IV. UZAKTAN ALGILAMA VE COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ SEMPOZYUMU ÖZETLER KİTABI. Özetler Ekim 2012 ZONGULDAK

Transkript

1 Özetler

2 IV. UZAKTAN ALGILAMA VE COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ SEMPOZYUMU LER KİTABI Özetler Ekim 2012 ZONGULDAK

3 IV. UZAKTAN ALGILAMA VE COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ SEMPOZYUMU LER KİTABI İLETİŞİM Bülent Ecevit Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümü Zonguldak Tel: & Faks: e-posta: uzalcbs2012@gmail.com Web: ISBN: Basıma Hazırlayanlar: Arş. Gör. Çağlar BAYIK (BEÜ) Arş. Gör. Deniz ARCA (BEÜ) Arş. Gör. Talha TAŞKANAT (BEÜ) Baskı: Basım Tarihi:

4 ÖNSÖZ İlki 2006 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi nde, ikincisi 2008 yılında Erciyes Üniversitesi nde, üçüncüsü ise 2010 yılında Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü nde düzenlenen Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri Sempozyumu nun dördüncüsü olan UZAL-CBS 2012, Bülent Ecevit Üniversitesi (BEÜ), İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) ve TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası (HKMO) ortak girişimi ile Ekim 2012 tarihlerinde BEÜ Merkez Yerleşkesi nde (Zonguldak) düzenlenmektedir. Uzaktan algılama ve coğrafi bilgi sistemleri (CBS) konularında çalışan bilim insanlarını, araştırmacıları ve öğrencileri bir araya getirmeyi hedefleyen bu sempozyum ile, farklı çalışma grupları ile özel sektör ve kamu kurum temsilcilerinin bir araya getirilmesi, projelerin tanıtılması ve mesleki tartışma olanağının sağlanması da amaçlanmaktadır. Sempozyumda, UZAL-CBS 2012 bilim kurulu tarafından değerlendirilen 135 bildiriden sözlü bildiri olarak kabul edilen bildiriler iki paralel oturumda sunulacak, poster olarak kabul edilen bildiriler ise, hem poster oturumunda, hem de sözlü oturumlarda (kısaca) sunulacaktır. Bildiriler, ağırlıklı olarak, uzaktan algılamanın ve CBS nin, tarıma, ormancılığa, jeolojiye, afetlere, şehir ve bölge planlamaya, meteorolojiye, kıyı izlemeye, koruma alanlarına, 3B modelleme ve görsellemeye, erozyona, arazi örtüsü ve kullanımına ve çeşitli sosyal bilimler konularına uygulanmasını içeren konulardan oluşmaktadır. Sempozyum, özel sektörün ve kamu kurumlarının değerli temsilcileri tarafından desteklenmiştir. Destek veren özel sektör temsilcileri: Başarsoft, Netcad, Nik Sistem, Mescioğlu, Piri Reis Grup, GNSS Teknik, Dedeman Zonguldak, Şah-Kar Harita, Aydıner İnşaat, Akropol ve Zonguldak ARGE dir. Destek veren kamu kurumları ise Zonguldak Valiliği, Zonguldak Belediyesi ve TÜBİTAK tır. Destekleyen tüm kurum ve kuruluşlara teşekkürlerimizi sunarız. Sunulacak bildiriler bilim kurulu tarafından her yönden değerlendirilerek, en iyi sözlü ve poster bildiriler belirlenecek ve ödüller kapanış oturumunda verilecektir. Sempozyum açılışına, Dr. Ioannis MANAKOS (ITI-CERTH, EARSeL Başkanı, Yunanistan), Dr. Rosa LASAPONARA (IMAA-CNR, EARSeL Genel Sekreteri, İtalya) ve Prof. Mag. Dr. Wolfgang SULZER (Graz Karl Franzens Üniversitesi, Avusturya) davetli konuşmacı olarak katılacaktır. Gelişen Uzaktan Algılama ve CBS Tekniklerinin Kamu ve Özel Sektördeki Kullanımı Sorunlar ve Çözüm Önerileri konulu bir panelin de düzenleneceği sempozyumun kapanış oturumunda, 2014 yılında Yıldız Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi Harita Mühendisliği Bölümü tarafından İstanbul da düzenlenecek olan UZAL-CBS 2014 hakkında bir tanıtım sunumu yapılacaktır. Sempozyuma katılan ve destek veren herkese gönülden teşekkürlerimizi sunar başarılı bir sempozyum dileriz. Saygılarımızla, UZAL-CBS 2012 Düzenleme Kurulu Adına Prof. Dr. Derya MAKTAV (İTÜ) & Yrd. Doç. Dr. Hüseyin TOPAN (BEÜ)Saygılarımızla

