Yukarıda bilgileri yazılı olan projemin sonuç raporunun e-kütüphanede yayınlanmasını; İSTİYORUM

Transkript

1 EK-11 Sonuç Raporu Formatı ANKARA ÜNİVERSİTESİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJELERİ KOORDİNASYON BİRİMİ KOORDİNATÖRLÜĞÜNE Proje Türü Proje No Proje Yöneticisi Proje Konusu : Bağımsız Proje : 12B : Prof. Dr. Ufuk HASANREİSOĞLU : Malpoze implantlarda farklı ölçü tekniklerinin hassasiyetinin değerlendirilmesi Yukarıda bilgileri yazılı olan projemin sonuç raporunun e-kütüphanede yayınlanmasını; İSTİYORUM İSTEMİYORUM Proje Yöneticisi Prof. Dr. Ufuk HASANREİSOĞLU

2 EK-11 Sonuç Raporu Formatı ANKARA ÜNİVERSİTESİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJESİ SONUÇ RAPORU Proje Başlığı Malpoze İmplantlarda Farklı Ölçü Tekniklerinin Hassasiyetinin Değerlendirilmesi Proje Yürütücüsünün İsmi Prof. Dr. Ufuk HASANREİSOĞLU Yardımcı Araştırmacıların İsmi Zeynep İRKEÇ Proje Numarası: 12B Başlama Tarihi: Bitiş Tarihi: Rapor Tarihi: Ankara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Ankara

3 EK-11 Sonuç Raporu Formatı RAPOR FORMATI Bilgisayarda 12 punto büyüklüğünde karakterler ile, tercihan "Times New Roman" stili kullanılarak yazılacak ve aşağıdaki kesimlerden (alt kesimler de dahildir) oluşacaktır. I. Projenin Türkçe ve İngilizce Adı ve Özetleri II. III. IV. Amaç ve Kapsam Materyal ve Yöntem Analiz ve Bulgular V. Sonuç ve Öneriler VI. VII. VIII. IX. Geleceğe İlişkin Öngörülen Katkılar Sağlanan Altyapı Olanakları ile Varsa Gerçekleştirilen Projeler Sağlanan Altyapı Olanaklarının Varsa Bilim/Hizmet ve Eğitim Alanlarındaki Katkıları Kaynaklar X. Ekler a. Mali Bilanço ve Açıklamaları b. Makine ve Teçhizatın Konumu ve İlerideki Kullanımına Dair Açıklamalar c. Teknik ve Bilimsel Ayrıntılar (varsa Kesim III'de yer almayan analiz ayrıntıları) d. Sunumlar (bildiriler ve teknik raporlar) (Altyapı Projeleri için uygulanmaz) e. Yayınlar (hakemli bilimsel dergiler) ve tezler (Altyapı Projeleri için uygulanmaz) NOT: Verilen sonuç raporu bir (1) nüsha olarak ciltsiz şekilde verilecek, sonuç raporu Komisyon onayından sonra ciltlenerek bir kopyasının yer aldığı CD ile birlikte sunulacaktır. Sonuç raporunda proje sonuçlarını içeren, ISI nın SCI veya SSCI veya AHCI dizinleri kapsamında ve diğer uluslar arası dizinlerce taranan hakemli dergilerde yayınlanmış makaleler, III. Materyal ve Yöntem ve IV. Analiz ve Bulgular bölümleri yerine kabul edilir.

4 MALPOZE İMPLANTLARDA FARKLI ÖLÇÜ TEKNİKLERİNİN HASSASİYETİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ ÖZET İmplant destekli protez başarısında, protetik üst yapının pasif uyumu önemli bir faktördür. Doğru ve pasif uyuma sahip protez elde edilmesindeki ilk aşama, ölçü işlemleri ile implantların intraoral ilişkilerinin modele yansıtılmasıdır. Dental implantlar, anatomik sınırlamalar, estetik ve fonksiyonel gereksinimlere bağlı olarak, ölçü hassasiyetini etkileyebilecek şekilde, sıklıkla malpoze konumda yerleştirilebilmektedir. Bu çalışmanın amacı, implant açılanması ve implantlar arasındaki mesafe sınırlamalarını kapsayan 2 değişkenin, üç ölçü tekniğinin hassasiyeti üzerindeki etkisinin değerlendirilmesidir. Çalışmada incelenen ölçü teknikleri, direkt (açık kaşık), indirekt (kapalı kaşık) ve snap-fit (kapalı kaşık) teknikleridir. Doğrusal olarak yerleştirilen 4 implant analoğunu içeren 2 adet epoksi rezin ana model hazırlanmıştır. Ana modellerden biri, standart 3 mm lik mesafelerle yerleştirilmiş paralel implantları içeren kontrol modelidir. Diğeri ise, implant açıları ve implantlar arasındaki mesafeler değiştirilerek oluşturulmuştur. Sağ taraftan başlayarak, 1., 2. ve 3. implantlar birbirlerine paralel olarak yerleştirilirken, 4. implant meziyal yönde 15 lik açılanma ile konumlandırılmıştır. Bunun yanı sıra, 1. implanttan 4. implanta doğru, implantlar arasındaki mesafeler 1 mm, 2 mm ve 3 mm olarak değiştirilmiştir. Bu grup ise, çalışma grubu olarak belirlenmiştir. Orta kıvamlı polieter ölçü materyali kullanılarak, her epoksi rezin ana modelden, açık ve kapalı kişisel kaşık kullanılarak 5 er adet ölçü alınmıştır. Analog konumlarının transferinin ardından, ölçülerin içerisine tip IV sert alçı dökülmüştür. Epoksi rezin ve alçı modellerdeki implant analoglarına uygun abutment lar sabitlenerek torklanmıştır. Epoksi rezin modellerdeki implantların x, y koordinatları ve z eksenindeki yer değişimlerinin ölçümünde, Coordinate Measuring Machine (CMM) ve Profil Projektör (PP) kullanılmıştır. Her modelde, 1. implant referans noktayı oluşturmuştur. Veri analizleri, Kruskall-Wallis ve Benferroni düzeltmeli Mann Whitney U testleri (p < 0,05) ile gerçekleştirilmiştir.

5 Kontrol ve çalışma gruplarına ait veriler karşılaştırıldığında, direkt ve indirekt teknikler, implantların farklı eksenlerde konum değişikliğine neden olmuştur. Bu yer değişimleri, 3. ve açılı olarak yerleştirilmiş olan 4. implantlarda gözlenmiştir (p < 0,05). Ancak, snap-fit tekniği kullanıldığında, çalışma ve kontrol grupları arasında, implantların yer değişimleri açısından anlamlı bir farklılığa rastlanmamıştır. Ölçü teknikleri dikkate alındığında, kontrol grubunda, indirekt teknik meziyodistal (x) ve anteroposterior (y) yönlerde 4. implant konumunda sapma oluştururken, direkt tekniğin kullanımı tüm implantların vertikal konumlarında (z) önemli yer değişikliği ile sonuçlanmıştır (p < 0,05). Çalışma grubunda, direkt teknik kullanıldığında gözlenen orijinal konumdan sapmalar, açılı olarak yerleştirilmiş olan 4. implantın meziyodistal (x) ve vertikal (z) eksenlerinde önemli bulunmuştur (p < 0,05). Snap-fit tekniği ise, her iki grupta da benzer sonuçlar sergilemiştir. Çalışmanın sınırlamaları dahilinde, test edilen 2 değişkenden implant açılanmasının, implantlar arasındaki mesafe sınırlamalarına göre ölçü hassasiyeti üzerinde daha fazla etkinlik gösterdiği sonucuna varılmıştır. Direkt ve indirekt tekniklerin her ikisi de, özellikle açılı yerleştirilmiş olan implant başta olmak üzere, implantların farklı eksenlerde yer değişimlerine neden olmuştur. Snap-fit ölçü tekniği, implant konumundan bağımsız olarak, diğer tekniklere göre daha güvenilir sonuçlar sergilemiştir. Bu çalışmanın sonuçları, özellikle çok sayıda implantın mevcut olduğu durumlarda implantların birbirlerine paralel olarak yerleştirilmesinin, klinik açıdan ölçü hassasiyeti üzerinde olumlu etki sağlayacağını göstermektedir. Abutment analoglarının yerleşim hassasiyetini artıracak şekilde snap-fit tekniğinde olduğu gibi rehber mekanizmaya sahip implant ölçü sistemlerinin kullanımı da, daha uygun ölçüler elde edilmesini sağlayabilir.

