İLKÖĞRETİM DÖRDÜNCÜ SINIF FEN BİLGİSİ DERSLERİNDE UYGULANAN BELLEK DESTEKLEYİCİ TEKNİKLERİN ÖĞRENCİ ERİŞİLERİNE ETKİSİ

Transkript

1 XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, 6-9 Temmuz 2004 İnönü Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Malatya İLKÖĞRETİM DÖRDÜNCÜ SINIF FEN BİLGİSİ DERSLERİNDE UYGULANAN BELLEK DESTEKLEYİCİ TEKNİKLERİN ÖĞRENCİ ERİŞİLERİNE ETKİSİ Yrd.Doç.Dr. Ali Murat SÜNBÜL Arş.Gör.Güngör KESKİNKILIÇ Arş.Gör.Süleyman ARSLANTAŞ Yrd.Doç.Dr.Dursun YAĞIZ ÖZET Bu çalışmada, İlköğretim 4. Sınıf Fen Bilgisi derslerinde uygulanan bellek destekleyici tekniklerin, geleneksel öğretime kıyasla öğrenci erişisi üzerindeki etkileri araştırılmıştır. Araştırma, öğretim yılında, Konya İli Çumra Adakale İlköğretim Okulu ve Abdullah Tenekeci İlköğretim Okulu öğrencileri üzerinde yapılmıştır. Kontrol gruplu öntest-sontest model desenine göre yürütülen araştırmada veri toplama aracı olarak erişi testi kullanılmış, veri analizinde bağımsız t testi tekniğinden yararlanılmıştır. İstatistiksel analizler sonucu, deneysel grupta uygulanan Bellek Destekleyici tekniklerin, kontrol grubunda uygulanan Geleneksel Öğretime kıyasla bilgi düzeyi ve toplam erişide etkili olduğu, buna karşın kavrama düzeyinde ise anlamlı bir farklılık olmadığı bulunmuştur. Anahtar Kelimeler: Bellek destekleyici stratejiler, öğrenci erişisi ABSTRACT İn this study, the effects of mnemonic applied in Primary Education Fourth Grade Science Courses in comparison with traditional education has been researched. The research was conducted in school year on students of Konya Çumra Adakale Primary school and Abdullah Tenekeci Primary School. An achievement test was used as data colection instrument and independent t-test for data analysis in the research carried out according to the control group pre-test post-test model design. Due to the result of the statistical analysis, it is found out that mnemonics applied in the experimental group are effective in level of knowledge and total achievement, in comparison with the Traditional Education applied in the control group; however, any significant difference couldn t be found out in the level of comprehension. Keywords: Mnemonics, student achievement GİRİŞ Öğrenme bir davranış değişikliği meydana getirme sürecidir. Öğrenme bilişsel, duyuşsal ve devinişsel olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Fakat bu üç alan arasında çok sıkı bir ilişki olduğundan bunları kesin çizgilerle birbirinden ayırmak olanaksızdır. Bilişsel öğrenme genellikle kavramlar, prensipler, kanunlar, teoriler ve problem çözme süreci ile ilgili bilgilerin öğrenilmesini içerir (Erden ve Akman, 1996; Senemoğlu, 1997). Bilişsel öğrenme araştırmaları öncelikle, anlamlı sözel öğrenmede içsel bilişsel süreçleri anlamaya ve tanımlamaya çalışır. Bu süreçler, adres hatırlama, problem çözme gibi birçok görevlerde kullanılır. Bu nedenle araştırmacılar dikkat, algı, bellek, unutma ve geri getirme gibi bilişsel süreçleri incelerler. Burada bellek, bellek türleri ve bellek destekleyici strateji, yöntem ve teknikleri ele alınacaktır. Öğrenmeyi bilişsel açıdan inceleyen kuramlardan biri olan bilgiyi işleme kuramı, insan öğrenmesinde öğrenme sürecini bilgisayara benzetmektedir. İnsan zihni bilgiyi alır, işler, biçim

