ĐKĐNCĐ DAĐRE EYÜP KAYA TÜRKĐYE DAVASI. (Başvuru no: 17582/04) STRAZBURG. 23 Eylül 2008

Transkript

1 COUNCIL OF EUROPE AV R U P A KONSEYİ AVRUPA ĐNSAN HAKLARI MAHKEMESĐ ĐKĐNCĐ DAĐRE EYÜP KAYA TÜRKĐYE DAVASI (Başvuru no: 17582/04) KARAR STRAZBURG 23 Eylül 2008 Đşbu karar AĐHS nin 44/2 maddesinde belirtilen koşullar çerçevesinde kesinleşecektir. Şekli düzeltmelere tabi olabilir. 1 T.C. Dışişleri Bakanlığı, Bu gayrıresmi özet çeviri Dışişleri Bakanlığı Avrupa Konseyi ve İnsan Hakları Genel Müdür Yardımcılığı tarafından yapılmış olup, Mahkeme yi bağlamamaktadır. Bu çeviri, davanın adının tam olarak belirtilmiş olması ve yukarıdaki telif hakkı bilgisiyle beraber olması koşulu ile Dışişleri Bakanlığı Avrupa Konseyi ve İnsan Hakları Genel Müdür Yardımcılığı na atıfta bulunmak suretiyle ticari olmayan amaçlarla alıntılanabilir.

2 USUL Türkiye Cumhuriyeti Devleti aleyhine açılan 17582/04 no lu davanın nedeni, T.C. vatandaşı Eyüp Kaya nın (başvuran), Avrupa Đnsan Hakları Mahkemesi ne, 26 Nisan 2004 tarihinde Temel Đnsan Hakları ve Özgürlüklerini güvence altına alan Avrupa Đnsan Hakları Sözleşmesi nin ( AĐHS ) 34. maddesi uyarınca yapmış olduğu başvurudur. Başvuran, Avrupa Đnsan Hakları Mahkemesi (AĐHM) önünde, Van Barosu avukatlarından M. Timur tarafından temsil edilmektedir. OLAYLAR I. DAVANIN KOŞULLARI Başvuran, 1980 doğumludur ve Van da ikamet etmektedir. Başvuran, 29 Ağustos 2000 tarihinde askere alınmıştır. Başvuran, 7 Eylül 2001 de, görme güçlüğü nedeniyle muayene olmak üzere Sivas Askeri Hastanesi ne gitmiştir. Tıbbi raporda, başvuranın sol gözünde -6,25 derece miyop, +0,25 derece hipermetrop ve -6,75 derece anizometropi olduğu kaydedilmiştir. Raporda, başvuranın çocukluktan beri sol gözünde sorun yaşadığından şikayetçi olduğu belirtilmiştir. Bunun üzerine, askerliğe uygun olmadığından dolayı, başvuran terhis edilmiştir. 17 Mart 2003 te, başvuran, maaş için Emekli Sandığı na, tazminat için Đçişleri Bakanlığı Tazminat Komisyonu na başvurmuştur. Başvuranın bu iki talebi de reddedilmiştir. Başvuran, 21 Mayıs 2003 te, muhtarlıktan fakirlik belgesi almıştır. Başvuran, 5 Haziran 2003 te, Đçişleri Bakanlığı aleyhinde Askeri Yüksek Đdare Mahkemesi ne dava açmış ve 30,000,000,000 TL lik (yaklaşık 18,000 Euro) tazminat talebinde bulunmuştur. Başvuran, askere gitmeden önce bu tür göz problemleri olmadığını iddia etmiştir. Başvuran, ayrıca, zarar veren eylemle uğranan zarar arasında illiyet bağı kurulmasını gerektirmeyen sosyal risk ilkesine atıfta bulunmuştur. Başvuran, ayrıca adli yardım talebinde bulunmuştur. 24 Temmuz 2003 te, Askeri Yüksek Đdare Mahkemesi, dava dosyasını inceledikten ve raportör hakimin görüşlerini dinledikten sonra, dayanaktan yoksun olduğu gerekçesiyle başvuranın adli yardım talebini reddetmiştir. Askeri Yüksek Đdare Mahkemesi, 25 Temmuz 2003 te, mahkeme masrafları için 476,970,000 TL (yaklaşık 292 Euro) ödemesi gerektiğini başvurana bildirmiştir. 19 Ağustos 2008 de, başvuran Van Devlet Hastanesi nde muayene olmuştur. Başvuranın sol gözünde % 37 oranında görme kaybına neden olan -8 derece miyop tespit edilmiştir. Mahkeme, 12 Kasım 2003 te, başvuranın mahkeme masraflarını ödemediği gerekçesiyle yargılamayı sonlandırmıştır. 2

