Makale.

Transkript

1 ENERJİ DEĞERLENDİRMELERİNDE NÜKLEER SANTRALLERİN YERİ Yılmaz BEKTUR-Jeofizik Yük. Mühendisi Son günlerde nükleer santral konusu ülkemizde yeniden yoğun bir şekilde tartışılmaya başlandı. Doğal olarak bunun çeşitli nedenleri var. Önceliğin hangisi olduğu konusunda elimizde bir araştırma olmaması nedeniyle bir vurgu yapmamız söz konusu değil. Ancak yine de şu konuların tartışmanın odağında olduğu söylenebilir. - Türkiye nin ilk defa farklı bir modelle nükleer santral kurulması konusunda girişimde bulunarak Rusya ile anlaşma imzalaması, - Enerjinin ithalata dayalı olması nedeniyle pahalı olması ve özellikle elektrik üretimindeki arztalep dengesinin sürekli bıçak sırtında gitmesi, - Nükleer alandaki yatırımın ileride cari açığın kapatılmasında önemli rol oynamasının beklenmesi, - Japonya daki deprem-tsunami sonrasında Fukişima da meydana gelen nükleer santral kazası, - Nükleer santraller için seçilen yerler. Yukarıda belirtilen hususların hangisinin daha önemli olduğu konusunda birçok yorum yapılabilir. Daha baştan nükleer santrallere kategorik olarak karşı olmayanlar bunların dışında başka nedenlere de bağlayabilirler. Ne var ki bu konuların, enerji ile ilgili kafa yoranların üzerinde durduğu hususlar olduğu aşikardır. Genel olarak enerji politikalarının belirlenmesinde etkileyici faktörler şöyle sıralanabilmektedir. - Dünya enerji gidişatı-kaynak durumu, - Ülkenin günümüz enerji ihtiyacı ve gelecek projeksiyonları, - Ekonomik durum, - Enerjinin çeşitlendirilmesi, - Teknoloji gereksinimi, - Çevresel etkenler, Dünya Enerji Durumu: Enerji tarihçesine bakıldığında 20. yüzyıl başlarında daha çok katı yakıtlar kullanılırken İkinci Dünya Savaşı sıralarında katıdan sıvı yakıtlara doğru ve daha sonrada gaz yakıtlara doğru ciddi geçişlerin olduğunu görmekteyiz yılında üretim ve tüketimde %80 civarında pay alan taşkömürü ve linyitin 1990 larda %30 lara düştüğü görülmektedir. İnsanoğlu enerjisi daha yoğun maddelere yönelmektedir. Birim kütleden daha fazla ısı ya da elektrik üretmenin yollarını aramaktadır. Nitekim günümüzde genel olarak %6 lık pay alan nükleer enerji, elektrik 24 Ağustos 2011

2 üretiminde %16 larda bulunmaktadır. Hiçbir ülke, hele hele 20 büyük ekonomi içinde yer alan bir ülke kendisini dünya enerji gidişatından soyutlayamaz. Kalıcı ve sürdürülebilir bir kalkınma, enerjiden bağımsız düşünülemez. Günümüzde dünya elektriğinin %20.1 i doğalgaz, %5.8 i petrol, %41 i kömür, %16 sı nükleer ve %18.1 i yenilenebilir (HES %16, rüzgar-güneş-dalga %1) kaynaklardan temin edilmektedir. Bugün dünyada 30 ülkede 440 nükleer santral işletilmektedir. Bunların toplam kapasitesi 374,259 MWe dir. Son 25 yıldan beri elektrik üretiminde yaklaşık %16 lık bir paya sahiptir. En çok üniteye sahip ülke ise 104 reaktör ile ABD dir. Fransa elektrik enerjisinin %75 ini nükleer santrallerden sağlamaktadır. Batı Avrupa ülkelerin çoğunda nükleer santraller çalıştırılmaktadır. Aşağıdaki tabloda 2010 yılı itibari ile OECD ülkelerinin nükleer santrallerine ilişkin veriler verilmektedir. Buradan da görüleceği gibi dünyanın gelişmiş ülkeleri elektrik üretimlerinin yaklaşık %22 sini nükleer enerjiden temin etmektedirler. Tablo-1 OECD Ülkelerinde İşletmede Olan Nükleer Santraller. Ülkeler Ünite sayısı Kurulu kapasite GWe Elektrik üretimindeki Payı (%) Belçika Kanada Çek Cumh Finlandiya Fransa Almanya Macaristan Japonya Meksika Hollanda G.Kore Slovakya İspanya İsveç İsviçre İngiltere ABD TOPLAM Öte yandan Çin nükleer yatırımda önemli yol almaktadır. Günümüzde nükleer santrallerin en fazla inşa edildiği ülkedir. Yoğun enerji talebi olan Çin daha fazla elektrik üretmek suretiyle 25 JEOFİZİK BÜLTENİ

