AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ

Transkript

1 AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ İKİNCİ BÖLÜM CINGILLI HOLDİNG A.Ş. VE CINGILLIOĞLU / TÜRKİYE (Başvuru no /06 ve 37538/06) KARAR (Esas Hakkında) STRAZBURG 21 Temmuz 2015 İşbu karar, Sözleşme nin 44. maddesinin 2. paragrafında öngörülen koşullar çerçevesinde kesinleşecek olup, şekli değişikliklere tabi tutulabilir. T.C. Adalet Bakanlığı, Bu gayri resmi çeviri, Adalet Bakanlığı, Uluslararası Hukuk ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü, İnsan Hakları Daire Başkanlığı tarafından yapılmış olup, Mahkeme yi bağlamamaktadır. Bu çeviri, davanın adının tam olarak belirtilmiş olması ve yukarıdaki telif hakkı bilgisiyle beraber olması koşulu ile Adalet Bakanlığı, Uluslararası Hukuk ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü, İnsan Hakları Daire Başkanlığına atıfta bulunmak suretiyle ticari olmayan amaçlarla alıntılanabilir.

2

3 CINGILLI HOLDİNG A.Ş VE CINGILLIOĞLU/TÜRKİYE KARAR (ESAS HAKKINDA) 1 Cıngıllı Holding A.Ş. ve Cıngıllıoğlu/Türkiye davasında, Başkan, András Sajó, Yargıçlar, Işıl Karakaş, Nebojša Vučinić, Helen Keller, Egidijus Kūris, Robert Spano, Jon Fridrik Kjølbro ve Bölüm Yazı İşleri Müdürü Stanley Naismith in katılımıyla Daire halinde toplanan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (İkinci Bölüm), 30 Haziran 2015 tarihinde gerçekleştirilen kapalı müzakereler sonucunda, aynı tarihte kabul edilen aşağıdaki kararı vermiştir. USUL 1. Davanın temelinde, sırasıyla 28 Temmuz 2006 ve 13 Eylül 2006 tarihlerinde Türkiye Cumhuriyeti aleyhine, İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına İlişkin Sözleşme nin ( Sözleşme ) 34. maddesi uyarınca Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ne ( AİHM veya Mahkeme ) yapılmış olan iki başvuru (no /06 ve 37538/06) bulunmaktadır. Birinci başvuran Cıngıllı Holding A.Ş. Türkiye de kayıtlı olan ve İstanbul da bulunan bir şirkettir. Birinci başvuran, Mahkeme önünde, İstanbul Barosuna kayıtlı Avukat H. Özcan tarafından temsil edilmiştir doğumlu bir Türk vatandaşı olan ve İstanbul da ikamet eden ikinci başvuran Sema Cıngıllıoğlu ise başvuran şirketin hâkim hissedarlarından biridir. İkinci başvuran, Mahkeme önünde, İstanbul Barosuna kayıtlı Avukat

4 2 CINGILLI HOLDİNG A.Ş AND CINGILLIOĞLU/TÜRKİYE - KARAR (ESAS HAKKINDA) G. Ayan tarafından temsil edilmiştir. Türk Hükümeti ( Hükümet ) ise kendi görevlisi tarafından temsil edilmiştir. 2. Daire 30 Ağustos 2011 tarihinde başvuruların birleştirilmesine ve Hükümet e tebliğ edilmesine karar vermiştir. OLAYLAR I. DAVANIN KOŞULLARI 3. Başvuranlar, 1953 yılında kurulmuş olan Demirbank ın hâkim hissedarlarıydılar. Demirbank 1999 yılında, 193 şubesi ve çalışanı ile Türkiye nin en büyük özel bankaları arasında beşinci sırada yer almaktaydı. 4. Bankalar Düzenleme ve Denetleme Kurulu (metin içerisinde Kurul olarak anılacaktır) 6 Aralık 2000 tarihli ve 123 sayılı bir kararıyla, Demirbank ın yönetiminin ve denetiminin, 4389 sayılı Bankalar Kanunu nun 14 (3) maddesi uyarınca Tasarruf Mevduat Sigorta Fonu na (metin içerisinde Fon veya TMSF olarak anılacaktır) devredilmesine karar vermiştir. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu verdiği kararda, Demirbank ın varlıklarının taahhütlerini karşılamak için yeterli olmadığına ve bankanın faaliyetlerine devam etmesinin mali sistemin güvenliğini ve istikrarını tehdit edeceğine hükmetmiştir. Dolayısıyla, Demirbank ın yönetimi ve denetiminin yanı sıra temettüler hariç olmak üzere hissedarların ortaklık hakları TMSF ye devredilmiştir. TMSF ayrıca, Demirbank a ait tüm malları müsadere etmiştir. 5. Başvuran şirket 6 Aralık 2000 tarihli Demirbank ın TMSF ye devredilmesi kararının iptali istemiyle, 2 Şubat 2001 tarihinde Ankara İdare Mahkemesi önünde Bankalar Düzenleme ve Denetleme Kurumu (metin içerisinde Kurum veya BDDK olarak anılacaktır) aleyhine idari dava açmıştır.

5 CINGILLI HOLDİNG A.Ş VE CINGILLIOĞLU/TÜRKİYE KARAR (ESAS HAKKINDA) 3 6. Ankara İdare Mahkemesi görevsizlik kararı vermiş ve davayı Danıştay a göndermiştir. 7. Başvuran şirket, Danıştay önündeki beyanlarında, mülkiyet haklarının ihlal edildiğini iddia etmiştir. Başvuran şirket ayrıca, Bankalar Kanunu nun 14. maddesine dayanarak Anayasaya aykırılık itirazında bulunmuştur. Başvuran şirket ayrıca, 2000 yılının Kasım ayı öncesinde Demirbank ın herhangi bir önemli mali sorunla karşılaşmadığını belirtmiştir. Bankalar Kanunu nun 14 (2) maddesi uyarınca mali sıkıntılar yaşayan bir bankanın öncelikle mali bünyesini düzeltmesi yönünde uyarılması ve bankaya belirli tedbirleri alması için süre tanınması gerektiği belirtilmiştir. Ancak; somut davada bu türden bir uyarıda bulunulmamıştır. İkinci olarak, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu Demirbank ın mali bünyesinin belirli tedbirler alınsa dahi güçlendirilemeyecek kadar zayıflamış olduğunu iddia etmemiştir. Son olarak, başvuran şirket, bankanın TMSF ye devredilmesinin ardından TMSF yetkililerinden oluşan bir Genel Kurul, bankanın devredilmesiyle sonuçlanan olayda kusurları bulunmadığına hükmederek Demirbank ın eski yöneticilerini akladığını belirtmiştir. 8. Danıştay dosyayı inceledikten sonra, 3 Haziran 2003 tarihinde davayı reddetmiştir. Danıştay, bankanın TMSF tarafından Bankalar Kanunu nun 14 (3) maddesine uygun olarak devralınmış olduğuna hükmetmiştir. Başvuran şirket, temyiz yoluna başvurmuştur. 9. Danıştay İdari Dava Daireleri Genel Kurulu 18 Aralık 2003 tarihinde, 3 Haziran 2003 tarihli kararı bozmuştur. Mahkeme kararında, Demirbank ın TMSF ye devredilmesine karar verilmesi öncesinde, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu nun bankanın mali durumuna ilişkin nesnel bir değerlendirme yapmış olması gerektiğine hükmedilmiştir. Mahkeme ayrıca, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu nun Bankalar Kanunu nun 14 (3) maddesini uygulamadan önce Kanun un 14 (2) maddesi gereğince Demirbank a belirli tedbirler alması talimatını vermiş olması gerektiği sonucuna varmıştır.

6 4 CINGILLI HOLDİNG A.Ş AND CINGILLIOĞLU/TÜRKİYE - KARAR (ESAS HAKKINDA) 10. Bankalar Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafından yapılan kararın düzeltilmesi talebi 29 Nisan 2004 tarihinde reddedilmiştir. 11. Dava Danıştay a gönderilmiş olup, Danıştay 5 Kasım 2004 tarihinde Danıştay İdari Dava Daireleri Genel Kurulu nun kararını onamıştır. Danıştay kararında aşağıdaki hükmü vermiştir:...demirbank Kasım 2000 tarihinde yaşanan ekonomik krize kadar mali bünyesinde ciddi bir sorun yaşamamıştır. Bankanın Hazine borçlanmasının güvence altına alınması amacıyla portföyünde bulundurduğu riskli Devlet İç Borçlanma Senetleri kredisi toplam kredilerine göre çok fazla olmadığı, aktif kalitesinin yurtdışındaki 5 iştirakçı banka göz önünde bulundurulduğunda yüksek olduğu görülen, ayrıca hâkim hissedarların Banka kaynaklarına yönelmediği anlaşılan Demirbank ın içinde bulunduğu likidite sıkışıklığının aşılabilmesi için 4389 sayılı Bankalar Kanunu nun 14. maddesinin 2. fıkrası kapsamına alınması ve bireysel ve kurumsal müşterilere karşı kendi iç varlığını kullanarak tüm yükümlülüklerini yerine getirmiş olduğu dikkate alınmak suretiyle bankacılık faaliyetine devamının sağlanması mümkün iken, Bankanın likidite dengesini kurmasını sağlayacak seçenekler araştırılmaksızın ve alınabilecek önlemler alınmaksızın Kanunun 14. maddesinin (b) ve (d) bentlerinde öngörülen koşullar gerçekleştiğinden bahisle Demirbank ın Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu na devredilmesine ilişkin olarak tesis edilen işlemde hukuka uygunluk bulunmadığı sonucuna varılmıştır.... Yukarıdaki hususların ışığında, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu nun 6 Aralık 2000 tarihli Demirbank ın Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu tarafından devralınmasına ilişkin kararı oy birliğiyle iptal edilmiştir. 12. Kurum tarafından yapılan diğer bir temyiz başvurusu ve kararın düzeltilmesi talebi sırasıyla 14 Nisan 2005 ve 15 Aralık 2005 tarihlerinde reddedilmiştir. Nihai karar başvuran şirketin avukatına 13 Mart 2006 tarihinde tebliğ edilmiştir. 13. Bu arada, Kurum aleyhindeki yargılamalar halen derdestken, TMSF 20 Eylül 2001 tarihinde HSBC Bank ile anlaşma yaparak Demirbank ı Amerikan doları karşılığında HSBC Bank e satmıştır.

7 CINGILLI HOLDİNG A.Ş VE CINGILLIOĞLU/TÜRKİYE KARAR (ESAS HAKKINDA) İkinci başvuran, Demirbank ın HSBC ye satılması için yapılan anlaşmanın iptali istemiyle 20 Eylül 2001 tarihinde Ankara İdare Mahkemesi önünde TMSF aleyhine idari dava açmıştır. 15. Demirbank ın TMSF ye devredilmesinin Danıştay İdari Dava Daireleri Genel Kurulu tarafından hukuka aykırı bulunmuş olması nedeniyle Ankara İdare Mahkemesi 21 Nisan 2004 tarihinde, TMSF ve HSBC arasında 20 Eylül 2001 tarihinde imzalanan anlaşmayı iptal etmiştir. Ankara İdare Mahkemesi kararında aşağıdaki hükmü vermiştir:...olayda Demirbank ın devirden önceki ortaklık yapısı itibariyle %72.55 inin Cıngıllı Holding A.Ş. ye ait olduğu, bu şirkette hissesi bulunan davacının da adı geçen bankanın hissedarı konumunda bulunduğu, Demirbank ın hisselerinin tamamının 3984 sayılı Kanunun 14. maddesi uyarınca Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu tarafından deyralındığı, bu devre ilişkin Bankacılık Düzenleme Denetleme Kurumunun tarihli ve 29 sayılı işleminin iptali istemiyle açılan davanın 3 Haziran 2003 tarihli Danıştay kararı ile reddedildiği, bu kararın temyizi üzerine Danıştay İdari Dava Daireleri Genel Kurulunun 18 Aralık 2003 tarihli kararı ile bozulduğu görülmektedir. Danıştay İdari Dava Daireleri Genel Kurulu kararında, Demirbank ın Bankalar Kanunu nun 14. maddesinin (b) ve (d) bentleri uyarınca Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonuna devredilmesinin hukuka aykırı olduğuna hükmedilmiş ve dolayısıyla işlem hükümsüz ilan edilmiştir. Bankanın Kasım 2000 tarihinde mali piyasalarda yaşanan krize kadar mali bünyesinde ciddi bir sorun olmadığı, Hazine borçlanmasının güvence altına alınması amacıyla portföyünde bulundurduğu riskli Devlet İç Borçlanma Senetleri kredisinin toplam kredisine göre fazla olmadığı, aktif kalitesinin yurtdışındaki beş iştirak bankası göz önüne alındığında yüksek olduğu, hâkim hissedarların banka kaynaklarına yönelmediği, bankanın likidite sıkışıklığının aşılabilmesi için 4389 sayılı Bankalar Kanununun 14. maddesinin 2. fıkrası kapsamına alındığı ve bireysel ve kurumsal müşterilere karşı kendi iç varlığını kullanarak tüm yükümlülüklerini yerine getirmiş olduğu dikkate alındığında bankanın bankacılık faaliyetlerine devamının sağlanmasının mümkün olması nedeniyle, bankanın devralınmasına ilişkin kararın bankanın likidite dengesini kurmasını sağlayacak seçenekler araştırılmaksızın ve alınabilecek önlemler alınmaksızın alındığına karar verilmiştir.

8 6 CINGILLI HOLDİNG A.Ş AND CINGILLIOĞLU/TÜRKİYE - KARAR (ESAS HAKKINDA) Dolayısıyla, Demirbank ın Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu tarafından devralınmasına ilişkin kararın iptali gereğince, sonrasında gerçekleşen Demirbank ın HSBC Bankasına satışının ve söz konusu yargılamalara konu olan kararın da hukuka aykırı olduğu anlaşılmıştır. Bu nedenle söz konusu işlem hükümsüz ilan edilmiştir. 16. TMSF tarafından yapılan temyiz başvurusu ve düzeltme talebi sırasıyla 3 Haziran 2005 ve 24 Şubat 2006 tarihlerinde reddedilmiştir. 17. İkinci başvuran 11 Mayıs 2006 tarihinde Kurum dan Danıştay kararlarına uymasını ve kararları uygulamasını talep etmiştir. İkinci başvuran eski halin iadesi (restitutio in integrum) ilkesine dayanarak, Demirbank ın eski sahiplerine iade edilmesini talep etmiştir. 18. Kurum 10 Temmuz 2006 tarihinde ikinci başvuranı, Demirbank ın HSBC ye satılmasının ardından ticaret sicilinden silindiği gerekçesiyle kararların uygulanmasının mümkün olmadığı hususunda bilgilendirmiştir. II. İLGİLİ İÇ HUKUK sayılı Bankalar Kanunu nun 14. maddesi şu şekildedir: 1. Denetlemeler sonucunda bu Kanuna ve bu Kanuna dayanılarak alınan kararlara ve yapılan düzenlemelere, bankacılık ilke ve teamüllerine aykırı ve bankanın emin bir şekilde çalışmasını tehlikeye düşürecek nitelikte işlemlerin tespit olunması halinde Kurum, sorumluları hakkında yapılacak cezai işlem saklı olmak üzere, vereceği süreler içinde söz konusu işlemlerin düzeltilmesi ve tekrarına meydan verilmemesi için gerekli tedbirlerin alınması hususunda ilgili bankayı uyarır. Banka, verilen süreler içinde Kurumca istenen tedbirleri almak ve aldığı tedbirleri Kuruma bildirmek zorundadır. İstenen tedbirlerin alınmaması veya bankanın emin bir şekilde çalışmasını tehlikeye düşürecek nitelikteki işlemlerin tekerrürü halinde Kurul, işlemlerin mahiyet ve önemine göre; (a) Yönetim kurulu üyelerinin tamamını veya bir kısmını görevden alarak veya üye sayısını artırarak bu kurula üye atamak, (b) Bankanın faaliyetlerini, faaliyet türleri itibarıyla tüm teşkilatını veya gerekli görülecek şubelerini veya muhabirlerle ilişkilerini kapsayacak şekilde kısıtlamak,

