2, :25 '4 2,43 2,44 TL

Transkript

1 Rapor 1 TCMB Başkanı Başçı'nın anons ettiği 4 Şubat'taki 'takvim dışı' PPK toplantısının akıbeti karıştı. İktidar kanadı TCMB'yi 'gereksiz ölçüde ürkek' olmakla eleştirirken, piyasa profesyonelleri ise 4 Şubat'ın atlanmasını olumlu karşılıyor. Euro Bölgesi ile ABD'de açıklanacak makro veriler ise, euro-dolar paritesinin yönünü etkilemeyi sürdürecek. ECB ise 5 Mart'a kadar yeni bir karar almayacak. Geçtiğimiz haftanın ilk günü, 26 Ocak pazartesi günü, Yunanistan seçimlerini Syriza Partisi'nin kazandığının anlaşılması sonrası, puan ile son 10 yılın en yüksek değerini test etmiş olan Dolar Endeksi, salı gününden itibaren piyasaların mevcut ekonomik ve politik gelişmelere tepkisini normalleştirmesiyle birlikte, geçen haftayı puandan kapattı. Dolar Endeksi yeni haftaya puandan başlamış gözüküyor. Dolar Endeksi 30 Ocak Cuma günü en yüksek değer olarak puanı test etmiş olmasına rağmen, önde gelen ekonomilerin para birimlerinin ABD Doları karşısındaki değer kaybı sert oldu. Brezilya Reali yüzde -2.74, Ruble -1.61, Kolombiya Pezosu -1.39, Meksika Pezosu , Endonezya Rupisi -0.71, Türk Lirası -0.64, Güney Afrika Rantı oranında bir günde değer kaybetti. Hindistan Rupisi ise değerini korudu. 30 Ocak Cuma günü açıklanan ABD'nin 4. Çeyrek büyüme 'ilk tahmin' verisi, 3. çeyrekteki yüzde 5 büyüme sonrası, 4. çeyrekte Amerikan ekonomisinin yüzde 2,6 büyüdüğüne işaret etti ki, piyasa tahmini yüzde 3 civarındaydı. Özel sektör yatırım harcamaları ile kamu harcamalarındaki kısmi yavaşlamaya bağlı olarak açıklanan yüzde 2,6'lık GSYH reel büyüme verisine karşın, ABD hane halkının tüketim harcamaları, yüzde 4,3 ile, beklentilerin üzerinde arttı. Ama, piyasanın önde gelen para birimlerinin dolar karşısındaki değer kaybının gerekçesi olarak gördükleri esas konu başlığı, Rusya Merkez Bankası'nın faiz indirimi oldu. Ruble'nin dolar karşısında Ruble aralığında kendini dengelemeye çalıştığı, ancak Ruble aralığında dalgalandığı bir ortamda, Rusya Merkez Bankası Başkanı, 10 gün önce, enflasyonun son 5 yılın en yüksek değerine çıktığı bir ortamda, faiz indirimi ihtimali olmadığı yönündeki açıklamalarının üzerine, küresel finans sistemi uzmanları, artık merkez bankası yetkilileri yerine, Devlet Başkanı Putin'in danışmanlarının para politikası ile ilgili söylediklerine daha fazla kulak verilmesi gerektiği yönünde yorumda bulundular. Bir hafta kadar önce, Putin'in en etkili ekonomi danışmanları, sendeleyen ekonominin faiz indirimi ile desteklenmesi gerektiğini belirterek, MB başkanının tam tersi yönde bir mesaj vermişlerdi.

2 Rus Merkez Bankası'nın 30 Ocak Cuma günü faizleri 11 yılın en yüksek seviyesinden düşürdüğünü açıklayarak piyasa profesyonellerini şok etmesi, danışman Andrey Belousov'un sözleri ile birleşince, Kremlin'in merkez bankası politikaları üzerinde daha fazla baskı oluşturduğu yönündeki söylentileri güçlendirdi. Faizin yüzde 17'den 15'e indirilmesi, rublede Ukrayna gerginliğinden beri süregelen ve dolar karşısında yüzde 50'lik kayba neden olan satış dalgasını sürdürdü ve kuru yüzde 4 aşağı çekti. Dolar-ruble paritesi, 23 Ocak Cuma günü ruble düzeyindeyken, 30 Ocak Cuma günü rubleyi görüp, haftayı rubleden kapattı. Ruble yeni haftaya dolar karşısında dolar düzeyinden başlıyor. Biz de benzer bir tartışmadan nasibimizi almaktayız. Rusya merkez bankasının 'siyasi baskı' algısına sebep olan sürpriz faiz indirimi sonrasında, 27 Ocak Salı günü gerçekleşen TCMB 'Enflasyon Raporu' toplantısında Başkan Erdem Başçı'nın '4 Şubat'ta takvim dışı Para Politikası Kurulu toplantısı yapabiliriz' açıklamaları sonrası, olası faiz indirimi kararına bağlı olarak 2,36-2,42 TL bandında hareket etmekte olan dolar-tl kuru, 2,45 TL'ye doğru hareketlenince, 30 Ocak Cuma günü saat 16:25 gibi, TCMB'den bu defa da '4 Şubat'ta takvim dışı PPK toplantısı yapılmayabilir' anlamına gelebilecek yeni bir açıklama geldi. Bu açıklama ile, dolar-tl kuru 2,43 TL'nin altına doğru gevşese de, önce Cumhurbaşkanı Erdoğan, ardından Ekonomi Bakanı Zeybekçi ve hafta sonu TİM Başkanı Büyükekşi'nin 'TCMB mutlaka ve gecikmeden faiz indirmeli' açıklamaları sonrasında, yeniden 2,44 TL düzeyinin de üstüne çıktı. TL dolar karşısında yeni haftaya 2,44 TL'nin hemen üzerinden başlıyor gözüküyor ve 3 Şubat salı günü açıklanacak olan aylık ve yıllık enflasyon verisi sonrasında, gözler TCMB'nin aynı gün '4 Şubat' toplantısı için bir açıklamada bulunup bulunmayacağı noktasında yoğunlaşacak. Başkan Başçı'nın 27 Ocak'ta açıkladığı '4 Şubat takvim dışı PPK toplantısı' anonsu, bizde de 'siyasi baskı' tartışmalarını alevlendirmiş durumda. Başkan Başçı, 27 Ocak'taki Enflasyon Raporu toplantısında,tcmb ekonomistleri ve araştırma ekiplerinin, şu ana kadar elde ettikleri bilgilerin ışığında bitirdiğimiz cak ayı aylık enflasyon oranı ile ilgili hayli müspet, hayli olumlu bir beklenti içerisinde olduklarını vurguladı. Bununla birlikte, Türkiye'nin fiyat endekslerinin hesaplanmasında ana kurumun Türkiye İstatistik Kurumu olduğunu ve bu nedenle, 3 Şubat Salı günü açıklanacak fiyat endeksi verileri çerçevesinde, enflasyondaki baz etkisinin, düzeltmenin beklenenin üzerinde gerçekleşmesi halinde, faiz kararı için 24 Şubat'taki toplantıyı beklemelerinin şart olmadığını, kendisinin TCMB Başkanı olarak, Para Politikası Kurulu'nu toplantıya çağırmaya yetkisi olduğunu hatırlattı.

3 Aralık ayını hatırlatmamız gerekir ise, bir ayda 0,98 puan yıllıklandırılmış manşet enflasyonun düzeltme yaptığına şahit olduk ve yılı yüzde 8.7 bitirmesi beklenen TÜFE enflasyonu, 2014 sonunu yüzde 8,17 ile getirdi. Bu durumda, 2014 yılının ocak ayı enflasyonun hem kur sıçraması, hem de yüksek seyreden tarım ile gıda fiyatları nedeniyle sadece tek bir ayda yüzde 1,98 olduğunu dikkate alırsak, 2015 yılı ocak ayı enflasyonunun aylık 0,7 ile 0,8 arası gelmesi halinde, yıllıklandırılmış manşet enflasyon yüzde 6,9'a gerilemiş olacak. Kabaca, yıllık enflasyon ocak ayında 1,25 puan gerileyebilir. Söz konusu enflasyon tahmini ve Başkan Başçı'nın açıklamaları doğrultusunda, piyasa profesyonelleri, geçen hafta ortası, 4 Şubat'ta yapılması muhtemel PPK toplantısından en az bir 0,50 puan daha indirim beklediklerini vurgulamaya başlamışlardı. Kimi siyaset ve reel sektör çevresi, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın, Danimarka Merkez Bankası önceki hafta iki kere faiz indirmiş iken (ki geçen hafta bir kez daha indirdi), Kanada Merkez Bankası tarihinde ilk kez faizi yüzde 1'in altına indirmiş iken, Hindistan Merkez Bankası faiz indirmiş iken, aynı ölçüde proaktif davranmamasının, hem Türk ekonomisinin dinamikleri, hem de değerlenmesi nedeniyle ihracatın sıkışması adına Türkiye'yi zorlayacağını düşünüyorlar. Bu nedenle, 4 Şubat'ın piyasa profesyonellerince gereksiz bulunması, eleştirilmesine de, bu kesim tepki göstermekte. Başkan Başçı da esasen; "28 Ocak 2014 nasıl ki olağan üstü hallerde yapılan bir toplantı idiyse, 4 Şubat ta öyledir. Sürekli yapılacağı anlamına gelmez" diyerek bu tartışmanın önünü almak istedi. Ama, Rusya MB'nın sürpriz indirimi, bizi de benzer bir tartışmanın içerisine soktu. TCMB üst yönetiminin analizi, döviz kurlarındaki aşırı oynaklık ve özellikle 0.50 dolar+0.50 eurodan oluşan sepet kurun 2,60 TL üzerini zorlamasının, özellikle ithalat kanalı üzerinden, ekonomiye enflasyon olarak dönmesi riski. Bu nedenle, döviz kurlarına istikrar kazandırılmasını, TCMB üst yönetimi 2015 yılında yıllık enflasyonun yüzde 5,5'e yaklaştırılması açısından önemli bir adım olarak görüyor. Geçen yıl, 27 Ocak 2014'de, sepet kur 2,72 TL ile rekor bir düzeye ulaşmış; ardından, 28 Ocak 2014 günü TCMB olağanüstü PPK toplantısı yapıp, politika faizini 5.5 puan arttırmıştı. TCMB üst yönetimi, daha 22 Ocak'ta 2,48 TL'ye kadar gerilemiş olan sepet kurun, önce 27 Ocak günü 2,53 TL'yi, 30 Ocak günü ise 2,60 TL düzeyini test etmesi ile, aynı 30 Ocak Cuma günü saat 16:25'de '4 Şubat'ta takvim dışı PPK toplantısını yapacak uygun piyasa ortamı şu an için kalmamıştır' anlamına gelebilecek açıklama yapmak durumunda kaldı. TCMB'nin para politikası faiz oranlarını daha seri ve daha yüksek oranlarla indirmesi gerektiğini savunan kesim, bu yöndeki adımlarla büyümenin ve reel sektörün destekleneceği, kredi maliyetlerinin azalacağı, istihdamın bu yolla destekleneceği, iç talebin göreceli olarak hareketlenmesi ile, piyasadaki moralin artacağını savunuyorlar. TCMB'nin faiz indirimi konusunda atacağı adımlar

