.

3 M A Y B İ R 3 Bu alanlardaki çalışmalar tabii ki Muğla arıcısına düşmektedir. Ancak, ülke arıcılığının hizmetine sunulan bu alanlarda çok ciddi sorunlar bulunmaktadır. Bu güne kadar güncel problemler üzerinden çözüm aranmıştır. Bu güne kadar popülist politikalarla çözüm arayışına girmedik. Gelecek vadeden ve geleceğimize hizmet edecek konular üzerinde durduk. Burada önemli olan ülke acısıdır. Mevcut çam balı yerleşim alanlarının genişletilme çalışmaları için ilgili bakanlıklara başvurularımız mevcuttur. Bu sorunların nedenleri ve çözüm süreci konuşulmalıdır. Tespit ettiğimiz sorunlar ve çözüm önerileri konusundaki raporumuz ilgili kurumlar ile paylaşacağız. Biz bu proje ile mevcut sorunların dörtte birini çözebildik; diğer dilimi beklemektedir. Mevcut projede bizlere destek olan Orman Genel Müdürlüğüne ve Isparta Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi öğretim üyelerine şükranlarımızı sunuyoruz. Bu alanların geleceğe yönelik ciddi sorunları bulunmaktadır. Bu alanlarda bal üretirken tüm dertlerini unutuyoruz. Ama bir gün sorunların altından kalkılmaz bir hal alacaktır. Bizim görevimiz bu alanlarda doğup büyüyen biri olarak dün olduğu gibi bu gün de ilgili kurum ve kuruluşları göreve çağırmaktır. Değerli meslektaşlarım; 5-9 Kasım 2014 tarihlerinde 4.sünü yapacağımız Uluslararası Muğla Arıcılık ve Çam Balı Kongresi, bildiğiz gibi bildiriler sizlerin talepleri çerçevesinde oluşturulmaktadır. Ayrıca sizlerin istekleri doğrultusunda bilimsel bildirilere ayrılan zaman kadar tüm arıcılık sorunlarınızın konuşup tartışabileceğiniz çalışma grup salonları oluşturularak, her sorunla ilgili gerek kamu temsilcilerin gerekse araştırıcıların sizlerin sorunlarını bir bir dinlemelerini yüz yüze çözüm arayışlarının konuşulmasını arzu etmekteyiz. Arıcılıkta söyleyecek sözü olan her meslektaşımı kongre salonlarında buluşmaya davet etmekteyim. Ayrıca bu yıl düzenlenecek olan kongrenin APİSLAVYA Arıcılar Birliği Ülkeleri ile yapacak olmamız ayrı bir heyecan katmaktadır. 30 ülkenin arıcısının aynı salonda ortak bir noktada buluşması gerçekleştirilecektir. Aynı zamanda bu ülkelerin arıcılarının ürettiği balların uluslararası boyutta yarışacak olması apayrı bir heyecan olsa gerek. Değerli meslektaşlarım, sektör temsilcileri çok değerli araştırmacılar, bilim camiası ve arı dostları sizleri dünya incisi Fethiye ilçemizde bulunan ÖLÜDENİZ 'de misafir etmekten onur duyacağız. Sağlıcakla kalın...

4 ARICININ SESİ 4 Yrd. Doç. Dr. Devrim OSKAY Namık Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü, TEKİRDAĞ Muğla da Hastalıklara Karşı Dirençli Damızlık Anaarı Yetiştirme Projesi Tamamlandı B al arıları ekonomi ve gıda temini için önemli etkisi olan, yabani ve kültüre alınmış bitkilerin tozlaşmasının yanı sıra, doğal ekosistemler için de hayati rol oynarlar. Ülkemiz yaklaşık 5 milyon bal arı kolonisine ev sahipliği yapmaktadır. Bu da bizi koloni sayısı bakımından dünya ülkeleri arasında 2. sıraya kadar çıkarmıştır. Fakat arıcılığı ileri olan ülkelerde koloni başına bal verimi ortalaması kg iken ülkemizde bu ortalama uzun yıllardan beri kilogramı geçememiştir. Son yıllarda iklim değişimleri, arı kolonilerinde ve zirai bitkilerde kullanılan kimyasallar, hastalık ve zararlılar nedeniyle yaşanan koloni kayıpları da arıcılık sektörünün önemli sorunları arasındadır. Bal arısı hastalıkları günümüzde etkin ve yaygın olarak kullanılan kimyasallara karşı direnç oluşturmaya başlamışlardır. Arı kovanındaki hastalıkların antibiyotikle tedavisi kimyasal kontrol önlemleri üzerinde sürekli güven sağlayan bir yaklaşım olmadığı anlamına gelir. Farklı bilimsel çalışmalar balarılarının hijyenik davranış gibi, genetik temelli hastalıklara direnç mekanizması geliştirdiğini göstermektedir. Dünya nın hemen her yerinde yakın geçmişte bal arılarında görülen kitlesel koloni kayıpları hastalıklara karşı dirençli hatlar elde etmeye yönelik ıslah çalışmalarına hız kazandırmıştır. ABD de yapılan araştırmalara göre koloni kayıp oranı 2007 yılında %60 a kadar çıkmıştır. Türkiye deki çalışmalar da bazı bölgelerde 2007 yılında yüksek koloni kayıplarına işaret etmiştir. Bu durum çeşitli ülkelerde sadece arıcılık sektörünü lumsuz yönde etkilemekle kalmamış, bal arılarının bitkisel üretimde tozlaşma görevinden dolayı bitkisel üretim sektörünün de olumsuz etkilenmesine neden olmuştur. Dolayısıyla, ülkeler yeni arıcılık modelleri ve araştırma stratejileri oluşturmak zorunda kalmışlardır. Dünyanın çeşitli ülkelerinde 2006 yılından beri, her yıl arıcıların yönettiği kolonilerin üçte biri ölmektedir (Currie ve ark. 2010, Guzman-Nova ve ark 2010). Bu önemli miktardaki koloni kaybı bal arılarının çiçekli bitkilere sunduğu tozlaşma hizmetini tehlikeli boyutlara getirerek, zirai ekonomiyi ve ekolojiyi olumsuz etkilemektedir. Son yıllarda yaşanan koloni kayıpları, çoğunlukla Koloni Çöküş Sendromu (KÇS) olarak tanımlanmaktadır. KÇS nin suçlusu olarak bir çok neden tahmin edilmektedir. Fakat henüz uygun bir açıklama bulunamamıştır (vanengelsdorp ve ark. 2008). Bununla beraber bilim insanları yaşanan bu koloni kayıplarını birden fazla faktörün biraraya gelmesiyle oluştuğu konusunda aynı fikirdedir. Bu faktörler; virüsler, parazitler, kolonilerin taşınmasıyla stres bağlantılı koloni hastalıkları, tek kaynaklı beslemeler, iklim değişimleri ve tarım ilaçlarıdır (Staskus 2008). Bal arıları kolonileri karşı karşıya oldukları bütün bu olumsuzluklara rağmen doğada yaşayan diğer canlılar gibi, hastalıklara ve zararlılara karşı genetik temelli direnç mekanizmaları geliştirmişlerdir. Bal arıları bu tip mekanizmaları çalışmak için çok uygun bir model canlıdır. Çünkü kolonilerde çok sayıda yavru ve ergin birey bulunur. Ya-