9 CINGILLI HOLDİNG A.Ş VE CINGILLIOĞLU/TÜRKİYE KARAR (ESAS HAKKINDA) 7 (c) Bankanın mevduat sigortası primlerini yükseltmek veya kabul ettiği mevduatı yüzde yüz oranına kadar karşılığa tabi tutmak da dahil olmak üzere bankanın emin bir şekilde çalışmasına ve mevduat sahiplerinin korunmasına yönelik her türlü tedbiri almaya ve uygulamaya yetkilidir. Bu maddeye göre Bankalara atanacak yönetim kurulu üyelerinin ücretleri Kurulca tespit olunur ve Kurumdan karşılanır. 2. (a) Kurum, bir bankanın varlıklarının vade itibarıyla taahhütlerini karşılayamadığını veya bu durumun gerçekleşmek üzere olduğunu veya likiditeye ilişkin düzenlemelere uymadığını tespit ettiği takdirde; bankadan, onaylayacağı bir plan dahilinde bu durumun düzeltilmesini isteyebileceği gibi uygun bir süre vererek: (aa) Uzun vadeli veya duran değerlere yatırım yapılmaması, (ab) İştirakler ve gayrimenkuller gibi duran değerlerin elden çıkarılması, da dahil olmak üzere, likiditenin güçlendirilmesi amacıyla, uygun göreceği her türlü tedbirin alınmasını isteyebilir. (b) Kurum, bir bankanın özkaynaklarının sermaye yeterliliğine ilişkin düzenlemelere göre yetersiz kaldığını ya da bu durumun gerçekleşmek üzere olduğunu tespit ettiği takdirde; bankadan onaylayacağı bir plan dahilinde, sermaye artırımı veya sermaye benzeri kaynak temin edilmesi suretiyle bu durumun düzeltilmesini isteyebileceği gibi, (ba) Kar dağıtılmaması, yönetim kurulu üyeleri ile genel müdür ve yardımcıların huzur hakkı, ikramiye, prim, ayni ve nakdi sosyal yardım ya da her ne ad altında olursa olsun verilen ek ödemelerin durdurulması, (bb) Zarar doğurduğu tespit edilen faaliyetlerinin sınırlandırılması veya durdurulması, (bc) Verimi düşük veya verimsiz varlıklarının elden çıkarılması da dahil olmak üzere, özkaynakların güçlendirilmesi amacıyla, uygun göreceği her türlü tedbirin alınmasını isteyebilir. 3. Kurum, bir bankanın; (a) Bu maddenin (2) numaralı fıkrası kapsamında alınması istenen tedbirleri kısmen ya da tamamen almadığını, bu tedbirlerin kısmen veya tamamen alınmış olmasına rağmen mali bünyesinin güçlendirilmesine imkan bulunmadığını ya da mali

10 8 CINGILLI HOLDİNG A.Ş AND CINGILLIOĞLU/TÜRKİYE - KARAR (ESAS HAKKINDA) bünyesinin bu tedbirler alınsa dahi güçlendirilemeyecek derecede zayıflamış olduğunu, (b) Yükümlülüklerini vadesinde yerine getiremediğini, (c) Bu madde hükümlerinin uygulanmasında Kurulca belirlenecek değerleme esasları çerçevesinde yükümlülüklerinin toplam değerinin varlıklarının toplam değerini aştığını, (d) Faaliyetine devamının mevduat sahiplerinin hakları ve mali sistemin güven ve istikrarı bakımından tehlike arzettiğini tespit ettiği takdirde, Kurul, en az beş üyesinin aynı yöndeki oylarıyla alınan kararla temettü hariç ortaklık hakları ile bankanın yönetim ve denetimini Fona devretmeye veya bankacılık işlemleri yapma ve/veya mevduat kabul etme iznini kaldırmaya yetkilidir. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası nın maddesi aşağıdaki gibidir: Yasama ve yürütme organları ile idare, mahkeme kararlarına uymak zorundadır; bu organlar ve idare, mahkeme kararlarını hiçbir suretle değiştiremez ve bunların yerine getirilmesini geciktiremez. İdari Yargılama Usulü Kanunu nun 28 2 maddesi şu şekildedir: Konusu belli bir miktar parayı ilgilendiren idari davalarda verilen kararlar ve hükümler olağan kanun hükümlerine uygun olarak yerine getirilir sayılı İcra ve İflas Kanunu nun 82 (1) maddesi uyarınca, Devlet malları haczolunamaz. HUKUKİ DEĞERLENDİRME I. SÖZLEŞME NİN 6 1 MADDESİNİN VE SÖZLEŞME YE EK 1 NO.LU PROTOKOL ÜN 1. MADDESİNİN İHLAL EDİLDİĞİ İDDİASI HAKKINDA 20. Başvuranlar, Danıştay ın Demirbank ın Tasarruf Mevduat Sigorta Fonu na devredilmesine ilişkin anlaşmayı ve akabinde Demirbank ın TMSF tarafından HSBC bankasına satışını iptal ettiği bağlayıcı kararlara yerel

11 CINGILLI HOLDİNG A.Ş VE CINGILLIOĞLU/TÜRKİYE KARAR (ESAS HAKKINDA) 9 makamlar tarafından uzun bir süre boyunca uyulmadığından şikâyetçi olmuşlardır. Başvuranlar, kararların süregelen biçimde uygulanmamasının adil yargılanma haklarının ve mal ve mülk dokunulmazlığı haklarının ihlali anlamına geldiğini iddia etmişlerdir. Başvuranlar ayrıca, hukuka aykırı idari işlemlerin mal ve mülk dokunulmazlığı haklarının ihlalini teşkil ettiğini iddia etmişlerdir. Bu bağlamda, başvuranlar şikâyetleri açısından Sözleşme nin 6. maddesi ile Sözleşme ye Ek 1 No.lu Protokol ün 1. maddesine dayanmışlardır. Sözleşme nin 6. maddesinin ilgili kısımları aşağıdaki gibidir: Herkes davasının medeni hak ve yükümlülükleriyle ilgili uyuşmazlıkların esası konusunda karar verecek olan, yasayla kurulmuş, bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafından, kamuya açık olarak ve makul bir süre içerisinde görülmesini isteme hakkına sahiptir. Sözleşme ye Ek 1 No.lu Protokol ün 1. maddesi şu şekildedir: Her gerçek ve tüzel kişinin mal ve mülk dokunulmazlığına saygı gösterilmesini isteme hakkı vardır. Bir kimse, ancak kamu yararı sebebiyle ve yasada öngörülen koşullara ve uluslararası hukukun genel ilkelerine uygun olarak mal ve mülkünden yoksun bırakılabilir. Yukarıdaki hükümler, devletlerin, mülkiyetin kamu yararına uygun olarak kullanılmasını düzenlemek veya vergilerin ya da başka katkıların veya para cezalarının ödenmesini sağlamak için gerekli gördükleri yasaları uygulama konusunda sahip oldukları hakka halel getirmez. 21. Hükümet söz konusu savlara itiraz etmiştir. A. Kabul Edilebilirlik Hakkında 1. Mağdur Statüsü 22. Hükümet öncelikle, ikinci başvuran Sema Cıngıllıoğlu nun mağdur statüsünün bulunmadığını ileri sürmüştür. Bu bağlamda Hükümet, TMSF nin Demrbank ı devralmasına ilişkin anlaşmanın iptaline yönelik