5 DÜZENLEYENLER Bülent Ecevit Üniversitesi İstanbul Teknik Üniversitesi Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası DESTEKLEYEN KAMU KURUMLARI Zonguldak Valiliği Zonguldak Belediyesi TÜBİTAK EARSeL DESTEKLEYEN ÖZEL KURULUŞLAR Başar Bilgisayar Sistemleri ve İletişim Teknolojileri San. ve Tic. Ltd. Şti. NİK İnşaat Ticaret Ltd. Şti. Ulusal CAD ve GIS Çözümleri A.Ş.. Mescioğlu Şirketler Grubu Piri Reis Grup GNSS Harita Teknik Danışmanlık San. ve Tic. Ltd. Şti. Dedeman Zonguldak Şah-Kar Harita Ltd. Şti Aydıner İnşaat A.Ş. Akropol Bilgisayar, Mühendislik, Mimarlık Zonguldak Arge Yapı Laboratuvarı 2

6 KURULLAR ONUR KURULU Prof. Dr. Mahmut ÖZER, BEÜ Rektörü Prof. Dr. Mehmet KARACA, İTÜ Rektörü Prof. Dr. Yılmaz YILDIRIM, BEÜ Mühendislik Fakültesi Dekanı Ertuğrul CANDAŞ, HKMO Başkanı DÜZENLEME KURULU Prof. Dr. Derya MAKTAV, İTÜ, Eş-başkan Yrd. Doç. Dr. Hüseyin TOPAN, BEÜ, Eş-başkan Prof. Dr. Erkan BEŞDOK, ERÜ Prof. Dr. Taşkın KAVZOĞLU, GYTE Prof. Dr. Şenol KUŞÇU, BEÜ Prof. Dr. Filiz SUNAR, İTÜ Doç. Dr. Mehmet ALKAN, BEÜ Yrd. Doç. Dr. Serkan KARAKIŞ, BEÜ Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ, BEÜ Yrd. Doç. Dr. Umut G. SEFERCİK, BEÜ Arş. Gör. Deniz ARCA, BEÜ Arş. Gör. Çağlar BAYIK, BEÜ Arş. Gör. Kaan KALKAN, İTÜ Arş. Gör. Mustafa ÖZENDİ, BEÜ. Arş. Gör. Talha TAŞKANAT Uzm. Murat ORUÇ, BEÜ Yrd. Doç. Dr. Hakan AKÇIN, HKMO Özkan TALAY, HKMO BİLİM KURULU Prof. Dr. Ayhan ALKIŞ, YTÜ Prof. Dr. Zübeyde ALKIŞ, YTÜ Prof. Dr. Fatmagül KILIÇ, YTÜ Prof. Dr. Süha BERBEROĞLU, ÇÜ Prof. Dr. Erkan BEŞDOK, ERÜ Prof. Dr. Kadir ERDİN, İÜ Prof. Dr. Taşkın KAVZOĞLU, GYTE Prof. Dr. Yusuf KURUCU, EÜ Prof. Dr. Derya MAKTAV, İTÜ Prof. Dr. Coşkun ÖZKAN, ERÜ Prof. Dr. Filiz SUNAR, İTÜ Doç. Dr. Mehmet ALKAN, BEÜ Doç. Dr. Bülent BAYRAM, YTÜ Doç. Dr. Gürcan BÜYÜKSALİH, Bimtaş-İBB Doç. Dr. Hayriye EŞBAH, İTÜ Doç. Dr. Şinasi KAYA, İTÜ Doç. Dr. Naci YASTIKLI, YTÜ Yrd. Doç. Dr. Ayhan ATEŞOĞLU, BÜ Yrd. Doç. Dr. Serkan KARAKIŞ, BEÜ Yrd. Doç. Dr. Füsun BALIK ŞANLI, YTÜ Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ, BEÜ Yrd. Doç. Dr. Umut Güneş SEFERCİK, BEÜ Yrd. Doç. Dr. Hüseyin TOPAN, BEÜ Dr. Cihangir AYDÖNER, TÜBİTAK-MAM Dr. Beril SIRMAÇEK, DLR-Almanya 3