3 ülkenin kalkınmasını artırmaya çalışmaktadır. Halen bu ülkede 11 nükleer santral çalışmakta ve 22 reaktörde inşa halindedir. İnşaası devam etmekte olan santrallerin toplam kapasitesi 22,020 MWe dir. Elektriğini genelde kömürden elde eden bir ülkenin nükleere bu denli yatırım yapması altı çizilmesi gereken bir husustur de 3,450 milyar kwh elektrik üreten Çin in 2009 da eriştiği seviye 3643 milyar kwh dir. Bu artışta nükleerin payı oldukça yüksektir. Aşağıdaki tabloda 2010 yılı sonu itibari ile halen inşası devam eden nükleer santrallere ilişkin veriler verilmiştir. Bu tablodan da görüleceği gibi halen 61 ünite inşa halindedir ve bunların toplam kapasitesi yaklaşık 60 bin MWe olacaktır. Tablo-2. Çeşitli Ülkelerde İnşaası Devam Etmekte Olan Nükleer Santraller Ülke Ünite sayısı Kapasite (MWe) Arjantin Brezilya Bulgaristan Çin Tayvan Finlandiya Fransa Hindistan İran Japonya G.Kore Pakistan Rusya Slovakya Ukrayna ABD TOPLAM Günümüz Enerji Durumu ve Geleceği Planlama: Türkiye kullandığı enerjiyi ithal eden bir ülke olup, kömür ve hidro dışında yeterli doğal kaynağı bulunmamaktadır. Kömürlerinin de kalitesi düşük, kalorisi az ve kükürt oranları oldukça yüksektir. Güncel ihtiyaçlar daha çok elektrik ve gazda öne çıkmaktadır. Elektriğin depolanabilir olmaması nedeniyle atıl yatırım yapmamak adına planlamalar yapılırken daha çok güncel ihtiyaçlar dikkate alınmakta, nüfus ve ekonomik büyüme projeksiyonları oluşturularak bu çerçevede üretim-tüketim planları yapılmaktadır. Bu ise nüfus artışı kısmen yüksek ve çeşitli nedenlerle büyüme rakamlarında yıldan yıla farklılıklar olan ülkelerde oldukça zor bir meseledir. Ayrıca elektrik enerjisine sadece talep açısından bakmamak 26 Ağustos 2011

4 gerekir. Gelişmekte olan ülkemizde aynı zamanda bir arz politikası olarak da bakmakta fayda vardır. Zira 21. yüzyıl öyle anlaşılıyor ki gelişmekte ülkelerin çağı olacak ve bunlar ne kadar enerji arzı sağlayabilirlerse o kadar da talep olabilecektir. Türkiye 21. yüzyılın en azından ilk yılında kentleşmeye devam edecektir. Kentleşme ise daha çok enerji talebi demektir. Modern kentleşme ve gelişen sanayi, stabil ve düzenli enerjiye ihtiyaç duyar. Nitekim artık küçük barajlar eski işlevlerini yapamamaktadır.yoğun nüfus ve sanayinin iç içe girdiği metropollerin enerji ihtiyaçlarının karşılanmasında baz yük enerji üreten nükleer santrallerin kurulmasını bir zorunluluk olarak ortaya çıkmaktadır. Türkiye nin 2010 yılı itibari ile kurulu gücü MW dır. Elektrik üretimi ise 200 Milyar kwh civarındadır. Bunun %32.5 i doğalgaz, %29 u kömür ve yine %32.5 i hidrolikten sağlanmaktadır. Kalan %6 lık miktar ise sıvı yakıtlar + rüzgar + jeotermal + yenilenebilir atıklardan sağlanmaktadır. Cumhuriyetimizin 100. yılında tüketimimizin 500 Milyar kwh olması beklenmektedir. Bilindiği gibi petrol ve doğalgazımız