2 ve içeriğini değiştirir, depolar, gerektiği zaman geri getirir ve tepkiler üretir. Bir başka söylemle, süreç bilgiyi bir araya getirir, kodlar, bilgiyi korur ya da depolar ve gerektiği zaman geri getirir. Tüm süreç bilgisayarda program bireylerde ise yürütücü kontrol tarafından denetlenmektedir Bilgiyi işleme kuramı temel olarak şu dört soruyu yanıtlamaya çalışır (Senemoğlu,1998; 270): 1. Yeni bilgi dışardan nasıl alınmaktadır?. 2. Alınan yeni bilgi nasıl işlenmektedir?. 3.Bilgi uzun süreli nasıl depolanmaktadır?. 4. Depolanan bilgi nasıl geriye getirilip hatırlanmaktadır?. Bilgiyi işleme kuramı iki temel öğe üzerinde durmaktadır. Birincisi üç yapıdan oluşur; duyusal kayıt, kısa süreli bellek(çalışan bellek) ve uzun süreli bellektir. İkincisi ise bilişsel süreçleri içerir. Bunlar içsel, zihinsel eylemlerdir ve bilginin bir yapıdan diğerine geçmesini sağlarlar. Bilgiyi işleme kuramının birinci adımı bireyin duyu organları yolu ile çevreden gelen uyarıcıları alması ile başlar. Duyusal kayıda gelen bilgilerin çoğu atılır ve bir kısmı da çok kısa bir süre tutularak algılanır ve tanınır. Duyular dikkat ve algı süreçleri aracılığı ile kısa süreli belleğe geçirilir. Depolama yetikliği çok sınırlı olan kısa süreli bellek aynı zamanda çalışan bellektir. Çünkü burada bilgi etkindir ve işlenir. Bilgi bazı süreçlerin yardımı ile uzun süreli belleğe geçer. Kimi psikologlar bilginin uzun süreli bellekte asla kaybolmadığına inanarak, geri getirilememesini bilginin yanlış yerleştirilmesine bağlamaktadırlar. Bilgi, gereksinim olduğunda uzun süreli bellekten araştırılır ve geri getirilir. Bu işlem bazen bilinçli olarak, bazen de otomatik olarak yapılır. Uzun süreli bellekteki bilgi, kısa süreli bellekten gelen bilgi ile birleşir. E. Gagne (1988) uzun süreli belleği, çalışan belleğin tezgahında bir görevi tamamlayarak hazır hale getirilen, araç-gereçlerle dolu çok büyük bir rafa benzetmektedir. Raf (uzun süreli bellek) inanılmaz boyutta olduğu için aranılanı hızla bulmak zor olabilir. Tezgah (çalışan bellek) küçük olmasına karşın herhangi bir şey hemen oradadır, ancak tezgah dolduğu zaman bilgi kaybolur (Akt: Woolfolk, 1993 ). Kısa süreli belleğe gelem bilgilerin uzun süreli belleğe aktarılmasında ve bilgilerin hatırlanmasında çeşitli zihinsel süreç ve stratejiler kullanılmaktadır. Tekrar, anlamlandırma, örgütleme, bellek destekleyiciler en bu stratejilerin bazılarıdır. Bu araştırmanın konusu olan bellek destekleyiciler, bilginin daha kolay hatırlanmasını sağlayan tekniklerdir.bunlar genellikle yeni, bilinmeyen bilgiler ile önceden öğrenilmiş bilgiler arasında bağ kurulmasını sağlar. Aşağıda bazı bellek destekleyici tekniklere değinilmiştir.. Bellek Destekleyici Teknikler Anahtar Kelime(Bağlama (Link) Sistemi) Bu sistem malzemelerin sunum sırasına bağlı olarak hatırlanması gereken seri öğrenme görevlerinde kullanılmaktadır. Bağlama sistemi iki basamaktan oluşmaktadır. İlk olarak öğrenilecek listedeki maddenin görsel imgesi oluşturulmaktadır. İkinci olarak her maddenin görsel imgesiyle sonraki maddenin görsel imgesi arasında bağ kurulmaktadır. Bu sistemi temel alarak geliştirilmiş olan bir teknik öykü tekniğidir bu teknikte hatırlanması gereken malzemelerden bir öykü oluşturulmakta ve öyküde geçen olaylar görsel imgelere dönüştürülmektedir. Yine bağlama sistemine bağlı olarak geliştirilmiş diğer bir teknik, anahtar kelime tekniğidir. Bu teknikte hatırlanması gereken malzemelere sessel açıdan benzeyen ve kolaylıkla imgelenebilen kelimeler kullanılmaktadır (Senemoğlu,1997). Bu teknik daha çok kelime öğretiminde kullanılır (Mastropieri, 1988). Yabancı dil öğretiminde, Türkçenin yeterince konuşulamadığı yörelerimizde Türkçe öğretiminde kullanılabilir. ÖR/ Posner in Kavramsal Modelini, Kavramsal Model poz verdi şeklinde söylenebilir. Her ne zaman Posner i düşünürsem poz veren anahtar kelimeyi hatırlarım. Kelime, Posner in Kavramsal Modeli ni hatırlamak için bana yardımcı olur. Anahtar Kelime Metodu yabancı dili öğrenmek için aynı zamanda oldukça yararlıdır (Litteral,2003). Yerleşim (Loci) Sistemi Yerleşim sistemi M.