BAŞBAKANLIK HİZMET ENVANTERİ YÖNETİM SİSTEMİ BAĞLAMINDA HİZMET-MEVZUAT İLİŞKİSİ

Transkript

1 GİRİŞ BAŞBAKANLIK HİZMET ENVANTERİ YÖNETİM SİSTEMİ BAĞLAMINDA HİZMET-MEVZUAT İLİŞKİSİ İdare hukukunda kamu hizmeti; devlet veya diğer kamu tüzel kişileri tarafından ya da bunların gözetim ve denetimleri altında genel ve ortak ihtiyaçları karşılamak ve tatmin etmek, kamu yararını sağlamak için icra edilen ve genele sunulan devamlı ve düzenli faaliyetler şeklinde tanımlanmıştır. Kamu hizmetleri yürütüldükleri alana göre de iki türe ayrılmaktadır: Milli kamu hizmetleri ve mahalli kamu hizmetleri. Bütün ülkede merkezden yönetim kuruluşları ile hizmet bakımından yerinden yönetim kuruluşları tarafından yürütülen kamu hizmetleri, milli kamu hizmetleridir. Buna karşılık mahalli idarelerin belli bir yörede yürüttükleri ve sadece o yöre halkının yararlanmasına sunulmuş olan hizmetler mahalli kamu hizmetleridir. TCDD nin sunduğu ulaşım hizmeti birinci türe örnek iken, İETT nin sunduğu hizmet ikinci türe girmektedir 1 Genel olarak vatandaşların ödedikleri vergi ve harçlarla finanse edilen bu hizmetler, bölünebilir nitelikte olmadığından kişiye göre fiyatlandırılamaz. Hizmet herkese eşit şartlarda ve kural olarak meccani (bedava) sunulur, ancak ihtiyari (isteğe bağlı) bazı kamu hizmetleri, belirli bir ücrete bağlanabilmektedir. 2 Son dönemde kamu hizmetlerinin sunumunda farklı bir anlayış benimsenmiş olup hizmetlerin vatandaşa daha hızlı ve etkili olarak ulaştırılması sağlanmak istenilmektedir. Bilindiği üzere kamu hizmetlerinin sunumunda ve kamu hizmetlerine erişimin sağlanmasında bilgi ve iletişim teknikleri kullanımı yaygınlaşmış, kamu hizmetlerini talep ve ulaşımında on-line bilgi hizmetleri de kullanılmaya başlanmıştır Toplum içinde bireylerin bilgi ve iletişim teknolojileri kullanımı, kendi yaşamlarını temelden etkilediği gibi bu teknolojilere dayalı ürün ve hizmetleri sunan devletin ve işletmelerin dönüşümü ile bilgi ve iletişim teknolojileri sektörünün gelişimini de yakından ilgilendirmektedir. Bu nedenle, ülkemizin bilgi toplumuna dönüşüm sürecinde vatandaşların bilgi ve iletişim teknolojilerini hızlı bir şekilde benimsemelerinin sağlanması ve bu teknolojilerin günlük yaşamın olağan bir parçası haline gelmesi büyük önem taşımaktadır. Böyle bir gelişme sonucunda vatandaşların taleplerini karşılamaya yönelik mal ve hizmet sunan diğer unsurların dönüşümü de tetiklenecek ve hızlanacaktır. 3 Bu amaçla son dönemde Hükümetçe çeşitli projeler başlatılmıştır. Bu çalışmamızda bu projelerden biri olan Kamu hizmet envanteri yönetim sisteminin doğuşu ve projenin ne durumda olduğu ve proje kapsamında ulaşılan çeşitli sonuçlar ortaya konmaya çalışılacaktır. 1 İşten, İ. (2009), Kamu Hizmeti Kavramı ve Unsurları, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Dergisi, Ankara, Ertuğrul KARATOPRAK Kamu Hizmetlerinin Sunumunda Benimsenen Yeni Yöntemler ve Uygulamaların Kontrolü, Maliye Dergisi, Sayı 159, Temmuz-Aralık Bilgi Toplumu Stratejisi ( ), Devlet Planlama Teşkilatı, Ankara 2006.