yok denecek düzeydedir. Ekonomik su potansiyeli ise 140 Milyar kwh kadardır. Bu durumda aradaki açık olan 300 kusur Milyar kwh lik enerji hangi kaynaktan karşılanacaktır. İlk bakışta rüzgar, güneş ve jeotermal potansiyelimizin olduğu söylenebilir. Bunlar herkesin sempatiyle bakabileceği, çevresel katkıları da olan kaynaklar olarak da görülebilir. Ama sonuçlar rakamlara döküldüğünde pek de rasyonel olmadığı kolaylıkla görülebilir. Oysa Akkuyu da kurulacak 4 üniteli ve 4,800 MW kurulu güçteki bir nükleer santral yüzde kapasite ile her yıl ortalama gün çalıştığını varsaysak bile (4800*1000*335*24*0.90) yaklaşık 30.4 Milyar kwh elektrik üretecektir. İşte bu rakam 8-10 MW lık yerel küçük barajların üretimi ya da birer ikişer MW dan oluşan diyelim ki yüz pervanelik rüzgar tesislerinin üretimi ile karşılaştırıldığında gerçeklerle daha kolay yüzleşebiliriz. Ekonomik Durum: Teknolojik gelişmeler, elektrik enerjisinin temininde önemli değişikliklere neden olmaktadır. Kombine gaz çevrim türbinlerinin büyük ünitelere göre daha yüksek ısıl verimliliğe sahip olması gaz santrallerine önemli avantajlar sağlasa da ve ilk yatırım maliyetleri diğerlerine göre nükleer santrallerde daha yüksek olsa da, nükleer rönesansla birlikte nükleere doğru son yıllarda bir yönelim olmuştur. Japonya-Fukişima da meydana gelen kaza biraz tedirginlik yaratsa da meselenin özünde bir değişikliğe neden olmayacağı anlaşılmaktadır. Esasen enerji tesisinin f inansal boyutu, öz kaynak bulmakta zorlanan gelişmekte olan ülkelerde belirleyici faktörlerden birisidir. Bu nedenledir ki Türkiye nin Rusya ile geliştirmekte olduğu nükleer işbirliği modeli diğer ülkelerin merakına neden olmaktadır. Zira bu modelde ilk yatırım bedelinin ağırlığı ve caydırıcı özelliği ev sahibi ülkede olmayacaktır. Ekonomistlere göre günümüzde bankaların enerji projeleri için tanıdığı geri ödeme süresi ortalama 7 yıldır. Bu geri ödemenin aylık taksitler halinde ödenmesi durumunda 5,000 MW lık bir santral için ortalama faiz yükü ile birlikte Milyon $ dır. Türkiye işte bu geri ödemeden kurtulacak ve bu bedeli başka yatırımlara aktarabilecektir. Doğal olarak sadece ilk yatırım maliyeti tek başına önem arz etmez. Asıl önemli olan bir başka nokta elektriğin toplam üretim maliyetidir. Toplam üretim maliyeti ise, ilk yatırım maliyeti, yakıt maliyeti ve bakım-onarım-işletme maliyetlerinin bileşkesinden oluşmaktadır. Doğal gaz tesislerinin ilk yatırım maliyeti ve yapım süresi azdır. Ancak bunların yakıt fiyatlarının hangi boyutlarda artacağının bilinmemesi ciddi riskler oluşturmaktadır. Kaldı ki yakıt depolama miktarları da kısmen sınırlıdır. Oysa nükleer santrallerde gelecek on yılların yakıtı pekala önceden temin edilip hazır tutulabilmektedir. 27 JEOFİZİK BÜLTENİ

5 Enerjinin Çeşitlendirilmesi: Enerji kaynaklarının çeşitlendirilmesi ihtiyacı sadece ekonomik kaygıları gidermek için başvurulan bir yol değildir. Çeşitlendirme, enerjinin teminini kolaylaştırma ve sürekliliği sağlamanın yanında, aynı zamanda ulusal güvenliği sağlama alma işidir. Türkiye kaynakları sınırlı olan ülkedir lerde su kaynakları bol olan ülkeler arasında takdim edilmiş bir ülke olmakla birlikte, önceki başlıklarda da vurgulandığı gibi ülkemizin tüm su kaynaklarından elde