6 EVALUATION OF THE ACCURACY OF DIFFERENT IMPRESSION TECHNIQUES FOR MALPOSITIONAL IMPLANTS SUMMARY An important factor for success in implant-supported prosthesis is the passive adaptation of the prosthetic superstructure. Reproduction of the intraoral relationship of implants through impression procedures is the first step in achieving an accurate and passive fit of prosthesis. Dental implants may frequently be inserted in malposed positions due to anatomic limitations, esthetic and functional requirements, which may interfere with precision of impression. The purpose of the present study was to analyze the effect on the accuracy of three impression techniques of two variables: angulation of implants, distance limitations between the implants. The evaluated impression techniques were direct (open tray), indirect (closed tray), and snap-fit (closed tray) techniques. Two epoxy resin definitive casts were fabricated for each impression technique with 4 appropriate implant analogs arranged in a linear pattern. One of the casts, named as control, incorporated parallel implants positioned in a standard distance of 3 mm. The other was obtained by changing either the angulation of implants or the distance between them. Beginning from right side, 1 st, 2 nd and 3 rd implants were placed parallel to each other while the 4 th one was inclined 15 mesially. Besides, the distance between the implants changed from the 1 st implant to the 4 th one as 1 mm, 2 mm and 3 mm. This group was assigned as study group. Five impressions with closed or open custom trays were made from each epoxy resin definitive cast using medium consistency polyether impression material. Following the transfer of analog positions, impressions were poured with type IV dental stone. Technically proper abutments were screwed and tightened to implant analogs in both epoxy resin and stone casts. Distortions from the epoxy resin casts in x, y coordinates and z axis were calculated using Coordinate Measuring Machine (CMM) and Profile Projector respectively. The reference point was the 1 st implant in each cast. Data were analyzed by Kruskall-Wallis and Benferroni corrected Mann Whitney U tests (p < 0.05).

7 When the data concerning the control and study groups were compared, direct and indirect techniques produced discrepancies in the positions of implants in various axis. These discrepancies were more obvious in the 3 rd and angulated 4 th implants (p < 0.05). However no significant differences in the deviation of implant positions between the study and control groups were recorded with snap-fit technique. When the impression techniques were considered, in the control group, direct technique resulted with significant deflections in the vertical position (z) of all implants while indirect technique produced distortions at the 4 th implant location in mesiodistal (x) and anteroposterior (y) directions (p < 0.05). In the study group, deviations from the original position were more significant in the angulated 4 th implant in mesiodistal (x) and vertical (z) axis as to the direct technique (p < 0.05). Snap-fit technique demonstrated comparable deflections in both groups. Within the limitations of this study, it was concluded that, of the two variables tested, implant angulation was much more effective on the accuracy of impression as to the distance limitations between the implants. Both direct and indirect techniques produced discrepancies, though in different axis, in the implant positions being more obvious in the angulated implant. Snap-fit impression technique showed more reliable results as to the others regardless of implant position. Clinically, the results from this study suggest that implants placed parallel to each other is beneficial to the impression accuracy especially when dealing with multiple implants. Similar to that in the snap-fit technique, incorporation of guidance mechnanism to the implant impression systems, in an attempt to improve precise fit of abutment analog may result in more accurate impressions.

8 2. AMAÇ VE KAPSAM İmplant uygulamalarında, uzun süreli başarı için, özellikle çok üyeli restorasyonlarda implantlar ile üst yapı arasında pasif uyumun sağlanması önemli bir gereksinimdir. Bunun ilk aşaması hassas bir ölçünün elde edilmesidir. Günümüze kadar ölçü hassasiyetine yönelik olarak, farklı ölçü teknikleri ve ölçü maddeleri araştırılmış, ölçü kopinglerinin tutunmasını artırıcı yöntemler irdelenmiş, implant/abutment bağlantı şekillerinin ölçü hassasiyeti üzerine etkileri incelenmiştir. Ancak kesin sonuçlara ulaşılamamıştır. İdealde, implantların standart aralıklarla ve birbirlerine paralel olarak yerleştirilmesi öngörülür. Anatomik sınırlamalar, estetik ve fonksiyonel gereksinimler nedeniyle bu yerleştirme her zaman mümkün olmayabilir. İmplantlar birbirlerine çok yakın veya yatay düzlemle istenmeyen açı oluşturacak şekilde konumlanabilir. Bu durumda ölçü hassasiyetinin sağlanması daha zordur. Konu ile ilgili çalışmalarda, bu zorluğa vurgu yapılarak çeşitli çözümler önerilmiştir. Ancak, hangi yaklaşımın daha hassas bir transfer ortaya koyacağı konusunda fikir birliğine ulaşılamamıştır. Bu çalışmanın amacı, yatay düzleme dik ve birbirine paralel konumlandırılmış implantlar ile birbirine yakın veya eğimli yerleştirilen implantlarda, farklı ölçü tekniklerinin hassasiyetini karşılaştırmalı olarak incelemektir. Bu doğrultuda, ölçü işlemleri sonrasında elde edilen alçı kontrol ve çalışma modellerindeki implant konumlarının, birbirlerine ve epoksi rezin ana modellerdeki implant konumlarına göre x, y ve z eksenlerinde gösterdikleri yer değişim miktarları, direkt (açık kaşık), indirekt (kapalı kaşık) ve snap-fit (kapalı kaşık) ölçü teknikleri bağlamında incelenerek farklı koşullar için uygun olan ölçü tekniğinin belirlenmesi hedeflenmiştir. Çalışmada farklı ölçü teknikleri ve implant konumlarının, elde edilen modellerin hassasiyetini etkileyeceği hipotezi öne sürülmüştür.

9 3. MATERYAL VE YÖNTEM Araştırmamızda 3 farklı ölçü tekniğinin hassasiyeti, yatay düzlem ile dik açı oluşturacak şekilde veya malpoze (açılı veya birbirine yakın) olarak yerleştirilmiş implantlarda karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Bu doğrultuda, her 3 ölçü tekniğine ait implant parçalarını ürün yelpazesinde bulunduran ITI (Institute Straumann AG, Basel, İsviçre) sistemi tercih edilmiştir. Öncelikle, epoksi rezin kontrol ve çalışma modellerine yerleştirilecek ve ölçü alma aşamalarında ölçü kopinglerine bağlanacak olan implant analogları belirlenmiştir. Bunu, laboratuvar aşamasında kullanılan ölçü tekniklerine uygun ölçü parçaları ve ölçü işlemlerinin ardından yerleştirilecek olan abutment seçimleri izlemiştir. Çizelge 3.1 de, araştırmamızda kullanılan implant analogları ve özellikleri belirtilmiştir. Çizelge 3.1. Üç farklı ölçü tekniğinde kullanılan implant analogları. Ölçü Sistemi Analog Resimleri Analog Tipleri-1 Analog Tipleri-2 Analog Boyutları Analog Materyali Direkt Teknik Kırmızı şerit içeren gri renkli/ RN synocta Analog Doku seviyesi 12 mm uzunluk Paslanmaz çelik İndirekt Teknik NC implant analoğu Kemik seviyesi 12 mm uzunluk Titanyum Snap-Fit Tekniği Gri renkli/ Solid abutment protetik sistem analoğu Doku seviyesi 15,8 mm uzunluk Alüminyum