2 1. KAMU HİZMET ENVANTERİ YÖNETİM SİSTEMİ PROJESİNİN DOĞUŞU Kamu hizmetlerine erişimin kolaylaştırılması açısından son dönemde bir takım çalışmalar yürütülmektedir. Projenin doğuşu; vatandaşların bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanımlarını yaygınlaştırabilmek ve kamu hizmetlerine erişimi kolaylaştırabilmek için, Kalkınma Bakanlığınca bir dizi çalışmalar yapılmaya başlanmıştır. Kalkınma Bakanlığınca hazırlanan ve 28/07/2006 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Bilgi Toplumu Stratejisi Eylem Planı ( ) bunların ilkidir. Başbakanlık İdareyi Geliştirme Başkanlığı nın sorumlu kuruluş olarak belirlendiği Hizmet dönüşümü başlıklı 29 numaralı eylemde; Merkezi ve yerel kamu kurumları tarafından sunulan tüm hizmetleri içeren bir envanterin oluşturulacağı ve bu envanterde yer alan bilgiler bazında elektronik kanallar üzerinden sunulan hizmet yüzdesi göstergesi hesaplanacağı, Hizmet önceliklendirilmesi sırasında bu envanterde yer alan bilgilerin esas alınacağı ilkeleri benimsenmiştir. Bu eylemin bir sonucu olarak da son dönemde ülkemizde değişik bir anlayışla kamu hizmetlerinin sunumu hedeflenmiş olup, kamu hizmetlerinin hızlı, kaliteli, basitleştirilmiş ve düşük maliyetli bir şekilde yerine getirilmesini temin etmek üzere, 3056 sayılı Başbakanlık Teşkilatı Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun un 2 ila 33 üncü maddelerine dayanılarak hazırlanan ve 31/07/2009 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Kamu Hizmetlerinin Sunumunda Uyulacak Usul ve Esaslara İlişkin Yönetmelik yürürlüğe girmiştir. Bu Yönetmelik in temel amacı kamu hizmetlerinin hızlı, kaliteli, basitleştirilmiş ve düşük maliyetli bir şekilde yerine getirilmesini temin etmektir. Bu kapsamda aşağıda belirlenen düzenlemeler yapılmıştır. Bunlar; - Kamu hizmetlerinin ilk kademede ve vatandaşa en yakın yerde sunulması ve sonuçlandırılması amaçlanmış, başvuru mercii ile karar ya da onay mercii arasında birden fazla kademe oluşturulmaması gerektiği belirtilmiştir. Gerekmesi halinde idareler tarafından ihtiyaç duyulan yerlerde geçici veya sürekli hizmet bürolarının açılabilmesine de olanak tanınmıştır. Ayrıca idarelerce sunulan kamu hizmetlerine ilişkin olarak hizmetlerin her birini yerine getirecek birim ve görevlilerin tespit edileceği de hükme bağlanmıştır. - Kamu hizmetlerinin elektronik ortamda sunulmak suretiyle hızlı ve etkili olarak vatandaşlara ulaştırılması hedeflenmiştir. Bu kapsamda kamu hizmetlerine yönelik başvuruların elektronik ortamda yapılması ve sürecin başvuru sahibince izlenebilmesi ve sonucun ilgilisine elektronik ortamda iletilmesi temin edilmeye çalışılmıştır. - Vatandaşın bilgilendirilmesine yönelik olarak da düzenleme yapılmış olup, bu kapsamda kanunî sınırlamalar saklı kalmak kaydıyla idare, sunduğu hizmetlere