4 ile, döviz kurlarının yeniden fiyatlanacağı aşikar. Dolayısı ile, faiz indirimini savunan kesim, döviz kurlarının yukarıda şekillenmesini bir risk olarak öngörmüyor. İşin ilginç yanı, TCMB'nin faiz indirmemesi gerektiğini savunan hiç bir piyasa profesyoneli yok. Bununla birlikte, bu cephede temel eleştiri '4 Şubat' açıklamasında yoğunlaşıyor. Yani, finans sektörü profesyonellerinin büyük bir kısmı, '4 Şubat' açıklanacağına, 3 Şubat'ta enflasyondaki aşağı yöndeki sert düzeltme sonrası, TCMB 3 Şubat akşamı, ertesi gün için böyle bir toplantı yapılacağını açıklasa idi, daha iyi olurdu, görüşünü dillendirdiler. Bir başka ilginç nokta, TCMB'nin seri faiz indirimi gerçekleştirmesi gerektiğini savunan kesim, finans piyasası profesyonellerinin Merkez Bankası'nın faiz indirebileceği görüşüne katılmadığını düşünüyor, gözüküyorlar. Oysa, piyasa profesyonelleri, PPK'nın ocak ayı toplantısında 0,50 yerine, 0,75 puan faiz indirimi beklediklerini; 0.50 puan indirime şaşırdıklarını; bununla birlikte, 24 Şubat ve 17 Mart toplantılarında yapılacak arka arkaya 0.75 puanlık indirimler ile, 17 Mart dahil, en az 2 puanlık bir faiz indirimini kendilerinin desteklediklerini belirtmekteler. Bu nedenle, ' TCMB 4 Şubat' yerine, 24 Şubat'taki takvimlendirilmiş toplantıda 1 puan da indirebilirdi' diyen bir hayli ekonomist var. TCMB'nin en aciliyetle faiz indirmesi gerektiğini savunan kesim ile, daha temkinli olarak faiz indirmesi gerektiğini savunan kesim arasındaki öne çıkan en kritik görüş ayrılığı ise, döviz kurlarının düzeyi. Yukarıda da belirtmiştim; seri faiz indirimi talep eden kesim, bu nedenle döviz kurlarının yükselmesinden endişe duymadığını ifade ediyor. Buna karşılık, daha temkinli bir tempo ile faizlerin inmesini savunan kesim ise, Türk ekonomisinin makro dengelerinin döviz kurlarının düzeyine hassas olduğunu ve döviz kurlarının aşırı oynak olması ve/veya yükselmesinin ciddi risk oluşturacağı görüşündeler. Türkiye'nin cari açık sorunu var iken, özel sektör ve kamunun önümüzdeki 1 yıl içerisinde ödenecek dış borç toplamının, Türkiye'nin döviz rezervlerinden büyük olduğu bilinirken, Türkiye'de döviz piyasalarının yeterince derin olmadığı aşikar iken, yani Türkiye'nin döviz ihtiyaçları açısından 'eli belliyken', döviz kurlarının çok hızlı yükselmesinin, reel sektörün dış borç yükünün, ithalat ödeme yükünün artması açısından ve ekonomideki kırılganlık algısı açısından sıkıntıya sebep olacağını savunuyorlar. TCMB üst yönetimi, dünyanın önde gelen ülkelerinin para birimlerinin tümünün ABD doları karşısındaki değer kayıplarını analiz edip, döviz kurlarını sakinleştirmeyi, kurdaki istikrarın bozulmamasını tercih etmiş gözüküyor. 3 Şubat'ta enflasyon verisi açıklandıktan sonra, TCMB'nin '4 Şubat ' için bir anons yapıp yapmadığını birlikte takip edeceğiz. Bununla birlikte, '4 Şubat' toplantısı yapılmaz ise, bu durumu 'küresel finans lobisinin gözdağına boğun eğmek' olarak gören

5 Siyaset Erki ve kimi köşe yazarlarının eleştirileri doruk noktasına çıkacaktır. Başkan Başçı'nın istifa etmesi halinde ise, yeni bir piyasa çalkantısı ile karşı karşıya kalabiliriz. ABD Merkez Bankası (FED), düşen işsizlik oranının enflasyonu destekler görünmesine rağmen faiz oranlarını artırmada aceleci bir tutum sergilemeyeceğini belirtti. FED in faiz oranlarında değişik yapmama kararını sürdürmesi, gerçek ile teorinin uyuşmadığı bir zamanda merkez bankasının gerçekliği kabul etmeye yöneldiğini gösteriyor. Teori işsizlik oranının düşmesi ve işverenin çalışanları çekebilmek için daha yüksek ödeme yapmak zorunda olması ile enflasyonun şimdiye kadar ivme kazanması gerektiğini belirtiyor. Ancak, bu gerçekleşmiyor. Federal Açık Piyasa Komitesi (FOMC) 28 Ocak çarşamba günü, para politika faiz oranlarının değişmemesi yönünde aldığı karar sonrası yaptığı açıklamada, Enflasyon, Komite nin uzun vadeli hedefinin daha da altına geriledi. Bu durum genel olarak enerji fiyatlarındaki düşüşleri yansıtıyor. Piyasa bazlı enflasyon dengelemesinin göstergeleri geçtiğimiz aylarda önemli düşüşler gösterdi. Anket bazlı uzun vadeli enflasyon beklentilerinin göstergeleri stabil seyrini korudu ifadelerini kullandı. Söz konusu açıklama FED in faiz artırımları ile ilgili sabırlı olmayı karşılayabileceğini gösteriyor. FED Başkanı Janet Yellen in söylemeyi sevdiği gibi; faiz artışları verilere bağlı olacak. Bu, ekonomik teorinin hiçbir rol oynamadığı anlamına gelmiyor. Aralık ayında FOMC un son toplantısın ardından yapılan bir basın toplantısında Yellen, Teori önemlidir ve tarihsel kanıt ile uyum gösteren teoriler masa etrafındaki pek çok insanın düşünme şeklini yönetecek bir unsur haline gelecektir değerlendirmelerinde bulundu. Teori ve tarihsel gelenek, yakın zamanda ücret baskılarının enflasyonu yukarı itmeye başlayacağına işaret ediyor. Ancak Yellen in Aralık ayında söylediği gibi asıl önemli olan FOMC ta oy kullananların gözlemledikleri olacak. Yellen konu ile ilgili şöyle konuşmuştu: Bence tarihsel olarak gördüğümüz, ekonominin güçlenmesi ile durağanlığın gerilemesi ve böylece enflasyonun zaman içinde kademeli olarak yükselmesidir. Sadece kendi adıma konuştuğumu söyleyerek, ben bu yönde güvenimi güçlendirecek kanıtlara bakacağım. St. Louis Fed Başkanı James Bullard, ABD ekonomisinin küresel büyümeye öncülük ettiği ve işsizliğin azaldığı bir dönemde, yatırımcıların yıl ortasında geleceği tahmin edilen faiz artışının erteleneceği yönünde bir beklentiye girmelerinin yanlış olduğunu ifade etti. Bullard 31 Ocak Cumatesi New York'ta verdiği bir röportajda "Piyasa FED'in atacağı adımlar konusunda merkez bankasının kendisinden daha güvercin bir bakış açısına sahip. Piyasalar FED'in