5 M A Y B İ R 5 şayan bireyler arasındaki iş bölümü çok iyi bilinmektedir. Teknoloji yardımıyla çevre faktörlerini kendi isteğimiz doğrultusunda değiştirebiliriz. Gen dizilim çalışmalarının sonucunda bal arılarının bazı önemli memeli genlerine sahip olduğu anlaşılmıştır (Honeybee Genome Sequencing Consortium 2006). Bal arısı sosyal hayvan olduğundan, bireyler arasında yaşanan yüksek orandaki etkileşim sayesinde hastalıklar ve zararlılar hızlı şekilde yayılma fırsatı bulabilir. Bal arısı kolonilerinde çeşitli hastalık ve zararlılara karşı doğal direnç mekanizmaları bulunur. Bazı koloniler diğer kolonilere göre belli hastalıklarda veya zararlılarda daha yüksek düzeyde belirti gösterirler. Bu değişkenlik, kolonilerdeki genetik çeşitliliğinin bileşiminin farklığından oluşur. İşçi arılar arasındaki bu farklılıklar ve koloniyi oluşturan işlenmemiş doğal yapılar bal arılarının hastalık direnç genotiplerini doğal seçilim için şekillendirir. Bal arılarında hastalık ve zararlılara karşı direnç mekanizmalarında savunma, fiziksel, davranışsal ve bağışıklık sistemi yollarıyla olur. Bu mekanizmaların genetik temelli olduğu bilinmektedir. Üzerinde en fazla çalışılan ve bilinen bal arılarının hastalık ve zararlılarına karşı gösterdiği savunma mekanizmaları hijyenik ve tımarlama davranışlarıdır. Varroa ya Karşı Tımarlama Davranışı Çeşitli ülkelerde ve ülkemizde yaşanan koloni kayıplarına bir çok olumsuz faktörün neden olduğunu ve bu olumsuz faktörlerin en önemlilerinden birinin varroa akarı olduğu çeşitli araştırmalarda belirtilmiştir (Sammataro ve ark., 2000; Le Conte ve ark., 2010; Giray ve ark., 2010). Varroa, bal arısı kolonileritinde kapalı gözlü kuluçka peteği hücrelerinde ürer. Larva ve ergin arının kanıyla beslenir (Rosenkranz ve ark 2010). Varroa ile bulaşık kolonilerin performansı düşer. Virüslerin arılar arasında yayılmasına neden olur (de Miranda ve Genersch 2010). Normal koşullarda mücadele yapılmayan koloniler iki yıl içinde ölür ( Shimanuki ve ark.1994, Fries ve ark., 1994; Ritter,1981 ). Bununla beraber kolonilerin, kuluçka üretimi bütün yıl boyunca süren yerlerde kimyasal mücadele yapılmasına rağmen 8 ay ile 1 yıl içinde çöktüğü gözlenmiştir (Branco ve ark. 1999). Günümüze kadar varroa ile mücadelede kimyasalların yoğun olarak kullanılması hem arı hem de insan sağlığını olumsuz yönde etkilemiştir. Yapılan araştırmalar sonunda varroa nın kimyasalara karşı direnç geliştirdiği ortaya çıkarılmıştır (Baxter et al. 1998, Mozes-Koch ve ark. 2000, Thompson ve ark. 2002, Colin ve ark.1997, Elzen ve Westervelt 2002, Pettis, 2004). Arıcılığı ileri düzeyde yapan ülkelerde meydana gelen bu olumsuzluklar, kimyasalların kullanım etkinliklerinin yitirilmesine neden olmuştur. Bu nedenle arı ıslahçıları kimyasalların olumsuz etkilerini ortadan kaldırmak için, ıslah çalışmalarıyla Varroa ya dirençli balarısı hatlarını arıcılık sektörünün hizmetine sunmuşlardır. Bu konuyla ilgili yoğun çalışmalara devam edilmektedir. Tımarlama davranışı, işçi arıların vücutları üzerinde bulunan varroa ları ayakları ve ağız parçalarıyla uzaklaştırabilmesidir. Genetik temelleri çok iyi bilinmese de, genetik faktörler tarafından etkilenen nicel (kantitatif) özellik olarak görülür (Moretto ve ark 1993). Bu davranış kendini arı ırkları ve hatları arasında farklı düzeyde gösterir (Guzman-Nova ve ark. 1999, Boecking ve Spivak 1999). Örneğin, Rinderer ve ark. (2001) Rusya nın Primorsky bölgesinde, Amerika Birleşik Devletleri nin Louisiana bölgesinde bulunan arılarla karşılaştırıldığında yüksek düzeyde tımarlama davranışı gösteren arılar bulmuştur. Afrikalılaşmış balarısı genotipinin varroa ya karşı Avrupalı arılara göre daha yüksek düzeyde direnç gösterdiği bilinmektedir (Page R,E. and Guzman-Novoa E. (1997). Bu arılar Varroa ya karşı Avrupalı arılara göre iki kat yüksek düzeyde direnç göstermişlerdir (Guzman-Novoa ve ark. 1999). Farklı çalışmalarda, tımarlama davranışının Afrikalılaşmış arıların Varroa ile mücadelesinde kullandığı ana faktör olduğu gösterilmiştir (Moretto ve ark 1993, Arechavaleta-Velasco ve ark 2001). Guzman ve ark. (2008 ) Rus arısı kolonilerinde kuluçkalıkta yaşayan dişi varroa sayısının İtalyan arısı kolonilerinin kuluçkalığında yaşayan dişi varroa sayısından daha az olduğunu gözlemlemişti. Aynı davranış mekanizması Avrupalı bal arısı ırklarında görülsede, Afrikalılaşmış arılardan daha düşük düzeyde kalmaktadır. Bu yüzden ıslah programlarında varroa ya dirençli hatlar oluşturulurken bu karakter gözönünde bulundurulmalıdır.