Ö. 500 yılına dek uzanan bir geçmişe sahip en eski hatırlama tekniğidir. Bu sistemde hatırlanması gereken malzemelerle iyi bilinen sabit nitelikteki yerleşim alanları birbirine bağlanarak hatırlanır. Örneğin bir seri kelimeyi okul kafeteryasına giden yol üzerindeki belirli yerler arasında bağ kurarak hatırlamak mümkündür. Yerleşim sistemi iki basamaktan oluşur. İlk olarak bilinen bir yerleşim yerinin zihinsel imgesi doğal ve mantıklı bir sırada ezberlenir. İkinci olarak, hatırlanması gereken bir maddenin imgesi, yerleşim alanının belirli bir bölümüyle ilişkilendirilir ve 2

3 malzemelerin kullanılması sırasında söz konusu yerleşim alanında zihinsel bir yürüyüş yapılır. Çok iyi bilinen bir çevrede ögelerle, hatırlanmak istenen listedeki ögeler sırasıyla eşleştirilerek imajlar oluşturulur (Senemoğlu,1997). Örneğin Mastropieri ve arkadaşları (1988), Amerika da çiçeği (flower) Florida bölgesiyle, televizyonu (television) Tallahase yerleşim birimiyle eşleştirmişlerdir. 3 Şekil 1:(Mastropieri and T. E. Scruggs,1998) Seçilen her bir madde hatırlama maddesiyle birlikte beyne yerleştirilir. Geri çağırmada hatırlama maddeleri dikkate alınarak bilgi geri çağrılabilir (Litteral, 2003). Asma (Peg) Sistemi Bu sistem hatırlanması gereken malzemeleri daha önce öğrenilmiş olan ve çoğunlukla somut olan nesnelere asmayı içermektedir. Kullanılan somut kelimeler genellikle nesnelere olan benzerliklerine ya da nesnelerin okunuşu ile uyaklı oluşlarına göre seçilmektedir. Buna göre her sayı değişik bir nesne ile temsil edilmektedir. Kişiden istenen, 1 den başlayıp hatırlaması gereken madde kadar sayıyı belirli nesnelere karşılık gelecek şekilde ezberlemesidir. Daha sonra hatırlaması gereken maddelerle sayılara karşılık gelen somut nesnelerin etkileşimini zihinde canlandırması gerekmektedir. Örneğin daha önce hiç yazıcı görmeyen öğrencilere bu yöntemle yazıcı şöyle öğretilmiştir. Yapılacak ilk iş düğmeyi çevirmektir, bu durum deneklere çöreğin içinde bir düğme hayal ettirilerek verilmiş. Sonraki yönerge kağıdı zincir halkanın üzerine koy bunda da denekler içine kağıt doldurulmuş ayakkabının bir zincirle bağlandığını düşünmüşler: Bu yöntemde hatırlanması gereken birinci öge ikinci öge ile,ikinci öge üçüncü öge ile...ilişkilendirilecek şekilde öykü haline getirilir(senemoğlu,1997).. Daha çok listelerin öğrenilmesinde önemlidir. Listede bulunan nesne ve imgelerin numara ve imajlarla birbirleriyle ilişkilendirilmesidir(mastropieri, 1988). Alışveriş listeleri, periyodik cetvel vs. öğrenilmesinde kullanılabilir.hafızaya yardımcı Pegword metodu, sayılar ve tarihleri ezberlemek için yararlıdır(litteral, 2003). Fonetik Sistem Bu sistem araşmacılar tarafından ilgilenilen konuya göre şekil alfabe, sayı harf, sayı sessiz harf veya sese uygun sayı gibi değişik şekillerde adlandırılmaktadır. Ancak bu sistemin versiyonlarındaki ortak noktalar 0 dan 9 a kadar olan sayıların her birinin sessiz harflerle veya onlara uygun seslerle temsil edilmesi ve bu sessiz harflerin aralarına sesli harfler konarak hecelerin yada kelimelerin