10 3.1.Kontrol ve Çalışma Modellerinin Hazırlanması Çalışmamızda, implant analoglarının modellere istenen açı ve konumlarda yerleşiminin sağlanabilmesi amacıyla, Özkır ve Terzioğlu (2012) nun çalışmalarından esinlenilerek tarafımızdan tasarlanan bir modele yerleştirme ve sabitleme düzeneği (Şekil 3.1) kullanılmıştır. Bu düzeneğin üretimi, Gülhane Askeri Tıp Akademisi (GATA) Medikal Tasarım ve Üretim Merkezi (Metüm) nde gerçekleştirilmiştir. Şekil 3.1. İmplantların yerleşiminde kullanılan modele yerleştirme ve sabitleme düzeneği. Düzenek, paslanmaz çelik materyalden imal edilmiş olup, 6 x 9 cm taban alanına sahip ve 1 cm yükseklikteki tabla üzerine monte edilmiştir. Düzenekte bulunan pres sistemi, tabla üzerine yerleştirilmiş olan 2 adet silindirik ana pinden destek almaktadır. Bu pres sistemi, modellere yerleştirilecek implant analoglarını taşıyan dikdörtgen rehber bloğa destek olan ve silindirik ana pinlere paralellik gösteren 2 adet taşıyıcı pini kapsamaktadır. Pres sisteminde bulunan sonsuz vida, dikdörtgen rehber bloğun dikey yöndeki hareketine olanak sağlayarak, rehber bloğun taşıdığı implant analoglarının model içerisinde istenen yükseklikte konumlandırılmasına imkan tanımaktadır. Düzeneğin tablasında ise, 4 x 4 cm boyutunda, modellerin döküldüğü kalıpların yerleştirildiği ve sürtünmesel olarak kalıpları sabit tutacak derinliğe sahip bir yuva bulunmaktadır.

11 Düzeneğin en önemli kısmını oluşturan ve yerleştirilecek olan implant analoglarını taşıyan dikdörtgen rehber bloklar, 5,2 cm uzunluk ve 1 cm genişlikte olacak şekilde imal edilmiştir. Bloklar üzerinde, 2 adet taşıyıcı pin yuvası dışında, implant analoglarının sabitlendiği 4 adet yuva bulunmaktadır. Rehber bloklar, araştırmada kullandığımız 3 farklı ölçü tekniği için uygun olan implant analoglarının yerleşimini sağlacak ve her grup için 2 farklı açı ve mesafe parametresini yansıtacak şekilde toplam 6 adet üretilmiştir (Şekil 3.2a). Bu dikdörtgen rehber bloklar, kenar kısımlarında bulunan taşıyıcı pin yuvalarına yerleştirilen 2 adet vida aracılığıyla, implantları modele yerleştirecek ve sabitleyecek olan düzeneğe monte edilebilmektedir (Şekil 3.2b). Şekil 3.2. a) İmplant analoglarını taşıyan 6 adet dikdörtgen rehber blok, b) Dikdörtgen rehber bloğun düzeneğe monte edilmesi. Açı parametresini yansıtacak şekilde, implant analog yuvaları kontrol grubunda dik, çalışma grubunda en soldaki implant analoğu 15 lik açı ile komşu analoğa yaklaşacak şekilde hazırlanmıştır. Mesafe parametresini oluşturmak için, implant analoglarının dik konumlandırıldığı kontrol grubunda, dikdörtgen rehber blok üzerinde bulunan implant analog yuvaları aralarında 3 mm mesafe olacak şekilde hazırlanmıştır. Çalışma grubunda ise, yuvalar arasındaki mesafe soldan sağa doğru 3 mm, 2 mm ve 1 mm olarak ayarlanmıştır. İmplant analoglarının dikdörtgen rehber bloğa yerleştirilmiş durumları Şekil 3.3 te görülmektedir.

12 Şekil 3.3. İmplant analoglarının dikdörtgen rehber bloklara yerleştirilmesi. İmplant analoglarının, dikdörtgen rehber bloklara sabitlenmesinin ardından, rehber bloklar implantların modele yerleştirilmesini sağlayan düzeneğe transfer edilmiştir (Şekil 3.4, 3.5, 3.6). a b Şekil 3.4. Direkt sistem implant analogları; a) Dik kontrol grubu, b) Açılı çalışma grubu. Şekil 3.5. İndirekt sistem implant analogları; a) Dik kontrol grubu, b) Açılı çalışma grubu.

13 Şekil 3.6. Solid abutment protetik sistem analogları; a) Dik kontrol grubu, b) Açılı çalışma grubu. Dikdörtgen rehber bloklara implant analoglarının yerleşimi gerçekleştirildikten sonra, analogların gömüleceği model materyalinin dökümü amacıyla, modele yerleştirme ve sabitleme düzeneğinin tablasında yer alan yuvaya tam olarak adapte olan, teflon materyalinden üretilen 6 adet kalıp kullanılmıştır (Şekil 3.7). Model kalıpları, 0,5 cm kalınlık ve 1,5 cm yükseklikte olacak şekilde hazırlanmıştır. Şekil 3.7. Model kalıpları. Kontrol ve çalışma gruplarındaki implant analoglarının yerleştirilmesinde, model materyali olarak epoksi rezin (PL-2 ve PLH-2, Vishay Precision Group Inc., Kuzey Karolayna, ABD) kullanılmıştır (Şekil 3.8).

14 Şekil 3.8. Epoksi rezin model materyali. Bu model materyalinin tercih edilme nedenleri; (1) implant analoglarının model materyali içerisine daldırılma aşamasında, düşük başlangıç visközitesine sahip olması sayesinde implant analoglarının açı ve konumlarında sapma oluşturmaması, (2) polimerizasyon aşaması tamamlandıktan sonra yüksek mekanik dayanım göstermesinden dolayı, ölçü işlemleri sırasında implant analoglarının model materyali içerisindeki stabilitesinin sürdürülerek, olası yer değişimlerinin önlenmesi, (3) hafif sarı tonda şeffaf yapısı sayesinde, polimerizasyon sonrası implant analoglarının model materyali içerisindeki konumlarının kontrol edilebilmesi ve (4) üç boyutlu ölçüm işlemleri aşamasında, düşük poröziteye bağlı mükemmel yüzey pürüzsüzlüğü sağlaması sayesinde ölçüm hassasiyetinin artmasıdır. Bu model materyalinin fiziksel özellikleri Çizelge 3.2 de gösterilmiştir. Çizelge 3.2. Model materyali olarak kullanılan epoksi rezinin fiziksel özellikleri. Plastik Yoğunluk 1,13 (10-3 ) g/cm 3 Elastisite Modülü psi [0,21 GPa] Maksimum Uygulama Sıcaklığı 204 C Şeffaflık Hafif sarı tonda, mükemmel Epoksi rezin model materyali, baz olarak PL-2, sertleştirici olarak da PLH-2 içermektedir. Epoksi rezin materyalinin karıştırılarak kalıp içerisine dökülmesi aşamasında, üretici firmanın önerileri dikkate alınmıştır. Her kalıp için toplam 14 g olacak şekilde, eşit miktarlarda baz ve sertleştirici ayrı kaplara konarak, önceden

15 sıcaklığı 50 C ye ayarlanmış olan fırına yerleştirilmiş ve 30 dk süresince uygun akışkanlığa erişmeleri beklenmiştir. Baz ve sertleştiricinin fırından çıkarılmasının hemen ardından sertleştirici rezine katılarak, bu iki bileşen karıştırılmıştır. Karıştırma işlemi sırasında, hava kabarcığı oluşumunun engellenmesi amacıyla tek yönlü, dairesel ve yavaş karıştırma yapılmıştır. Homojen bir yapı elde edildiğinde, bu karışım mümkün olan en yakın seviyede tutularak, model kalıbı tamamen doldurulmuştur. Hemen ardından, dikey yönde harekete imkan tanıyan dikdörtgen rehber bloklara yerleştirilmiş olan implant analogları, model materyali içerisine istenen konumlarda daldırılmıştır (Şekil 3.9). Şekil 3.9. İmplant analoglarının epoksi rezin model materyaline daldırılması. Epoksi rezin model materyalinin 1 günlük polimerizasyon süresi tamamlandıktan sonra, kontrol ve çalışma modelleri, modele yerleştirme ve sabitleme düzeneğinden uzaklaştırılmıştır (Şekil 3.10).