6 faiz tahminlerini dikkate almalı ve Haziran veya Temmuz'da faiz artışı beklemek makul bir durum" diye konuştu. İşsizliğin üçüncü çeyreğe kadar yüzde 5'in altına inebileceğini söyleyen Bullard, politika yapıcılar ve özel ekonomistlerin işsizlik tahminlerinde ciddi şekilde kötümser olduklarını da sözlerine ekledi. İşsizlik oranı, en son Şubat 2008'de yüzde 5'in altındaydı. FED Açık Piyasa Komitesi (FOMC) Ocak toplantısında faiz artışı konusundaki sabırlı duruşunun süreceğini belirtti. Başkan Janet Yellen bu ibarenin en az iki toplantı daha faizlerin artırılmayacağı anlamına geldiğini söyledi. Fed büyümeyi sağlam olarak nitelerken, enflasyonun kısa vadede daha da azalabileceği tahmininde bulundu. Bullard ise, 'sabırlı' ifadesinin önümüzdeki iki toplantıdan birinde kaldırılabileceğini ifade ediyor ve bunun yıl ortasında faiz artışı tartışmalarını başlatacağı görüşünü dile getiriyor. Bununla birlikte, Bullard'ın bu yıl FOMC'de oy hakkı bulunmuyor Bu hafta, Avrupa cephesinde ekonomik aktiviteyi gösteren makro veriler ile, ABD cephesinde hem ABD hane halkının genel durumunu gösteren verileri, hem de parite üzerinde etkili olduğuna şahit olduğumuz ocak ayı tarım dışı istihdam ve işsizlik verilerini göreceğiz. 6 Şubat'taki ABD istihdam verisine kadar, bazı FED yetkililerinin açıklamaları da dikkatle takip edilecek. Türkiye'nin ocak ayı enflasyon verileri haftanın en önemli verisi. İstanbul Ticaret Odası'nın açıkladığı ocak ayı enflasyon verisi yüzde 0,36 çıktı. İstanbul TÜFE enflasyonu anlamına gelen bu veri, 2014 yılında yüzde 0,33 imiş. Demek ki, yüzde 1,98'lik sıçrama başka şehirlerden kaynaklanmış TÜİK cephesinde. Bu arada, İstanbul'un maliyet enflasyonu anlamına gelen İTO TEFE artış oranı ise, geçen yıl yüzde 2,87 artmış iken, bu yılın ocak ayında sadece yüzde 0.79 artmış. Petrol fiyatlarındaki gerilemenin etkisi görülmeye başlanmış. Bu arada, TİM'in her ayın ilk günü yapılmasına alıştığımız, bir önceki aya ait ihracat verisini açıklama toplantısı 1 Şubat pazar günü yapılmadı. TİM'in sitesinde toplantı tarihi de görülmüyor. İsviçre Merkez Bankası (SNB) Başkan Yardımcısı Jean-Pierre Danthine TagesAnzeiger gazetesine verdiği röportajda, SNB nin FX piyasalarına müdahale seçeneğini göz ardı etmediği ve hala hazırlıklı olduğu açıklamasında bulundu. Danthine, Franka euro karşısında uygulanan minimum kur politikası sürdürülseydi, Avrupa Merkez Bankası nın (AMB) gerçekleştireceği parasal genişlemeye (QE) dayanamazdı. EQ, bilinçli bir şekilde euroyu zayıflatmak için uygulanan bir politikadır. Minimum kur oranı sürdürülemezdi dedi. Danthine ayrıca AMB tarafından yapılan tahvil alımlarının büyük bir risk olarak görüldüğünü sözlerine ekledi. Döviz (FX) piyasasının halen istikrarlaşmadığını belirten Danthine, SNB FX piyasalarına müdahaleye hala hazırlıklı ifadesini kullandı. Danthine, Yunanistan seçiminin ardından FX piyasalarının denge bulması biraz zaman alacak şeklinde konuştu.

7 Rapor 2 "Küresel Kur Savaşı" yeniden manşetlere taşınıyor. İstanbul'da 9-10 Şubat'ta gerçekleşecek G-20 maliye bakanları ve merkez bankası başkanları toplantısı dikkatle takip edilmeli. Kısa pozisyonlardaki artış, hedge fonlarının petrol fiyatlarındaki yüzde 14 lük yükseliş ve toparlanmanın görüldüğü iki haftalık rallinin süreceğine yönelik şüpheleri olduğunu gösteriyor. Türkiye için sanayi üretim verisi ise, 2014 yılı büyüme verisi için önemli ipucunu verecek, 26 Ocak pazartesi günü, Yunanistan seçimlerini Syriza Partisi'nin kazanmasına bağlı olarak, son 10 yılın en yüksek değeri olan puanı görmüş olan Dolar Endeksi, 6 Şubat cuma gününü, beklenenin hayli üzerinde gelen ABD ocak ayı tarım dışı istihdam verisine rağmen, puanın hemen altında kapattı ve 9 Şubat ile başlayan yeni haftaya da puan ile değer kaybetmiş olarak başlıyor. Dolar Endeksi'ndeki gerilemeyi, Amerikalı ihracatçıların doların bu derece değer kazanmasından duydukları memnuniyetsizliğin yansıması olarak ifade etmek mümkün mü? Bank of America Merrill Lynch'in (Bofa) New York merkezindeki küresel faiz oranları ve para birimleri yöneticisi David Woo ya göre, küresel kur savaşı sessiz bir katil olduğunu kanıtlamaya hazırlanıyor. 6 Şubat Cuma günü, uluslararası ekonomi ve finans haber ajansı Bloomberg'de yayınlanan bir derleme yazı, kimi ekonomist ve piyasa uzmanının bir kur savaşının varlığını sorguladığını, gerileyen döviz kurlarının yalnızca merkez bankalarının durgunluk riski ile karşı karşıya olan yurtiçi ekonomileri destekleme çabalarını yansıttığını savunduklarına işaret ederken; David Woo'nun aynı konuda daha endişeli olduğuna işaret ediyor. Woo'ya göre, piyasada açığa vurulmamış bir kur savaşının patlak verdiğine dair giderek artan bir fikir birliği söz konusu. Bu durumun bir kur savaşı olarak nitelendirilmesinin nedeni, en nihayetinde biri kazanırken diğerinin kaybettiği bir oyun olması. Böyle bir Kur Savaşı'nın varlığına yönelik genel piyasa görüşü, Asya ve Avrupa merkez bankalarının para politikalarını genişletmek yoluyla para birimlerini zayıflatarak, ihracat ve ithalat fiyatlarını desteklemeyi ümit ettikleri noktasına dayanıyor. Bu görüşe göre, belirli coğrafyalarda ticari rakip konumundaki ülkelerin birbirlerine misilleme yapmaları ile birlikte, 1930 larda tanık olunduğu gibi bir devalüasyon spirali oluşması riski dillendiriliyor. Avustralya Merkez Bankası (RBA) Başkanı Glenn Stevens, faiz oranlarını beklenmedik şekilde rekor düşük seviyeye indirmesinin ardından, şubat ayının ilk haftasında yaptığı açıklamada, düşük bir döviz kuruna ihtiyaç duyulmasının ihtimal dahilinde olduğunu belirtti ve "gizli kur savaşı"nı bir boyutuyla teyit etmiş oldu.

8 Daha 2015 yılının 5-6 haftası geride kalmışken, şimdiye kadar 15'den fazla sayıda merkez bankası ekstra teşvik önlemini açıklamış durumda. 9 Şubat Pazartesi günü (bugün) İstanbul'da başlayacak olan G-20 ülkeleri maliye bakanları ve merkez bankası başkanları zirvesindeki önemli gündem maddelerinden birisini, giderek daha fazla dillendirilen, yeniden ekonomi medyasının manşetlerine taşınmaya başlamış olan "gizli kur savaşı" tartışması olacağı bekleniyor. Hatırlayalım, G-20 zirvesinin geçtiğimiz iki yılında, katılan ülkeler resmi olarak "rekabet amacıyla döviz kurlarını kullanmaktan kaçınılacağı" taahhüdünde bulunmuşlardı. Para birimlerinin 26 haftalık bir periyotta volatilitesini ölçen David Woo, doların yen ve euro karşısında yaklaşık yüzde 20 dalgalandığı yönündeki hesabını ekonomi çevreleriyle paylaşıyor. Woo, bu dalgalanmaların küresel ekonomiye sanılandan daha fazla zarar verme tehlikesi bulunduğunu belirtmekte. 21 Ocak Çarşamba günü, 1,1679 dolar düzeyinde, 1,1640 dolardaki desteğini hiç kırmayacakmış gibi gözüken euro-dolar paritesinin, aynı gün 1,1610 dolar düzeyindeki kapanışla önce desteği kırması, 22 Ocak'ı 1,1366 doları, 23 Ocak'ta ise 1,1098 doları görmesi sonrası, paritenin 1,15 dolara doğru toparlanma gayreti, hiç kuşkusuz Türk ihracatçısını da sevindirecektir. Çünkü, euro-dolar paritesinin yüzde 8'e yakın değer kaybetmesi, Türk ihracatçısının euro cinsinden ihracatını dolara çevirirken 5 milyar dolar kaybetmesi anlamına geliyor ki, rakam küçük değil yılı sonunda Avrupa Birliği'ne yaptığımız ihracat 68,6 milyar dolara dayandı. Bu nedenle, söz konusu 'kirli kur savaşı'na bağlı olarak, eğer ABD'nin ihracat imkanlarına hassasiyet göstererek doların aşırı değer kazanmasının önüne geçilir ise, paritenin toparlanması hem Türk ihracatçısının, hem de Türk turizmcisinin işine gelecektir. Berkshire Hathaway Inc. in milyarder başkanı Warren Buffett, geçtiğimiz hafta yaptığı açıklamada, FED'in doların güçlü seviyesi dolayısıyla faiz oranlarını bu yıl artırmasının çok zor olduğunu söyledi. Buffett, Fed in faizi yükseltmesi problemi şiddetlendirebilir. Faiz artırımının çok uygulanabilir olduğunu düşünmüyorum. Olası faiz artırımının uluslararası pek çok yansımasının olabileceğini düşünüyorum dedi. Uluslararası Finans Enstitüsü (IIF) tarafından düzenlenen "Türkiye Başkanlığındaki G-20 Gündemi" konferansında konuşan Çin Maliye Bakan Yardımcısı Zhu Guangyao ise, jeopolitik belirsizliğin, ekonomik ve finansal belirsizlikle bir araya gelerek politikalarını daha zorlu hale getirdiğini belirterek, sürekli yaptırımlar uygulamak yoluyla jeopolitik risklerin daha da kötü hale getirildiğini vurguladı. Zhu, 2015 yılında küresel büyümenin iyi durumda olmadığını ve bunun bu yıl bütün G-20 ülkelerinin karşı karşıya kalacağı bir zorluk olduğunu ifade etti. Ülkelerde para politikalarının nasıl yürütüldüğünün gelecek dönemde önemli risklerin başında geldiğini vurgulayan Zhu, "FED'in faizlerde normalleşmeye

9 gitmesi gerekiyor. FED, özellikle de FED Başkanı Janet Yellen döneminde çok çok dikkatli adımlar atarak politika duyuruları yaptı. FED'in para politikası uygulamalarına bakıldığında, kuvvetli bir şekilde ABD ekonomisinde toparlanma ve büyümeyi sağlayıcı kararlar aldığını görüyoruz. Bu çok önemli ve sağlam bir temel teşkil ediyor" diye konuştu. Zhu, ABD ekonomisinde sürdürülebilir büyüme için sabır gerektiğini belirterek, "FED'in faizlerde normalleşmeyi sağlayıcı kararları alırken tüm dünyayı dikkate alması gerekiyor. FED politikalarının, sadece ABD ekonomisi üzerinde etkisi olmadığını, bütün dünyayı etkileyici kararlar olduğunu görüyoruz" değerlendirmesinde bulundu. Zhu Guangyao, ülkelerin makroekonomik politikalarını seçip belirlerken tüm belirsizlikleri ve zorlukları dikkate alması gerektiğine de işaret etti. Şubat ayında toplantısı olmayan ABD Merkez Bankası'nın (FED) Açık Piyasa Komitesi (FOMC) açısından, önümüzdeki 40 gün küresel deflasyon endişesinin ABD ekonomisine ne boyutta yansıdığını analiz edebilmesi açısından önemli bir fırsat olacak. FOMC'nin Mart ve Nisan toplantıları, toplantı tutanağından faiz artırım kararı için 'bir süre daha sabırlı olunacağı' ifadesinin kalkıp kalmayacağı anlamında, piyasaların kalbini sıkıştıracak bir periyod olacak. Fransa'nın tanınmış uluslararası finans kurumu Societe Generale'in küresel stratejistlerinden Albert Edwards a göre deflasyon, tüketici fiyatlarının aynı yolda ilerlemesi halinde, Euro Bölgesi için olduğu kadar ABD için de bir sorun haline gelebilir. Geçtiğimiz perşembe günü Societe Generale'in yayınladığı rapor, gıda, enerji ve konut harcamalarını hariç tutan çekirdek enflasyonun ABD tüketici fiyatları endeksindeki değişiklikleri izlediğini gösteriyor. ABD Çalışma Bakanlığı verilerine göre, çekirdek enflasyon Aralık ayında yüzde 1.6 seviyesindeydi. ABD nin çekirdek enflasyonu, Eurostat ın derlediği verilere göre Euro Bölgesi nin karşılaştırılabilir verisinden 0.9 yüzde puan yukarıda. Bununla birlikte, Albert Edwards a göre, söz konusu fark ABD verisi Eurostat ın konut harcamalarına ilişkin fiyat tanımına uyarlandığında ortadan kayboluyor. Edwards raporda, ABD nin üzerinde bulunduğu deflasyonel fay hattının Euro Bölgesi ninki kadar riskli olduğunu, ancak hesaplama farkı nedeniyle gizlendiğini, yakında piyasanın bunun farkına varacağını belirtiyor. Edwards a göre, 10 yıl vadeli ABD Hazine tahvil faizleri, deflasyon tehdidinin artması ile yüzde 1 den daha düşük seviyeye yönelmiş durumda ve bu anomali FED yöneticilerinin açıklamalarına da yansımaya başladı. Tahvil faizi, ocak ayını yüzde 1.64 ten kapatmıştı ve geçen hafta da yüzde 1.81 seviyesinde idi. Boston FED Başkanı Eric Rosengren ise, merkez bankasının düşük enflasyon karşısında faiz artışı noktasında sabırlı davranması gerektiğini

10 söylerken, ucu açık tahvil alımlarının da deflasyonu önlemede işe yaradığını savundu. Frankfurt'ta konuşan Rosengren, politika hedeflerine bağlı ucu açık bir parasal genişleme programının sınırlı tahvil alımlarına karşı daha etkili olacağını ifade etti. Rosengren, gelişmiş ekonomilerin çoğunda görülen düşük enflasyonun merkez bankasının faiz artışı konusunda sabırlı davranması gerektiğini gösterdiğini belirtti. Çin Merkez Bankası (PBOC), ekonominin geçen yıl 1990 yılından bu yana en yavaş büyümesini göstermesi ile birlikte, piyasaya likidite sağlamak için, bankaların rezerv olarak ayırmak zorunda oldukları nakit miktarını düşürdü. POBC zorunlu karşılık faizini, 5 Şubat'tan itibaren geçerli olmak üzere, 50 baz puan düşürdüğünü duyurdu. Böylelikle, önceki açıklamalar dikkate alındığında, zorunlu karşılık faizi yüzde 19.5'e çekilmiş oldu. Çin Merkez Bankası, emtia fiyatlarındaki hızlı düşüşün büyümeyi destekleme ihtiyacını ortaya çıkarması ile birlikte, para politikasını bu yıl gevşeten bir düzineden fazla merkez bankasının arasına katıldı. Emlak piyasasındaki gerileme ve aşırı kapasiteden dolayı ortaya çıkan zorluklar ile birlikte, Çin, en az 1998 yılının son çeyreğinden bu yana en büyük sermaye çıkışı ile karşılaştı. Hong Kong'da Citigroup Inc. kıdemli Çin ekonomisti Ding Shuang, "İndirim, temel olarak, sermaye çıkışlarının iç sistemdeki likiditeyi azaltmasından dolayı," dedi ve "Sermaye çıkışları yapısal ve uzun dönemli bir trend, bu nedenle buna uzun dönemli yöntemlerle reaksiyon göstermek gerek" şeklinde görüş bildirdi. POBC, Kasım ayında gösterge faizi, Temmuz 2012'den bu yana ilk kez düşürerek, yeni teşviklere yönelik adımlar atan Avrupa Merkez Bankası ve Japonya Merkez Bankası'na katılmıştı. Banka, kredi maliyetini düşürürken, zorunlu karşılık faizindeki indirim, bankaların daha fazla kredi vermesine imkan sağlayacak. Hedge fonları, petrolde düşüş görüleceği beklentisi ile açtıkları kısa pozisyonları 4 yıldan uzun bir sürenin en yüksek seviyesine çıkardılar. Kısa pozisyonlardaki artış, hedge fonlarının petrol fiyatlarındaki yüzde 14 lük yükseliş ve toparlanmanın görüldüğü iki haftalık rallinin süreceğine yönelik şüpheleri olduğunu gösteriyor. ABD Emtia Vadeli İşlemler Komisyonu verilerine göre, Batı Teksas türü ham petrol (WTI) üzerinde kısa pozisyonlar, 3 Şubat ta sona eren haftada yüzde 1.2 artarak Ağustos 2010 dan bu yana en yüksek seviyeye ulaştı. Net-uzun pozisyonlar düşüşü 3. haftaya taşıyarak Ağustos tan bu yana en uzun süreli gerileme dönemini kaydetti. Fiyatlar, düşen ABD sondaj kulesi sayısının üretimin 30 yılın zirvesinden yakın zamanda gerileyeceği spekülasyonlarını desteklemesi ile veri haftasında yükseldi. Petrol, artan ABD üretimi ve OPEC in küresel arz fazlasını azaltmak için üretimi düşürmeyi reddetmesi ile geçtiğimiz yıl yüzde 47 geriledi. New York merkezli hedge fonu Again Capital LLC ortaklarından John Kilduff, Petrol fiyatlarındaki