12 10 CINGILLI HOLDİNG A.Ş AND CINGILLIOĞLU/TÜRKİYE - KARAR (ESAS HAKKINDA) yargılamaların başvuran şirket tarafından başlatıldığını ve ikinci başvuranın söz konusu yargılamalar dizisine taraf olmadığını belirtmiştir. Hükümet ayrıca, ikinci başvuranın küçük hissedar olduğunu ve Demirbank hakkında Mahkeme ye başvuruda bulunma hakkının bulunmadığını ileri sürmüştür. 23. Mahkeme, birinci başvurunun (no /06) Demirbank ın hâkim hissedarı olan Cıngıllı Holding tarafından yapıldığını kaydetmektedir. Cıngıllı Holding, Demirbank ın devralınmasına yönelik kararın iptali istemiyle Kurum aleyhine başlatılan ulusal yargılamalara taraf olmuştur. İkinci başvuru (no /06), Demirbank ın HSBC ye satışının iptaline ilişkin kararın hiçbir zaman uygulanmadığından şikâyetçi olan Sema Cıngıllıoğlu tarafından yapılmıştır. İkinci başvuranın yerel mahkemeler önündeki söz konusu yargılamalar dizisine taraf olduğu (Bk. yukarıda 13. paragraf) ve ayrıca Demirbank ın hissedarı olduğu açıktır. 24. Mahkeme, Sözleşme nin 34. maddesi uyarınca başvuruda bulunulabilmesi için, bir kişinin, sivil toplum kuruluşunun veya kişi grubunun Sözleşme de ifade edilen haklarının ihlalinin mağduru olduğunu iddia edebilmesi gerektiğini hatırlatmaktadır. Bu türden bir ihlalin mağduru olduğunu iddia edebilmesi için kişinin şikâyet konusu tedbirden doğrudan etkilenmiş olması gerekmektedir. Dolayısıyla Sözleşme, içerdiği hakların yorumlanması amacıyla bir halk davası (actio popularis) açılmasını öngörmemekte veya kişilerin doğrudan mağdur olmaksızın sadece Sözleşme ye aykırı olabileceği kanaatinde olmalarından ötürü bir iç hukuk hükmü hakkında şikâyetçi olmalarına izin vermemektedir (Bk. Burden/Birleşik Krallık [BD], no /05, 33, AİHM 2008, ve Tănase/Moldova [BD], no. 7/08, 104, AİHM 2010). 25. Sonuç olarak, iddia edilen bir Sözleşme hakkı ihlalinden etkilenen bir mağdurun varlığı, Sözleşme nin koruma mekanizmasının devreye sokulması için zorunludur; ancak bu kriter katı şekilde veya esnek olmayan bir biçimde uygulanmamalıdır (Bk. Bitenc/Slovenya (k.k.), no /02, 18 Mart 2008). Başvuranın iddia edilen bir Sözleşme ihlalinin mağduru

13 CINGILLI HOLDİNG A.Ş VE CINGILLIOĞLU/TÜRKİYE KARAR (ESAS HAKKINDA) 11 olduğunu iddia edip edemeyeceği meselesi Sözleşme uyarınca yargılamaların tüm aşamalarında ilgili olan bir meseledir (Bk. Burdov/Rusya, no /00, 30, AİHM 2002-III). 26. Mahkeme mağdur kavramını özerk bir biçimde ve bir menfaate veya fiil ehliyetine ilişkin kavramlar gibi iç hukuk kavramlarından bağımsız olarak yorumlamaktadır (Bk. Sanles Sanles/İspanya (k.k.), no /99, AİHM 2000-XI); ancak Mahkeme başvuranın yerel yargılamalara taraf olup olmadığını göz önünde bulundurmalıdır (Bk. Micallef/Malta [BD], no /06, 48, AİHM 2009). 27. Mahkeme, mevcut davanın koşulları dâhilinde ikinci başvuranın Demirbank ın bir hissedarı olarak, mali menfaatlerinin kuşkusuz etkilendiğini kaydetmektedir. Ayrıca, yerel yargılamalarda ikinci başvuranın dava açma ehliyeti hakkında herhangi bir ihtilaf söz konusu olmamıştır. Dolayısıyla, ikinci başvuranın davasının esası üç dereceli yargı önünde incelenmiştir. 28. Yukarıdaki hususlar göz önünde bulundurulduğunda ve mağdur statüsüne ilişkin kriterlerin esnek bir biçimde uygulanması gereksinimi dikkate alındığında (Bk. Aksu/Türkiye [BD], no. 4149/04 ve 41029/04, 54, AİHM 2012), Mahkeme ikinci başvuranın Sözleşme nin 34. maddesi anlamında şikâyetçi olunan olayların bir mağduru olduğunun değerlendirilebileceğini kabul etmektedir. Dolayısıyla Mahkeme, Hükümet in ikinci başvuranın mağdur statüsüne sahip olmadığı yönündeki ilk itirazını reddetmiştir. 2. İç Hukuk Yollarının Tüketilmemesi 29. Hükümet ayrıca, başvuranlar İdari Yargılama Usulü Kanunu nun 12. maddesi ve Anayasa nın 125. maddesi uyarınca yerel mahkemeler önünde tazminat davası açmadıklarından, başvurunun iç hukuk yollarının tüketilmediği gerekçesiyle reddedilmesi gerektiğini belirtmiştir.

14 12 CINGILLI HOLDİNG A.Ş AND CINGILLIOĞLU/TÜRKİYE - KARAR (ESAS HAKKINDA) 30. Mahkeme özellikle, başvuranlar tarafından açılan idari davaların kendi lehlerine sonuçlandığını ve şikâyet konusu idari işlemlerin geriye dönük olarak (ex tunc) hükümsüz olduğun yerel mahkemeler tarafından tasdik edildiğini kaydetmektedir. İkinci başvuran ayrıca söz konusu kararların uygulanmasını talep etmiş; ancak Demirbank hukuka aykırı bir şekilde TMSF ye devredilmemiş olsaydı mevcut olması muhtemel olan fiili ve hukuki durumu yeniden tesis etmek üzere tüm gerekli tedbirleri alma konusunda Anayasa yla bağlı olan idari makamlar herhangi bir girişimde bulunmamıştır. Bu koşullar altında başvuranların Devlet aleyhine diğer bir dava daha açmaları beklenemezdi. Mahkeme ayrıca, geçmişte benzer bir itirazı incelediğini ve reddettiğini kaydetmektedir (Bk. Süzer ve Eksen Holding A.Ş./Türkiye, no. 6334/05, 95-98, 23 Ekim 2012). Mahkeme somut davada bu bulgularından ayrılmasını gerektirecek herhangi bir sebep görmemektedir ve başvuranların iç hukuk yollarının tüketilmesi kuralına uydukları kanaatindedir. 31. Dolayısıyla Mahkeme, Hükümet in bu yöndeki ilk itirazını reddetmiştir. 3. Altı Aylık Süre Sınırına Riayet Edilmesi 32. Son olarak, Hükümet altı aylık süre sınırına riayet edilmediği gerekçesiyle başvurunun reddedilmesi gerektiğini ileri sürmüştür. Bu bağlamda Hükümet, birinci yargılamalar dizisinin 13 Mart 2006 tarihinde, ikinci yargılamalar dizisinin ise 24 Şubat 2006 tarihinde sona erdiğini ileri sürmüştür. 33. Mahkeme, Demirbank ın devralınmasına ilişkin birinci yargılamalar dizisinin 13 Mart 2006 tarihinde sona erdiğini ve birinci başvurunun Mahkeme ye 28 Temmuz 2006 tarihinde yapıldığını kaydetmektedir. Demirbank ın HSBC ye satışının iptaline ilişkin ikinci yargılamalar dizisi 24 Şubat 2006 da sona ermiş olup, ikinci başvuranın başvuruya konu kararın uygulanmasına yönelik talebi 10 Temmuz 2006 tarihinde