16 a b c Şekil a) Direkt sistem implant analogları, b) İndirekt sistem implant analogları, c) Solid abutment protetik sistem analogları. Kalıplar, modeller üzerinden alçı kesme motoru kullanılarak uzaklaştırılmış ve epoksi rezin kontrol ve çalışma modellerinin tesfiyesi yapılmıştır. Elde edilen epoksi rezin modellerin boyutları 3 x 3 x 1 cm olarak belirlenmiştir (Şekil 3.11). Şekil Epoksi rezin ana modeller; a) direkt sistem implant analogları, b) İndirekt sistem implant analogları, c) Solid abutment protetik sistem analogları.

17 3.2. Ölçü Kaşıklarının Hazırlanması Ölçü aşamasında, epoksi rezin kontrol ve çalışma modellerinin sabit bir şekilde konumlandırılabilmesi amacıyla, modeller paslanmaz çelik bir sac levhanın merkezine sabitlenmiştir. Bu işlem için 10 x 10 cm boyutunda ve 2 mm kalınlığında sac levha kullanılmıştır. Epoksi rezin modellerin taban kısımlarının çapraz 2 köşesine vida yuvası açılmış ve modellerin levhaya vida aracılığı ile sabitlenmesi sağlanmıştır (Şekil 3.12). Şekil a) Paslanmaz çelik sac levha ve epoksi rezin modellerde hazırlanan vida yuvaları, b) Epoksi rezin modelin paslanmaz çelik sac levhaya sabitlenmesi. Yine paslanmaz çelik sac levha kullanılarak, açık ve kapalı kaşık tasarımı ve üretimi yapılmıştır (Şekil 3.13). Şekil Açık ve kapalı kaşıkların önden ve üstten görünümleri.

18 Direkt ölçü tekniği için kullanılan açık kaşık, 4 x 4 cm boyutunda ve 1,8 cm yüksekliğinde hazırlanmıştır. Ölçü kopinglerinin ölçü kaşığı dışında kalmasını sağlayan açıklığın boyutları ise 3,5 x 1 cm olarak tasarlanmıştır. Modelin kenarları ve üst kısmı ile açık ölçü kaşığı arasında kalan rölyef miktarları 0,5 cm dir. İndirekt ve snap-fit ölçü teknikleri için kullanılan kapalı kaşık ise 4 x 4 cm boyutunda ve 3,3 cm yüksekliğinde hazırlanmıştır. Kapalı ölçü kaşığı ile model arasında kalan rölyef miktarları, modelin kenar kısımlarında 0,5 cm, modelin üst kısmında ise 2 cm olacak şekilde belirlenmiştir. Ölçü protokolü sırasında, açık ve kapalı ölçü kaşıklarının her seferinde model üzerinde standart bir şekilde konumlandırılabilmesi için, paslanmaz çelik sac levha üzerine 6 adet silindirik rehber pin monte edilmiştir. Ölçü kaşıkları, 3 cm yüksekliğindeki bu rehber pinler aracılığıyla sürtünmesel giriş yoluna sahiptir ve bu sayede ölçü kaşığının yerleşimi sırasında oluşabilecek yer değiştirme riski önlenmiştir (Şekil 3.14). Şekil Açık ve kapalı ölçü kaşıklarının silindirik rehber pinler aracılığıyla yerleşimi Ölçü Protokolü Malpoze implant uygulamalarında ölçü hassasiyetinin değerlendirildiği araştırmamızda, 3 farklı ölçü tekniği karşılaştırılmıştır. Bunlar; (1) direkt teknik (pick-up/açık kaşık tekniği), (2) indirekt teknik (transfer/kapalı kaşık tekniği) ve (3) snap-fit tekniğidir. Bu 3 farklı ölçü sisteminin uygulanmasına olanak sağlayan implant analogları, daha önce belirtilen prosedürler takip edilerek epoksi rezin modeller içerisine yerleştirilmiş, böylece kontrol ve çalışma grupları oluşturulmuştur.

19 Epoksi rezin modellerin her biri 4 adet implant analoğu içermektedir. Kontrol grubundaki implant analogları, aralarında 3 mm mesafe olacak şekilde, yatay düzleme ve model yüzeyine dik ve birbirlerine paralel olarak konumlandırılmıştır. Her ölçü sistemini kapsayacak şekilde, dik implant analoglarını içeren toplam 3 adet kontrol grubu elde edilmiştir (Şekil 3.15). Şekil a) Direkt teknik kontrol grubu, b) İndirekt teknik kontrol grubu, c) Snap-fit tekniği kontrol grubu. Çalışma grubundaki implant analoglarının yerleşiminde ise, yine daha önceden belirtilmiş olan prosedür takip edilmiş ve en soldaki implant analoğunun 15 lik açı ile komşu implant analoğuna doğru eğim göstermesine, kalan 3 implant analoğunun ise yatay düzleme ve model yüzeyine dik olarak konumlandırılmasına dikkat edilmiştir. Bu grupta kontrol grubuna göre bir diğer farklılık, implant analogları arasındaki mesafenin, açılı olan implant analoğundan diğer tarafa doğru 3 mm, 2 mm ve 1 mm olarak ayarlanmış olmasıdır. Her ölçü sistemini kapsayacak şekilde toplam 3 adet çalışma grubu elde edilmiştir (Şekil 3.16). Şekil a) Direkt teknik çalışma grubu, b) İndirekt teknik çalışma grubu, c) Snap-fit tekniği çalışma grubu.

20 Tüm gruplarda standart ölçü materyali olarak, kendi özel karıştırma cihazında (Pentamix 2, 3M Espe, Seefeld, Almanya) otomatik olarak karıştırılan, hidrofilik ve orta kıvamlı polieter ölçü materyali (Impregum PentaSoft, 3M Espe, Seefeld, Almanya) kullanılmıştır. Her 3 farklı ölçü tekniğinin kullanımı ile 5 er adet olmak üzere toplam 30 adet ölçü alınmış ve alçı modeller elde edilmiştir (Çizelge 3.3). Çizelge 3.3. Kontrol ve çalışma gruplarından alınan ölçü ve alçı model sayıları. 1. Grup (Kontrol Grubu) 2. Grup (Çalışma Grubu) Direkt Teknik İndirekt Teknik Snap-Fit Tekniği Direkt Teknik İndirekt Teknik Snap-Fit Tekniği 5 adet ölçü 5 adet ölçü 5 adet ölçü 5 adet ölçü 5 adet ölçü 5 adet ölçü Toplam 15 adet alçı model Toplam 15 adet alçı model Genel toplam 30 adet alçı model Direkt Tekniğin (Pick-Up/Açık Kaşık Tekniği) Uygulanması Ölçü alma ve alçı model elde etme işlemleri, Ankara Üniversitesi Protetik Diş Tedavisi Anabilim Dalı Araştırma Laboratuvarı nda yürütülmüştür. Her ölçü tekniğinin uygulanması aşamasında; öncelikle dik implant analoglarını içeren epoksi rezin kontrol modellerinden ölçü alınmış, daha sonra ise açılı implant analoglarının bulunduğu çalışma modellerinden ölçü alma işlemine geçilmiştir. Direkt tekniğin uygulanacağı epoksi rezin modeller, model sabitleyici sac levhaya vidalanmıştır (Şekil 3.17). Şekil Direkt teknik kontrol ve çalışma modellerinin sabitleyici levhaya transferi.