oluşturulmasıdır. Örneğin 1.T veya Th:3. M:4. R:5. L:6 VEYA Ch. Sh şeklinde sayılar seslere dönüştürülmektedir. Bu durunda sayısı denek tarafından Tea CheRMaiL Box olarak kotlanmakta ve bir öğretmenin kendisine bir şey postalaması şeklinde imgelenmektedir. Fonetik sistemin başlangıcı 1948 de Wickelman ın alfabedeki harflerle sayıları eşleştirerek oluşturduğu sayı harf sistemine dayanmaktadır. Bu sistemin diğer mnemonik sistemlere göre en önemli avantajı sayıların hatırlanmasında daha kullanışlı olmasıdır. Örnek: Mısır eski profesörlerinden bay... şeklinde devam eden metin aslında Metan, etan, propan, bütan kelimelerini simgelemektedir.

4 4 Örnek: Elektronların orbitallere dağılımı 1S 2S 2P 3S 3P 4S 3d 4P 5S SAY SAY PARA SAY PARA SAY DA PARA SAY şeklinde formüle edilebilir. Baş harf tekniği Örnek olarak HOMES kelimesini hatırladığınızda Amerika'daki büyük göllerin isimleri akılınıza gelir. Bu göller Huran, Ontario, Michigan, Enie, Superior'dur(Özakkaş,2003). Örnek: Katsayı meleme kelimelerindeki sessiz harfler ışık prizmasına yansıyan ışığın kırıcılığına göre ayrıldığı renkleri göstermektedir. K a t s a y ı m e l e m e sarı turuncu kırmızı yeşil mor lacivert mavi Burada bilgilerin depolanmasını ve geri getirilmesini kolaylaştırmak amacıyla bir çalışma yapılacaktır. Bellek Destekleyici Tekniklerden Kafiye Ve Anahtar Kelime tekniklerinin Klasik öğrenme yöntem ve tekniklerine göre bilginin depolanması ve geri getirilmesi yönünden olumlu yönleri varmıdır? Varsa nelerdir? sorularına cevap vermeye çalışılacaktır. Böylece bilgiyi daha çabuk ve daha kalıcı olarak öğrenen öğrencilerin sosyal gelişim ve yaratıcı düşünmeye yönelecek zaman ve eforları olacaktır. Bu çalışmada da İlköğretim 4. sınıf Fen Bilgisi Dersinin Dünyamız ünitesindeki başarı durumları değişik öğretim yöntem ve teknikleri açısından değerlendirilecektir. Bu araştırmanın yapılmasında şu faktörlerin etkisi büyüktür; 1. Bir konu bir öğrenciye aynı şekilde defalarca anlatıldığı halde anlamamasına rağmen, farklı bir anlatımla çok kısa bir sürede öğrenilebilmektedir. Öğrencinin ilgi alanı, kullanılan materyaller, konunun anlatımına uygun olan tekniklerdeki değişim öğrenmeye etki etmektedir. 2. İnsan Belleği edindiği bilgileri organize ederek geri getirmeyi kolaylaştırır. Gelişigüzel edinilen bilgilerin organizasyonuna ve geri getirilebilmesi içim zihinsel bir efora ihtiyaç vardır. Bu da zaman ve bellek kapasitesinde kayıp demektir. Bilgilerin organize edilmiş olarak verilmesi belleğin işini kolaylaştıracak ve organize bilgilerin hatırlanması da kolay olacaktır. 3. Farklı zeka alanlarına sahip öğrencilerin öğrenme yöntemlerinin de farklılık göstermesi doğaldır. Her öğrencinin zeka alanına hitap eden bir öğretim tekniği vardır. 4. Yabancı dil öğretiminde kullanılan bellek destekleyici tekniklerin diğer öğretim alanlarında da kullanılabileceği özellikle kronolojik ve formel derslerde de faydalı olabileceği gerçeği. İlgili Araştırmalar Doğan(1995), Simultane tıp çevirisi eğitiminde bellek destekleyici anahtar sözcük yönteminin etkinlik derecesini araştırmış, kontrol grubuna geleneksel yöntemle, deney grubuna ise Bellek Destekleyici Anahtar Sözcük Yöntemi uygulanmıştır. Denekler, 4 düzeyde (1. Eğitim sürecinde Öğretilen biçimbirimlerin telaffuzlarını hatırlayabilme, 2. Aynı biçimbirimlerin Türkçe karşılıklarını hatırlayabilme, 3. İçinde düzmece terimlerin bulunduğu cümleleri dinledikten sonra aynen tekrarlayabilme.) sınanmış ve değerlendirilmiştir.

5 Menli(1991), Çocuklarda, Görsel işitsel Sayı Dizileri Testinden Alınan Puanlara Bellek destekleyici Tekniklerin ve Sunum Hızının Etkisi adlı araştırmasında, 60 kız, 60 erkek ilkokul öğrencisi üzerinde çalışmış ve söz konusu tekniklerin kısa süreli bellekte tutulan sayı dizilerinin hatırlanılmasına olan etkisini incelemiştir. Araştırma, bellek destekleyici eğitim türü değişkeninin testteki puan değerleri anlamlı çıkmıştır. Olçum(2000) yaptığı araştırmada İlköğretim 4. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersinde Bellek Destekleyicilerin Erişi ve Kalıcılığa Etkisini test etmiş ve manidar sonuçlara ulaşmıştır. Araştırma sonucunda toplanan verilerle özellikle; öğrencilerin IV. sınıf Fen Bilgisi dersindeki öğrenme düzeylerine öğretim tekniklerinin etkilerinin ortaya konulmasına; bellek destekleyici tekniklerin klasik öğretim tekniklerine göre avantaj ve dezavantajlarının tespit edilmesine; öğrenciler arası bireysel farklılıklara yol açan faktörlerin açıkça anlaşılır hale getirilmesi ve IV. Sınıf Fen Bilgisi eğitim programının uygulanabilmesine pozitif katkılar sağlayacağı düşünülmektedir. YÖNTEM Problem cümlesi Bu araştırmanın problem cümlesi İlköğretim IV. Sınıf Fen Bilgisi Dersi Dünyamız ünitesinde Bellek Destekleyici Tekniklerden Kafiye Tekniğinin klasik öğretim tekniklerine göre öğrenci başarısına etkisi var mıdır? Alt Problemler - İlköğretim Dördüncü Sınıf Fen Bilgisi derslerinde uygulanan Bellek Destekleyici Teknikler, Geleneksel Öğretime kıyasla bilgi düzeyinde öğrenci erişisini anlamlı düzeyde etkiler mi? - İlköğretim Dördüncü Sınıf Fen Bilgisi derslerinde uygulanan Bellek Destekleyici Teknikler, Geleneksel Öğretime kıyasla Kavrama Düzeyinde öğrenci erişisini anlamlı düzeyde etkiler mi? - İlköğretim Dördüncü Sınıf Fen Bilgisi derslerinde uygulanan Bellek Destekleyici Teknikler, Geleneksel Öğretime kıyasla toplam erişiyi anlamlı düzeyde etkiler mi? Sayıltılar Bu araştırmada aşağıdaki varsayımlardan hareket edilecektir; 1. Araştırmanın uygulanacağı gerek deney gruplarının gerekse kontrol grubunun öğrenme performansları birbirine denktir.. 2. Araştırma sırasında kontrol edilemeyen değişkenlerin deney ve kontrol gruplarını aynı düzeyde etkilediği varsayılmıştır.. Sınırlılıklar Bu araştırma aşağıda belirtilen sınırlılıklar dahilinde yürütülmüştür; 1. IV. Fen Bilgisi Dersi, Gezegenimiz Ünitesi ile 2. İlköğretim IV. Sınıf öğrencileri ile 3. İncelenen örneklem ile sınırlıdır. Yöntem Araştırmada kontrol gruplu deneysel yöntem kullanılmıştır. Deneysel desenin oluşturuluşu tablo II. 1 de görülmektedir. Tablo II.1 Araştırmada Uygulanan Deneysel Desen Öntest Denel İşlem Sontest Gruplar D T1 1 Bellek Destekleyici Kafiye T12 Tekniği K T1 1 Geleneksel (tekrar) T12 5

6 Araştırmada D Deney grubunu; K ise kontrol grubunu temsil etmektedir. Her iki gruba da denel işlemden önce ön test uygulanmıştır. Ön test olarak deneklere erişi testi uygulanmıştır. T1 1 erişi belirleme testi Aynı testler deneysel işlemin sonunda gruplara sontest olarak uygulanmıştır (T12).. Denekler Araştırma, öğretim yılında, Konya İli Çumra Adakale İlköğretim Okulu ve Abdullah Tenekeci İlköğretim Okulu 4. Sınıf öğrencileri üzerinde yapılmıştır. Araştırmanın Deney ve kontrol gruplarının belirlenmesi için adı geçen okullardaki örencilerin 1. dönem notları incelenmiş aritmetik ortalamaları 2.1 ve 2.25 olan iki grup oluşturulmuş. Daha sonra bu sınıflar random yaklaşımıyla deney ve kontrol grupları olarak atanmıştır. Denel İşlem Araştırmada yapılan tüm işlemler aşağıda verilmiştir; 1. Fen Bilgisi ders notları ve kaynak kitaplardan araştırmada kullanılmak üzere yazılı bir materyal hazırlanmıştır. 2. Araştırmaya başlamadan önce deneklere öğrenme stratejilerine alıştırmak için deney grubuna bir ders saati(40 ) kullanılan öğrenme stratejisi örnek olarak uygulanmıştır. Bu aşamada öğrencilere uygulanan öğrenme stratejisi hakkında açıklamalar yapılmış ve ilave örnekler gösterilmiştir. 3.Deney ve Kontrol gruplarına hazırlanan erişi ölçeği ön test olarak uygulanmıştır. Erişi testinin bütün amaçları temsil etmesi sağlanarak kapsam geçerliği oluşturulmuş ve 42 maddenin 100 öğrenci üzerinde ön deneme yapılması yoluyla da güvenirliği yüksek 30 maddenin(0.25 ve üzeri) teste alınması sağlanmıştır. 4.İki gruba da Fen Bilgisi ders kitaplarından hazırlanmış Gezegenimiz ünitesi ile ilgili bir öğretim materyali dağıtılmıştır. 5.Daha sonra deney ve kontrol gruplarında sırayla aşağıdaki işlemler yapılmıştır. Bu süreç 2 hafta sürmüştür (12 x 40 dak.). a.deney grubunda Bellek Destekleyici Kafiye Tekniği uygulanmıştır. Kafiye Tekniği kullanarak öğrenilecek bilgileri şiirsel ifadelerle öğrenme etkinliklerine yer verilmiştir. Öğrenciler: A. Dersin Başında o ders konusuyla ilgili bellek destekleyici materyali okuyup defterlerine yazmışlardır, B. Konularla ilgili kendilerine sorular sormuşlar, Bu şiir bize neyi anlatıyor? C. Kitaptan ilgili bölümü okumuşlar, metnin önemli noktalarını belirlemeye çalışmışlar, D. İlgili bellek destekleyici materyali tekrar okuyup, konuyla ilişkisini tespit etmeye çalışmışlar, E. Konunun önemli noktalarını tespit edip, kısaca özetlemişler, F. Konuyla ilgili sorular hazırlayıp, birbirlerine sormuşlar, G. Verilen bellek destekleyici tekrar etmişlerdir. d.kontrol grubunda geleneksel tekrar yapan öğrenciler ise kendilerine dağıtılan materyali anladıklarından ikna olana kadar not tutmadan okumaları istenmiştir. 5. Tüm gruplara son test olarak; erişi testi uygulanmıştır. Araştırmada Kullanılan Ölçme Araçları Araştırmada verilerin toplanabilmesi için bir adet erişi testi geliştirilmiştir. Araştırmada ele alınan bağımlı değişkene (erişi) ilişkin verilerin toplanabilmesi amacıyla erişi testi hazırlanmış, 6

7 geliştirilmiş, denenmiş ve uygulanmıştır. 42 tane çoktan seçmeli maddeden oluşan testin KR-20 güvenirlik katsayısı hesaplanmış ve 0,81 bulunmuştur. 7 Bulgular Denek Gruplarına İlişkin Bulgular Tablo I.Deney ve Kontrol Gruplarındaki Öğrencilerin Karne Notlarının Karşılaştırılması Değişken GRUP N A.Ort. S.Sapma T P KARNE Kontrol 20 2,1 0,91-0,505 0,617 NOTU Deney 20 2,25 0,97 Deney ve kontrol gruplarının denk olup olmadığını tespit etmek amacıyla öğrencilerin bir önceki dönem karne notları incelenmiştir. İki grubun karne notu ortalaması ve hesaplanan t değeri anlamlı bir fark olmadığını göstermiştir (p>0,05). Tablo II. Deney ve Kontrol Gruplarındaki Öğrencilerin Öntest Puanlarının Karşılaştırılması DEĞİŞKEN GRUP N A.Ort. S.Sapma t P Bilgi Düzeyi Kontrol 20 18,85 5,31 0,632 0,531 (Öntest) Deney 20 17,75 5,69 GRUP N A.Ort. S.Sapma t P Kavrama Düzeyi Kontrol 20 12,75 5,83 0,573 0,57 Deney 20 11,8 4,58 GRUP N A.Ort. S.Sapma T P ÖNTEST Kontrol 20 31,15 8,97 0,482 0,633 (Toplam) Deney 20 29,85 8,06 Denel işlemler uygulanmadan önce iki grubun fen bilgisi dersinde..ünitesinde öntest düzeyleri karşılaştırılmıştır. Bilgi, kavrama ve toplam erişi olarak ele alınan bu teste, sırasıyla 0,63; 0,57 ve 0,48 t değerleri hesaplanmıştır. Bu bulgular üç boyutta da gruplar arasında anlamlı bir farkın olmadığını göstermektedir. Araştırma öncesinde her iki gruptaki öğrenciler bilgi, kavrama ve topla erişiler açısından birbirlerine denktir. Grupların araştırma hipotezlerine göre erişileri test edilmiştir. Bu amaçla, bilgi, kavrama ve toplam puanlar üzerinde sontest ve öntestler arasındaki farklar (erişiler) bulunmuştur. Alt Problemlere İlişkin Bulgular Tablo III. Deney ve Kontrol Gruplarındaki Öğrencilerin Bilgi Düzeyindeki Erişilerinin Karşılaştırılması Değişken GRUP N A.Ort. S.Sapma t P Bilgi düzeyi Kontrol 20 5,8 8,5 3,693 0,001 Erişi Deney 20 15,45 8,02 Tablo III de deney ve kontrol gruplarındaki öğrencilerin bilgi düzeyindeki erişileri karşılaştırılmıştır. Bilgi düzeyinde kontrol grubunun erişi ortalaması 5,8 +- 5,5; deney grubunun erişi ortalaması ise 15, ,02 bulunmuştur. İki grup arasındaki farkı ortaya koymak için hesaplanan t testi ise 3,69 olarak bulunmuştur. Bu bulgu 0,05 manidarlık düzeyinde anlamlı bir farkın olduğunu göstermektedir. Erişi ortalamalarına bakıldığında bellek destekleyici tekniklerin uygulandığı deney grubunun kontrol grubuna kıyasla daha yüksek bir erişi sağladığı görülmüştür. Tablo IV. Deney ve Kontrol Gruplarındaki Öğrencilerin Kavrama Düzeyindeki Erişilerinin Karşılaştırılması Değişken GRUP N A.Ort. S.Sapma t P Kavrama düzeyi Kontrol 20 3,85 6,26 0,239 0,812 Erişi Deney 20 4,25 4,1 Tablo IV te deney ve kontrol gruplarının kavrama düzeyindeki erişileri karşılaştırılmıştır. Bu hedef düzeyinde kontrol grubunun ortalaması 3, ,26, deney grubunun ortalaması ise 4,05+- 3,1 bulunmuştur. İki grup arasında hesaplanan 0,33 lük t değeri anlamlı bir farka işaret etmemektedir. Deney grubundaki ortalama yüksek olmakla birlikte uygulanan denel işlem kontrol grubuna kıyasla anlamlı bir farka yol açmamıştır.