15 CINGILLI HOLDİNG A.Ş VE CINGILLIOĞLU/TÜRKİYE KARAR (ESAS HAKKINDA) 13 reddedilmiştir. İkinci başvuru Mahkeme ye 13 Eylül 2006 tarihinde yapılmıştır. Dolayısıyla, her iki başvuruda da altı aylık süre sınırına riayet edilmiş olup, Hükümet in ilk itirazının reddedilmesi gerekmektedir. 34. Mahkeme, mevcut başvurunun Sözleşme nin 35 3 (a) maddesi anlamında açıkça dayanaktan yoksun olmadığını kaydetmektedir. Mahkeme ayrıca, başvurunun başka herhangi bir gerekçeyle kabul edilemez olarak nitelendirilemeyeceğini kaydetmektedir. Dolayısıyla, başvurunun kabul edilebilir olduğu beyan edilmelidir. B. Esas Hakkında 35. Başvuranlar Sözleşme nin 6. maddesine ve Sözleşme ye Ek 1 No.lu Protokol ün 1. maddesine dayanarak, idari makamların Danıştay tarafından başvuranlar lehine verilen bir dizi kararı uygulamadığından şikâyetçi olmuşlardır. 36. Hükümet, başvuruya konu mahkeme kararlarının icrasının gecikmediğini; fakat Demirbank ın kayıtlardan silinmiş olması ve tüzel kişiliğinin ortadan kalkması dolayısıyla söz konusu kararların uygulanmasının hukuken ve fiilen mümkün olmadığını ileri sürmüştür. Hükümet ayrıca, Demirbank ın ihya edilmesinin, makamların böyle bir yetkisi olmaması dolayısıyla mümkün olmadığını ileri sürmüştür. 1. Sözleşme nin 6. Maddesi 37. Mahkeme, herhangi bir mahkeme tarafından verilen bir kararın uygulanmasının Sözleşme nin 6. maddesinin amaçları doğrultusunda yargılanma nın ayrılmaz bir parçası olarak kabul edilmesi gerektiğini hatırlatmaktadır (Bk. Hornsby/Yunanistan, 19 Mart 1997, 40, Karar ve Hükümler Derlemeleri 1997 II). Mahkeme, kesin iç hukuk kararlarının uygulanmamasına veya geç uygulanmasına ilişkin kapsamlı içtihadına atıfta bulunmaktadır (Bk. diğer pek çok dava arasında, Tacea/Romanya,

16 14 CINGILLI HOLDİNG A.Ş AND CINGILLIOĞLU/TÜRKİYE - KARAR (ESAS HAKKINDA) no. 746/02, 29 Eylül 2005; Jeličić/Bosna Hersek, no /02, 38-39, AİHM 2006-XII; Yuriy Nikolayevich Ivanov/Ukrayna, no /04, 51-57, 15 Ekim 2009; ve yukarıda anılan Süzer ve Eksen Holding A.Ş., 114). 38. Yukarıda belirtilen ilkeler, sonucu bir davacının medeni hakları açısından belirleyici olan bir ihtilafa ilişkin idari yargılamalar bağlamında daha büyük önem arz etmektedir. Davacı, Devletin en yüksek idari mahkemesine adli inceleme yapılması için talepte bulunarak, sadece şikâyet konusu kararların iptalini değil, ayrıca ve en önemlisi, kararların etkilerinin ortadan kaldırılmasını talep etmektedir. Bu türden yargılamalara taraf olan kişilerin etkin bir şekilde korunması ve yasaya uygunluğun sağlanması, idari makamların söz konusu mahkemenin kararına riayet etme yükümlülüğünün bulunmasını gerektirmektedir. İdari makamlar, hukukun üstünlüğünün hâkim olduğu Devletlerin bir unsurunu teşkil etmekte olup, bu makamların menfaatleri de adaletin uygun bir şekilde tecelli etmesi gereksinimiyle örtüşmektedir. İdari makamların yargı kararlarına riayet etmemesi, hatta bu hususta gecikmesi halinde dahi, bir davacının Sözleşme nin 6. maddesi uyarınca yargılamaların adli aşaması boyunca sahip olduğu güvenceler amacından yoksun kılmaktadır (Bk. yukarıda anılan Hornsby, 41). 39. Yerel icra usulünün karmaşıklığı veya Devlet bütçe sistemi, Devleti Sözleşme uyarınca bağlayıcı ve icra edilebilir yargısal kararların makul bir süre içerisinde icra edilmesini herkes için sağlama yükümlülüğünden kurtaramaz. Para ve kaynak (örneğin konut gibi) eksikliğinin bir ilam harcının ödenmemesi için gerekçe gösterilmesi yolu Devlet makamları için açık değildir (Bk. Burdov/Rusya (no. 2), no /04, 70, AİHM 2009, ve yukarıda anılan Süzer ve Eksen Holding A.Ş., 116). 40. Mahkeme mevcut davada yerel mahkemelerin Demirbank ın TMSF ye devredilmesi kararını ve sonrasında TMSF tarafından Demirbank ın HSBC ye satışını iptal ettiğini kaydetmektedir.

17 CINGILLI HOLDİNG A.Ş VE CINGILLIOĞLU/TÜRKİYE KARAR (ESAS HAKKINDA) Mahkeme, idari işlemlerin hukuka aykırı ve geçersiz olduğunun ilan edildiği bir mahkeme kararının eski halin iadesini sağlayacak şekilde uygulanmasının, aşılması mümkün olmayan fiili veya hukuki engeller nedeniyle nesnel olarak imkânsız olabileceği bir durumun istisnai bir şekilde ortaya çıkabileceğini kabul etmektedir. Ancak bu tür durumlarda bir Üye Devletin Sözleşme nin 6 1 maddesi ile güvence altına alınan mahkemeye erişim hakkı uyarınca iyi niyetle ve resen, özellikle tazminat ödenmesine hükmedilmesi suretiyle işlemlerinin hukuka aykırı etkilerini telafi edebilecek diğer alternatif çözümleri incelemesi gerekmektedir. 42. Mahkeme, ikinci başvuranın 11 Mayıs 2006 tarihinde Kurum dan Danıştay kararlarına riayet etmesini ve kararları uygulamasını talep ettiğini hatırlatmaktadır. İkinci başvuran eski halin iadesi ilkesine dayanarak, Demirbank ın eski sahiplerine iade edilmesini talep etmiştir. Kurum 10 Temmuz 2006 tarihinde sadece, HSBC ye satışının ardından Demirbank ın ticaret sicilinden silindiği gerekçesiyle kararların uygulanmasının mümkün olmadığı yanıtını vermiştir (Bk. yukarıda paragraflar). 43. Mahkeme, Hükümet in böylelikle, Demirbank ın devredilmesi işleminin ve HSBC ye satışının iptaline ilişkin kararlar ışığında başvuranların durumunu tazmin etmek üzere Kurum tarafından herhangi bir adım atıldığını ortaya koymadığını gözlemlemektedir. Bu bakımdan Mahkeme, kendisine yapılan ilgili bir başvurunun (Bk. Reisner/Türkiye, no /09, 21 Temmuz 2015) kaynağı olan ayrı yargılamalarda, Danıştay ın 16 Mart 2009 tarihinde verdiği bir kararında, 5 Kasım 2004 tarihli kararın uygulanmasının (Bk. yukarıda 11. paragraf) Demirbank ın hissedarlarının denetleme ve yönetim haklarının iade edilmesi suretiyle sağlanabileceğine ve kararın uygulanması için, her hâlükârda imkânsız olan, gerçek hisselerin iadesinin gerekli olmadığına hükmettiğini kaydetmektedir. 44. Yukarıdaki hususların ışığında Mahkeme, Kurum un ikinci başvuranın Danıştay kararlarının uygulanması talebine karşılık verme