edilecek elektrik enerjisinin miktarı 140 milyar kwh i ancak bulabilecektir. Bu gün için 15,831MW lık su kurulu gücümüz vardır. Bundan böyle çok büyük barajların yapılması da beklenmemelidir. Kaldı ki yapılabilecek barajlarda, birim üretim olarak öncekilerine göre daha pahalı olacaktır. Rüzgar ve güneş enerjisi potansiyelimizin önemli miktarlarda olduğunu söylemek olasıdır. Ancak bunlardan günümüzde ne denli yararlanılabileceği ve baz yük ihtiyaçlarını ne kadar karşılayabileceği hususunda fazla iyimser olmamak gerekir. Türkiye bu konudaki yatırımlarını ve özellikle rüzgar türbini üretimine yönelik faaliyetlerini artırmalıdır. Ancak unutulmamalıdır ki ülkemizin şu an tüm rüzgar kurulu gücü 1,320 MW kadardır. Yeri gelmişken bir saptamayı da belirtmekte fayda var. Nükleer enerjinin yoğun olarak kullanıldığı ülkeler olan ABD, Almanya gibi ülkeler de rüzgar kurulu gücü de oldukça yüksektir. Kaynakların çeşitlendirilerek kullanılması, birbirlerinin alternatifi olduğu için değil kaynakların top yekün kullanılması ve belli bir enerji türüne bağımlı olunmaması nedeniyle önemlidir. Türkiye nin bilinen uranyum kaynağı 9,800 ton civarındadır. Manisa-Köprübaşı ve Yozgat- Sorgun da bulunan yatakların ayrıntılı aramalar ile daha da artabileceği söylenebilir. Nükleer santraller kömüre dayalı termik santraller gibi çok fazla yakıt tüketmezler.1000 MWe kapasiteli bir nükleer santralin yıllık yakıt tüketimi yaklaşık 30 ton civarındadır. Oysa aynı büyüklükteki bir kömür santrali için ihtiyaç duyulan miktar 3 Milyon ton civarındadır. Uranyumun enerji yoğun ve gelecek için depolanabilir olması ekonomik ve siyasi riskleri de elimine edebilmektedir. Teknolojiye Sahip Olma İsteği: Gelişmekte olan ülkelerin ana hedefi, tüm üretim tesislerini kendi olanakları ile yapabilmektir. Gelişmiş ülke olmak isteyenlerin bu stratejiyi esas almaları da son derece doğaldır. Günümüzde hala yüksek teknoloji olarak kabul gören nükleer teknolojinin ülkemizde kullanılabilir olması diğer yan teknolojilerin gelişmesinde ve özellikle güvenlik kültürünün artırılmasında önemli katkı sağlayacaktır. Temel hedef bu teknolojilerin bizzat ülke içinde gerçekleştirilen Ar-Ge faaliyetlerinin bir sonucu olarak uygulamaya konulmasıdır. Ancak bilineni yeniden keşfetmek yerine bilenlerden transfer etmek de hedefe kısa sürede ulaşmanın bir yolu olabilmektedir. Nükleer santralin ilk kuruluşunda ülkemizin katkıları daha çok inşaat işleri ile sınırlı olabilir. Ancak unutulmamalıdır ki nükleer enerjiye 1970 lerde bizimle başlayan bir ülke olan G. Kore ilk santrallerini tümüyle anahtar teslimi olarak yabancılara yaptırmıştır. Bugün için farklı tiplere sahip 21 santrali çalıştırmakta olduğu gibi kendi tasarımları olan standart nükleer santrale de sahiptirler. Çevresel Etkenler: Çevre açısından en uygun üretim araçlarının, etki ettikleri molekülleri temelde değiştirmemeleri nedeniyle su ve rüzgar gibi kütlesel kuvvetlerin olduğu bir gerçektir. Su yukarıdan düşürülerek türbin döndürülür ve enerji elde edilir. Oysa kimyasal ve atomik reaksiyonlar molekül 28 Ağustos 2011