11 düşüşün sona erdiğini söylemek için çok erken dedi. WTI petrol ABD Emtia Vadeli İşlemler Komisyonu verilerinin oluşturulduğu dönemde 6.82 dolar veya yüzde 15 yükselerek Nymex elektronik işlemlerde varil başına dolar ile bu yıl en yüksek seviyesine ulaştı. Kontrat 6 Şubat ta 1.21 dolar artış ile dolardan kapanış yaptı. Ralli 27 Ocak ta başladı. Bu arada, dünyanın en büyük petrol ihracatçısı Suudi Arabistan, Asya ya yapılan Mart ayı petrol satışları için fiyatları düşürerek, kasım ayındaki OPEC toplantısından çıkan mesajı teyit eder şekilde, Suudi Arabistan'ın küresel petrol pazarındaki payı için mücadele ettiği sinyalini teyit etti. Devlete ait olan Saudi Arabian Oil Co. 5 Şubat Perşembe günü yaptığı açıklama ile, Arap hafif petrolü için resmi satış fiyatını 90 sent indirim ile Orta Doğu göstergelerinin varil başına 2.30 dolar daha altına çekti. Söz konusu satış fiyatı, uluslararası ekonomi ve finans ajansı Bloomberg in petrol fiyat verisi toplamaya başladığı tarihten bu yana, en az 14 yılın en düşüğü olarak kaydedilmiş durumda. St. Louis merkezli çalışan Confluence Investment Management baş piyasa stratejisti Bill O Grady, Bu hareket, Suudi Arabistan'ın Çin enerji piyasasındaki pazar paylarını korumaya istekli olduklarına yönelik bir başka kanıt sunuyor. En büyük büyüme alanında rekabetçi kalmaya çalışıyorlar dedi. Orta Doğu üreticileri, Latin Amerika, Afrika ve Rusya ile Asya daki alıcılar için rekabeti artırıyorlar. Uluslararası Enerji Ajansı verilerine göre, Çin 2014'de ABD nin ardından dünyanın ikinci en büyük petrol tüketicisi oldu. Petrol fiyatlarındaki sert düşüş, Türkiye'nin Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) ülkelerine yönelik ihracatını etkilememiş gözüküyor. Arza ilişkin endişelerle, geçen yılın haziran ayında önce 115,67 dolara kadar yükselen petrol fiyatları, bu tarihten sonra, bu defa 'küresel vasat büyüme' endişeleri ile, düşüş trendine girdi ve yüzde 50'nin üzerinde fiyat gerilemesi yaşadı. Petrol fiyatlarındaki gerileme, Türkiye'nin de içinde olduğu petrol ithalatçısı ülkelerde pozitif hava yaratırken, buna karşın petrol ihraç eden ülkelerle ticaretin olumsuz etkilenebileceği endişelerini beraberinde getirmişti. Bununla birlikte rakamlar, söz konusu dönemde Türkiye'nin petrol üreten ülkelere ihracatının etkilenmediğini, 1-2 aylık düşüşün ardından yılın son döneminde eski seviyelerin yakalandığını gösteriyor. Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) verilerinden derlenen bilgilere göre; Türkiye'nin OPEC'e üye 12 ülkeyle olan ihracatı geçen yıl toplam 26,5 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti. Bu rakam, toplam ihracatın yüzde 17,5'ine denk gelirken, Mısır, Rusya ve Norveç gibi petrol üretiminde önde gelen ülkelere gerçekleştirilen ihracat da dahil edildiğinde 36,5 milyar doları buluyor. Bununla birlikte, OPEC ülkeleriyle gerçekleştirilen ihracat rakamlarına dönemler itibarıyla

12 bakıldığında eşit bir dağılım görüldü. 2014'ün ilk yarısında 13,6 milyar dolar düzeyinde bulunan söz konusu rakam, ikinci yarıda da 13 milyar dolar oldu. Türkiye'nin OPEC ülkeleriyle toplam ihracatı, geçen yılın mayıs ayında 2 milyar 415 milyon dolar seviyesinde bulunurken, bu rakam petrol fiyatlarında düşüşün başladığı haziranda 1 milyar 983 milyon dolara, temmuzda ise 1 milyar 721 milyon dolara geriledi. Bu dönemden sonra ise söz konusu ülkelerle gerçekleştirilen ihracat yükselişe geçti ve aralık ayında 2 milyar 725 dolara ulaştı. OPEC ülkelerine 2015'in ilk ayında ise toplam 2 milyar 92 milyon dolar düzeyinde ihracat yapıldı. Türkiye'nin geçen yıl en fazla ihracat yaptığı ülkeler arasında Irak ikinci sırada yer alırken, söz konusu ülkeyle geçen yıl gerçekleştirilen ihracat 10,7 milyar doları buldu. Irak'ın yanında petrol üreticisi ülkelerden Rusya, İran, Mısır, Birleşik Arap Emirlikleri ve Suudi Arabistan da Türkiye'nin en fazla ihracat gerçekleştirdiği 20 ülke arasında yer alıyor. Konuya ilişkin değerlendirmelerde bulunan Uluslararası Para Fonu (IMF) Orta Doğu ve Orta Asya Bölümü Direktörü Masood Ahmed, düşen petrol fiyatlarının Türkiye'nin petrol ihracatçısı ülkelerle ticaretini nasıl etkileyeceğine yönelik görüşlerini paylaştı. Ahmed, Türkiye'nin önemli ticaret partnerleri olan petrol ihracatçısı ülkelerin büyüme rakamlarında büyük bir değişiklik öngörmediklerini belirterek, "Bununla birlikte, Mısır gibi petrol ithalatçısı ülkelerin büyüme oranlarında iyileşme bekliyoruz. Dolayısıyla, bu gelişmeler, Türkiye ve Orta Doğu ülkeleri arasındaki iyi ticaret ortamını daha da destekleyecektir" dedi. IMF'in güncellediği Dünya Ekonomik Görünüm Raporu'nda petrol fiyatlarının beklenenden önce ve hızlı yükselebileceği uyarısına yer verdiğinin anımsatılması üzerine Ahmed, fonun sektördeki belirsizlikler nedeniyle petrol fiyatlarına yönelik direkt tahminlerde bulunmadığını söyledi. Ahmed, IMF olarak petrol analizlerinde vadeli işlem piyasasına dayanan projeksiyonları kullandıklarını kaydederek, "Vadeli işlem piyasası da petrol fiyatlarının önümüzdeki 4-5 yıl içinde kademeli olarak 70 dolar seviyesine yükseleceğine işaret ediyor" şeklinde konuştu. 9 Şubat haftasında, Türk ekonomisi açısından aralık ayı sanayi üretim verisi ile başlıyoruz ki, bu veri 2014 yılı son çeyreği ve 2014 yılının bütününe yönelik büyümü verisinin tahmini açısından önemli ipucu teşkil edecek. Büyüme verisi önümüzdeki mart ayı sonunda TÜİK tarafından yayınlanacak. İmalat sanayinde 3 çeyrek dönemdir arka arkaya kapasite kullanım oranı yüzde 74,7'de seyrediyor yılının bütününde aynı kapasite kullanım oranı yüzde 74,6 idi. İmalat sanayi kapasite kullanım oranı, 2014 yılı ocak ayında yüzde 73,9 iken, 2015 yılının ilk ayında yüzde 73,7'ye gelmiş durumda. Mevsimsel etkilerden arındırılmış KKO ise 2014 yılı ocak ayında yüzde 74,8 iken, yüzde 74,6'ya gerilemiş durumda. Sözün özü, 7 Haziran'daki genel seçimlere keyifsiz bir ekonomik ortamda gidiliyor ve bu nedenle, Merkez Bankası'nın döviz kurlarındaki dalgalanmayı

13 azaltmak adına, faiz indirimlerinde çok dikkatli olması, büyümeye gereken katkıyı vermediği görüşü ile, siyaset erki ile ekonomi yönetimi arasındaki gerginliği bir miktar daha arttırabilir. Nitekim, dolar-tl kurunun yeni haftaya 2,4747 TL düzeyinde, yeni rekorlara işaret eder şekilde başladığını hatırlatalım. Rapor 3 Babacan, her zaman ki gibi, piyasaların 'ateşini düşürdü'. İçeride dolar kuru 2,48-2,42 TL bandına yerleşmeye çalışırken, Yunanistan için en kritik '48 Saat'e girilmiş durumda. FED'in ocak ayı detaylı toplantı tutanakları da kritik önemde. FOMC üyelerinin faiz artırım mesajı, gelişmekte olan ülke piyasalarındaki keyifsizliği daha da artırabilir. Son 6 ay içerisinde, 82 puanın dahi altındayken, yüzde 17'lik tırmanışla, puanı görmüş olan Dolar Endeksi, şimdilerde 95 puanın altında, bir sonraki çıkışı için adeta dinleniyor. Son 3 ay içerisinde, geleneksel hareket alanı olan puan aralığına girip, bu alanı 4 hafta içerisinde kıran Dolar Endeksi, ABD Merkez Bankası (FED) Açık Piyasa Komitesi FOMC'nin Mart ve Nisan toplantılarını bekliyor. Başbakan Yardımcısı Babacan'ın, geçtiğimiz hafta, G- 20 Maliye ile Hazine Bakanları ile Merkez Bankası Başkanları Zirvesi sonrasında, TRT'ye verdiği uzun mülakat, G-20 Grubu içerisinde, merkez bankalarının para politikası süreçlerinin "normalleşme" aşamasına FED'den başlaması noktasında, bu hususa yönelik dillendirme ve mesajların arttığına işaret ediyor. Konu buraya gelmişken, Cumhurbaşkanlığı Sarayı'ndan ve Cumhurbaşkanı Erdoğan'dan gelen, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın para politikası tercihlerine ve Başkan Doç. Dr. Erdem Başçı'nın performansına yönelik ağır eleştirilerin sebep olduğu piyasa gerginliği, görünen o ki, Başbakan Yardımcısı Babacan'ın G-20 Zirvesi sonrası, TRT'ye verdiği geniş mülakatta TCMB'nin para politikası ve Başkan Başçı'ya verdiği tam destek, Başbakan Prof. Dr. Davutoğlu'nun desteği ve AK Parti sözüsü ve eski Başbakan Yardımcısı Beşir Atalay'ın da destek mesajları ile sakinlemiş gözüküyor. Bu sakinleşme, 16 Şubat ile başlayan yeni haftaya, Dolar-TL kurunun bir ara 2,45 TL'nin altına sarkması olarak dahi yansıdı. Oysa, daha 11 Şubat'ta 0,5 dolar ile 0,5 eurodan oluşan sepet kur 2,67 TL'yi görmüş ve piyasalara 27 Ocak 2014'de test edilmiş olan 2,72 TL sepet kur düzeyinin bir kez daha test edilmesi olasılığını hatırlatmıştı. Piyasaları