21 Ölçü materyalinin modelden uzaklaştırılması sırasında engel oluşturmaması açısından, model pürüzsüzlüğü son kez kontrol edilmiş, ardından sabitleyici levha ve model yüzeyi çok ince lak tabakası ile kaplanmıştır. Model yüzeyindeki fazla lak tabakası ve toz partikülleri basınçlı hava spreyi kullanılarak uzaklaştırılmıştır. Direkt teknikte; ölçü kopinglerinin ölçü materyali içerisindeki rotasyonunu önlemek açısından uygun olan ve açık ölçü kaşığının dışında kalan uzun bağlantı vidasına sahip kare ölçü kopingleri kullanılmıştır (Çizelge 3.4). Çizelge 3.4. Direkt teknik ölçü kopingi ve özellikleri. Resim Özellikleri Boyutu Materyali Direkt Teknik İçin Kare Ölçü Kopingi İntegral rehber vidaya sahip, kırmızı renkli, RN synocta ölçü 10,1 mm yükseklik Alüminyum/ Titanyum kopingi Yukarıda özellikleri belirtilen kare ölçü kopingleri, implant analoglarına bağlanmıştır. İmplant analoglarına sabitleme işlemi, ölçü kopinglerinin öncelikle implant anahtarının el yardımıyla kullanılması, ardından ise 0-35 Ncm arasında ayarlanabilen kuvvet değerlerine sahip tork aleti (Institute Straumann AG, Basel, İsviçre) yardımıyla standart 10 Ncm değerinde kuvvetle sıkıştırılması aşamalarını içermektedir. Ölçü kopinglerinin yerleştirilmesi sırasında, kopingler arasında kalan boşluk miktarlarının ölçü materyali açısından yeterli olup olmadığı kontrol edilmiştir. Dik implant analoglarını içeren kontrol modelinde ölçü kopinglerinin modifiye edilmesine gerek duyulmamış, açılı implant analoğunu içeren çalışma modelinde ise implant analoglarına yerleştirilecek olan ölçü kopinglerinde, tam yerleşimin sağlanması ve ölçü materyaline yer açılması amacıyla gerekli aşındırmalar yapılmıştır (Şekil 3.18).

22 Şekil Ölçü kopinglerinin implant analoglarına bağlanması. Bu ölçü tekniği için kullanılan açık kaşık, polieter adezivi (3M Espe, Seefeld, Almanya) ile kaplanmış ve üretici firmanın önerileri doğrultusunda, polieter ölçü materyalinin ölçü kaşığına güçlü adezyonunun sağlanabilmesi için 15 dakika boyunca kuruması beklenmiştir (Şekil 3.19). Şekil Kaşığın adeziv ile kaplanması. Ölçü koping vidalarına ölçü materyalinin kaçışını engellemek için, vida boşlukları pamuk palet yardımıyla kapatılmıştır. Polieter karıştırma cihazında otomatik olarak karıştırılan polieter ölçü materyali, önce elastomer şırınga (3M Espe, Penta Elastomer Syringe, Seefeld, Almanya) ile ölçü kopinglerinin kole bölgelerine enjekte edilmiş, daha sonra ise açık kaşık içerisine doldurularak, kaşık model sabitleyici levha üzerinde bulunan 6 adet rehber pin arasında konumlanacak şekilde model üzerine yerleştirilmiştir.

23 Ölçü kaşığının kenar kısımlarından taşan ölçü materyali, kaşığın tam olarak yerleşimini engellememesi açısından uzaklaştırılmış ve ölçü kaşığı üzerine standart 5 kg lık ağırlık yerleştirilmiştir (Şekil 3.20). Şekil kg lık ağırlığın ölçü kaşığı üzerine yerleştirilmesi. Polieter ölçü materyalinin polimerizasyon süresinin tamamlanması için, üretici firmanın önerileri doğrultusunda 10 dk beklenmiştir. Ölçü kopinglerinin vidaları gevşetilmiş ve ölçü kopingleri ölçü materyali içerisinde kalacak şekilde, açık ölçü kaşığı modelden uzaklaştırılmıştır. Ölçü yüzeyinin netliği kontrol edilmiştir. Kaşığın modelden uzaklaştırılması sırasında oluşan ve ölçü materyalinin polimerizasyonu sırasında materyal yapısında meydana gelen stres birikiminin uzaklaşması için, yine üretici firmanın önerileri doğrultusunda 30 dk beklenmiştir. Daha sonra ölçü materyali içerisinde kalan ölçü kopinglerine, direkt teknik RN synocta analoglar tork aleti kullanılarak 10 Ncm değerinde kuvvetle bağlanmıştır (Şekil 3.21). a

24 b Şekil a) Ölçü kaşığının kontrol modelinden uzaklaştırılması ve analogların bağlanması, b) Ölçü kaşığının çalışma modelinden uzaklaştırılması ve analogların bağlanması. Yüksek dayanımlı tip IV sert alçı (Hera Moldastone CN, Heraeus, Almanya), üretici firmanın önerdiği toz/su oranında karıştırılmış ve hava kabarcığı oluşumunun önlenmesi açısından ölçü kaşığı vibratör cihazı (Vibroboy SL, Bego, Bremen, Almanya) üzerine yerleştirilerek, alçı dökme işlemi gerçekleştirilmiştir. Alçının sertleşmesi için 1 saat boyunca beklenmiş ve daha sonra alçı modeller ölçü materyalinden uzaklaştırılmıştır. En ince grene sahip, 0 numaralı su zımparası kullanılarak alçı modellerin tesfiyesi yapılmıştır (Şekil 3.22). Şekil a) Direkt teknik kontrol grubu, alçı model; b) Direkt teknik çalışma grubu, alçı model.

25 Direkt teknik için kontrol ve çalışma modellerinden 5 er adet ölçü alma işlemi tamamlandıktan sonra, uygun abutment seçimi yapılarak (Çizelge 3.5), abutment lar implant analoglarına tork aleti yardımıyla standart 20 Ncm değerinde kuvvet ile bağlanmıştır (Şekil 3.23). Çizelge 3.5. Direkt teknikte kullanılan abutment ve özellikleri. Resim Özellikleri Boyutu Materyali Direkt Teknik Abutment RN synocta simante abutment 5.5 mm yükseklik Titanyum Şekil a) Direkt teknik kontrol grubu; abutment ların bağlanması, b) Direkt teknik çalışma grubu; abutment ların bağlanması İndirekt Tekniğin (Transfer/Kapalı Kaşık Tekniği) Uygulanması İlk olarak, indirekt tekniğin uygulanacağı epoksi rezin kontrol ve çalışma modelleri model sabitleyici sac levhaya vidalanmıştır (Şekil 3.24).