6 ve çekirdek yapılarında değişikliğe uğradıkları için kirli atık yaratmaktadırlar. Ancak büyük baraj alanlarının getirdiği sınırlamalar ve rüzgar santrallerinin yarattığı gürültü nedeni ile kuşlukların yok olması gibi sakıncaları da vardır. Esasen çevresel etkilerden bahsederken bunların etkilerinin yarattığı toplam sonuç etkileri anlaşılmalıdır. Günümüzde üzerinde en çok durulan konu, dünyamızı en çok tehdit ediyor olması nedeni ile karbon emisyonudur. Bunun en önemli yaratıcılarından birisi de bilindiği gibi fosil yakıtlı termik santrallerdir. 1,000 Mw lık bir kömür santralı çevreye yılda 6.5 milyon ton CO 2, 300,000 ton kül, 4,000 ton Nox ve 400 ton ağır metal salmaktadır. Çeşitli enerji kaynaklarından çıkan kwh başına CO 2 emisyon miktarları ise şöyledir: Tablo-3. Kwh Başına CO 2 Miktarı Enerji Türü Hidro 4 Rüzgar 20 Nükleer 25 Doğal gaz 380 Petrol 760 Taşkömürü 790 Linyit 910 CO 2 emisyon miktarı (gram/kwh) 1 kg U 235 izotopunun yanması sonucu açığa çıkan enerji yaklaşık 1.3 milyon kg kömürün yanması sonucu çıkan enerjiye eşdeğerdir. Karbon emisyonu toplumları ilgilendiren ciddi bir problemdir ve bunun azaltılmasına yönelik önemli miktarlarda para ve emek harcanmaktadır. Bu salınımın azaltılmasında nükleer santrallerin vazgeçilemez katkıları olmaktadır den beri CO 2 emisyonu yılda %1.3 oranında artmıştır. Oysa 1990 dan sonra %1 civarında artmıştır. Bunun nedeni, o dönemde işletmeye alınan nükleer santrallerdir. Çevresel etkenler bağlamında önemli bir hususta turizm ve atık konusudur. Nükleer santrallerin turizmi negatif etkileyeceği gibi bir algı bazen söz konusu olabilmektedir. Oysa gelişmiş ülkelerde bu sorun hemen hemen yok gibidir. ABD nin Florida Eyaleti turizm cennetidir. Florida da 4 adet (3,323 mw) reaktör vardır. Fransa nın Akdenize açılan LeRhone Nehri üzerinde 15 adet (14,620 mw) santral vardır. Almanya nın Heilbronn Kenti nin 10 km güneyinde 2 ünitelik nükleer santralin hemen yanında yerleşim bölgeleri ve tarım alanları vardır. Kaliforniya daki San Onofe nükleer santralı eski ABD başkanının yazlık villasına 300 m. mesafededir. Nükleer santral bacasından yılda 0.05 msv ve soğutma suyu ile denize yılda 0.03 msv radyasyon bırakılır. Normal koşullarda yaşayan sıradan bir insanın havadan aldığı yıllık radyasyon miktarının 2.5 msv olduğu dikkate alınırsa nükleer santralden atılanların ihmal edilebileceği ortaya çıkar. Radyoaktif atıklar nükleer enerji üretiminde ve nükleer teknolojinin kullanıldığı bazı alanlardaki uygulamalarda ortaya çıkmaktadır. Atıklar, radyoaktivite seviyelerine göre düşük, orta ve yüksek seviyeli olarak sınıflandırılmaktadır. Düşük ve orta seviyeli atıklar kolayca yer altında ve yer üstünde saklanabilmektedir. Bu atıklar nükleer santrallerde kullanılan plastik kutular, eldivenler, filtreler vb. ile ayrıca tıpta, endüstriyel uygulamalarda kullanılmış radyoaktif maddelerden oluşurlar. 29 JEOFİZİK BÜLTENİ

7 Düşük ve Orta Seviyeli Atık Depolama Tesisi Yüksek seviyeli atıklar ise nükleer reaktörlerde kullanılmış yakıtın yeniden işlenmesi sürecinde uranyumun ve plütonyumun kazanılmasından sonra geriye kalan atıklardan ve tekrar kullanılması düşünülmeyen kullanılmış yakıtlardan oluşur. Dünyadaki toplam atık hacminin %3 ü, radyoaktivitenin ise %95 i yüksek seviyeli atıklara aittir. Hiçbir yakıt enerji üretmek üzere yakıldığında yok olmaz, atık adını alan başka biçimlere dönüşür. Bu kömür için böyle olduğu gibi, uranyum