6 ARICININ SESİ 6 Hastalıklara Karşı Hijyenik Davranış Amerikan yavru çürüklüğü, Paenibacillus larvae adlı bakteri ile gelişen bir hastalık olarak bal arılarını tehdit eden en ciddi hastalıklardan biridir. Bakterinin sporları, larvalar yumurtada çıktıktan yaklaşık gün sonra 5. instar kütikülü içinde prepupa evresindeyken oluşur. Sporulasyon larvanın ölümüyle aynı zamandadır (Hansen ve Brodsgaard 1999). Genç larvalar (36-48 saatlik) hastalığa en hassas grubu oluşturmaktadırlar ve spor taşıyan bakıcı arılar tarafından beslenme yoluyla enfekte olmaktadırlar. Larvanın yaşı büyüdükçe enfeksiyona olan direnci de artmaktadır (Broodsgaard vd. 1998; Crailsheim ve Reisbeerger-Galle 2001). Ergin arılar spor taşıyıcısı olup kendileri hastalanmamaktadırlar (Woodrow 1942). Amerikan Yavru Çürüklüğü ne karşı yaygın olarak kullanılan oxytetracycline adlı antibiyotiğe karşı Amerika, Kanada da direnç gelişimi vakaları rapor edilmiştir (Miyagi vd. 2000; Colter 2000). Amerikan Yavru Çürüklüğü ne karşı uzun vadede daha sürdürülebilir ve etkili olan yaklaşım ise hastalığa dirençli bal arısı hatlarının geliştirilerek antibiyotik kullanımın azaltılması ya da tamamen ortadan kaldırılmasıdır (Spivak ve Reuter 2001). Hijyenik davranış, zararlıları ve patojenlere karşı önemli sosyal savunma mekanizması olup, işçi arıların tarafından hasta ve ölü kuluçkanın (larva ve pupa) belirlenerek petek gözlerinden uzaklaştırma davranışıdır (Arathi ve ark. 200). İşçi arılar tarafından iki aşamada gerçekleştirilir. İlk aşamada, kuluçka gözlerinin üzerindeki bal mumu tabakasının açılması ve ikinci aşamada gözden Balarılarında hastalık ve zararlılara karşı direnç mekanizmalarında savunma, fiziksel, davranışsal ve bağışıklık sistemi yollarıyla olur. Bu mekanizmaların genetik temelli olduğu bilinmektedir. kuluçkanın çıkarılması. Bu davranış, balarılarının kuluçka hastalıklarından olan Amerikan Yavru Çürüklüğüne (Rothenbuhler 1964,) ve Kireç hastalığına ( Palacio ve ark. 2010) olduğu kadar, varroa (Varroa destrucor) akarına karşı da direnç geliştirmelerini sağlar (Spivak ve Gilliam 1993). Rothenbuhler (1964) hijyenik davranışın biri gözleri açma, diğeri ise temizleme davranışını kontrol eden iki bağlantısız çekinik gen tarafından oluşturulduğunu belirtmiştir. Ancak daha sonra moleküler düzeyde yapılan çalışmalar, her bir hijyenik davranışın, toplam fenotipik çeşitliliğinin % 9-15 ini ifade eden 7 ayrı sayısal gen lokusu (QTL) tarafından kontrol edildiğini belirtmektedirler (Lapidge ve ark. 2002). Hijyenik davranışın kalıtsallık düzeyi Lapidge ve ark. (2002) tarafından 0.57 olarak bulunmuştur. Buradan, bal arısı populasyonlarında görülen hijyenik davranış özelliğinin ıslah kırıteri olarak kullanılabileceğini anlıyabiliriz. Amerika Birleşik Devletleri nde hijyenik davranışa dayalı yapılan ıslah çalışmalarında bu özelliğin arı kolonilerinin bal verimini olumsuz yönde etkilemediği gözlenmiştir (Spivak ve Reuter 1998, 2001). Palacio ve ark. (2010) hijyenik ve hijyenik olmayan davranış gösteren kolonilere kireç hastalığı olan kuluçka verdiklerinde, hijyenik davranış gösteren kolonilerin hastalıklı kuluçkayı aynı zaman içerisinde %98 ini temizlediğini, hijyenik olmayan kolonilerin % 70 ni temizlediklerini gözlemlemişlerdir. Gramacho ve Gonçalves 2009 Afrikalılaşmış ve Karniol arısı kololonilerine 4 farklı zamanda iğne testini uygulayarak hijyenik davranış oranlarını karşılaştırmışlardır. Hijyenik davranış oranları bakımından iki ırkın istatistiki olarak farklı bulmamışlardır. Gramacho ve ark. (1998) kolonilerin hijyenik davranış göstermelerini çevre faktörlerinin (sıcaklık, nem, nectar akımı, kolonilerin hareket ettirilmesi, vb.) de etkilediğini belirtmişlerdir. Ülkemizde ilk defa 2012 yılında, Muğla ilinde, Arı Yetiştiricileri Birliği, Namık Kemal Üniversitesi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi ve Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ortaklaşa damızlık ana arı yetiştirmek amacıyla ıslah projesine başlanmıştır. Muğla ili nin üzerinde koloni varlığı, dünya daki çam balı üretiminin % 90 ını, ülkemizdeki üretilen balın % 20 sini üretmesiyle önemli arıcılık merkezlerinden birisidir. Ayrıca, Muğla ilinde gezginci arıcılık yapan 5000 işletmenin diğer illere kolonilerini geliştirme ve bal üretimi amaçlı götürmektedirler. Yapılan bu faliyet nedeniyle Muğla nın yerli bal arısı başka bölgelerin arısı ile kontrolsüz çiftleştiği için günden güne özelliğini kaybetmektedir. Bu yüzden farklı bölgelerimize adapte olmuş yerli arı ırklarımzın korunması ve ıslahı programları ülkemiz arıcılığının gelişmesi için önem arzetmektedir. Muğla ilinde 2012 yılından beri yapılan ıslah projemizde, Muğla arısı (A. m. anatoliaca) nın yaşadığı bölgeden genetik tanımlaması yapılmış, 200 adet koloni seçerek Kapatılmış Toplum ıslah programından ve yapay tohumlama tekniğininden yararlanarak, özellikle Amerikan Yavru Çürüklüğü hastalığı na dirençli damızlık ana arı yetiştirmek amaçlanmaktadır. Seçilen kolonilerde uygulanan hijyenik davranış testi, kapalı gözlü kuluçkada 100 adet yavrunun iğne (pin) testi yöntemiyle öldürülmesi, bunların 24 saat sonra yüzde kaçının arılar tarafından temizlendiği gözlemine dayalıdır. Gözlerdeki ölü arıların % 95 i veya daha fazlası temizlenmiş ise bu koloniler hijyenik davranış gösteren koloniler olarak belirlenir. Bu özelliği gösterenler damızlık anaarı yetiştirmek için ayrılırlar. Bu kolonilerden yetiştirilen ana arılar topluluğu temsil eden erkek arılardan toplanan spermlerle yapay tohumlama yoluyla döllenir.

7 M A Y B İ R 7 Grafik 1: Muğla Arısında (Apis mellifera anatoliaca) Amerikan Yavru Çürüklüğü Hastalığına Karşı Direnç Geliştirilmesi Projesinde Kolonlerin Yıllara Göre Hijyenik Davranış Oranları. Grafik 2: Muğla arısında uygulanan ıslah programının modeli Projede nin 2012 yılında yapılan testler sonucunda arı topluluğunun hijyenik davranışı % 44 iken 2013 yılında bu oran % 64 e, 2014 yılında ise % 91 e çıkmıştır. Islah projesinin sonunda elde edilen damızlık ana arılardan 10 ar tanesi bölgede Muğla İli Arı Yetiştiricileri Birliği ile sözleşme yapan 4 adet anaarı yetiştirme işletmesine verilmiştir. Bu ana arı yetiştirme işletmeleri 2014 yılında bölge arıcılarına yaklaşık 5000 adet anaarı yetiştirerek hizmet vermişlerdir. İleriki yıllarda ıslah projesi Arı Yetiştiricileri Birliği tarafından devam ettirilecektir. Bu yolla arıcılarımızın kolonileri Amerikan Yavru Çürüklüğü Hastalığı na dirençli hale gelecek, kolonilerde antibiyotik kullanımı engellenmiş olacaktır. Projede Anadolu arısının bir ekotipi olan Muğla arısı (A. m. anatoliaca) kullanılmıştır. Muğla ilinde bulunan 22 farklı arılıktan 225 koloni seçilerek ortak arılığa getirilmiştir. Islah projesi için seçilen kolonilerin bulunduğu işletmelerin son 20 yıldır dışarıdan ana arı almadıkları, sabit arıcılık yaptıkları tespit edilmiştir. Koloni alımlarının yapıldığı işletmelerin bulunduğu köyler ve kaç adet koloni alındığı aşağıdaki gibidir. Yatağan-Eskihisar Köyü 9 Adet Fethiye-Koruköy 5 Adet Fethiye-Koruköy 10 Adet Fethiye-Koruköy 5 Adet Fethiye Yakacık Köyü 20 Adet Fethiye-Ovacık 10 Adet Fethiye-Deppoy 31 Adet Fethiye-Kabaağaç 15 Adet Köyceğiz-Pınar Köy 7 Adet Köyceğiz-Toparlar 10 Adet Köyceğiz-Hamitköy 9 Adet Dalaman-Merkez 4 Adet Marmaris-Hisarönü 7 Adet Marmaris-Çamlı Köyü 15 Adet Ula-Esentepe 10 Adet Ula-Merkez 10 Adet Ula-Esentepe 10 Adet Ula-Gökçe 19 Adet Ula-Çıtlık Köyü 10 Adet Ula-Çıtlık Köyü 11 Adet Merkez-Dağpınar 7 Adet Milas-Ören 6 Adet Proje kapsamında Orta Doğu Teknik Üniversitesi Biyoloji Bölümünde yapılan genetik tanımlama analizi çalışmalarında, 21 sabit koloni 15 tane de göçer koloni örneklenmiş ve burada örnekler üzerinde 29 mikrosatalit lokusu çalışılmıştır. Bu kolonilerden alınan örneklerin sabit koloniler kendi gruplarına, göçer arılara göre daha yüksek oranda atandıkları görülmüştür. Bireylerin kendi genetik kökenlerine atanmalarını (asayment test) gösteren bir test uygulandığı zaman Muğla arılarında

8 ARICININ SESİ 8 sabit arıların kendi gruplarına atanma olasılığının yüksek, göçer arıların ise kendi gruplarına atanma olasılığının düşük olduğu gözlenmiştir. Sabit arıların kendi gruplarına atanma olasılığı yüksek (0,71), Göçer arıların kendi gruplarına atanma olasılığı düşük (0,46) olduğu görülmüştür. Gruplar arasında kendi gruplarına atanma olalasılıklarındaki fark istatistiksel anlamlılık ( p<0,01) taşımıştır. Bu da gösteriyorki Muğla sabit arıları göçer arılara göre genetik olarak daha az karışmış, saflığını büyük ölçüde koruyabilmiştir. Bu kolonilere 2 yıl boyunca hijyenik davranış testi uygulanmıştır. Bu teste, her kolonide bulunan pupalı çerçevelerden birinde bulunan 100 gözün iğne kullanılarak, içerisinde bulunan pupa dönemindeki arıların öldürülmesilmes, bu çerçevenin kovanına geri verilerek, 24 saat beklemesinden sonra çıkarılarak, çerçevenin üzerinde bulunan petek gözlerinde ölmüş pupaların ne kadarının işçi arılar tarafından temizlendiği belirlenir. Gözlerin %95 i temizlenmiş olan koloniler hijyenik özellik gösteren koloni olarak tanımlanır. Projemizde kolonilere 2 farklı zamanda hijyenik davranış testi uygulanarak bunların ortalamaları koloninin hijyenik davranış puanı olarak belirlenmiştir. Yapılan testlerinin 1. yılında sürüde bulunan hijyenik davranış ortalaması % 44 ken, 2. Yılda bu oran % 63, 3. Yılda % 91 e yükselmiştir (Grafik-1). Yıllara göre hijyenik davranış oranları arasındaki karşılaştırmada varyans analiz testine göre ( p<0,01) önemli çıkmıştır. Projede, en yüksek puan alan kolonilerden ana arılar larva transfer tekniği kullanılarak yetiştirilerek, biyoteknolojik tekniklerden olan yapay tohumlama tekniği ile topluluğu temsil eden kolonilerin erkek arıların spermleriyle tohumlanmıştır. Yapay tohumlanan analar 3 çerçevelik Langstroth ölçülerinde olan çiftleştirme kovanlarında bulunan çekirdek kolonilere kabul ettirilmiştir. Damızlık ana arıların döl kontrolü yapıldıktan sonra 20 çerçevelik langstroth ölçülerinde olan kovanlarda bulunan kolonilerin 1 yaşını doldurmuş ana arıları alınarak, yeni yetiştirilmiş damızlık anası olan çekirdek kolonilerle birleştirilmiştir (Grafik-2). Döl kontrolü yapılan bir kısım damızlık ana arı, ana arı yetiştirme işletmelerine verilmiştir. Projemizde kullanılacak olan temel peteklerin kullanmadan önce Uludağ Üniversitesi Veteriner Fakültesinde Amerikan ve Avrupa Yavru Çürüklüğü hastalığı ve Nosema sporları yönünden ayrıca genel bakteriyolojik yönden kontrolleri yaptırılmıştır. Yapılan analiz çalışmaları sonucunda petek numunesinin arı hastalıkları yönünden temiz olduğu tarafımıza bildirilmiştir. Islah projemizdeki 225 adet arılı kovanımızdan ayrı ayrı arı numuneleri alınarak Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü yollanarak projede bulunan kovanların Nosema sporu varlığı ve düzeyleri yönünden kontrolleri yaptırılmıştır. Buna göre örnek toplanan kolonilerin %25.8 inde hiç nosema sporuna rastlanmazken, %73.2 in de orta düzeyde ( ) spor bulaşıklığı gözlenmiştir. Test edilen kolonilerin %1 nde ise ( ) yüksek düzeyde spor gözlenmiştir. Yüksek düzeyde nosema sporu görülen koloniler damızlık sürüden uzaklaştırılmıştır. Projede bulunan kolonilerin nosema sporu düzeyleri dönemsel olarak takip edilerek karşılaştırıldığında giderek azaldığı ortaya çıkmıştır. Proje kapsamında oluşturulan sürüde bulunan kolonilerin hijyenik davranış özellikleri önemli ölçüde yükseltilerek balarıları için ölümcül olan Amerikan Yavru Çürüklüğü hastalığına karşı direnç kazandırılmıştır. Bal arısı alttürlerinin ve ekotiplerinin yaşadıkları bölgelerde ıslah edilerek arıcıların hizmetine sunulması bölgeler arası ana arı satışlarını azaltarak yerli ırk ve ekotiplerimizin korunması ve ıslahı açısından önemli bir model oluşturmuştur. LİTERATÜR Arathi HS and Spivak M (2000) Ethology of hygienic behavior in the honey bee Apis mellifera L. (Hymenoptera: Apidae): Behavioral repertoire of hygienic bees. Ethology 106: Arechavaleta-Velasco ME and Guzman- Novoa E (2001) Susceptibility of European and Africanized honey bees (Apis mellifera L.) and their hybrids to Varroa jacobsoni Oud. In Mexico. Apidologie 30: Baxter J., Eischen F.A., Pettis J.S., Wilson W.T., Shimanuki H Detection of fluvalinate resistance by Varroa mites in United States. Am. Bee J. 138: 291. Boecking O and Spivak M (1999) Behavioral defenses of honey bees against Varroa jacobsoni Oud. Apidologie 30: Branco, M. R., N.A.C. Kidd, and R. S. Pickard Development of Varroa jacobsoni in colonies of Apis mellifera iberica in a Mediterranean climate. Apidologie 30: Brødsgaard C.J. Ritter W., Hansen H. (1998) Response of in vitro reared honey bee larvae to various doses of Paenibacillus larvae larvae spores,apidologie 29, Colin M.E., Vandame R., Jourdam P., Pasquale D. S Fluvalinate resistance of Varroa jacobsoni Oudemans (Acari: Varroidae) in Mediterranean apiaries of France. Apidologie 28 : Colter D. (2000) An update on resistant American foulbrooddisease in Alberta, Alberta Bee News, Sept.2 4. Crailsheim K., Riessberger-Gallé U. (2001) Honey bee age-dependent resistance against American foulbrood,apidologie 32, Currie RW, Pernal SF, and Guzman-Novoa E (2010) Honey bee colony losses in Canada. Journal of Apicultural Research 49: Çınar, U. Muğla yöresi bal arısı (Apis mellifera L.) populasyonlarında morfometrik varyasyonun belirlenmesi. 78 s. Yüksek lisans Tezi. Ege Üniv. Fen Bilimleri Enstitüsü. Elzen D., Westervelt D Detection of coumaphos resistance in Varroa destructor in Florida. American Bee Journal 142: Fries, I., Camazine, S, Sneyd, J., Population-Dynamics of Varroa jacobsoni a Model and a Review, Bee World, 75, 1, Giray, T., Kence, M., Oskay, D., Döke, M.A., Kence, A Colony losses in Turkey and causes of bee deaths, Apidologie, 41, P: Gramacho K,P., Gonçalves L,S., Rosenkranz, P Study of the temperature of brood killed by the pin-killing method in worker bees of Apis mellifera carnica. Apiacta 33: Gramacho, K,P., Gonçalves 2009 Comparative study of the hygienic behavior of Carniolan and Africanized honey bees directed towards grouped versus isolated dead brood cells. Genetics and Molecular Research. 8(2) : Guzman-Novoa E, Vandame R, and Arechavaleta-Velasco ME (1999) Susceptibility of European and Africanized honey bees (Apis mellifera L.) to Varroa jacobsoni Oud. in Mexico. Apidologie 30: Guzman I. L., Rinderer E. T., Frake M. A Comparative reproduction of Varroa destructor in different types of Russian and Italian honey bee combs. Experimental and Applied Acarology.44: Guzman-Novoa E, Vandame R, and Arechavaleta-Velasco ME (1999) Susceptibility of European and Africanized honey bees (Apis mellifera L.) to Varroa jacobsoni Oud. in Mexico. Apidologie 30: Guzman-Novoa E, Eccles L, Calvete Y, (2010) Varroa destructor is the main culprit for the death and reduced populations of overwintered honey

9 M A Y B İ R 9 bee (Apis mellifera) colonies in Ontario, Canada. Apidologie 41: Hansen H., Brødsgaard C.J. (1999) American foul brood: a review of its biology, diagnosis and control, Bee World 80, Honeybee Genome Sequencing Consortium (2006) Insights into social insects from the genome of the honeybee Apis mellifera. Nature 443: Kandemir, İ., Kence, M., Kence, A., (2000) Genetic and morphometric variation in honeybee (Apis mellifera) populations of Turkey. Apidologie 31: Lapidge K.L., Oldroyd B.P., Spivak M Seven suggestive quantitative trait loci influence hygienic behavior of honeybees. Naturwissenschaften 89, Le Conte, Y., Ellis, M., Ritter, W Varroa mites and honey bee health: can Varroa explain part of the colony losses?, Apidologie, 41, 3, Miyagi T., Peng C.Y.S., Chuang R.Y., Mussen E.C.,Spivak M.S., Doi R.H. (2000) Verification of oxytetracycline-resistant American foulbrood pathogen Paenibacillus larvae in the United States, J. Invertebr. Pathol. 75: Moretto G, Gonçalves LS, and De Jong D (1993) Heritability of Africanized and European honey bee defensive behavior against the mite Varroa jacobsoni. Revista Brasileira de Genética 16: Mozes-Koch R., Slabetzki, Y, Efrat H., Kamer Y., Yakobson, B A., Dag A First detection in Israel of fluvaninate resistance in the varroa mite using bioassay and biochemical methods. Experimental & Applied Acarology 24: Ritter, W.1981 Varroa disease of the honeybee Apis mellifera, Bee World, 62, Rosenkranz, P., Aumeier, P. and Ziegelmann, B Biology and control of Varroa destructor. Journal of Invertebrate Pathology 103: P: de Miranda, J. R. and Genersch, E Deformed wing virus. Journal of Invertebrate Pathology 103, P: Page R,E. and Guzman-Novoa E. (1997) The genetic basis of disease resistance. In: Morse RA and Flottum K (eds.) Honey Bee Pests, Predators, and Diseases, 3rd ed., pp Medina: Root Publishing Co. Palacio, A,M., Rodriguez, E., Goncalves, L., Bedascarrsbure, E., Spivak, M Hygienic behaviors of honey bees in response to brood experimentally pin-killed or infected with Ascosphaera apis. Apidologie 41, P: Pettis J.F A scientific note on Varroa destructor resistance to coumahhos in the United States. Apidologie 35: Rinderer TE, de Guzman LI, Delatte GT, et al. (2001) Resistance to the parasitic mite Varroa destructor in honey bees from far-eastern Russia. Apidologie 32: Rothenbuhler WC (1964) Behavior genetics of nest cleaning in honey bees. IV. Responses of F1 and backcross generations to disease-killed brood. American Zoologist 4: Sammataro, D., Gerson, U., Needham, G Parasitic mites of honey bees: life history, implications and impact, Annu Rev Entomol., 45, Shimanuki, H., N. W. Calderone, and D. A. Knox Parasitic mite syndrome: the symptoms. Am. Bee J. 134: Stankus T. (2008) A review and bibliography of the literature of honey bee Colony Collapse Disorder: A poorly understood epidemic that clearly threatens the successful pollination of billions of dollars of crops in America. Journal of Agriculture Food Informatics 9: Spivak M and Gilliam M (1993) Facultative expression of hygienic behavior of honey bees in relation to disease resistance. Journal of Apicultural Research 32: Spivak M., Reuter G.S. (1998) Performance of hygienic honey bee colonies in a commercial apiary, Apidologie 29, Spivak M., Reuter G.S. (2001) Resistance to American foulbrood diseases by honey bee colonies Apis mellifera bred for hygienic behavior, Apidologie 32, Thompson, M., Brown M. A., Ball R. F., Bew M.H First report of Varroa Destructor Resistance to Pyrethroids in the UK. Apidologie 33: Tunca, R. İ., Yiğiter, S., Kence, M., Giray, T., Kence, A. (2009) Morphometric discrimination of honey bee races and ecotypes in Turkey. Apimondia. Montpelier. VanEngelsdorp D, Hayes J, Underwood RM, and Pettis J (2008) A survey of honey bee colony losses in the US, fall 2007 to spring PloS ONE 3: 1 6. Woodrow A.W. (1942) Susceptibility of honeybee larvae to individual inoculations with spores of Bacillus larvae, J. Econ. Entomol. 35,

10

11 M A Y B İ R 11 Bal ORMANLARI M uğla ilinin toplam orman varlığı hektardır. Bunun hektarı Kızılçam ormanıdır. Kızılçam ormanın hektarı Basralı orman olarak ayrılmıştır. Kızılçam ormanların %12 Basralı ormandır. Basralı Ormanların bakımları nisan aylarında başlamalı, Basralı ormanlar gençleştirilmeye alınabilmesi için en az 140 yaşında olmalıdır. Orman kaynaklarımızın sürdürülebilir bir şekilde, koruma kullanma ilkesi ve uluslararası sözleşmeler çerçevesinde çağdaş bir anlayışla halkımızın hizmetine sunulması için, verimsiz ormanların bir an önce rehabilite (iyileştirme) edilerek toplumun istifadesine sunulması gerekmektedir. Bu bağlamda 2013 yılında yürürlüğe giren BAL ORMANI EYLEM PLANI kapsamında çalışmalara başlanılmıştır. Muğla Orman Bölge Müdürlüğümüz olarak almış olduğumuz bir karar gereği, Muğla ilinde her yıl 30 hektardan az olmamak kaydıyla bal ormanı tesisi yapılacaktır. Muğla İli, Fethiye İlçesi, Üzümlü ve İncirköy Mahallesi sınırları içerisinde kalan 123 hektar verimsiz (bozuk) orman alanın 2013 yılında Fethiye Orman İşletme Müdürlüğü tarafından ihalesi yapılarak 48 hektarın toprak işlemesi yapılmıştır yılı ilkbaharında bal ve polen veren bitkiler dikilmiştir. Toplam adet fidan dikilmiştir. Hünnap fidanı adet, Badem Fidanı 1500 adet, Kestane 500 adet, Yabani Erik adet, Yalancı Akasya adet, İğde Fidanı adet, Ihlamur adet, Demir Ağacı Fidanı adet, Harnup (Keçi Boynuzu) adet, Biberiye,Yeni Dünya, Lavanta, Hayıt, Ahlat ve Defne Fidanlarından adet dikilmiştir. Aynı mevkide kalan 78.0 hektar alan da 2014 yılında bal ormanı tesis edilecektir. Yüksel YANMADIK Muğla Orman Bölge Müdürlüğü Odun Dışı Ürünler Şube Müdürü Ayrıca 2014 yılında Muğla ili Yerkesik, Sarnıç Mahallesi mevkilerinde de Basralı Kızılçam Ormanları içinde yapılacaktır. Yapılması öngörülen işler şunlardır: Arıların su içmeleri için 10 adet, 3 metre çapında, 1,5 metre derinliğinde ters tencere kapağı şeklinde, betondan küçük göletler yapılacaktır. Göletlerin etrafı kafes tel ile çevrilecektir. Arıların temiz su içmesi sağlanacaktır. Basralı Ormanların etrafına, yol kenarlarına fidanlığımızda mevcut olan o yöreye uygun ballı ve polen verimi yüksek bitkilerden dikim mevsiminde dikilmesi planlanmıştır. Orman Bölge Müdürlüğüne bağlı Orman fidanlıklarımızda Ballı ve Polenli bitkilerin üretimine başlandı. Bu bitkilerden bazıları; Biberiye, Keçiboynuzu, Lavanta, Demir Ağacıdır. Ayrıca Kekik, Karabaş otu, Püren, Hayıt, Arı otu, Kapari, Adaçayı, Defne, Dağ Çileği, Orman Sarmaşığı vb. türler deneme mahiyetinde üretime başlamıştır.

12 ARICININ SESİ 12 M uğla İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğünün, Muğla Arı Yetiştiricileri Birliği ve Orman İşletme Müdürlüğü ile ortak yürüttüğü projede; öncelikle 260 köy ve 365 mevkideki 3506 konaklama noktasının coğrafi koordinatları tespit edilecektir. Gerek organik arıcılığın yapılabileceği gerekse arı ekotiplerinin korunacağı konaklamaya uygun yeni konaklama noktaları ve izole alanlar araştırılarak proje kapsamında 365 mevki sayısı bugün itibariyle; 2447 ye, 3506 konaklama noktası da 4846 ya ulaşmıştır. Belirlenen koordinatlar web tabanlı veri-tabanına aktarılmış ve bölgenin konaklama haritası oluşturulmuştur. PROJE TANIMLAMA Projenin Amaçları Gezginci Arıcılığın sosyal ve ekonomik potansiyelinin net olarak ortaya çıkarılmasını sağlamak, Arıcılıkta konaklama sorunlarını çözmek, bunun için gerekli yapıyı oluşturmak, Turizm sektörünün konaklama faaliyetlerinden olumsuz etkilenmesini önlemek, Aşırı kurak geçen veya aşırı yağışın neden olduğu sel gibi afet dönemlerinde koloni dolayısıyla arıcı zararını azaltmak, Muğla İlinin Paket arıcılığı üretim bölgesi olarak organize olmasında gerekli algıyı oluşturmak, önemli yatırım fırsatlarının değerlendirilmesini, üreticinin önemli düzeyde gelir olanaklarına sahip olmasını sağlamak dolayısıyla bölge ve ülke ekonomisine daha fazla katkıda bulunmak, Ülke genelinde gezginci arıcılık faaliyetinde bulunan vatandaşlarımızın hem girdi maliyetlerinin önemli ölçüde azaltılması hem de daha sağlıklı, izlenebilir ve güvenilir arı ürünleri üretimi yapmalarını sağlayarak diğer ülke arıcıları ile olan rekabet gücünü artırmak ve dünya bal ticaretinde söz sahibi olmaktır. Projenin Hedefleri Çam balı üretim değeri ve potansiyeli net olarak ortaya konulacaktır. Gezginci arıcılık denetimli hale getirilecek, izlenebilirlik sağlanacak, saf ekotiplerin kaybolması önlenecektir. Gezginci arıcılar için (Kimlik ve işletme numaraları, kovan sayısı, koloni ırkı, cep telefon numaraları, hangi ilden geldikleri, konaklama dönemi koloni verimi, olası afet olaylarında zarar ziyan bilgisi vs) veri tabanı oluşturulacaktır. Arı yetiştiriciliğinde bal verimi ve kalitesini artıracak basra nın yoğun olarak bulunduğu bölgeler saptanacak ve gezginci arıcılar söz konusu bölgelere yönlendirilecektir. Gezginci arıcıların konaklama ile ilgili sorunları büyük oranda çözülecektir. (Konaklama ücreti, mevcut kapasitenin üzerinde konaklama bunun neden olduğu verim düşüklüğü,) Konaklama alanlarında fazla koloni yoğunluğu nedeniyle verim düşüklüğü önlenecektir. Köylümüze ve turizm sektörüne konaklama faaliyetlerinin verdiği zarar en aza indirilecektir. Oluşturulan sistem (web tabanlı site ve veri tabanı) sayesinde diğer bölgelerden gelecek arıcıların uygun yerlerde konaklamalarını temin ederek gereksiz harcamalar ile vatandaşlar arasında zaman zaman konaklama yeri kaynaklı huzursuzlukların önüne geçilecektir. Coğrafi koordinatları belirlenerek konaklama haritalarının oluşturulması ve

13 M A Y B İ R 13 bunun yanında, her yıl Ülkemiz genelinde ilimizi ziyaret eden gezginci arıcı bilgilerini, koloni ekotiplerini ve sayısını, konaklama alanlarındaki bal verimini, konaklamada riskli bölgeleri raporlayabilen veri tabanı daha ilerde hazırlanacak projelere ya da yürütülecek çalışmalara veri kaynağı oluşturulacaktır. Gezginci arıcılığı denetimli kontrol altına alıp bu konuda resmi işlem sürelerini kısaltmak, gezginci arıcıların izlenebilirliğini sağlamak ve ülke genelinde üretilen bal istatistiklerinin coğrafi koordinatları belirlenmiş konaklama alanlarının haritasını içeren sistem üzerinden elde edilmesini sağlamaktır. GEZGİNCİ ARICILARIN UYMASI GEREKEN KURALLAR 1) Bağlı bulunduğu yerdeki İl veya İlçe Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü (Hayvan Sağlığı Şube Müdürlüğü) veya İlçe Tarım Müdürlüğüne başvurularak Arıcılık Kayıt Sistemine - AKS kayıt işleminin yaptırılması, arı nakillerinde Veteriner Sağlık Raporu alınmalıdır. 2) Bal üreticilerinin, gezginci arıcılık amacıyla gittikleri yerdeki arı konaklamasında Arı Yetiştiricileri Birliğine üye olanlara Arıcılık Yönetmeliği gereğince öncelik tanınması ayrıca, teşvik/destekleme/kredi gibi çeşitli konularda avantaj sağlanması nedeniyle Arıcılar Birliğine üye olmaları tavsiye edilmektedir. Birlik tarafında her üyeye tanıtıcı bir kimlik verilir. 3) 3285 sayılı Hayvan Sağlığı ve Zabıtası Kanunu ve uygulama yönetmeliği ile Arıcılık Yönetmeliği hükümleri gereğince; Arılarını sevk etmek isteyen arıcı, işletme tanımlama numarası ve bağlı bulunduğu Muhtarlıktan alacağı Menşe Şahadetname Belgesi ile İl/İlçe Tarım Müdürlüklerine başvurarak Hayvan Sevklerine Mahsus Veteriner Sağlık Raporu alır. Bu rapora istinaden arılarını sevk eder. Rapordaki sevk adresi ile konaklama adresi aynı olmalıdır. Konakladığı ilin İl/İlçe Müdürlüğüne, veteriner sağlık raporu ile başvurarak bir hafta içerisinde Arı Konaklama Belgesini alır. Devlet ormanlarında konaklayacak arıcı ise, öncelikle Çevre ve Orman Bakanlığının ilgili birimlerinden alacağı izin belgesine istinaden Arı Konaklama Belgesi alır. Arıcı Kimlik Belgesi olan arıcıya konaklamada öncelik verilir. 4) Belirlenmiş bölgede konaklayacak gezginci arıcı, konaklayacağı yer gerçek kişiye ait ise şahısla, tüzel kişiliğe ait ise tüzel kişiliği temsil eden yetkili/yetkililerle, yapacakları anlaşmayı bir belgeye bağlar. Bu belgeye istinaden Bakanlık İl veya İlçe Müdürlüğünden Arı Konaklama Belgesi alır. Konaklanan bölge için belirlenmiş koloni kapasitesi üzerindeki taleplerde Bakanlık İl/İlçe Müdürlüklerince yerleşme müsaadesi verilmez. 5) Konaklayacak arıcılar; konaklayacakları yer şahıs arazisi ise arazi sahipleriyle, köy arazisi ise köy muhtarlığıyla, diğer tüzel kişiliklere ait arazi ise yetkililerle anlaşma yapar. Arazi sahipleri dışında hiçbir kamu kurum ve kuruluşlarınca, arıcıdan konaklama ücreti dahil hiçbir ad altında ücret alınmaz. Gezginci arıcılardan arazi sahipleri dışında ücret aldığı tespit edilenler hakkında yasal işlem yapılır. 6) Üretilen balların tekniğine uygun ve hijyenik şekilde hazırlanması, işlenmesi, depolanması, nakledilmesi ve pazarlanması aşamalarında taşıması gereken özellikler konusunda tarih ve sayılı resmi gazetede yayınlanan Bal Tebliğinde (Tebliğ No:2005/49) belirtilen kurallara uyulması gerekmektedir. GEZGİNCİ ARICILARIN KONAKLAMA NOKTALARINA YÖNLENDİRİLMESİ 1- Arıcılık Yönetmeliğine uygun olarak İşletme Tescil Belgesini alan ve Muğla İline konaklamak amacıyla gelecek olan gezginci arıcı bulunduğu yerdeki İl veya İlçe Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğüne başvurur. 2- Sistem sorumlusu arıcının, kaydını almak ve Muğla İlinde konaklamak istediği mevkinin rezervasyonunu yapmak üzere kendi kullanıcı adı ve şifresiyle sistem girişini gerçekleştirir. 3- Sistem sorumlusu arıcının daha önce kaydı olup olmadığını görmek için arıcı kimlik numarasıyla sorgulama yapar. 4- Yeni kayıt için arıcı bilgileri alınır ve sisteme girişi gerçekleştirilir. 5- Sistem Sorumlusu Arıcının konaklamak istediği İlçede konaklama mevkisinin uygun olup olmadığına sitemdeki verilere bakarak karar verir. 6- Kovan kapasitesine göre uygun olan mevkide, o arıcı için rezervasyon yapılır. 7- Rezervasyonu yapılan ve Muğla İline 5 gün içinde gelen arıcının İl veya İlçe Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğündeki sistem sorumlusu tarafından konaklama izni verilir. Uygun konaklama noktasına yönlendirilir. 8- Arıcı konaklama noktasından ayrılırken ilgili Müdürlüğe bilgisini verir. Arıcı üretim bilgileri sisteme işlenir. Bu Proje; Muğla Gıda Tarım İl Müdürlüğü, Muğla İli Arı Yetiştiricileri Birliği, Muğla Orman Bölge Müdürlüğü tarafından ortak olarak hazırlanan Muğla İli Arı Konaklanma Noktalarının Sayısallaştırılması isimli proje Güney Ege Kalkınma Ajansı tarafından desteklenerek tamamlanmıştır. Arı yetiştiriciliğinde bal verimi ve kalitesini artıracak basra nın yoğun olarak bulunduğu bölgeler saptanacak ve gezginci arıcılar söz konusu bölgelere yönlendirilecektir.

