Dr. Nurhan Özcan. Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkez Başkanlığı, ULUSAL ZEHİR DANIŞMA MERKEZİ ANKARA

Transkript

1 Dr. Nurhan Özcan Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkez Başkanlığı, ULUSAL ZEHİR DANIŞMA MERKEZİ ANKARA

2 SAĞLIK BAKANLIĞI REFİK SAYDAM HIFZISIHHA MERKEZ BAŞKANLIĞI ZEHİR ARAŞTIRMALARI MÜDÜRLÜĞÜ Ulusal Zehir Danışma Merkezi

3 UZEM ULUSAL ZEHİR DANIŞMA MERKEZİ Hızlı sanayileşme, kentleşme ve kent nüfusundaki artış her geçen gün daha fazla sayıda kimyasal maddeye maruz kalma riskini gündeme getirmektedir. Kimyasal maddelerle zehirlenmelerin artması bu vakaların tanı, tedavi ve önlemler konusunda doğru ve hızlı bilgilenme ihtiyacını ortaya çıkarmıştır.

4 Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkez Başkanlığı bünyesinde bulunan Zehir Araştırmaları Müdürlüğü ne bağlı olarak 23 Haziran 1986 tarihinde Ulusal Zehir Danışma Merkezi kurulması çalışmaları başlamıştır. TÜRKİYE DE İlk Zehir Danışma Merkezi 23 Mart 1988 tarihinden bu yana kesintisiz 24 saat hizmet vermektedir. Türkiye de Zehir Danışma Merkezleri 1988; ANKARA, Ulusal Zehir Danışma Merkezi (UZEM) 1992; ANKARA, Hacettepe Üniversitesi, HİZBİM 1993; İZMİR, 9 Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi 1995; BURSA, Uludağ Tıp Fakültesi Türkiye de Ulusal olarak çalışan tek merkez

5 ULUSAL ZEHİR DANIŞMA MERKEZİ Kurulduğu günden itibaren görev kalitesini artırmak için devamlı olarak konusuyla ilgili gelişmeleri takip etmeye çalışmaktadır yıllarında Leonardo projesi kapsamında seçilen başlıca 11 Avrupa ülkesinin Zehir Danışma Merkezleri UZEM de görev yapan danışman doktorlar tarafından ziyaret edilerek incelenmiştir. UZEM in mevcut durumu değerlendirilerek 2006 yılında merkezin bilgisayar alt yapısı ve fiziki koşulları yenilenmiştir.

6 Ulusal Zehir Danışma Merkezinde halen 1 Sorumlu Doktor 13 Yardımcı Sağlık Personeli Vaka Karşılama Ekibi 15 Doktor Tedavi yönlendirici Danışman Doktor Ekibi olarak görev yapmaktadır. Ulusal Zehir Danışma Merkezi (UZEM) Zehirlenme vakalarında tanı ve tedaviye yönelik sağlık kurum ve kuruluşlarına rehberlik etmek, Kişisel başvuruların cevaplanması, zehirlenmelerin saptanması, değerlendirilmesi, önlenmesi, Önceliklerin belirlenerek risk analizlerinin yapılması, Ulusal ve uluslar arası kuruluşlarla işbirliği yapılması, Halkın ve sağlık personelinin eğitilmesi hedefleriyle görev yapmaktadır.

7 UZEM e olan başvuruları kolaylaştırmak için 114 nolu telefon hizmete açılmıştır. Merkezimize yapılan tüm başvurular elektronik ortamda yapılan konuşmalar ve standart vaka formları ile kayda alınmaktadır. Hizmet kalitesinin arttırılması ve standartlaşma çalışmaları devam etmektedir. Türkiye de bulunmayan antidotların temin edilerek belirli stoklarla bulundurulması ve acil durumlarda hastalara ulaştırılması merkezin yürüttüğü görevlerdendir. UZEM STANDART KAYIT FORMU

8 UZEM VAKA BAŞVURULARI 2008 yılı

9 BAŞVURAN YER 0,01% 0,24% 3,17% 0,13% 76,82% 6,12% 12,49% 0,37% 0,65% Devlet hastanesi Fakülte hastanesi Sağlık ocağı Özel sağlık kurumu 112 acil İşyeri Ev Diğer Bilinmeyen