18 16 CINGILLI HOLDİNG A.Ş AND CINGILLIOĞLU/TÜRKİYE - KARAR (ESAS HAKKINDA) konusunda tamamen eylemsiz kalmış olmasının başvuranları etkin bir biçimde mahkemeye erişim haklarından yoksun bıraktığını tespit etmiştir. 45. Dolayısıyla, Sözleşme nin 6. maddesi ihlal edilmiştir. 2. Sözleşme ye Ek 1 No.lu Protokol ün 1. Maddesi 46. Mahkeme, Sözleşme ye Ek 1 No.lu Protokol ün 1. maddesinin yapısına ve söz konusu hükümde yer alan üç ilkenin uygulanma biçimine ilişkin yerleşik içtihadına atıfta bulunmaktadır (Bk. diğer pek çok karar arasında, J.A. Pye (Oxford) Ltd ve J.A. Pye (Oxford) Land Ltd/Birleşik Krallık [BD], no /02, 52, AİHM 2007-III; Bruncrona/Finlandiya, no /98, 65-69, 16 Kasım 2004; ve Broniowski/Polonya [BD], no /96, 134, AİHM 2004-V). 47. Mahkeme, mal ve mülk dokunulmazlığına bir kamu makamı tarafından yapılan her müdahalenin hukuka uygun ve kamu yararına olması gerektiğini ve ulaşılması amaçlanan hedefle makul şekilde orantılı araçlar kullanılmak suretiyle meşru bir hedef izlemesi gerektiğini hatırlatmaktadır (Bk. Doğrusöz ve Aslan/Türkiye, no. 1262/02, 27, 30 Mayıs 2006; ve Moskal/Polonya, no /05, 49-50, 15 Eylül 2009). 48. Dolayısıyla, mal ve mülk dokunulmazlığına yönelik bir müdahalenin kamunun talepleri veya toplumun genel menfaati ile bireyin temel haklarının korunması gereksinimi arasında adil bir denge tutturması gerekmektedir. 49. Mahkeme somut davada başvuranların Devlet makamları tarafından devralınan Demirbank ın hissedarları olduğunu ve dolayısıyla başvuranların mülkiyet haklarına kesin olarak müdahalede bulunulduğunu gözlemlemektedir (Bk. yukarıda anılan Süzer ve Eksen Holding A.Ş., 143; Capital Bank AD/Bulgaristan, no /99, 130, AİHM 2005-XII (alıntılar)). Sözleşme ye Ek 1 No.lu Protokol ün 1. maddesinin somut davaya uygulanması konusunda Mahkeme, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu nun Demirbank ı devralma kararının ülkedeki bankacılık

19 CINGILLI HOLDİNG A.Ş VE CINGILLIOĞLU/TÜRKİYE KARAR (ESAS HAKKINDA) 17 sektörünü denetlemeye yönelik bir tedbir olarak alındığını gözlemlemektedir. Söz konusu kararın mülkiyetten yoksun bırakma durumunu içerdiği doğrudur; ancak koşullar dâhilinde mülkiyetten mahrumiyet bankacılık sektörünün denetlenmesine ilişkin planın kurucu bir unsuru olmuştur. Dolayısıyla, 1 No.lu Protokol ün 1. maddesi mevcut davada uygulanabilir olmuştur (Bk. yukarıda anılan Süzer ve Eksen Holding A.Ş., 146 ve 147). 50. Mahkeme, müdahalenin yasaya uygunluk koşulunu karşılayıp karşılamadığını, meşru bir hedef izleyip izlemediğini ve izlenen hedefle orantılı olup olmadığını belirlemeye davet edilmektedir. Bu bağlamda Mahkeme, yerel mahkemelerin Demirbank ın TMSF tarafından devralınmasına ilişkin kararı ve sonrasında TMSF tarafından HSBC bankasına satışını iptal ettiğini gözlemlemektedir. Böylelikle mahkemelerin her biri ayrı olarak, idari işlemlerin hukuka aykırı olduğuna hükmetmiştir (Bk. yukarıda 11 ve 15. paragraflar). Mahkeme ayrıca, başvuruya konu idari işlemlerin geriye dönük (ex tunc) etkiyle hükümsüz ilan edildiğini gözlemlemektedir. Bu koşullar altında Mahkeme, başvuranların mal ve mülk dokunulmazlığı haklarına yapılan müdahalenin Sözleşme ye Ek 1 No.lu Protokol ün 1. maddesi anlamında yasaya uygun olduğunun değerlendirilemeyeceği kanaatindedir (Bk. yukarıda anılan Süzer ve Eksen Holding A.Ş., 148). 51. Bu nedenle Mahkeme nin başvuranların mal ve mülk dokunulmazlığı haklarına yapılan müdahalenin meşru bir hedefi izleyip izlemediğini ve eğer izlediyse toplumun genel menfaatinin talepleri ile bireyin temel haklarının korunması arasında adil bir denge tutturulup tutturulmadığını belirlemesi gerekmemektedir. 52. Dolayısıyla Mahkeme, Sözleşme ye Ek 1 No.lu Protokol ün 1. maddesinin ihlal edildiğine hükmetmiştir.

20 18 CINGILLI HOLDİNG A.Ş AND CINGILLIOĞLU/TÜRKİYE - KARAR (ESAS HAKKINDA) II. SÖZLEŞME NİN 41. MADDESİNİN UYGULANMASI 53. Sözleşme nin 41. maddesi şu şekildedir: Eğer Mahkeme bu Sözleşme ve Protokollerinin ihlal edildiğine karar verirse ve ilgili Yüksek Sözleşmeci Taraf ın iç hukuku bu ihlalin sonuçlarını ancak kısmen ortadan kaldırabiliyorsa, Mahkeme, gerektiği takdirde, zarar gören taraf lehine adil bir tazmin verilmesine hükmeder. 54. Başvuranlar manevi zarara ilişkin olarak, Cıngıllı Holding in Demirbank ın hisselerinin %74,9 una, Cıngıllıoğlu nun ise hisselerin %0.023 üne sahip olduğunu belirtmişlerdir. Olayların meydana geldiği tarihte banka, 193 yerel, 35 şube ve çalışanıyla Türkiye deki en büyük özel bankalar arasında beşinci sırada yer almaktaydı. Başvuranlar öncelikle 6 Aralık 2000 tarihinde ellerinde bulundurdukları varlıkların eski hale iadesini talep etmişlerdir. Başvuranlar alternatif olarak Hükümet e, tazminat yoluyla maddi zararlarının telafi edilmesini teklif etmişlerdir. Bu bağlamda, başvuran şirket maddi tazminat olarak avro ve ikinci başvuran ise avro talep etmiştir. 55. Başvuranlar manevi tazminat olarak müştereken toplam avro talep etmişlerdir. 56. Son olarak başvuranlar herhangi bir destekleyici belge ibraz etmeksizin masraf ve giderlere karşılık olarak avro talep etmişlerdir. 57. Hükümet, söz konusu taleplere itiraz etmiştir. Hükümet, yerel mahkeme kararlarının uygulanmasının imkânsız olduğunu ve ihlal tespit edilmesinin yeterli tazmin teşkil edeceğinin değerlendirilmesi gerektiğini ileri sürmüştür. 58. Davanın koşulları dâhilinde Mahkeme, Sözleşme nin 41. maddesinin uygulanması husususun henüz karara bağlanamayacağı kanaatindedir. Dolayısıyla Mahkeme, Devlet ve başvuranlar arasında anlaşmaya varılması ihtimaline gereken dikkati göstererek, söz konusu hususun daha sonra

21 CINGILLI HOLDİNG A.Ş VE CINGILLIOĞLU/TÜRKİYE KARAR (ESAS HAKKINDA) 19 karara bağlanması gerektiğini değerlendirmektedir (Mahkeme İçtüzüğünün 75. maddesinin 1 ve 4. fıkraları). BU GEREKÇELERLE, MAHKEME; 1. Oy birliğiyle, başvuruların kabul edilebilir olduğunu beyan etmiştir. 2. Bire karşı altı oyla, Sözleşme nin 6. maddesinin ihlal edildiğine; 3. Oy birliğiyle, Sözleşme ye Ek 1 No.lu Protokol ün 1. maddesinin ihlal edildiğine; 4. Oy birliğiyle, Sözleşme nin 41. maddesi kapsamındaki adil tazmin hususun henüz karara bağlanamayacağına ve dolayısıyla; (a) söz konusu hususun tamamının daha sonra karara bağlanmasına; (b) Hükümeti ve başvuranı, kararın Sözleşme nin 44 2 maddesi uyarınca kesinleştiği tarihten itibaren üç ay içerisinde, konu hakkındaki yazılı görüşlerini sunmaya ve özellikle, Mahkeme yi varabilecekleri herhangi bir anlaşma hakkında bilgilendirmeye davet etmeye; (c) İzlenecek usulleri saklı tutmaya ve ihtiyaç olması halinde, Daire Başkanı na izlenecek usullerin belirlenmesi konusunda yetki tanımaya hükmetmiştir. İşbu karar, İngilizce olarak tanzim edilmiş ve Mahkeme İçtüzüğü nün 77. maddesinin 2 ve 3. fıkraları uyarınca 21 Temmuz 2015 tarihinde yazılı olarak tebliğ edilmiştir. Stanley Naismith András Sajó Yazı İşleri Müdürü Başkan

22 20 CINGILLI HOLDİNG A.Ş AND CINGILLIOĞLU/TÜRKİYE - KARAR (ESAS HAKKINDA) Sözleşme nin 45 2 maddesi ve AİHM İçtüzüğünün 74 2 maddesi uyarınca, aşağıdaki ayrık görüşler işbu karara eklenmiştir: (a) Yargıç Sajó nun mutabık görüşü; (b) Yargıç Kjølbro nun kısmi muhalif görüşü. A.S. S.H.N.

23 CINGILLI HOLDİNG A.Ş AND CINGILLIOĞLU v. TURKEY - KARAR (ESAS HAKKINDA) 21 AYRIK GÖRÜŞ YARGIÇ SAJÓ NUN MUTABIK GÖRÜŞÜ Mevcut davada Danıştay İdari Davalar Genel Kurulu, Demirbank ın Tasarruf Mevduat Sigorta Fonu na devredilmesine hükmedilmesi öncesinde Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu nun bankanın mali durumu hakkında nesnel bir değerlendirme yapmış olması gerektiğine karar vermiştir. Danıştay, Demirbank ın TMSF tarafından devralınmasına ilişkin idari işlemin hukuka aykırı olduğuna hükmetmiştir. Nitekim mevcut kararda, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu nun Demirbank ı devralma kararının ülkedeki bankacılık sektörünü denetlemeye yönelik bir tedbir olarak alındığı değerlendirilmiştir. Söz konusu kararın mülkiyetten yoksun bırakma durumunu içerdiği doğrudur; ancak koşullar dâhilinde mülkiyetten mahrumiyet bankacılık sektörünün denetimine ilişkin planın kurucu bir unsuru olmuştur. Ben bu hususu farklı değerlendiriyorum. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu denetim yetkisini kötüye kullanmış ve mülkiyete el koymuştur. Bunun denetim kisvesi altında gerçekleşmiş olması önemli değildir.

24 22 CINGILLI HOLDİNG A.Ş VE CINGILLIOĞLU/TÜRKİYE - KARAR (ESAS HAKKINDA) AYRIK GÖRÜŞ YARGIÇ KJØLBRO NUN MUHALİF GÖRÜŞÜ 59. Sözleşme nin 6. maddesinin ihlal edildiği konusunda çoğunluğa katılmadığımı saygılarımla belirtirim (Bk. kararın paragrafları). 60. Herhangi bir mahkeme tarafından verilen bir kararın uygulanması Sözleşme nin 6. maddesinin amaçları doğrultusunda yargılanma nın ayrılmaz bir parçasıdır ve 6. madde idari makamlara mahkeme kararlarına riayet etme yükümlülüğü getirmektedir. İdari makamların yargı kararlarına riayet etmemesi, hatta bu hususta gecikmesi halinde dahi, bir davacının Sözleşme nin 6. maddesi uyarınca yargılamaların adli aşaması boyunca sahip olduğu güvenceler amacından yoksun kılmaktadır (Bk. Hornsby/Yunanistan, 19 Mart 1997, 40, Karar ve Hükümler Derlemeleri 1997 II). 61. Mahkeme, idari makamların bir karara riayet etmediği veya kararı uygulamadığı pek çok davada Sözleşme nin 6. maddesinin ihlal edildiğine hükmetmiştir. Örneğin, bu tür davalar borcun veya tazminatın ödenmemesi (Burdov/Rusya, no /00, 36-38, AİHM 2002-III; Timofeyev/Rusya, no /00, 40-43, 23 Ekim 2003; Metaxas/Yunanistan, no. 8415/02, 25-26, 27 Mayıs 2004; ve Simaldone/İtalya, no /03, 48-56, 31 Mart 2009); kamulaştırma kararının iptaline riayet edilmemesi (Katsaros/Yunanistan, no /99, 33-35, 6 Haziran 2002); mülkiyetin eski hale iade edilmemesi veya tazminat ödenmemesi (Jasiūnienė/Litvanya, no /98, 28-32, 6 Mart 2003, ve Sabin Popescu/Romanya, no /99, 68-76, 2 Mart 2004); binaların yıkılmaması (Kyrtatos/Yunanistan, no /98, 31-32, AİHM 2003-VI (alıntılar), ve Ruianu/Romanya, no /97, 65-73, 17 Haziran 2003); kişilerin bir binadan tahliye edilmemeleri (Prodan/Moldova, no /99, 50-56, AİHM 2004-III (alıntılar)); kamusal belgelere erişime izin verilmemesi (Kenedi/Macaristan, no /05, 35-39, 26 Mayıs 2009); endüstriyel ve diğer faaliyetlerin sonlandırılmaması (Taşkın ve Diğerleri/Türkiye, no.

25 CINGILLI HOLDİNG A.Ş AND CINGILLIOĞLU/TÜRKİYE - KARAR (ESAS HAKKINDA) 23 AYRIK GÖRÜŞ 46117/99, , AİHM 2004-X, ve Okyay ve Diğerleri/Türkiye, no /97, 72-74, AİHM 2005-VII); kişinin istihdam edilmemesi (Castren-Niniou/Yunanistan, no /02, 25-28, 9 Haziran 2005) ve evlat edinilen çocukların ebeveynlerine teslim edilmemesi (Pini ve Diğerleri/Romanya, no /01 ve 78030/01, , AİHM 2004-V (alıntılar)) ile ilgili olmuştur. 62. Durum böyleyken, Mahkeme nin içtihadı, bir karara riayet etme veya kararı uygulama yükümlülüğünün idari makamları aşırı bir külfet altına sokacak biçimde yorumlanamaz. Diğer bir ifadeyle, bir kararın uygulanmamasını haklı kılabilecek istisnai koşullar söz konusu olabilir. Dolayısıyla, bir kararın icrası uygulamada fiilen ve hukuken imkânsız olabilir (Bk. Loiseau/Fransa, no /99, 19, 28 Eylül 2004; Manoilescu ve Dobrescu/Romanya ve Rusya (k.k.), no /00, 67-82, AİHM 2005-VI; Treska/Arnavutluk ve İtalya (k.k.), no /04, AİHM 2006-XI (alıntılar); Société Cofinfo/Fransa (k.k.), no /08, 12 Ekim 2010; Sofiran ve BDA/Fransa, no /09, 50-56, 11 Temmuz 2013; ve Süzer ve Eksen Holding A.Ş./Türkiye, no. 6334/05, 123, 23 Ekim 2012). 63. Bir mahkeme kararının idari bir makamı (belirlenmiş miktarda para ödeme veya belirli adımları atma konusunda) belirli bir yükümlülük altına soktuğu hallerde, karara riayet hususu kolaylıkla değerlendirilebilmektedir. Ancak, mahkeme kararının bir idari kararı hukuka aykırı olduğu gerekçesiyle iptal ettiği hallerde, idari makamın karara riayet etmesi ve kararı uygulaması için ne yapması gerektiği bu kadar açık olmayabilir. İdari makamın bir izin, yetki veya yardım başvurusunu hukuka aykırı şekilde reddettiği hallerde, aynı makamın yerel mahkemenin tespitleri ışığında başvuruyu yeniden değerlendirmesi gerekebilir. İdari makamın hukuka aykırı olarak, bir talebi reddettiği veya bir kişiyi yükümlülük altına soktuğu hallerde, idari makam ayrıca hukuka aykırı kararın sebebiyet verdiği zarar için tazminat ödemekle yükümlü tutulabilir. İdari makam ayrıca, mahkeme

26 24 CINGILLI HOLDİNG A.Ş VE CINGILLIOĞLU/TÜRKİYE - KARAR (ESAS HAKKINDA) AYRIK GÖRÜŞ kararının ışığında gelecekteki tutumunu veya uygulamasını değiştirmek zorunda kalabilir. Dolayısıyla, idari makamların bir kararı iptal eden bir mahkeme kararına riayet etme biçimi, söz konusu kararın mahiyeti, iptalden sonraki fiili durum ve yargılamalar sırasında davacılar tarafından yapılan talepler dâhil olmak üzere davanın kendine özgü koşullarına bağlı olmaktadır. 64. Danıştay mevcut davada Demirbank ın TMSF ye devredilmesine ilişkin kararı ve sonrasında Demirbank ın HSBC bankasına satışını iptal etmiştir. Danıştay ın kararlarında devir işlemi iptal edilmiş ve satış anlaşmaları hükümsüz ilan edilmiştir; ancak söz konusu kararlar Kurum u, örneğin bankayı eski haline geri getirmek gibi belirli yükümlülükler altına sokmamıştır. Yine de, Kurum un kararlardaki tespitlere riayet etmesi gerekmekteydi. 65. İkinci başvuran, Kurum dan kararlara riayet etmesini ve Demirbank ı eski sahiplerine iade etmek suretiyle kararları uygulamasını talep etmiştir (Bk. kararın 17. paragrafı). Diğer bir ifadeyle, ikinci başvuran eski halin iadesi talebinde bulunmuştur. Ancak Kurum, Demirbank ın satıldığı HSBC bankasıyla birleşmesi ve artık bir tüzel kişi olarak mevcut olmaması nedeniyle, ikinci başvuranı kararların uygulanması talebinin imkânsız olduğu konusunda bilgilendirmiştir (Bk. kararın 18. paragrafı). İkinci başvuran zarara karşılık tazminat talep etmediği gibi, kararların uygulanmasının imkânsız olduğu iddiasını sorgulamak üzere dava da açmamıştır. 66. Davanın kendine özgü koşulları dâhilinde, Kurum Demirbank ı eski sahiplerine iade etmemekle suçlanamaz. Belirtildiği üzere, banka satılmış ve diğer bir özel bankayla birleşmiş olup, bankanın varlığı sona ermiş ve ticaret sicilinden silinmiştir. 67. Kararın 43. paragrafında belirtildiği üzere (Bk. 43. paragraf), Danıştay Demirbank ın devir işlemini ve sonradan satışını, Mahkeme ye yapılan ilgili bir başvurunun kaynağı olan ayrı yargılamalarda

27 CINGILLI HOLDİNG A.Ş AND CINGILLIOĞLU/TÜRKİYE - KARAR (ESAS HAKKINDA) 25 AYRIK GÖRÜŞ değerlendirmiştir (Bk. Reisner/Türkiye, no /09, 28, 21 Temmuz 2015). Danıştay 16 Mart 2009 tarihli kararında, Demirbank ın HSBC yle birleşmesinin ardından tüzel kişiliğini kaybetmesi sonucunda hisselerinin varlığının sona ermesi dolayısıyla kararın icra edilemeyeceğine hükmetmiştir. Diğer bir ifadeyle, yerel mahkemeler eski hale iadenin imkânsız olduğunu açıkça kabul etmiştir. 68. Hukuka aykırı -ve sonradan iptal edilen- kararların verilmesi öncesinde mevcut olan durumun yeniden tesis edilmesinin imkânsız olması, Kurum un kararlara riayet etmek zorunda olmadığı anlamına gelmemektedir. Bankanın tüm varlıkları ve taahhütleriyle birlikte fiilen ve hukuken eski haline getirilmesinin ve eski sahiplerine iadesinin imkânsız oluşu, Kurum un hukuka aykırı kararlarının sonucunda uğranılan zarara karşılık tazminat ödemekle yükümlü olabileceği anlamına gelebilir. 69. Çoğunluğun görüşüne göre, Kurum un ikinci başvuranın Danıştay kararlarının uygulanması talebine karşılık verme konusunda tamamen eylemsiz kalmış olması başvuranları etkin bir biçimde mahkemeye erişim haklarından yoksun bırakmıştır (Bk. kararın 44. paragrafı). Bu beyana katılmadığımı saygılarımla belirtirim. İkinci başvuran, Kurum dan sadece bankayı eski sahiplerine iade etmesini talep etmiştir. İkinci başvuran asla zarara karşılık tazminat talebinde bulunmamıştır. 70. Kurumun, örneğin tazminat talebinde bulunmamış olan ikinci başvurana zarara karşılık tazminat ödenmesini teklif etmek suretiyle diğer alternatif çözümleri (Bk. kararın 41. paragrafı) resen incelememekle suçlanamayacağı görüşündeyim. 71. Ayrıca dava, Mahkeme nin Türkiye de diğer bir bankanın devredilmesine ilişkin bir davada Sözleşme nin 6. maddesinin ihlal edildiğine hükmettiği (yukarıda anılan) Süzer ve Eksen Holding A.Ş., davasından ayırt edilebilir niteliktedir (Bk ). Bu kararda, yerel makamlar söz konusu bankanın devrinin iptaline ilişkin kesin kararları, sonrasında başvuranlar tarafından kararların uygulanmasına yönelik

28 26 CINGILLI HOLDİNG A.Ş VE CINGILLIOĞLU/TÜRKİYE - KARAR (ESAS HAKKINDA) AYRIK GÖRÜŞ talepleri ve aynı zamanda eski sahiplere yeni bir banka kurmak üzere gerekli yetkinin verilmesi gerektiğine hükmedildiği sonraki mahkeme kararlarını dikkate almaksızın ısrarcı bir şekilde ve tamamen eylemsiz kalmıştır (Özellikle bk. 122, 124, 127 ve 130). 72. Dolayısıyla, (idari kararlarının iptal edildiği) mahkeme kararlarının mahiyeti, hukuka aykırı kararların alınmasından önce mevcut olan durumun yeniden tesis edilmesinin imkânsız olduğu, tazminat talebinin veya eski halin iadesi dışında başka herhangi bir talebin bulunmadığı dikkate alındığında, Sözleşme nin 6. maddesinin ihlal edilmediği kanaatindeyim.