3 ilişkin bilgileri ve mevzuatı, basılı ya da elektronik ortamda duyuracağı ve İdarelerce, sunulan kamu hizmetlerine ilişkin envanterleri Yönetmelik te belirtilen Ek-1 e uygun olarak oluşturarak kurumsal internet sayfasında ve e-devlet Kapısında en güncel şekli ile yayınlamaları usulü benimsenmiştir. Böylelikle sunulan kamu hizmetlerine erişimin nasıl yapılacağı konusunda ve kamuya duyurulmasında bir standardizasyon sağlanmaya çalışılmıştır. - Hizmet standartları oluşturmaya yönelik olarak idarelerce, Yönetmelik te belirtilen Ek-2 de yer alan örneğe göre hizmet standartlarını oluşturulacağı düzenlemesi yapılmıştır. Yönetmelik in 2 nolu ekine göre hizmetin ne olduğu ve başvuruda istenilen belgelerin neler olduğu, hizmetin ne kadar sürede tamamlanacağı ve şikâyet mercilerine ilişkin bilgiler yer almaktadır. Buna uygun olarak hazırlanan tabloların, hizmeti doğrudan sunan birimlerce vatandaşların kolayca görebileceği panolarda, kurumsal internet sayfalarında ve e-devlet Kapısında duyurulacağına ilişkin düzenlemeler de yapılmıştır. Yukarda belirtilen Yönetmelik hükümlerinin gereği olarak 2008 yılında Başbakanlık İdareyi Geliştirme Başkanlığınca tüm kamu kurumlarından sundukları kamu hizmetlerine ilişkin olarak Yönetmelik Ek-1 de belirtilen tablonun doldurulması istenilmiştir. Kamu kurumlarınca bu tablolar Excel formatında düzenlenilerek Başbakanlık İdareyi Geliştirme Başkanlığına gönderilmiştir yılında yürütülen hizmet envanteri çalışmaları kapsamında yaklaşık hizmet kaydı toplanmış, toplanan bu kayıtlar İdareyi Geliştirme Başkanlığı tarafından; Bürokrasinin Azaltılması ve İşlemlerin Sadeleştirilmesi Projesi, Kamuda Yetki Devri Projesi, Hizmet Standartları Projesi, Kamu Memnuniyet Anketi Projesi kapsamında kullanılmıştır. Projenin 2006 dan başlamak üzere 2010 yılına kadar gelen süre zarfında elektronik olarak takibinin sadece excel ortamında yapıldığı ve bazı çalışmalarda buradan elde edilen verilerin kullandığı görülmüştür. Ancak projenin daha sistematik izlenmesi ve etkin bir şekilde yürütülmesi için şart olan bir veri tabanına kavuşturulması 2010 yılında sağlanmıştır. Kurumların envanter tablolarında standardın sağlanması, hizmetler arasındaki karşılıklı etkileşimin belirlenmesi ve tüm tabloların tek bir merkezde toplanması amacıyla Hizmet Envanteri Veri Tabanı Uygulaması geliştirmiş ve söz konusu veri tabanı 2010 yılı itibariyle Kamu kurumlarının kullanımına açılmıştır. 4 Bu proje sonucunda Başbakanlıkça İdarelerce sunulan kamu hizmetlerine ilişkin veriler adresiyle kamuoyunun bilgisine açılmıştır. Bu sayfada hizmetlere ilişkin yer alan temel bilgiler şu başlıklar halinde sıralanabilir: 4 Karagöz U, Kamu Sektöründe Yeni Bir İnovasyon Girişimi, Türk İdare Dergisi / Sayı 476

4 Hizmetten Sorumlu Birim, Hizmetin Adı, Hizmetin Tanımı, Standart Dosya Planı Kodu, Hizmetin Sunumu Başvurulu/Resen/ Hem Başvurulu-Hem Resen mi başlıyor, Hizmet Sürekli mi, belirli dönemler halinde mi yapılıyor, Başvuru gerekiyor ise Başvurular nasıl kabul ediliyor ve kimler Başvuru yapıyor, Hizmetin sonucundan kimler yararlanıyor, Hizmeti yürütülmesinde kullanılan Mevzuat yer alan açık hükümler neler, Başvuruda istenen belgeler, İç/dış Yazışmalar amaçları ve yazışma yapılan birimler nereler, Geçen yıl işlem sayısı, Mevzuat gereği tamamlanma süresi, Minimum tamamlanma süresi, Maksimum gereği tamamlanma süresi, Hizmet sonucu üretilen Belgeler, İç/dış Yazışma ve Üretilen belgeleri düzenleyen veya paraflayan unvanlar. 