10

11

12

13

14 UZEM ZEHİRLENME AJANLARI SINIFLAMASI Maruz kalınan ajanın esas kullanım amacına uygun olarak 10 ana gruptan oluşan UZEM Ajan Kod Sistemi geliştirilmiştir. Zehirlenme kaynağı olarak : A : İnsan sağlığı ürünleri B : Hayvan sağlığı ürünleri C : Endüstri kimyasalları D : Ev kimyasalları E : Kozmetik kimyasalları F : Tarım kimyasalları H : Abuse kimyasalları J : Gıda kaynaklı P : Bitki kaynaklı R : Hayvan kaynaklı Geliştirilen Ajan Kod Sisteminde ürünler belirli kriterlere göre alt gruplara ayrılarak kodlanır. Maruz kalınan ajanın esas kullanım amacına uygun olarak kodlanarak sınıflanması bu konuda standartlaşmayı getirmektedir. Bu şekilde veriler daha sağlıklı değerlendirilebilecektir. Kodlar oluşturulurken UZEM e yapılan başvurular dikkate alınarak uluslararası önerilen sınıflandırmalar dikkate alınmıştır. Örneğin insan sağlığı ürünlerinden ilaçlarda etki gösterilen organ esas alınarak terapötik, farmakolojik ve kimyasal yapı özellikleri esas alınarak hazırlanan ATC Kod sistemi esas alınmıştır. Yapılan bu standartlaşma çalışmaları sonucu UZEM kalite çizgisini arttırmayı hedeflemektedir.

15

16 İNSAN SAĞLIĞI ÜRÜNLERİ 2008 ( Vakaların % 69,74 ) En fazla zehirlenmeye yol açan ana gruplar:(tüm vakalar için) A. Sinir sistemi ilaçları % 39,57 B. Kas ve iskelet sistemi ilaçları % 13,56 C. Sindirim sistemi ve metabolizma ilaçları % 12,33 D. Solunum sistemi ilaçları % 9,81 E. Sistemik kullanılan antienfektifler % 7,34 Tüm ilaçlar tekil preparatlar olarak değerlendirildiğinde 1. Paracetamol % 6,78 2. Kombine ÜSYE ilaçları % 4,33 3. Amitriptiline % 4,07 4. Sertralin % 2,47 5. Flurbiprofen % 2,05 İlaç vakalarının % 1,50 nin Alkol ile birlikte alınmış olması ayrı bir dikkat çekici sonuçtur. İNSAN SAĞLIĞI ÜRÜNLERİ 2009 ( Vakaların % 70,60 ) En fazla zehirlenmeye yol açan ana gruplar:(tüm vakalar için) A. Sinir sistemi ilaçları % 39,15 B. Kas ve iskelet sistemi ilaçları % 14,33 C. Sindirim sistemi ve metabolizma ilaçları % 12,45 D. Solunum sistemi ilaçları % 11,03 E. Sistemik kullanılan antienfektifler % 7,93 Tüm ilaçlar tekil preparatlar olarak değerlendirildiğinde 1. Kombine ÜSYE ilaçları % 5,42 2. Paracetamol % 5,04 3. Psikoleptik içermeyen Paracetamol kombinasyonlar % 3,08 4. Sertralin % 2,47 5. Escitalopram % 2,08

17

18 EV KİMYASALLARI KAYNAKLI ZEHİRLENMELER 2008 (Vakaların % 7,57) En fazla zehirlenmeye yol açan gruplar: A. Ağartıcılar (GIS iritanları) % 25,80 B. Koku gidericiler (PDB ve Naftalin) % 10,99 C. Kireç ve yağ çözücüler (Yakıcı maddeler) % 9,82 D. Otomatik makine deterjanları % 5,69 E. Yüzey temizlik malzemeleri % 5,43 Ev Kimyasallarıyla olan zehirlenmelerde özellikle Ağartıcılar ve Tuvalet temizleyici ajanların birlikte kullanılması sonucu oluşan vakaların oranı dikkat çekicidir. ( % 6,24 ) ENDÜSTRİ KİMYASALLARI KAYNAKLI ZEHİRLENMELER 2008 (Vakaların % 5,49) En fazla zehirlenmeye yol açan gruplar: A. Tiner (Solventler) % 31,47 B. Petrol ürünleri (Petrol gazları hariç) % 15,37 C. Karbon monoksit (Gazlar) % 11,77 Zehirlenme grupları içersinde çeşitlilik açısından en büyük gruptur. Bu gruptaki cıva zehirlenmeleri (% 2,09) özel bir önem arz eder.

19 GIDA KAYNAKLI ZEHİRLENMELER 2008 (Vakaların % 3,32) En fazla zehirlenmeye yol açan gruplar: A. Mantar zehirlenmeleri % 43,54 B. Enfeksiyon etkenlerine bağlı % 17,74 C. Gıdalar ve katkı maddeleri % 15,40 D. İçecekler % 8,78 E. Bulaşlar % 6,66 Yabani mantar zehirlenmeleri (%38,50), Amigdalin zehirlenmeleri (% 6,08), Alkollü içecekler (%7,70), Botulismus zehirlenmeleri (% 1,94) bu grupta önem arz eden zehirlenmelerdir. ZEHİRLENMELERİN OLMADIĞI GÜNLERDE DE TEKRAR GÖRÜŞMEK DİLEĞİYLE. TEŞEKKÜRLER. Dr. Nurhan Özcan nurhanozcan1@yahoo.com tel: