AR& GE BÜLTEN. Dünya Ekonomisi Ne Durumda. Dolayısıyla ülkemiz ekonomisi, dünya ekonomisindeki büyüme-gelişme konjonktürüne daha duyarlı hale geldi.

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "AR& GE BÜLTEN. Dünya Ekonomisi Ne Durumda. Dolayısıyla ülkemiz ekonomisi, dünya ekonomisindeki büyüme-gelişme konjonktürüne daha duyarlı hale geldi."

Fidan Kashani
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Dünya Ekonomisi Ne Durumda Ahmet YETİM Türkiye ekonomisi özellikle 2000 ve 2001 krizlerinden itibaren giderek artan ölçekte dünya ekonomisine daha duyarlı hale geldi. Bunda; AB tam üyelik maratonunda kaydedilen ilerlemeler kadar, Kamu kesiminin yoğun özelleştirmelerle ekonomideki ağırlığının süratle azaltılması, Yabancı sermaye girişinin artması, Dış ticaretin GSMH daki artan ağırlığı baş aktörler oldular. Dolayısıyla ülkemiz ekonomisi, dünya ekonomisindeki büyüme-gelişme konjonktürüne daha duyarlı hale geldi. Dünya ekonomisinde daralma yaşanırken Türkiye ihracatının büyümesi çok zor. Petrol fiyatları sürekli yükselirken ithalat faturasının şişmemesi, cari açıkların artmaması mümkün değil. Sadece ülkemizin değil bu küresel yapıda, hemen hiç bir ülkenin dünya ekonomisinden soyutlanması mümkün değil. Bu durumda yaklaşık 3 yıldır yüzde 30 büyüyen ülkemiz ekonomisinin dünya ekonomisindeki büyüme-yavaşlama eğilimlerinden etkilenmemesi mümkün görünmüyor. Bu nedenle dünyadaki ekonomik gelişmelerin yakından izlenmesi gerekiyor. Yapılan projeksiyonlarda dünya ekonomisinin yavaşladığı görünüyor yılındaki büyüme hızının yüzde 4 civarında olacağı tahmin edilen dünya ekonomisindeki gelişmenin 2006 ve sonrasında yüzde 3 civarına gerileyeceği beklentisi hâkim. Dünya ekonomisindeki büyüme beklentisinde lokomotifliği büyük ölçüde ABD ekonomisi yapıyor yıllarını kapsayan beş yılda dünya ekonomisindeki büyümenin yüzde 90 ına yakın bölümünün ABD ekonomisinden kaynaklandığı hesaplanıyor. 4

GSMH daki artan ağırlığı baş aktörler oldular. Dolayısıyla ülkemiz ekonomisi, dünya ekonomisindeki büyüme-gelişme konjonktürüne daha duyarlı hale geldi.

2 Giderek büyüyen dış ticaret açığı ve artan bütçe açıkları ABD ekonomisi kadar dünya ekonomisini de tehdit ediyor yılında ABD ekonomisi yüzde 4,2 büyüdü. Son çeyrekte büyüme yüzde 4 ün üzerinde gerçekleşti. Ama bu yılın tümünde ABD ekonomisindeki büyümenin yüzde 4 ün altında kalacağı tahminleri yapılıyor. Bu büyüme, her yıl ABD ekonomisine Türkiye ekonomisinin yaklaşık bir buçuk katı kadar bir büyüklüğün eklenmesi anlamına geliyor. Petrol fiyatlarının alacağı yön ABD ekonomisindeki büyümeyi olumlu ya da olumsuz etkileyebilir. Bununla birlikte gelecek yıl büyümenin yüzde 3 ün biraz üzerinde olacağı tahmin ediliyor. ABD de gözle görünen gelişme tüketimin artması ve tasarrufların azalması olarak dikkat çekiyor. Oluşan tasarruf açığı dış borçlanma-sermaye girişleri ile finanse ediliyor. Bu yolla dünyada dolar üzerinden çıkmış finansal varlıklar artıyor. ABD nin artan dış borçlarının en büyük alıcısı başta Çin olmak üzere genellikle gelişen piyasalar oluyor. Tüketim artışı yanı sıra, tasarruflardaki hızlı erime sonucunda enflasyonist eğilimlerin artmasıyla Amerikan Merkez Bankası (FED) 2004 yılının ortalarından beri düzenli olarak faizleri arttırıyor. Bir buçuk yıl önce FED faizi yüzde 1 ken, yüzde 3.25 puanlık artış göstererek yüzde 4.25 e çıkmış durumda. FED tarafından ABD de faizlerin arttırılmayacağı sinyali verilse de, faizlerdeki belirsizlik sürüyor. Ekonomik büyümede, petrol fiyatları bir sürpriz yapmazsa, dramatik bir daralma beklenmemektedir. ABD ekonomisi dünya ekonomilerinin lokomotifi olurken, Avrupa nın büyük ekonomilerinin sorunları giderek büyüyor yılında yüzde 2 nin üzerinde büyüyen Euro Bölgesi ekonomilerinin bu yıl yüzde 1,3 büyüyecekleri tahmin ediliyor. Euro bölgesinde bu yılın üçüncü üç ayında reel büyüme yüzde 1,4 oldu. 5

Bu büyüme, her yıl ABD ekonomisine Türkiye ekonomisinin yaklaşık bir buçuk katı kadar bir büyüklüğün eklenmesi anlamına geliyor.

3 Büyümenin önemli bir bölümü Fransa ve Almanya gibi büyük ülkelerden değil, Yunanistan, İspanya, Danimarka gibi göreli olarak daha küçük ülkelerden geliyor. Avrupa ekonomilerinin sorunu birliğin lokomotifliğini yapan büyük ülkelerin ekonomik yaklaşımlarından kaynaklanıyor. Almanya, Fransa ve İtalya gibi ülkelerde mali disiplini yeniden tesis etmek giderek zorlaşıyor. Bu ülkelerde bütçe açıkları Birlik kriterlerinin üzerine çıktı. Bütçe açığının milli gelire oranı Fransa da yüzde 3,6, Almanya da yüzde 3,7 ve İtalya da yüzde 3,2 oldu. Önümüzdeki beş yılın bütçesi üzerinde kolay bir uzlaşma sağlanamamasının arkasında milli bütçelerdeki sorunlar yatıyor. Mali disiplin konusunda Birliğe yeni katılan ülkelerin durumu da iyi değil. Bütçe açığının milli gelirlerine oranı Macaristan da yüzde 5,4, Polonya da yüzde 3,9, Güney Kıbrıs ta yüzde 4,2 ve Malta da yüzde 5,1 oldu. Mali disiplinsizlik konusundaki rekor Yunanistan a ait. Yunanistan da bütçe açığının milli gelire oranı yüzde 6 yı geçti. Sürekli artma eğilimindeki bütçe açıkları ve başta emek piyasası olmak üzere esnek olmayan ekonomik yapı Avrupa nın büyük ülkelerinde işsizlik sorunlarının artışını da beraberinde getiriyor. Euro bölgesinde işsizlik oranının bu yıl yüzde 8,5 civarında gerçekleşeceği tahmin ediliyor. İşsizlik oranı Almanya da yüzde 9,4, Fransa da yüzde 9,5, Yunanistan da yüzde 10 un üzerinde, Polonya da yüzde 18 civarında olacağı tahmin ediliyor. Yüksek işsizlik bu ülkelerde mali disiplini tehdit ettiği gibi, yapısal reformların uygulamaya konmasını da geciktiriyor. Kendi sorunlarına çözüm bulmakta zorlanan Avrupa da korumacılık ön plana çıktı. Avrupa ekonomilerinin en dikkat çekici özelliği fiyat istikrarına en çok önem veren bölge olmasıdır. Fiyat istikrarı ekonomideki olmazsa olmaz prensiplerin başında gelmektedir. 6

Almanya, Fransa ve İtalya gibi ülkelerde mali disiplini yeniden tesis etmek giderek zorlaşıyor. Bu ülkelerde bütçe açıkları Birlik kriterlerinin üzerine çıktı.

4 Fakat, son yıllarda, petrol fiyatlarının yükselmesiyle Avrupa da enflasyon riskini fazlasıyla hissetmeye başladı. Euro bölgesinde uzun süredir yıllık enflasyon yüzde 1 civarında hatta altındayken artma eğilimi göstermekte ve yüzde 2,5 e doğru tırmanmakta. Birliğin büyük ülkelerinde tedirgin edici bir enflasyon yokken hatta son aylarda düşmekteyken, göreli olarak küçük ülkelerinde enflasyon ciddi bir tehdit olmaya başladı. Örneğin, enflasyon, bu yıl İspanya ve Yunanistan da yüzde 3,4, Lüksemburg da yüzde 5 e yakın oldu. Bu nedenle uzun süre hareketsiz kalan Avrupa Merkez Bankası geçen ay faizleri artırma kararı aldı. ABD kadar sık aralıklarla ve aynı boyutta olmasa da, Euro bölgesinde de faizlerin artma eğiliminde olacağı tahmin ediliyor. İsviçre gibi gelişmiş bir ülke bile enflasyonist baskıların artması üzerine faiz artışına gitti. Büyük ekonomiler enflasyonist baskıdan şimdilik çok fazla etkilenmezken İngiltere 2006 yılında faizleri düşürme olasılığı artan ülke konumuna geliyor. Avrupa ekonomilerindeki belirsizliklerin devam edeceği, bu nedenle önümüzdeki yıl büyüme, enflasyon, bütçe açıkları gibi sorunların devam edeceği anlaşılıyor. Avrupa ekonomileri sorunlu büyürken, petrol ve diğer hammadde fiyatlarının artmasıyla gelişmekte olan ülkelerin çoğu dış ticaret ve cari işlemler fazlası veriyor. Çoğunlukla, Avrupa daki gelişmekte olan ülkeler cari işlemler açığı veriyorlar yılı gelişmekte olan ülkeler açısından en parlak yıllardan biri oldu. Yüksek düzeyde cari işlemler fazlası vermelerine ek olarak bu ülkelere akan yabancı sermaye 350 milyar doları geçerek tüm zamanların rekorunu kırdı. Tüm gelişmekte olan ekonomilerde döviz rezervleri arttı. Küçümsenmeyecek düzeyde büyüdüler. Asya bölgesindeki gelişmekte olan ülkelerde büyüme geçen yıl yüzde 7 idi. Büyümede başı Çin çekiyor. Çin'deki ekonomik büyümenin yüzde dokuz seviyesinin üzerinde devam etmesi bekleniyor. 7

Birliğin büyük ülkelerinde tedirgin edici bir enflasyon yokken hatta son aylarda düşmekteyken, göreli olarak küçük ülkelerinde enflasyon ciddi bir tehdit olmaya başladı.