içinde böyledir. Uranyum ve benzer nükleer yakıtların reaktörlerde enerji üretmek amacıyla kullanılması sonucu, yüksek seviyeli nükleer atıklar oluşur. Örneğin 1,000 MWe gücündeki su soğutmalı bir nükleer reaktörden çıkan kullanılmış (yanmış) yakıtın yaklaşık %95.5 i ana yakıt malzemesi uranyum oksittir. Diğer bir değişle tüm yakıtın %4.5 u eksilmiş, bu eksilen miktarın yerine de reaktörde çeşitli nükleer reaksiyonlar sonucu oluşan bölünme ürünü hafif elementler (%3.5), plütonyum (%0.9) ve uranyum-ötesi ağır elementler (%0.1) almıştır. Tekrar kullanılması düşünülmeyen kullanılmış yakıtlar yüksek seviyeli atık olarak kabul edilir. Kullanılmış nükleer yakıtların içerdiği uranyum ve plütonyumu kimyasal ayırma yöntemleri ile geri kazanmak ve tekrar nükleer reaktörlerde yakıt olarak kullanmak da olanaklıdır. Bu durumda ise kullanılmış yakıt tekrar işlendikten sonra geriye atık olarak bölünme ürünleri ve uranyum-ötesi elementlerden oluşan bir karışım kalır. Kullanılmış yakıtların tekrar enerji üretiminde kullanılmayacak %3.6 lık bu bölümüne de yüksek seviyeli atık adı verilir. 1,000 MWe gücündeki su soğutmalı bir nükleer reaktörden yılda yaklaşık 27 ton (7 metreküp) kullanılmış yakıt çıkar. Bu miktar eş kapasiteli bir kömür santralindeki atık miktarına göre ağırlıkça 300,000 hacimce milyon kere daha az olduğu söylenebilir. Başka bir deyişle 10 nükleer reaktörden 45 yıllık reaktör ömrü boyunca çıkacak kullanılmış yakıt ancak olimpik ölçülerdeki bir yüzme havuzunu dolduracak kadardır. Kullanılmış nükleer yakıtlar hem radyasyon seviyesinin 30 Ağustos 2011

8 yüksek olmasından hem de soğutmayı gerektirecek ölçüde ısı üretmelerinden dolayı reaktörden alındıktan sonra derin su havuzlarında uzun bir müddet bekletilirler. 10 yıl sonunda kullanılmış yakıtlar %99 oranında radyoaktivitelerini kaybederler. Geriye yakıt içerisinde uzun ömürlü radyoaktif maddeler kalır. Bu yakıtlar da havuzlarda veya kuru depolama tesislerinde bakımları yapıldığı sürece güvenli bir şekilde kalabilirler. Sonuç: Türkiye enerji kaynakları sınırlı olan bir ülkedir. Enerji ithalatına önemli miktarlarda döviz ödemektedir. Ekonomistlere göre cari açığın temel nedenlerinden birisi de enerjiye ödenen paradır. O nedenle enerjisini çeşitlendirmek ve gelişen sanayisinin baz yükünü karşılayacak düzenli enerji üretimine ihtiyacı vardır. Nükleer santraller bu konuda kendini ispatlamış bir teknoloji olarak kullanılmak durumundadır. Gelişmiş ülkelerin çoğunun kullandığı bir enerji türü olan nükleer enerjiyi ülkemizin de kullanmasında herhangi bir sakınca görülmemelidir. Bütün mesele, yapılacak nükleer tesislerin evrensel bir niteliğe kavuşmuş olan nükleer güvenlik kurallarına uygun olarak yapılmasını sağlamaktır. Bu işle görevli kurum ve kuruluşların görevlerini en iyi şekilde yapacağından kimsenin şüphesi olmamalıdır. (Bu yayın bilgilendirme amacıyla hazırlanmış olup TAEK in görüşlerini yansıtmamaktadır.) Yılmaz BEKTUR Jeofizik Yük. Mühendisi Yararlanılan Kaynaklar: -IAEA Annual Report, Vienna, NEA News,OECD,2010-No.28.2, France. -Osman Sevaioğlu, Nükleer Enerji Üretiminde Kamu Özel Sektör İşbirliği Modelleri, Yılmaz Bektur, Türkiye de Enerji Sektörü ve Nükleer Santraller, Elektrik Mühendisliği Cilt:39, JEOFİZİK BÜLTENİ