3 HUKUK Bu karar, 20 Aralık 2003 tarihinde başvurana bildirilmiştir. I. AĐHS NĐN 6. MADDESĐNĐN ĐHLAL EDĐLDĐĞĐ ĐDDĐASI Başvuran, esas bakımından, yerel mahkemenin adli yardım talebini reddetmesi nedeniyle, mahkemeye erişim hakkından mahrum bırakıldığı konusunda şikayetçi olmuş ve bu şikayetini AĐHS nin 6/1 maddesine dayandırmıştır. A. Kabuledilebilirlik AĐHS nin 35/3 maddesi uyarınca bu şikayetin dayanaktan yoksun olmadığını kaydeden AĐHM, ayrıca başka açılardan bakıldığında da kabuledilemezlik unsuru bulunmadığını tespit eder. Bu nedenle şikayet kabuledilebilir niteliktedir. B. Esas Hükümet, Türkiye deki adli yardım sistemiyle ve özellikle mahkeme ücretinin hesaplanmasıyla ilgili bir açıklamada bulunmuştur. Hükümet, sözkonusu davada, başvuranın taleplerini desteklemek üzere herhangi bir kanıt sunmaması nedeniyle adli yardım talebi reddedildiği için, yerel mahkemenin başvuranın mahkeme masraflarını ödeyip ödeyemeyeceği konusunda karara varmadığını ileri sürmüştür. Hükümet, bu bağlamda, mahkeme masraflarını karşılayacak imkana sahip olmadığı iddia edilen başvuranın, avukatlık ücretini karşılayabilecek imkanı olduğunu belirtmiştir. Başvuran, şikayetin esasına ilişkin herhangi bir görüş sunmamıştır. AĐHM, AĐHS nin 6/1 maddesi tarafından güvence altına alınan mahkemeye erişim hakkıyla ilgili olarak içtihadında yer alan genel ilkelere, özellikle de mahkeme masraflarını ödeme zorunluluğuna atıfta bulunmaktadır (Kreuz / Polonya, no /95; Mehmet ve Suna Yiğit / Türkiye, no /99). AĐHM, mahkeme masrafı olarak başvuranın 476,970,000 TL ödemesi gerektiğini kaydetmektedir. Bu miktar kendi başına aşırı olmamakla beraber, AĐHM, fakirlik belgesi alan başvuranın bu miktarı ödeyecek imkanının bulunmadığını kabul etmektedir. Bu bağlamda, Hükümet in iddialarının aksine, AĐHM, başvuranın tazminat davasını takip etmek üzere bir avukat tutmasının, mahkeme masraflarını ödeyecek imkanının olduğu anlamına gelmeyeceği kanaatindedir (bkz, Mehmet ve Suna Yiğit, yukarıda kaydedilen). Ancak, davada haklılık bulunmadığı görüldüğünden, başvuranın adli yardım talebi reddedilmiştir. Davanın esasına ilişkin bu değerlendirme, başvuranın talebinden vazgeçmesine ve davasının hiçbir zaman görülmemesine neden olmuştur. AĐHM, daha önce benzer şikayetleri incelediğini ve Türkiye deki adli yardım sisteminin bireylere keyfiyetten korunmalarını sağlayacak esaslı teminatlar sunmadığı gerekçesiyle 6/1 maddesinin ihlalini saptadığını belirtmektedir (bkz, Bakan / Türkiye, no /99; Amaç ve Okkan / Türkiye, no /00 ve Mehmet Hüsni Tunç / Türkiye, no /03). 3