14

15 M A Y B İ R 15 Ünal BİLGİN TEAMCON Uluslararası Kongre Hizmetleri - İstanbul Dünya Arıcıları Muğla da Toplanacak Kasım 2008 yılında, I. Uluslararası Muğla Arıcılık ve Çam Balı Kongresini düzenledik. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi ile birlikte düzenlediğimiz ilk kongremize, 14 ülkenin bilim insanları ve arıcıları ile 1760 arıcımız kongreye kayıt yaptırmışlardır. 5-8 Ekim 2010 tarihinde Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi nde II.Uluslararası Muğla Arıcılık ve Çam Balı Kongresi düzenlenmiş ve tüm arı dostları tekrar Muğla da bir araya gelmişlerdir. 15 ülkenin bilim insanları ve arıcıları kongreyi izlemek üzere 4 günlük süreçte bir araya gelmişlerdir. Toplamda 1900 kişi kayıt yaptırmıştır yılında yapılan II. kongremiz ile birlikte Muğla İli Arı Yetiştiricileri Birliği tarafından ülkemizde bir ilk olan Muğla Arıcılık Müzemizin açılışını yaparak, arıcılık geçmişimizi de bu günlere taşımanın mutluluğunu hep birlikte yaşadık. Her iki kongreden sonra ülkemizden ayrılan bilim insanları ve arıcıların, ülkemiz ve arıcılığımız hakkındaki olumlu düşüncelerini ülkelerinin dergilerinde kaleme almaları ve mail yolu ile olumlu düşüncelerini paylaşmaları bizleri daha iyi kongreler yapmaya teşvik etmiştir. Muğla Uluslararası Arıcılık ve Çam Balı Kongresi ni, Muğla iline has, Muğla ya sıkışıp kalan bir kongre olarak düşünmedik ve yapmış olduğumuz ça-

16 ARICININ SESİ 16 lışmalarda Ülkemiz arıcılığına ve sektöre katkı yapmayı düşünerek hareket etmeyi planladık. Bu çalışmalarımızı sadece kongre düzenleme komitesi olarak değil, arıcılık ile ilgili olan tüm sektörleri 2011 yılında Muğla ilimizde topladık ve onların da fikir ve önerileri doğrultusunda 3. Uluslararası Muğla Arıcılık ve Çam Balını farklı bir formatta ve her kongremizi de Muğla İlimizin Farklı ilçelerinde yapmak için çalışmalarımıza başladık. Bu doğrultuda 3. Uluslararası Muğla Arıcılık ve Çam Balı Kongresi için Marmaris İlçesinde bulunan Grand Yazıcı Mares Otelde konaklamalı olarak ve sabahtan akşama kadar tüm gün yapılması için çalışmalarımıza başladık. 3. uluslararası Muğla Arıcılık ve Çam Balı Kongremiz; 780 kişi, konaklamalı olarak katılmış, 350 kişi günübirlik katılım olarak kayıt yaptırmıştır. Kongre'ye yurtdışından, 18 ülkeden 137 kişi kayıt yaptırmıştır Toplam olarak 4 gün süre ile kongreyi 1130 kişi takip etmiştir. Arıcılarımız, bilim insanlarımız, kamudaki görevlilerimiz ve sektör temsilcilerimiz, 18 ülkenin arıcıları ve bilim insanları 4 gün süre ile bilgilerini harmanlamış ve bir kamp havası yaratılmıştır. Kongrenin bir diğer farklılık yaratan bölümü ise; her gün bildirilerden sonra (öğleden sonra) küçük salonlarda 5 saat arıcılarımızın teknik ve idari sorunlarını bilim insanları ve kamudaki idarecilerle tartışma ortamı yaratılarak çözüm üretme amacıyla panellerin oluşturulmasıdır. Yapılan bu konsept, gerek yerli bilim insanları ve arıcılarımızca, gerekse yabancı konuklarımızca çok olumlu bulunmuş ve bu formattan memnun kalmışlardır. Muğla Arıcılık ve Çam Balı Kongresi, 2 senede bir düzenlenmektedir. Konusunda, uluslararası katılımlı Türkiye deki en kapsamlı kongresidir. İnsanlar öğrenmez ise arılar bir gün öğretecektir.

17 M A Y B İ R 17 Dünya liderliğine hedef koymuş sektörümüzün gelişimi ve ülkemiz tanıtımına katkılarından dolayı ayrı bir önem taşımaktadır. Düzenlediğimiz kongrelerdeki başarılarımız ilk meyvesini vermiştir. 4. Kongre, Apislavia Kongresi ve Apimondia Sempozyumu ile eş zamanlı yapılacaktır. Apislavia Kongresinin Muğla Kongresi ile eş zamanlı yapılması Apislavia Genel Kurulu, Apimondia Sempozyumunun Muğla Kongresi ile eş zamanlı yapılması, Apimondia (Dünya Arıcılar Birliği) Başkanı Gilles Ratia tarafından talep edilmiştir. Bu talepler şu anlama gelmektedir. Ülkemiz arıcılığı 10 yıl gibi kısa zamanda, Dünya arıcılığını yakalamış ve hak ettiği yere ulaşmıştır. Ülkemiz adına mutluluk verici bir tekliftir. Görüşmeler sonucunda bu teklifler kabul edilmiştir Yılında, 4. Uluslararası Muğla Arıcılık ve Çam Balı Kongresi, Apislavia Kongresi ve Apimondia Sempozyumu eş zamanlı Muğla da gerçekleştirilecektir. Bizler; her zaman arıcılığa, sektör olarak baktık. Hiç bir zaman Muğla İli Arıcılığı demedik. Bizler, arıcılığa sevdalıyız. Arılarımıza olan borcumuzu yerine getirme gayreti içindeyiz. Başladığımız günden bu yana kongreleri ülkemizin kongresi olarak düşündük ve her adımda ülke arıcılığımıza hizmeti hedef şeçtik. Hiç bir zaman Muğla da yapılıyor, hep Muğla da olacak diye bir hayal peşinde değiliz. Kongre çalışmalarına başlamadan önce, arıcı dostlarımızın nasıl bir kongre beklentileri var bunun ön araştırmasını yapıyoruz. Sonra sektör temsilcileri ve birlik temsilcileri ile arama toplantısı yaparak onların düşüncelerin paylaşıyoruz. Daha sonra düzenleme kurulu toplantısı yapıyoruz. Tüm bu işler yapılırken, Türkiye Arı Yetiştiricileri Merkez Birliği Yönetim Kurulu her aşamasında yanımızda ve fikir alışverişinde bulunuyoruz. Gelecekte görev yaptığımız süre içerisinde aynı anlayış ile kongrelerin hep üstüne koyarak devam edeceğiz. Ülke arıcılığımızın yararına Kısacası ben yok, biz varız. Ben endeksli politikalar hep geri tepmektedir. Sektördeki her kişi ve kuruluşun BİZ demesini öğrenmesi, sektörün faydasına olacaktır. nasıl bir yapılanma gerekiyor ise o konseptte kongrelerimize devam edeceğiz. Bu kongrelerin sektörün ve Türkiye'nin kongresi olması yolunda çaba sarf etmekteyiz yılında düzenlenecek 4. kongrede katılımcıları Fethiye de (ÖLÜ- DENİZ) misafir edeceğiz.