5 İç piyasada talebin artması beklenen bu ülkede küresel ticaretteki payın, döneminde de artmayı sürdüreceği tahmin ediliyor. Çin ekonomisinin 2005 yılında yüzde 9,3; 2006'da yüzde 9,4; 2007'de de yüzde 9,5 oranında artacağı öngörülmekte. Avrupa da yer alan gelişmekte olan ülkelerde ise ekonomi soğuyor, büyüme yavaşlıyor. Geçen yıl yüzde 6,8 büyürken, bu yılki büyümelerinin yüzde 5 in altında kalacağı tahmin ediliyor. Latin Amerika da da Avrupa dakine benzer bir eğilim söz konusu. Latin Amerika nın büyümesinin yüzde 6 civarından yüzde 4,3 e gerilemesi söz konusu. Gelişmekte olan ülkelerin 2004 yılındaki büyümesi yüzde 6,7 idi. Bu yılki büyümenin yüzde 5,9 olacağı, gelecek yıl da yüzde 5,5 e gerileyeceği tahminleri yapılıyor. Uluslararası likidite bolluğu ve birçok gelişmekte olan ülkelerin dış borçlanma ihtiyacının azalmış olması bu ülkelerin borçlanma maliyetini düşürdü. Gelişmekte olan ülkeler 2 3 yıl önce ABD nin 10-yıl vadeli tahvil faizlerinin üzerine yüzde 10 prim ödeyerek borçlanırken, ödedikleri primler 2005 yılında yüzde 2 nin biraz üzerinde kaldı. ABD faizleri arttığı halde, gelişmekte olan ülkelerin borçlanma maliyeti düştü. Dış finansman imkânları genişledi. Gelişmekte olan ülkelere giden yabancı sermayenin tümü gittikleri ülkelerin döviz rezervlerini artırıyor. Çin in döviz rezervleri geçen yıla göre 200 milyar Dolara yakın bir artış göstererek 800 milyar Dolara doğru tırmanırken, Rusya nın döviz rezervleri 40 milyar Doları aşkın bir artışla 160 milyar Dolara çıktı. Dünyada borsalar altın bir yıl yaşadı. Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde borsaların performans çizgisi başarılıydı. Hisse senetleri faiz artışlarından olumsuz etkilenirken bono fiyatları geriledi. Çin ve Hong Kong borsaları parlak bir yıl yaşamadı. Hindistan, Kore, Afrika ve Ortadoğu iyi performans gösteren ülkeler olurken Latin Amerika ülkelerinin hemen hepsinde ibre yükseliş yönündeydi. İki yıldır gelişmekte olan ülkelere giden yabancı sermaye hacminde bir daralma beklendiği halde, beklenti gerçekleşmedi. 8

Geçen yıl yüzde 6,8 büyürken, bu yılki büyümelerinin yüzde 5 in altında kalacağı tahmin ediliyor. Latin Amerika da da Avrupa dakine benzer bir eğilim söz konusu.

6 Aksine, hacim her yıl arttı. Gelişmiş ülkelerdeki faiz artırımları sonucunda, gelecek yıl da yabancı sermaye hacminde az da olsa bir daralma bekleniyor. Beklenti gerçekleşse dahi, gelişmekte olan piyasaların ekonomik performanslarında 2006 yılında radikal bir değişimin yaşanması olasılığı yok denecek kadar az. Çin, Hindistan ve diğer uzak doğu Asya ekonomileriyle Latin Amerika ülkelerinde çok büyük sorunların çıkması beklenmiyor. Gelişmekte olan ekonomilerin performansının iyi olmaya devam etmesi Türkiye açısından da olumlu. Bizim açımızdan, büyüyen ABD ile beraber gelişmekte olan ülkelerin iyi performans göstermesi dışsal şokların yaşanması olasılığını asgariye indirmektedir. 9

Çin, Hindistan ve diğer uzak doğu Asya ekonomileriyle Latin Amerika ülkelerinde çok büyük sorunların çıkması beklenmiyor.

Benzer belgeler

EKONOMİK VE MALİ POLİTİKA GENEL BAŞKAN YARDIMCILIĞI Eylül 2011, No:5

EKONOMİK VE MALİ POLİTİKA GENEL BAŞKAN YARDIMCILIĞI Eylül 2011, No:5 Bu sayıda; Uluslararası Para Fonu (IMF) tarafından yayımlanan Dünya Ekonomik Görünümü Raporu tahminleri değerlendirilmiştir. i Küresel