26 Şekil İndirekt teknik kontrol ve çalışma modellerinin sabitleyici levhaya transferi. Model pürüzsüzlüğünün değerlendirildiği son kontroller yapıldıktan sonra, sabitleyici levha ve model yüzeyi çok ince lak tabakası ile kaplanmıştır. Fazla lak materyali ve toz partikülleri basınçlı hava spreyi yardımıyla uzaklaştırılmıştır. İndirekt teknik, kaşığın modelden uzaklaştırılması sırasında ölçü kopinglerinin model üzerinde kalması ve daha sonra ölçü kopinglerinin, ölçü materyali içerisindeki ilgili boşluklara tekrar yerleştirilmesi temeline dayanmaktadır. Bu teknikte, kapalı ölçü kaşığı ve ölçü materyalinin kopingler üzerinden rahat çıkışının sağlanması ve kopinglerin ilgili boşluklara ölçü materyalini deforme etmeden tekrar yerleştirilebilmesi açısından konik ölçü kopingleri kullanılmaktadır. İndirekt teknikte kullanmak üzere uygun ölçü kopinglerinin seçimi yapılmıştır (Çizelge 3.6). Çizelge 3.6. İndirekt teknik ölçü kopingi ve özellikleri. İndirekt Teknik İçin Konik Ölçü Kopingi Resim Özellikleri Boyutu Materyali Rehber vida ve plastik başlık içeren, kapalı kaşık, NC ölçü kopingi 12,3 mm yükseklik Titanyum alaşımı/ polimer

27 ITI (Institute Straumann AG, Basel, İsviçre) sistemi, indirekt tekniğin hassasiyetini artırmak ve ölçü kopiglerinin ölçü içerisine yerleşiminde hata payını azaltmak açısından, yukarıdaki resimde görülen ve konik ölçü kopinglerinin üst kısımlarına yerleşen plastik başlıklar üretmiştir. Ölçü materyali model üzerinden uzaklaştırıldığında, bu plastik ölçü başlıkları ölçü materyali içerisinde kalmakta ve ölçü kopinglerinin ölçü içerisindeki ilgili boşluklara yerleşimi sırasında kilitlenme mekanizması ile rehberlik oluşturmaktadır. Çalışmamızda indirekt tekniğin uygulanması aşamasında, tüm implant firmalarındaki standardizasyonu yakalamak ve bu teknikteki ölçü hassasiyetini tam olarak değerlendirebilmek açısından plastik ölçü başlıklarının kullanılmamasına karar verilmiştir. Bu doğrultuda sadece, yukarıdaki çizelgede özellikleri belirtilen konik ölçü kopingleri implant analoglarına bağlanmıştır. Ölçü kopingleri implant analoglarına, 10 Ncm lik tork kuvveti uygulanarak sabitlenmiştir. Kontrol modelindeki implant analoglarına, çalışma modelindeki açılı analoğa ve aralarında daha az mesafe bulunan analoglara yerleşimin engellenmemesi ve ölçü materyaline yeterli yer kazandırılması açısından dar ölçü kopingleri kullanılmış ve bu sayede her 2 grupta da ölçü kopinglerinin aşındırma gereksinimi ortadan kaldırılmıştır (Şekil 3.25). Şekil Ölçü kopinglerinin implant analoglarına bağlanması. Bu ölçü tekniği için kullanılan kapalı kaşık, polieter adezivi ile kaplanmış ve adeziv materyalinin kuruması için 15 dk boyunca beklenmiştir (Şekil 3.26).

28 Şekil Kaşığın adeziv ile kaplanması. Elastomer şırınga yardımıyla ölçü kopinglerinin kole bölgelerine enjekte edilen polieter ölçü materyali, daha sonra kapalı kaşık içerisine doldurulmuş ve paslanmaz çelik sac levhada bulunan pinlerin oluşturduğu rehberlik sayesinde, kaşık model üzerine yerleştirilmiştir. Ölçü kaşığının yerleştirilmesinin ardından fazla ölçü materyali uzaklaştırılmış ve diğer tekniklerde de olduğu gibi, 5 kg lık ağırlık kapalı ölçü kaşığı üzerine yerleştirilmiştir. Ölçü materyalinin uygun polimerizasyonu açısından üretici firmanın önerileri doğrultusunda 10 dk beklendikten sonra, kapalı ölçü kaşığı model üzerinden uzaklaştırılmıştır. Ölçü yüzeyinin hassasiyeti incelenmiş ve polieter materyalinde oluşan stres birikiminin uzaklaşması için 30 dk lık süre boyunca beklenmiştir. Ölçü kopingleri implant anahtarı yardımıyla epoksi rezin modeller içerisinde bulunan implant analoglarından ayrılmış ve indirekt teknik NC implant analogları ölçü kopinglerine bağlanmıştır. İmplant analoğu ve ölçü kopingi arasındaki bağlantının gerçekleştirilmesi sırasında, yine standart 10 Ncm lik kuvvet tork aleti yardımıyla uygulanmıştır. Daha sonrasında, implant analoglarının bağlanmış olduğu ölçü kopinglerinden her biri, ölçü materyali içerisinde kalan ilgili boşluklarına transfer edilmiştir (Şekil 3.27).

29 a b Şekil a) Ölçü kaşığının kontrol modelinden uzaklaştırılması ve analogların bağlanması, b) Ölçü kaşığının çalışma modelinden uzaklaştırılması ve analogların bağlanması. Uygun oranda toz/su karışımı ile elde edilen tip IV sert alçı, vibratör cihazı üzerine yerleştirilen ölçü kaşığındaki ölçü boşluğuna yavaş bir şekilde dökülmüştür. Bir saatlik süre boyunca alçı sertleşmesinin tamamlanması beklendikten sonra, alçı modeller ölçü materyalinden çıkarılmıştır. En ince grenli su zımparası kullanılarak alçı modeller tesfiye edilmiştir (Şekil 3.28).

30 a b Şekil a) İndirekt teknik kontrol grubu, alçı model; b) İndirekt teknik çalışma grubu, alçı model. İndirekt teknik için kontrol ve çalışma modellerinden 5 er adet ölçü alma işlemi tamamlandıktan sonra, uygun abutment seçimi yapılarak (Çizelge 3.7), abutment lar implant analoglarına tork aleti yardımıyla standart 25 Ncm değerinde kuvvet ile bağlanmıştır (Şekil 3.29). Çizelge 3.7. İndirekt teknikte kullanılan abutment ve özellikleri. Resim Özellikleri Boyutu Materyali İndirekt Teknik Abutment NC Simante Abutment 3,5 mm çap 5,5 mm abutment yüksekliği 2 mm gingiva yüksekliği Titanyum a b Şekil a) İndirekt teknik kontrol grubu; abutment ların bağlanması, b) İndirekt teknik çalışma grubu; abutment ların bağlanması.

31 Snap-Fit Tekniğinin Uygulanması Öncelikle, snap-fit tekniğinin uygulanacağı epoksi rezin kontrol ve çalışma modellerinin model sabitleyici sac levhaya vidalanma işlemi gerçekleştirilmiştir (Şekil 3.30). Şekil Snap-fit tekniği kontrol ve çalışma modellerinin sabitleyici levhaya transferi. Epoksi rezin modeller yüzey pürüzsüzlüğü açısından kontrol edildikten sonra, sabitleyici levha ve model yüzeyi çok ince lak tabakası ile kaplanmıştır. Fazla lak materyali ve toz partiküllerinin uzaklaştırılmasında yine basınçlı hava spreyi kullanılmıştır. Snap-fit tekniği, solid abutment protetik sistem olarak da adlandırılır. Bu teknikte, dental implant üzerine solid abutment ın tork aleti yardımıyla sabitlenmesinin ardından, yeterli interokluzal mesafenin oluşturulması amacıyla abutment yüksekliği gerekli aşındırmalar ile ayarlanır. Snap-fit tekniği, solid abutment üzerine plastik ölçü başlığı ve başlık içerisine konumlandırıcı silindirik parçanın yerleştirilmesinden sonra ölçü alınması ve ölçü materyali içerisinde kalan plastik başlık ve konumlandırıcı silindirik parçanın sağladığı rehberlik ile analogların ölçü içerisine transfer edilmesi temeline dayanır. Çalışmamızda, snap-fit tekniğinde kullanılmak üzere uygun ölçü parçalarının seçimi yapılmıştır (Çizelge 3.8).