14 tedirgin eden detay, 27 Ocak 2014'de 2,72 TL sepet kur düzeyinin test edildiği günün hemen ertesinde, 28 Ocak günü TCMB'nin takvim dışı PPK toplantısı ile politika faizini 5,5 puan arttırdığı gerçeğiydi. Eğer, sepet kur gevşemez ise, Türkiye başta yüzde 50 kırılma yaşamış olan petrol fiyatları olmak üzere, kendisini bir çok gelişmekte olan ekonomiden pozitif ayrıştırabilecek belirli imkanlarından yararlanamama durumuna düşecekti. 16 Şubat, yani yeni haftanın ilk işlem günü kapanışı olarak, sepet kurun 2,62 TL'ye gelmesi umut verici olsa da, sepet kur gevşemesini 2,60 TL'nin altına kadar sarkacak bir noktaya getirmez ise, 24 Şubat'taki Para Politikası Kurulu (PPK) toplantısından anlamlı bir faiz indirimi kararı çıkmayabilir. Bu yılın 23 Ocak tarihinde, 1,1115 doları test edip, o günü 1,12 doların hemen üstünden kapatabilen euro-dolar paritesi ise, 3 ve 5 Şubat tarihlerinde iki kez 1,1480 dolar civarını test etti; ancak, 6 Şubat ile 16 Şubat arası dönemde 1,13 ile 1,14 dolar arasına sıkışmış gözüküyor. Euro'nun performansı açısından Yunanistan ile Euro Bölgesi ülkeleri arasındaki görüşme trafiğinin akıbeti çok önemli. Euro Bölgesi Maliye Bakanları'nın oluşturduğu Eurogroup'un alacağı kararlar kritik önemde olacak. Yunanistan'ın Euro Bölgesi kreditörleri, Avrupa'nın en fazla borç yükü olan ülkesi ile anlaşmanın yakın olduğu görüşüne şüpheci yaklaşıyor. Çipras Hükümeti ile yapılacak her türlü anlaşmanın kıl payı sağlanacağı ifade ediliyor. Almanya Maliye Bakanı Wolfgang Schaeuble, hafta sonu ortak bir zeminde buluşmaya yönelik yapılan müzakerelerin, Yunan hükümeti ile uluslararası kreditörlerin arasındakı görüş ayrılıklarını gidermede yeterli ilerleme sağlayamadığını söyledi. Yunanistan'ın 240 milyar euroluk çifte kurtarma paketine en büyük desteği sağlayan Almanya'nın maliye bakanı ve yardımlar karşılığında reformların yapılması ihtiyacının en büyük savunucusu Schaeuble'nin anlaşma hususunda son derece şüpheci olduğu yönündeki görüşünün Malta ve Fransalı mevkidaşları tarafından da teyit edilmesinin ardından, Yunanistan hisse senetleri ve tahvilleri 16 Şubat haftasına gerilemeyle girmiş durumda. 28 Şubat'a kadar bir anlaşma sağlanamaması halinde, Yunanistan'ın hali hazırdaki kurtarma paketi sona erecek ve Yunan bankalarının çalışmasını sürdürebileceği ve maaşların ödenmesini sağlayacak finansman imkanı ortadan kalkacak. Bu durumda ülkenin Euro Bölgesi'nde kalabilmesinin tehlikeye girebileceği konuşuluyor. 16 Şubat (dün) akşamı, Euro Bölgesi Maliye Bakanları'nca yapılan değerlendirme toplantısı sonrası yapılan açıklama, mevcut mali programın uzatılması talebinde bulunması için Yunanistan'a 5 gün süre verildiğine işaret etti. Eurogroup Başkanı ve Hollanda Maliye Bakanı Jeroen Dijsselbloem, mevcut programı sonlandırarak köprü kredisiyle zaman kazanmak isteyen Yunanistan'ı geri adım atmaya zorlamış gözüküyor. Dijsselbloem'in toplantı sonrası yaptığı açıklamada, Eurogroup'ta genel havanın, Yunanistan için en iyi çıkış yolunun Yunan

15 makamlarının halihazırdaki programın uzatılması arayışına girmesi yönünde olduğunu belirtmesi, Yunan Başbakanı Çipras ve Ekibi'nin işini zorlaştırmış gibi. Dijsselbloem, Yunanistan'dan bu yönde talep gelmesi halinde, Euro Bölgesi maliye bakanlarının en geç Cuma günü olağanüstü toplanabileceğini ifade etmiş durumda. Bu durumda, Avrupa piyasaları açısından tatsız ve tedirgin bir hafta yaşanacağı anlaşılıyor. Eurogroup'un Yunanistan'a 28 Şubat'ta sona eren kalkınma programının uzatılmasını kabul edip etmeyeceğine karar vermesi için 5 gün süre tanıması, Atina'da sert tepkiyle karşılanmış durumda. Avrupa medyasının elde ettiği bilgilere göre, Yunanistan Başbakanlık Bürosu'ndan Eurogroup'a gönderilen resmi olmayan bir yazıda, Yunan hükümetinin Eurogroup'un bu konudaki uyarısını reddettiği bildirildi. Yazıda, Atina ile Avrupalı ortakları arasındaki farklılıkların aşılmasına yönelik tüm çabalara rağmen, Eurogroup'ta Yunan tarafının önüne Atina'nın tezlerinin hilafında memorandumların uzatılmasını öngören tamamen ters yönde bir metin getirildiği belirtilerek, Yunan hükümetinin halkın iradesine tamamen karşı olan böyle bir metni kabul etmesinin mümkün olmadığı vurgulandı. Birilerinin müzakere istemediğini; başarısızlığa uğramış bir programı desteklemekte ısrar ettiğini ifade eden Yunan Hükümeti, tüm Avrupa tarihinde demokrasilerin ültimatomları reddettiğini, Avrupa demokrasilerinin kültürünün asla şantaj yapmamaya dayandığı ve kendilerine de yapılamayacağına işaret etti. Yunanistan Maliye Bakanı Yanis Varoufakis ise Atina ile Eurogroup arasındaki anlaşmazlığa rağmen, 48 saat içinde ortak bir yol bulunup, bir anlaşma sağlanacağını söyledi. Atina Hükümeti ile Eurogroup arasındaki farklılığın anlaşma metninde yer alan bazı deyimlerden kaynakladığını dile getiren Vaorufakis, toplantı öncesinde bu konuda AB Komisyonu Ekonomi Temsilcisi Pierre Moscovici ile anlaşmaya vardığını; ancak, bu metnin daha sonra Eurogroup Başkanı Jeroen Dijsselbloem tarafından değiştirildiğini ileri sürdü. Varoufakis, "Bazı terimler üzerinde anlaşmazlık çıktı. Anlaşma sağlanması için ne gerekirse yapacağız. 48 saat içinde Avrupa yeni bir program oluşturulması için uygun bir deyim bulacaktır" ifadelerini kullandı. Yunanistan'ın bu konuda bir B planı bulunmadığını anlatan Varoufakis, "Bu nedenle 4 aylık programın koşulları ve bunda yer alan terimler kesin ve açık olmalı. Blöf yapmıyoruz. Biz, Avro kuşağı üyesi ülkeyiz ve euroda kalacağız. AB bölünmez. Biz, sadece programı değiştirmek isteyen Avrupa yanlısı bir hükümetiz" diye konuştu. Bakalım, Yunanistan ve Eurogroup 48 saat içinde bir yeni program üzerinde anlaşmaya varacaklar mı? Varamazlarsa, perşembe günü Avrupa piyasaları yangın yerine dönebilir ve euro-dolar paritesinde yeni kayıplar gözlenebilir. Avrupa piyasası ile ilgili sıcak gelişmeleri bu şekilde toparladıktan sonra, abd cephesine geçelim. ABD Merkez Bankası (FED) Açık Piyasa Komitesi FOMC'nin