18

19

20 ARICININ SESİ 20 Arıcılık İşletmesinde Ekonomi ve Römorkör Kullanımı Zafer PEKÇEDENÖZ Kızılyaka Mah.-ULA Y azımın yayınlandığı tarihte belki de birçoğunuz yaylalara gitmiş belki de ilk sağımlarınızı yapmış olacaksınız, herkese bu senenin bereketli ve bol kazançlı olmasını dilerim. Bir yılın bol kazançlı olabilmesi için iyi niyetli bir dilek her zaman yeterli olmayabilir. Bunun gerçekleşmesi için doğanın bize çok cömert davranması dışında bizlerin çok hesaplı ve ihtiyatlı olmamız gerekir. Bu yazım da hepinizin yaptığı hesaplamalara ve taşımacılıkta römorkör kullanımının önemine değineceğim. Bu çalışmalarım size bir ışık tutabilirse ben de bundan mutluluk duyarım. Öncelikle en büyük masrafımız olan taşımacılığa değinmek isterim. Bazılarımız çeşitli kasalı araçlar kullanıyor burada reklam olmasın diye isim ve model vermek istemiyorum, bilindiği üzere bu araçların model ve teknik yapılarına göre belli tonaj kapasiteleri var ve bu biz arıcıları yük yüklemede acaba tonajı geçerde ceza yer miyiz? diye sıkıntıya sokabiliyor. Burada şu hesabı iyi yapmak gerekir bu kasalı araçların masraflarını bir hatırlayalım. Kasko, sigorta, yıllık vergisi, yıllık TÜV masrafları, yıllık periyodik bakımı, amortismanı (lastik eskimesi, yıpranma payı v.s.) ve en önemlilerinden biri aracın yıllık değer kaybı ile km başına yakılan mazot parası. Tabi ki hiç hesaba katılmayan yatırım için kullanılan paranın ticari değeri veya değerlendirilmesi bunu konuşmaya bile gerek duymuyorum. Esas şuna bakmalıyız yılda kaç kez yer değiştiriyoruz ve yaptığımız masraflar toplamında acaba bir kamyon tutmak veya iki arkadaş bir kamyon kiralamak daha avantajlı olabiliyor mu bunun hesabını iyi yapmak gerekir, çünkü birçok zaman artık tonajı geçmemek için kasalı araçlarla üç veya dört tur yük taşıyan arıcımız var buda ciddi bir mazot zaman ve amortisman gideri olduğu gibi kaza riskini konuşmak bile istemiyorum. Hepimiz işi bir an önce bitirelim arılarımızı bir araya toplayalım ve petek dolaşmaya bir an önce başlayalım diye kendimizi zorluyor yorgun ve uykusuz araç kullanıyoruz. Bu tip hesapları detaylı çıkarabilmek için masrafları bir küçük defterde üşenmeden yazmak ve zaman zaman toplayıp ara toplamlar yapıp üzerinde düşünmek gerekir. Tonaj uygulamasını ekonomik olarak hafifletmenin bir başka yolu da römork kullanımıdır. Avrupa bu işi römork ile çözmüş bizde bu kültür henüz oluşmuş değil ancak kamyon dışında römorkörden başka da çok fazla bir seçenek gözükmüyor. Avrupa da ister küçük araçlarda, ister jip veya traktörlerde, ister kamyon gibi büyük araçlarda römorkör kullanılıyor, özellikle kırsal kesimlerdeki otomobillerde neredeyse her aracın arkasında bir çeki demiri görebilirsiniz. Böylece çoğumuzun yaptığı gibi bir binek tipi araç ve bir kasalı araç yerine bir binek tipi araç ve bir römorkör veya pikap tipi bir araç ve römorkör veya minibüs tipi bir araç ve römorkör ile taşımacılığı işletmenin büyüklüğüne göre çözüyorlar. Tabi ki bunun alternatiflerini veya çeşitli versiyonlarını siz kendiniz çeşitlendirip kendinize en uygun ve ekonomik çözümü bulabilirsiniz. Taşımacılıkta römorkör kullanmak belli bir alışkanlık ister normal aracın dışında bir araç boyunda bir kütleyi arkanızda çektiğinizi farz edin bu ilk başlangıçta insana tuhaf geliyor ancak çok kısa zamanda alışıyorsunuz. Yalnız arkanızda römorkör olduğu zaman en önemli husus bir an bile onun takılı olduğunu unutmamanız gerekiyor aksi takdirde sollamalarda, virajlarda veya dönüşlerde sorun yaşayabilirsiniz. Bir diğer husus park alanlarında çıkış yapacağınızı hesaplayıp öyle park etmeniz ve mümkün mertebe çıkmaz sokaklara girmemeniz gerekiyor çünkü araca römork ile beraber geri manevralar ve dönüşler yaptırmak başlangıçta epey zor oluyor ama insan zamanla çabuk alışıyor. Dediğim gibi bu bir kültür ve kültürler bir gün de oluşmuyor zaman alıyor ama alışıldığı zaman çok büyük rahatlık, insana özgüven veriyor kendi işinizi kendiniz halledebiliyorsunuz, bu müthiş bir duygu. Pratiklik oluyor, hatta römorktan arıları hiç taşımadan direk sehpa üzerine indirebilen sistemlerde var bunları internetten araştırabilirsiniz. Şimdi biraz teknik detaylara inelim. Bir araca römorkör takabilmek için araçta bir çeki demirinin olması gerekir ve bu çeki demirinin yasalara göre ruhsata işli olması gerekir. Aracınızı sıfır alıyorsanız aldığınız firmaya bunu ücret karşılığında taktırabilir ve aracınızı üzerinize alırken bu tür özellikleri ruhsata işletebilirsiniz. Aracınızı ikinci el alıyorsanız ve aracın çeki demiri yoksa burası biraz daha sıkıntılı. Öncelikle aracınızın çeki demiri için uygunluk belgesi olması lazım. Aracınızda tip etiketi olması lazım burada azami (katar ağırlığı) yani aracınızın nasıl bir yük kapasitesi sınırı var ise, birde römorkör çekebilme kapasitesi olacak elbette. Bu kapasite fren tertibatlı römorkörler ile fren tertibatsız römorkörler arasında değişkenlik gösterir. Çünkü fren tertibatı olan römorkörlerde yük araca daha az bineceğinden daha fazla yük taşıma kapasitesi oluşur, ancak bunun da ölçüsü aracın tipine göre ve şasi ve motor özelliklerine göre değişir. Binek tipi küçük araçlarda römorkör yük sınırı fren tertibatı olanlarda kabaca 750kg ve fren tertibatı olmayan römorkörlerde kabaca 500kg civarındadır.