32 Çizelge 3.8. Snap-fit protetik sistem ölçü parçaları. Resim Özellikleri Boyutu Materyali Snap-Fit Tekniği İçin Ölçü Parçaları RN ölçü başlığı 8 mm yükseklik Plastik Gri renkli, konumlandırıcı silindirik parça 10,2 mm yükseklik Plastik Yukarıdaki çizelgede özellikleri belirtilen snap-fit plastik ölçü başlığı ve konumlandırıcı silindirik parça, kontrol ve çalışma modellerindeki solid abutment analoglar üzerine kilitlenme sesi duyulacak şekilde hafif parmak basıncıyla yerleştirilmiştir. Plastik ölçü parçalarının yerleştirilmesi sırasında, bu parçalar arasında kalan boşluk miktarlarının ölçü materyali açısından yeterli olup olmadığı kontrol edilmiştir. Dik implant analoglarını içeren kontrol modelinde plastik ölçü parçalarının modifiye edilmesine gerek kalmamış, açılı implant analoğunu içeren çalışma modelinde ise implant analoglarına yerleştirilecek olan ölçü parçalarında, tam yerleşimin sağlanması ve ölçü materyaline yer kazandırılması amacıyla gerekli aşındırmalar yapılmıştır (Şekil 3.31). Şekil Plastik ölçü başlıkları ve konumlandırıcı silindirik parçaların implant analoglarına yerleştirilmesi. Snap-fit tekniğinde kullanılan kapalı kaşık, polieter adezivi ile kaplanmış ve adezivin kuruması için 15 dk boyunca beklenmiştir. Otomatik olarak karıştırılan polieter ölçü materyali, ilk olarak elastomer şırınga yardımıyla plastik ölçü parçalarının kole

33 bölgelerine enjekte edilmiştir. Ardından ölçü materyali ile doldurulan kapalı kaşık, pinlerin sağladığı rehberlik ile model üzerine yerleştirilmiştir. Ölçü kaşığının tam yerleşimi açısından fazla ölçü materyali temizlenmiş ve ölçü kaşığı üzerine standart 5 kg lık ağırlık yerleştirilmiştir. Polieter ölçü materyalinin polimerizasyonu için 10 dk süresince beklenmiş ve kaşık model üzerinden uzaklaştırılmıştır. Ölçü yüzeyi netlik açısından kontrol edilmiş ve 30 dk lık süre boyunca dışarıda bekletilmiştir. Solid abutment protetik sistem analogları, ölçü materyali içerisinde kalan plastik ölçü başlıkları ve konumlandırıcı silindirlerin rehberliği aracılığıyla kilitlenme sesi duyulacak şekilde hafif parmak basıncı ile yerleştirilmiştir (Şekil 3.32). a b Şekil a) Ölçü kaşığının kontrol modelinden uzaklaştırılması ve analogların yerleştirilmesi, b) Ölçü kaşığının çalışma modelinden uzaklaştırılması ve analogların yerleştirilmesi.

34 Kapalı ölçü kaşığı vibratör cihazı üzerine yerleştirilmiş ve üretici firmanın tarif ettiği toz/su oranında hazırlanan tip IV sert alçı ölçü boşluğuna dökülmüştür. Alçının sertleşmesi için 1 saat boyunca beklenmiş ve daha sonra alçı modeller ölçü materyalinden uzaklaştırılmıştır. Diğer tekniklerde olduğu gibi, alçı modellerin tesfiyesi 0 numaralı su zımparası kullanılarak tamamlanmıştır (Şekil 3.33). Şekil a) Snap-fit tekniği kontrol grubu, alçı model; b) Snap-fit tekniği çalışma grubu, alçı model. Snap-fit tekniği için, kontrol ve çalışma modellerinden 5 er adet ölçü alma işlemi tamamlanmıştır (Şekil 3.34). Şekil a) Snap-fit tekniği kontrol grubu, b) Snap-fit tekniği çalışma grubu.

35 3.4. Ölçüm Protokolü Direkt, indirekt ve snap-fit ölçü tekniklerinin kullanımı ile epoksi rezin kontrol ve çalışma modellerinden ölçü alma işlemleri tamamlandıktan sonra, ölçüm aşamasına geçilmiştir. Bu 3 farklı ölçü tekniğinin hassasiyetinin, implantların dik veya açılı konumlanma durumlarına ve aralarındaki mesafe değişimlerine bağlı olarak karşılaştırılmasının amaçlandığı araştırmamızda, ölçü işlemleri sonucunda elde edilen alçı modeller üzerinde bulunan abutment ların, x ve y eksen koordinatları belirlenerek yatay düzlemde gösterdikleri sapmalar ve abutment yüksekliklerinde meydana gelen farklılıklar ölçüm kriterleri olarak belirlenmiştir. X ve y koordinat ölçümleri ve abutment yüksekliklerinin hesaplanması işlemi, aynı zamanda, 3 farklı ölçü tekniğinde bulunan kontrol ve çalışma gruplarına ait epoksi rezin modellerdeki abutment lara da uygulanarak, alçı modellerin değerlendirilmesinde epoksi rezin modellerin referans olarak alınması sağlanmıştır. Böylece 6 tanesi epoksi rezin modeller olmak üzere toplam 36 model incelenmiştir. Her bir modelde 4 adet olmak üzere toplam 144 adet abutment üzerinden ölçüm işlemi yapılmıştır Coordinate Measuring Machine (CMM) Ölçüm Cihazının Kullanımı ve Yatay Düzlemdeki Sapmaların Belirlenmesi Öncelikle abutment ların yatay düzlemdeki sapmalarını belirlemek açısından x ve y eksen koordinatları hesaplanmıştır. Bu ölçümün yapılması aşamasında Coordinate Measuring Machine (CMM) cihazından yararlanılmıştır. CMM ölçümlerinin tamamı Dizayn Makina İmalatı ve Mühendislik Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti. nde gerçekleştirilmiştir. CMM, 3 boyutlu koordinat metrolojisi sağlayan bir ölçüm cihazıdır (Şekil 3.35). Koordinat metrolojisi olarak; lazer tarayıcıyı, dokunma sensörlerini ve optik sensörleri kullanan CMM sistemleri mevcuttur. Bu cihazın esas bileşenlerini; konstrüksiyon yapısı, kontrol ünitesi, prob sistemi, CMM yazılımı ve bilgisayar donanımı oluşturur. Ölçümü yapılacak olan parça cihaz tablası üzerine yerleştirilir ve

36 kontrol sistemi aracılığıyla, parça üzerinden gerekli bilgiler prob sistemi ile alınır. Kontrol sistemi, destekleyici başlıkla birlikte probun hareketinin yönlendirildiği mekanizmadır ve program seçeneği manuel veya otomatik olarak ayarlanabilir. Prob sistemleri (Şekil 3.36), değişik çaplarda küre, yarı küre, silindirik veya yıldız şekilli olmak üzere farklı geometrilerde ve yakut, gümüş kaplı çelik veya tungsten karbid gibi farklı materyallerden üretilmişlerdir. Ölçümü yapılacak olan parçanın özelliklerine ve istenen ölçüm hassasiyetine bağlı olarak en uygun prob seçimi yapılır. Bu prob sistemi, ölçülecek olan parçaya dokundurularak belirlenen bir referans noktaya göre koordinatlar elde edilir. CMM yazılımı ise, parçadan alınan matematik modelin analiz edilerek bilgisayar ortamına aktarılmasını ve böylece, grafik ve yazılı raporların elde edilebilmesini sağlar. Şekil Coordinate Measuring Machine (CMM) ölçüm cihazı. Şekil Destekleyici başlık ve prob sistemi. Araştırmamızda kullanılan CMM ölçüm cihazı (DEA Global Silver Performance , Hexagon Metrology, İngiltere) gelişmiş hareket logaritmaları, Software uyumlu program ve elektronik kontrol mekanizmasına sahiptir (Şekil 3.37). Tüm ölçü tekniklerindeki abutment ların boyutlarına uyum sağlayacak şekilde 1 mm çapında ve ölçüm hassasiyetini artıracak şekilde % 99,9 oranında Al 2 O 3 içeren yakut materyalinden yapılmış prob sistemi tercih edilmiştir (Şekil 3.38). Ölçüm işlemlerini

37 seri bir şekilde yapabilmek açısından hareket kontrol sistemi otomatik programa ayarlanmış ve ölçüm aşamasına geçilmiştir. Şekil DEA Global Silver Performance. Şekil mm çapında yakut uçlu prob. Abutment ların x ve y eksenlerindeki koordinatlarının hesaplanabilmesi için, öncelikle referans nokta belirlenmiştir. Her 3 ölçü tekniğinin çalışma gruplarında bulunan açılı abutment lar hassas bir referans oluşturamayacağı için, hem kontrol hem de çalışma gruplarında modellerin en sağında bulunan dik olarak konumlandırılmış abutment lar referans olarak kabul edilmiştir. CMM cihazının prob parçası, her modeldeki 1 adet dik abutment ın üstte kalan dairesel yüzey (snap-fit tekniğinde kullanılan solid abutment) veya çemberinin (direkt ve indirekt tekniklerde kullanılan abutment lar) dış yüzeyine belirli aralıklarla temas ettirilmiş ve otomatik olarak merkez belirlenmiştir (Şekil 3.39).