16 17-18 Mart ve Nisan toplantıları öncesi, açıklanan her makro veri sonrasında, küresel piyasalarda tansiyon bir kademe daha artıyor. ABD istihdam piyasasındaki iyileşmenin hız kazanması, ABD tahvillerine olan ilginin artmasına da sebep olması nedeniyle, küresel finans piyasalarını ve gelişmekte olan ülke tahvil ve hisse senetlerinden vazgeçmek istemeyen küresel yatırımcıları fazlasıyla tedirgin ediyor. Bu noktada, geçtiğimiz hafta, FED yetkililerinin, ABD istihdam piyasasını takip etme yöntemini gözden geçirecekleri ve para politikasında rota değişikliğine sebep olabilecek istihdam piyasası koşullarını, kriterlerini gerekirse gözden geçireceklerini ifade etmeleri de gözden kaçmadı. FED, sanki ABD istihdam piyasası verilerinin üzerinde oluşturduğu politika faizini arttırma baskısından kurtulma gayretinde. Bunun gerekçesini söyle izah edeyim; ABD hane halkının büyük bir bölümünün tasarrufları, ABD bireysel emeklilik fonlarında bulunuyor. Bu nedenle, FED'in faiz artırımı eğer ABD hisse senedi piyasalarının performansına ciddi zarar verme riski gösterir ise, FED ABD hane halkı üzerinden ciddi bir toplumsal baskı ile karşı karşıya kalabilir. Bu nedenle, faiz artışı kararının Dow Jones Endeksi'ne, S&P 500 ve Nasdaq Endekslerine ciddi kayıplar yaşatmayacak şekilde alınması ve yürütülmesi gerekmekte. FED Yönetimi içerisinde, Janet Yellen'in da içinde yer aldığı bir grubun, bu endişeye sahip olduğu yorumu dillendirilmekte. ABD istihdam piyasasındaki iyileşmenin hız kazanması sonrasında, FED Başkanı Yellen para politikasına yönelik zorlu bir kararla karşı karşıya. Yellen toparlanmayı bir balon oluşturmadan ya da enflasyonda aşırı yükselme meydana gelmeden sürdürmek isterken, bu hassas dengeyi sağlamak geçmişte de birçok merkez bankası başkanı için zorlu bir süreç oldu. İki Uluslararası Para Fonu (IMF) ekonomistine göre, ABD tahvil faizlerinde geçtiğimiz yılda yaşanan büyük düşüş, Yellen'ın bu dengeyi harekete geçirmesi için ihtiyacı olan şey olabilir. IMF Batı Yarıküre Departmanı Fon Yönetimi Vekili Nigel Chalk ve aynı departmanda kıdemli ekonomist olan Jarkko Turunen, kaleme aldıkları bir blog yazısında,"uzun vadeli faizlerin nispeten düşük seviyelerde olması FED'e ciddi anlamda daha fazla özgürlük alanı sağlayabilir. Çünkü, uzun vadeli devlet tahvili faizleri FEDin özellikle konut sektörünü destekleyerek kısa vadeli faizleri artırması karşısında bir tampon görevi görecektir" ifadelerini kullanmışlar. İki IMF uzmanın yorumu, Yellen ekonomik toparlanmayı aksatma konusunda bir endişeye duymadan sıkılaştırmaya başlayabilir. IMF ekonomistleri yazıda hakim görüşe karşı olan bazı noktaları da işaret etmişler. Uzun vadeli tahvil faizlerinde yaşanan daralma, eski FED başkanlarından Alan Greenspan için iyi bilinen bir endişe kaynağı. Greenspan 2005 yılında Kongre'ye yaptığı bir sunumda, bu durumu bir "muamma" olarak nitelemişti. Birçok uzman, borçlanma maliyetlerinin 2000'li yılların ortalarında aşırı düzeyde düşük olduğunu hatırlatarak, bu durumun işletme ve insanları daha fazla

17 borçlanmaya teşvik ettiğini ifade etmekteler. Nitekim, tüm bu değişkenler bir araya gelip 2008 yılındaki küresel finansal krizi oluşmasına sebep olmuştu. İki IMF uzmanına göre asıl risk, 2013 yılında dönemin FED Başkanı Bernanke'nin tahvil alımlarını yatırımcıların beklediğinden daha erken sonlandırabileceklerine yönelik açıklamaları sonrasında olduğu gibi, uzun vadeli tahvil faizlerinin diğer yöne doğru hareket etmesi durumunda ne olacağı. Zaten, ben de yukarıdaki uyarıyı bu nedenle dile getirmiştim. Çünkü, böyle bir durum ABD hisse senedi piyasalarını vurabilir. Kaldı ki, Bernanke'nin açıklamaları ile, mortgage faizlerinde artış ve gelişmekte olan ülkelerde yaşanan sermaye çıkışlarını unutmayalım. Bu nedenle, FED'in üzerinde ciddi bir küresel baskı söz konusu. Nitekim, bu baskıya yönelik olarak önemli tespitlerden birisi BIS'den, yani Uluslararası Ödemeler Bankası'ndan (Bank for International Settlements) geldi. Türkiye'nin, G-20 Grubu'nun dönem başkanı olarak, ev sahipliği yaptığı maliye ve hazine bakanları ile merkez bankası başkanları zirvesinde, doğaldır ki, FED in para politikası faizindeki olası artırımlardan kaynaklanabilecek negatif etkileri minimal hale getirmesi yönünde değerlendirmeler yapıldı. Ancak, Bakanlar ve merkez bankası başkanları 9 trilyon doları es geçtiler. Söz konusu miktar, ABD dışında dolar cinsinden banka dışı kredi alanların borçlarını gösteriyor ve Bank for International Settlements a göre bu miktar finansal kriz döneminden bu yana yüzde 50 yükselmiş durumda. FED'in beklentilerle doğru orantılı olarak bu yıl faizlerde 2006 dan bu yana ilk artırımı gerçekleştirmesi, şirketler ve hükümetler için borçlanma maliyetlerinin artması ve dolardaki yükseliş ile birlikte hali hazırda zayıf olan küresel toparlanmaya yönelik riskleri artırabilir. Küresel ölçekte devletlerin ve şirketlerin ABD Doları cinsinden borçları, FED'in para politikasını sıkılaştırma kararının dünya ekonomisini nasıl dalgalandıracağına yönelik sadece bir örnek. Kanada ve Hong Kong daki konut piyasalarından, Çin ve Türkiye nin içine ve dışına sermaye akışlarına kadar, pek çok alan etkilenecek. Uzmanlar, FED'in para politikasını sıkılaştırmasının etkisinin görülüp görülmeyeceği gibi bir anlamsız soru yerine, etkinin ne kadar büyük olacağı ve nereyi en sert vuracağı ile ilgili sorunun daha anlamlı olduğunu hatırlatmaktalar. New York taki Standard & Poor s baş ekonomisti Paul Sheard, Likidite koşulları küresel olarak sıkılaşmaya başlayacak. Gelişen piyasalar oyundaki tek aktör olmayacak. ABD ekonomisinin daha güçlü şekilde büyümesi, ayrıcı daha yüksek faiz oranları sunması ve sermaye üzerindeki getiri ile dünya genelinde yeni yatırım fırsatları için yarışılacak dedi. FED in sıkılaştırmaya başlaması, Avrupa Merkez Bankası nın (ECB) ülke tahvili satın alımı yapması ve Japonya nın rekor seviyedeki teşviki genişletmesi ile doların yükselişi sürdürmesi bekleniyor. New York taki JPMorgan Chase & Co. nun kıdemli ekonomistlerinden Joseph Lupton, Güçlü dolar, FED in sıkı politikası etkilerinin dünya genelinde

18 hissedilmesinin ana kanalı olacak. Avrupa ve Japonya gibi gelişmiş ekonomiler için güçlü dolar bence pozitif olacak. Çünkü para birimleri aşağı yöneliyor ve bu ekonomilerini destekliyor. Gelişen piyasalar için ise biraz daha farklı bir durum söz konusu. Çünkü, zincirleme bir etki yaratabilir. Volatilite para birimlerinde aşağı yönlü baskı yaparken bunun enflasyondaki yansımaları arzu edilemeyebilir diyerek, Türkiye gibi ülkeler için riski bir kez daha hatırlattı. Tarihler beni yanıltmıyor ise, bugün veya yarın, FED'in ocak ayı toplantısının detaylı tutanaklarının yayınlanması gerekiyor. Bu detaylı tutanaklardaki en kritik noktalardan birisi, Açık Piyasa Komitesi (FOMC) üyelerinin FED'in faiz politikasına yönelik tahminlerini gösteren detay. FOMC üyelerinin önemli bir bölümü en geç temmuz ayındaki bir toplantıda, hatta öncesinde, haziran ayındaki toplantıda bir faiz indirimi ihtimalinin hayli güçlendiğine işaret ederlerse, gelişmekte olan piyasalardaki keyifsizlik artabilir. Bu nedenle, FED'in ocak ayı toplantısının detaylı tutanaklarına dikkat etmenizi tavsiye ederim. FED tutanakları öncesi, 16 Şubat haftasının ilk açıklaması, Cleveland FED Başkanı Loretta Mester'den geldi. Mester, FED'in yılın ortasında faiz artışına gitmesini savunan üyeler arasına katılmış durumda. Mester, FED'in bunun için önce faiz artışı konusunda "sabırlı" olacağı şeklindeki ifadesini kaldırmasını istedi. Cleveland FED Başkanı, haziran ayının FED'in faiz artırması açısından uygun bir seçenek olarak görüldüğünü de vurguladı. FED'in ocak ayı detaylı toplantı tutanaklarına diğer FED yetkilerinden gelecek yorumlar çok önemli olacak. Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) konu ile ilgili bilgi sahibi üç kişinin ifadelerine göre, Borsa İstanbul un ilk halka arzı öncesinde Türkiye nin hisse senedi borsasından azınlık hissesi almayı planlıyor. İşlemin gizli olması nedeniyle isimlerinin açıklanmasını istemeyen kişilerin ifadelerine göre EBRD, Borsa İstanbul AŞ nin yüzde 5 inden fazlasını satın alım yapmak için ileri aşamada görüşmeler gerçekleştiriyor. Bilgi sahibi kişilerden biri söz konusu anlaşmanın, Borsa İstanbul un yatırım şirketleri Silver Lake ve Warburg Pincus'a azınlık hisseleri satışını tamamlamasının ardından duyurulabileceğini belirtti. Borsa İstanbul un 2016 yılına kadar kamuya hisse senedi satışı gerçekleştirmesine yardımcı olacak ve teknoloji ve uzmanlık sağlayacak yatırımcılar aradığı belirtilmişti. EBRD ve Borsa İstanbul, 2013 yılında Balkanları, Merkezi Asya yı ve Doğu Akdeniz i kapsayan bir işbirliği anlaşması imzalamıştı yılında gerçekleştirilen yapılandırma, Türkiye nin hisse senedi, tahvil, türev ve kıymetli metal piyasalarını tek bir çatı altında topladı. Aynı yıl Borsa İstanbul yüzde 5 lik bir hissesini Nasdaq OMX Group Inc. e sattı. Nasdaq, konuya yakın başka bir kişinin verdiği bilgiye göre, hissesini yüzde 7 ye

19 çıkarmayı planlıyor. Bu arada, Borsa İstanbul Başkanı İbrahim Turhan da, milletvekili aday adaylığı için, görevinde istifa etti. Turhan'ın istifası öncesi, çok ses getirecek bir adım daha attığı konuşuluyor. Rapor 4 Piyasa TCMB'ye 'faize dokunma' mesajı veriyor. Buna rağmen, TCMB'nin olası faiz indirim kararı, döviz kurlarına hareketlilik getirebilir. Fitch ve Moody's in Türkiye ile ilgili mesajları ise, 20 Mart ve 10 Nisan değerlendirmelerinde, Türkiye'nin notunun korunacağı izlenimi veriyor. Yunanistan'ın vereceği 'ev ödevi' listesi beğenilmezse, Euro Bölgesi krizi yeniden alevlenebilir Şubat haftası, dünyanın önde gelen ekonomilerinin çoğunda, önemli makro ekonomik verilerin, ekonomik canlılık ve enflasyonla ile ilgili verilerin açıklanacağı bir hafta olacak. Türkiye'de haftaya reel kesim güven endeksi ile iktisadi yönelim anketi ve imalat sanayi kapasite kullanım oranı ile başlıyoruz. Almanya cephesinde IFO Endeksi, ABD cephesinde imalat sanayi verileri ve enflasyon verileri söz konusu. Bu veriler, gerek TCMB'nin 24 Şubat'taki PPK toplantısı, gerekse de, FED ve ECB'nin mart ayı toplantıları açısından önemli olacak. Bu nedenle, açıklanan her verinin piyasa fiyatlandırmasına etkisi olan bir hafta yaşayacağız. Önceki raporlarımızda da vurguladığımız üzere, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın, asli görevi olan fiyat istikrarını sağlama, yani enflasyonla mücadele açısından, döviz kurlarının seyrine hassas olduğu tescillenmişti. Bunun gerekçesini, döviz kurları ciddi oranda yükseldiğinde, ithalat maliyetleri üzerinden, devalüasyonun, yani TL'nin yabancı para birimleri karşısında değer kaybetmesinin, enflasyona geçişkenlik etkisiyle izah etmiştik. TL'nin her yüzde 10 devalüasyonu, yıllıklandırılmış manşet enflasyonu 1,5 puan yukarı atıyor. Nitekim, 27 Ocak 2014'de 0,5 dolar+0,5 eurodan oluşan sepet kur 2,72 TL'ye dayandığında, 28 Ocak 2014'de Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) üst yönetimi Para Politikası Kurulu'nu (PPK) takvim dışı, olağanüstü toplamış ve para politikası faiz oranını 5,5 puan arttırmıştı. Yıl içerisinde TCMB'nin yayınladığı kimi rapor ve sunumlarda, TCMB'nin döviz kurlarındaki artışın enflasyona yansımasına yönelik ifadelerine bir kaç kez rastladık. Bu nedenle, 0,5 dolar+0,5 eurodan oluşan sepet kur 2,60 TL ve bir miktar altına geriler ise, yani dolar-tl kuru 2,43 TL düzeyine kadar sarkarsa, 24 Şubat Salı günü (yarın) toplanacak Para Politikası Kurulu (PPK) açısından, yeni bir 0,50 puanlık faiz indirimi açısından bir hareket alanı açılmış olacağı

20 söylenebilir. Nitekim, ABD Merkez Bankası'nın (FED) 18 Şubat Çarşamba akşamı yayınlanan ocak ayı sonundaki Açık Piyasa Komitesi (FOMC) genişletilmiş tutanakları, FED'in faiz artırımı konusunda aceleci davranmayacağına işaret edince, 19 Şubat Perşembe günü, gün içi, bir ara dolar kurunun 2,44 TL'nin dahi altına sarktığına şahit olduk. Ancak, sonrasında Yunanistan gerginliği ifade edilerek, dolar-tl kuru yeniden 2,45 TL'nin üstüne çıktı. 23 Şubat haftasına da yine dolar-tl kurunda 2,45 TL'nin üstünde başlıyoruz. Bunun anlamı, piyasanın TCMB'nin olası faiz indirimi kararı açısından, PPK'nın hayatını pek kolaylaştırmaya yanaşmadığı şeklinde yorumlanabilir. 18 Şubat Çarşamba akşamı açıklanan FED tutanaklarının, FED'in olası faiz artışı kararının, 2015 yılının sonbaharına, hatta sonuna kalabileceği izlenimini vermesi sonrasında, esasen PPK'nın elini güçlendiren bir tablonun oluştuğunu söyleyebiliriz. Çünkü, Merkez Bankamız açısından en büyük risk, FED'in yaz ortası faiz artırımı olasılığını güçlendiren mesajlar olabilirdi. Oysa, tekrar etmek açısından, genişletilmiş tutanaklardan böyle bir mesaj çıkmadı; tersine, temkinli duruşun devam edeceğine dair mesajlar çıktı. Bu durumda, PPK'nın rahatlıkla en az 0,50 puanlık daha bir faiz indirimi adımı atabileceği söylenebilir. Ancak, Yunanistan gerginliği bahane edilerek, piyasanın dolar-tl kurunu 2,46 TL düzeyine getirmesini, piyasa profesyonellerinin TCMB üst yönetimine 'faizi indirme' mesajı olarak okuyorum. Bu durumda, TCMB ya FED tutanakları ve 19 Şubat perşembe günü, tarihinde ilk defa açıklanan Avrupa Merkez Bankası (ECB) tutanaklarını detaylı bir şekilde inceleyerek, faiz indirimlerini devam ettirmesi gerektiğini düşünecek; ya da piyasanın sepet kuru 2,63 TL düzeyinde tutarak, kendisine verdiği mesajı satın almayı tercih edecek. Piyasalar yeni bir haftayı beklerken, 22 Şubat pazar sabahı duyurulan, Süleyman Şah Türbesi'ne ve Saygı Karakolu'na yönelik 'yer değiştirme' operasyonu, 7 Haziran'daki genel seçimler öncesi, Musul Konsolosluğu personeli ve Konsolosluğu koruyan güvenlik görevlilerinin gözaltına alınması sonrasında geçirilen gergin günlerin tekrarlanmaması adına, önemli ve etkili bir operasyon olarak kayıtlara geçti. Bu operasyonun, Suriyeli muhalif güçlerin eğitilmesi ve askeri teçhizatla donatılması anlamına gelen, Türkiye ile ABD arasında bir kaç gün önce imzalanan 'eğit-donat' anlaşmasının hemen sonrasına gelmesi de anlamlı. Çünkü, Türkiye tarafı söz konusu anlaşmayı Esad Yönetimi'ne karşı eğitim çalışması olarak bilhassa vurgularken, ABD tarafı bu eğitimin Işid'e karşı savaşacak birimlere de verileceğini vurgulamayı tercih etti. Bu anlaşmadan sonra, Işid güçlerinin Süleyman Şah Türbesi ve Saygı Karakolu'na yönelik saldırı ve 38 TSK mensubunun hayati riski olasılığına bağlı olarak, bu operasyonun yapılmış olabileceği değerlendiriliyor. Irak ve Suriye'deki terörist örgütlerden Türkiye'ye yönelebilecek saldırıların bertaraf edilmesini öngören ve TBMM'de 2 Ekim 2014'te kabul edilen