2. PROJENİN BUGÜNKÜ DURUMU VE ULAŞILAN SONUÇLAR Projenin başlamasından bu yana kamu idarelerince sunulan kamu hizmetlerine ilişkin veriler sisteme girilmeye devam edilmektedir. Bu kapsamda şimdiye kadar kamu idarelerince verilen hizmetlerin %77,9 u vatandaşın bilgisine açılmıştır. Başbakanlık İdareyi Geliştirme Başkanlığınca kurumlarca elektronik ortama aktarılan bu veriler mevzuat açısından da incelenmiş olup, yapılan değerlendirmede; - Kamu kurumlarınca sağlanan hizmetlere ilişkin olarak, mevzuatlarda direkt olarak belirtilmemesine rağmen, yaklaşık %31 oranındaki kamu hizmeti başvurularının İdarelerce teamülen kabul edildiği, - Kamu kurumlarınca başvurularda istenilen belgelerin, mevzuatta açık olarak belirtilmemesine rağmen, yaklaşık %42 oranındaki kısmının teamülen istenildiği, - Hizmet sunumu sırasında yapılan yazışmaların, mevzuatta açık olarak belirtilmemesine rağmen, yaklaşık %67 oranındaki kısmının teamülen yapıldığı, görülmüştür. Kamu hizmetlerinde etkinlik, şeffaflık ve hızlılığın sağlanması açısından mevzuatta açıkça belirtilmeyen hususların kamu idarelerince teamülen yapılıyor veya isteniyor olmasının önüne geçilmesi bir zorunluluk olarak karşımıza çıkmaktadır. Şu an itibariyle kurumlara yapılan kişisel başvurular izlenebiliyor olmasa da proje kapsamında daha sonra vatandaşlar tarafından yapılan kişisel hizmet başvurularına ilişkin olarak talepler, bu talebe ilişkin süreçler ve sonuçlarının da bu sayfada yayımlanması uzak bir ihtimal değildir.

5 SONUÇ Kamu hizmetlerinin sunumunun iyileştirilmesi ve bu hizmetlerin elektronik sunulma yüzdelerinin artırılması için çeşitli kurum ve kuruluşlarca yapılan çalışmaların arttığı kamu sektöründe tüm kurumları kapsayan, bütüncül ve ulusal düzeyde yürütülecek bir sisteme duyulan ihtiyaç aşikârdır. İşte bunu sağlamak ve ilişkisel veri tabanı mantığı ile çalışacak projeleri bir arada yürütmek için Başbakanlık İdareyi Geliştirme Başkanlığınca Elektronik kamu Bilgi Yönetim Sistemi (KAYSİS) geliştirilmiş ve bu sistem altında 9 proje başlatılmıştır. Hizmet Envanteri Yönetim Sistemi Projesi, bu projelerden biri olup, Merkezi ve yerel yönetim kuruluşları tarafından, vatandaşlara, özel sektöre ve diğer kurumlara sunulan kamu hizmetleri ile diğer faaliyetlerin tespit edilerek tanımlandığı dinamik bir sistemdir. Söz konusu proje tamamlandığında sadece Devletin hizmet envanteri çıkarılmakla kalmayacak, hizmetlerin tanımlanmasında kayıtlı bilgiler yardımı ile bu hizmetlerin sunumunun başlangıcından sonlandırılmasına kadarki her aşaması teker teker ele alınacaktır. Özellikle hizmetlerin sunumuna dayanak teşkil eden mevzuatların belirlenerek, HEYS in kamu kurumlarında bir rehber olarak kullanılması ve kurumlarda hizmet sunumunda oluşan teamüllerin ortadan kaldırılarak yerini nokta atışı mevzuat hükümlerine bırakmasında HEYS temel kaynak olacaktır.