38 Şekil Epoksi rezin modellerdeki abutment ların CMM cihazı ile ölçümü. Bu merkezin x ve y koordinatları 0 noktasına yerleştirilerek referans nokta oluşturulmuştur (Şekil 3.40). a b Şekil a) Kontrol grubunda, dik olarak konumlanan 1. abutment üzerinde referans noktanın belirlenmesi, b) Çalışma grubunda, dik olarak konumlanan 1. abutment üzerinde referans noktanın belirlenmesi. Epoksi rezin kontrol ve çalışma modellerinden, 3 farklı ölçü tekniği uygulanarak elde edilen tüm alçı modeller üzerindeki abutment koordinatlarının belirlenme işlemleri sırasında da, aynı şekilde modellerin en sağında bulunan dik abutment ın üst dairesel

39 yüzey veya çember merkezi referans olarak alınmıştır. Referans abutment ta da olduğu gibi, diğer abutment ların üst çember merkezinin belirlenmesinde prob parçası çemberlerin dış yüzeyine belirli aralıklarla temas ettirilmiştir (Şekil 3.41). Şekil Alçı modellerdeki abutment ların CMM cihazı ile ölçümü. X eksenindeki koordinatların belirlenmesi sırasında; epoksi rezin ve alçı modellerde bulunan diğer 3 abutment ın dairesel üst yüzey veya çember merkezi ile x koordinatının 0 kabul edildiği referans abutment ın üst dairesel yüzey merkezi arasındaki mesafe belirlenerek x koordinatları hesaplanmıştır (Şekil 3.42). Referans olarak alınan dik abutment modelin en sağında yer aldığından dolayı, solda kalan abutment ların x koordinatları negatif değer olarak gösterilmiştir. Şekil Modellerdeki abutment ların üstten görünümü (A 1 : Her modelde dik konumlanan 1. abutment ın üst dairesel yüzey veya çember merkezi, referans merkez; A 2, A 3, A 4 : Diğer abutment ların üst dairesel yüzey veya çember merkezleri; B: İkinci abutment ın x koordinat

40 değeri; C: Üçüncü abutment ın x koordinat değeri; D: Dördüncü abutment ın x koordinat değeri; R: Referans horizontal çizgi). Y eksenindeki koordinatların belirlenmesi sırasında ise, referans abutment ın üst çember merkezinin y koordinatı 0 kabul edilmiştir. Diğer abutment ların üst çember merkezlerinin y ekseninde gösterdiği sapmalar, bu referans noktaya göre hesaplanmıştır. Referans abutment ın üst çember merkezinden geçen referans horizontal çizginin üzerinde kalan abutment merkezleri pozitif, aşağısında kalanlar ise negatif y koordinat değerleri ile belirtilmiştir. Referans noktaya göre y eksen koordinatlarının hesaplanma yöntemi Şekil 3.43 de gösterilmiştir. Şekil Modellerdeki abutment ların üstten görünümü (A 1 : Her modelde dik konumlanan 1. abutment ın üst dairesel yüzey veya çember merkezi, referans merkez; A 2, A 3, A 4 : Diğer abutment ların üst dairesel yüzey veya çember merkezleri; B: İkinci abutment ın y koordinat değeri; C: Üçüncü abutment ın y koordinat değeri; D: Dördüncü abutment ın y koordinat değeri; R: Referans horizontal çizgi) Profil Projektör (PP) Ölçüm Cihazının Kullanımı ve Vertikal Düzlemdeki Sapmaların Belirlenmesi X ve y koordinatlarının belirlenmesi ile yatay düzlem sapmalarının hesaplanmasının ardından, abutment ların yüksekliklerinde meydana gelen seviye farklılıklarının ölçümü aşamasına geçilmiştir. Bu ölçümün yapılması sırasında Profil Projektör (Starrett Precision Optical, 400 Series, İskoçya) cihazından yararlanılmıştır (Şekil

41 3.44). Profil Projektör cihazı ile yapılan ölçümler Dizayn Makina İmalatı ve Mühendislik Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti. nde gerçekleştirilmiştir. Şekil Profil Projektör (PP) ölçüm cihazı. Profil Projektör, optik karşılaştırıcı olarak da adlandırılan ve bir yüzey veya objenin büyütülmüş profil görüntüsünü ekrana yansıtarak ölçüm yapmayı sağlayan bir cihazdır. Ölçümü yapılacak olan objenin yerleştirildiği bir tabla, tabla konumunun manuel olarak ayarlanmasını sağlayan kontrol kolu, ışık kaynağı, görüntüyü büyütmeyi sağlayan lens, objenin büyütülmüş görüntüsünün yansıtıldığı projeksiyon ekranı ve ölçüm sonuçlarını gösteren monitörden oluşur. Bilgisayar desteği ile kullanıma imkan sağlayan tipleri de vardır. Bu cihaz, genellikle ışık kaynağı objenin arkasında kalacak şekilde, diaskopik ışıklandırma ile objenin büyütülmüş gölgesinin ekrana yansıtılması temeline dayanır. Özellikle, internal bölgelerin ölçümü aşamasında, ışık kaynağının objenin üzerinde konumlandırıldığı episkopik aydınlatma da kullanılabilir. Projeksiyon ekranı üzerinde 360 döndürülebilen grid mevcuttur. Böylece ekran üzerindeki referans çizgi, istenen referans noktaya veya kenara yerleştirilebilir. CMM ölçüm cihazı kadar hassas olmamakla birlikte, dijital olarak doğrusal x ve y koordinat ölçümleri ve objelerin boyut ölçümleri yapılabilir. Ancak, Profil Projektör ölçüm cihazının en temel kullanım alanı yükseklik ölçümüdür. Epoksi rezin kontrol ve çalışma modellerindeki, ve 3 farklı ölçü tekniği ile elde edilen alçı modellerdeki abutment ların yükseklik ölçümlerinin yapılması sırasında,

42 ilk olarak modeller Profil Projektör ölçüm cihazının tablasına yerleştirilmiştir (Şekil 3.45). Şekil Epoksi rezin ve alçı modellerin Profil Projektör ölçüm cihazı tablasına yerleşimi. CMM ölçümlerinde olduğu gibi, yine tüm modellerde en sağda bulunan dik abutment referans alınmıştır. Dik konumdaki 1. abutment ın üst dairesel yüzey veya çemberinin en tepe noktası, projeksiyon ekranında bulunan referans çizgi üzerine yerleştirilmiştir. CMM ölçümlerinde uygulanan aynı prensipten yola çıkılarak, dik abutment ın yükseklik ölçümü 0 olarak değerlendirilerek referans noktası saptanmıştır (Şekil 3.46). Şekil Abutment ların projeksiyon ekranındaki büyütülmüş görüntüsü (R: Referans horizontal çizgi; A 1 : Birinci abutment ın en tepe noktasının referans horizontal çizgiye yerleşimi).