8 8 Tablo V. Deney ve Kontrol Gruplarındaki Öğrencilerin Toplam Erişilerinin Karşılaştırılması Değişken GRUP N A.Ort. S.Sapma T P Toplam Erişi Kontrol 20 10,1 8,23 3,184 0,003 Deney 20 19,4 10,14 Tablo V te deney ve kontrol gruplarındaki öğrencilerin toplam erişileri karşılaştırılmıştır. Bu konuda kontrol grubunun ortalaması 10,1 +- 7,23, deney grubunun ortalaması ise 19,4 +-9,14 bulunmuştur. İki grup arasındaki karşılaştırma sonucu 3,18 t değeri hesaplanmıştır. Bu bulguya göre iki grup arasında anlamlı farklılık vardır( p<0,05). Grupların toplam erişi ortalamalarına bakıldığında deney grubundaki öğrencilerin kontrol grubuna kıyasla daha yüksek erişi elde ettikleri bulunmuştur. Sonuçlar Araştırmanın bulgularına dayalı olarak şu sonuçlar elde edilmiş ve öneriler ileri sürülmüştür. 1) İlköğretim 4. sınıf fen bilgisi dersinde uygulanan bellek destekleyici uygulanan bellek destekleyici öğretim teknikleri öğrencilerin bilgi düzeyindeki erişilerini anlamlı düzeyde etkilemiştir. 2) Deney grubunda uygulanan bellek destekleyici teknikler kontrol grubunda uygulanan geleneksel öğretime kıyasla kavrama düzeyindeki erişilerde anlamalı bir fark sağlamamıştır. 3) Deney grubunda uygulanan bellek destekleyici teknikler kontrol grubunda uygulanan geleneksel öğretime kıyasla toplam erişide anlamlı ve yüksek bir etkiye yol açmıştır. Öneriler 1) Özellikle bilgi düzeyinde öğrencilere bellek destekleyici tekniklerin nasıl kullanıldığına ilişkin uygulamalı seminer çalışmaları yapılmalıdır. 2) Bilişsel ve bellek destekleyici stratejiler ve bunların kullanımı konusunda öğretmenlere bilgilendirici hizmet içi eğitim kursları düzenlenmelidir. 3) Bellek destekleyici tekniklerin kavrama ve daha üst düzeydeki hedef ve davranışlarda etkilerini ortaya koyacak deneysel çalışmalar yapılmalıdır. 4) Bellek destekleyici öğretim stratejilerinin duyuşsal ve psikomotor düzeydeki etkilerini ortaya koyacak çalışmalar yapılmalıdır. Kaynaklar Erden, M. ve Y. Akman. (1985). Eğitim Psikolojisi. İstanbul: Arkadaş Yay. Doğan, Aymil,(1995). Simultane Tıp Çevirisi Eğitiminde Bellek Destekleyici Anahtar Sözcük Yönteminin Etkinlik Derecesi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Ankara. Gage, N.L. ve Berliner, D.C., (1988). Educational Psychology, (Dördüncü Baskı), Boston, Houghton Mifflin Litteral, Jeff, (2003); Menli, Nurhan, (1991). Çocuklarda, Görsel İşitsel Sayı Dizileri Testinden Alınan Puanlara Bellek Destekleyici Tekniklerin ve Sunum Hızının Etkisi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Ankara. Mastropieri, Margo, Scrugges, Thomas E., (1988). Enhancing school succes with mnemonic strategies. İntervention in School and Clinic. s Ölçüm, Yurdagül (2000). İlköğretim 4. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersinde Bellek Destekleyicilerin Erişi Ve Kalıcılığa Etkisi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Ankara. Özakkaş T., MD, Ph;

9 Senemoğlu, N. (1997). Gelişim, Öğrenme ve Öğretim: Kuramdan Uygulamaya, Spot Matbaacılık, Ankara. Senemoğlu, N. (1998). Nuray. Gelişim, Öğrenme ve Öğretim: Kuramdan Uygulamaya. Özsen Matbaası, Ankara. Scrugges, Thomas E. And Margo A. Mastropieri, (1998). Enhancing School Success with Mnemonic Strategies, Intervention in School and Clinic, March 1998 Woolfolk, E.A, (1993). Educational Psychology, Boston, Allyn and Bacon. 9