4 AĐHM, sözkonusu davayı incelemiş ve yukarıda bahsedilen davalardakinden farklı bir sonuca varmasını gerektirecek herhangi bir özel koşula rastlamamıştır. Sonuç olarak, AĐHM, başvuranın mahkemeye erişim hakkına orantısız bir kısıtlama getirildiği sonucuna varmıştır. Buna göre, AĐHS nin 6/1 maddesi ihlal edilmiştir. II. ĐHLAL EDĐLDĐĞĐ ĐDDĐA EDĐLEN DĐĞER AĐHS MADDELERĐ Başvuran, ayrıca, askerlik döneminde zor koşullarda çalıştırılması nedeniyle büyük oranda görme kaybına uğradığı konusunda şikayetçi olmuş ve bu şikayetini AĐHS nin 3., 4., 13. ve 14. maddelerine dayandırmıştır. Başvuran, ayrıca, sorumlu kişileri dava etmek için etkili hukuk yolları bulunmadığını ve Kürt kökenli olması nedeniyle ayrımcılığa maruz bırakıldığını ileri sürmüştür. Başvuran, bu başlıklar altında ileri sürdüğü iddiaları desteklemek üzere herhangi bir açıklama veya belge sunmamıştır. Buna göre, AĐHS nin 35. maddesinin 3. ve 4. paragrafları uyarınca dayanaktan yoksun olduğu gerekçesiyle başvurunun bu kısmının reddedilmesi gerekmektedir. III. AĐHS NĐN 41. MADDESĐNĐN UYGULANMASI AĐHS nin 41. maddesine göre: Mahkeme işbu Sözleşme ve protokollerinin ihlal edildiğine karar verirse ve ilgili Yüksek Sözleşmeci Tarafın iç hukuku bu ihlali ancak kısmen telafi edebiliyorsa, Mahkeme, gerektiği takdirde, hakkaniyete uygun bir surette, zarar gören tarafın tatminine hükmeder. A. Tazminat Başvuran, maddi ve manevi tazminat olarak, toplam 200,000 Euro talep etmiştir. Hükümet, bu miktara itiraz etmiştir. Talep edilen maddi tazminat ile tespit edilen ihlal arasında illiyet bağı bulunmadığını kaydeden AĐHM, bu talebi reddeder. AĐHM, tespit edilen ihlalin başvuranın gördüğü manevi zarar için kendi başına yeterli tatmin oluşturduğu kanaatindedir (bkz, mutatis mutandis, Ertuğrul Kılıç / Türkiye, no /02). B. Yargılama masraf ve giderleri Başvuran, ayrıca, AĐHM önünde yapmış olduğu yargılama masraf ve giderleri için toplam 55,000 Euro talep etmiştir. Hükümet, bu miktara itiraz etmiştir. Başvuranın AĐHM Đçtüzüğü nün 60. maddesinin gerektirdiği şekilde yargılama masraf ve giderlerini destekleyici herhangi bir belge sunmamış olması nedeniyle, AĐHM, bu başlık altında herhangi bir ödeme yapılmamasına karar verir. 4

5 BU GEREKÇELERE DAYANARAK AĐHM, OYBĐRLĐĞĐ ĐLE 1. AĐHS nin 6/1 maddesi uyarınca yapılan şikayetin kabuledilebilir, başvurunun geri kalan kısmının kabuledilemez olduğuna; 2. AĐHS nin 6/1 maddesinin ihlal edildiğine; 3. Tespit edilen ihlalin başvuranın gördüğü manevi zarar için kendi başına yeterli adil tatmin oluşturduğuna; 4. Adil tatmine ilişkin diğer taleplerin reddedilmesine karar vermiştir. Đşbu karar Đngilizce olarak hazırlanmış ve AĐHM Đçtüzüğü nün 77. maddesinin 2. ve 3. paragrafları gereğince 23 Eylül 2008 tarihinde yazılı olarak bildirilmiştir. 5