7 İÇİNDEKİLER REMOTE SENSING IN EUROPE: STATUS ANALYSIS AND TRENDS FOCUSING ON ENVIRONMENT AND AGRICULTURE Ioannis MANAKOS..11 REMOTE SENSING IN ARCHAEOLOGY: AN OVERVIEW Rosa LASAPONARA, Nicola MASINI.. 12 REMOTE SENSING TECHNOLOGIES AND APPLICATIONS FOR MONITORING HIGH MOUNTAIN ENVIRONMENTS Wolfgang SULZER...13 [001] DÜZCE EFTENİ GÖLÜ SULAK ALAN EKOSİSTEMİ PEYZAJ YÖNETİMİ NİN OLUŞTURULMASINDA COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİNİN KULLANIMI Osman UZUN,Pınar GİRTİ GÜLTEKİN, Güniz AKINCI KESİM [002] UŞAK İLİ KEMALÖZ MAHALLESİ NDE ÇOCUK OYUN ALANLARININ NİTELİĞİNİN CBS İLE İRDELENMESİ Nurhan KOÇAN, Ömer Lütfü ÇORBACI [003] NAHÇIVAN ÖZERK CUMHURİYETİNDE YAĞIŞ YOĞUNLUĞUNUN ZAMANSAL DEĞİŞİMİ Serdar AYDIN, Samir BAKHSHALİYEV, D. Zafer ŞEKER, Nüket SİVRİ [004] MULTİPOİNT ÖZELLİĞİNİN NOKTA ÖZELLİĞİ FORMATINA DÖNÜŞTÜRME STRATEJİSİ Cahit Tağı ÇELİK [005] DAĞITIK SİSTEMLERDE UYDU GÖRÜNTÜSÜ TRANSFERİ: RASTER VE VEKTÖR TEMSİL KARŞILAŞTIRMASI Süleyman EKEN, Recep BOSTANCI, Ahmet SAYAR [006] İTERATİF EN YAKIN NOKTA YÖNTEMİ İLE LAZER TARAYICI NOKTA BULUTLARININ BİRLEŞTİRİLMESİNE ANALİTİK BİR BAKIŞ Cihan ALTUNTAŞ [007] AHIR DAĞI (KAHRAMANMARAŞ) VE ÇEVRESİNDE BİTKİ ÖRTÜSÜ İLE YAĞIŞ KOŞULLARI ARASINDAKİ İLİŞKİLERİN MODIS VERİLERİ KULLANILARAK İNCELENMESİ ( ) Mehmet Ali ÇELİK, Murat KARABULUT [008] GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI İL ARAZİ ENVANTERLERİNİN ARŞİVLENMESİ VE ARAZİ ÖRTÜSÜ DEĞİŞİMİNDE CBS TEKNOLOJİSİNİN KULLANILMASI: EDİRNE İLİ ÖRNEĞİ Timuçin EVEREST, Hasan ÖZCAN [009] GÖL YÜZEYİ DEĞİŞİMLERİNİN BELİRLENMESİNDE FARKLI DİJİTAL GÖRÜNTÜ İŞLEME TEKNİKLERİNİN KULLANILMASI İrfan AKAR, Derya MAKTAV [010] ÇOK TARİHLİ OPTİK VE MİKRODALGA GÖRÜNTÜLERİ KULLANILARAK TARIM ALANLARINDA YETİŞTİRİLEN ÜRÜNLERİN BÖLÜT TABANLI SINIFLANDIRILMASI Aslı ÖZDARICI OK, Zuhal AKYÜREK [011] MARDİN İLİ NİN YÜKSEK BİOMAS AKTİVİTEYE SAHİP BİTKİ ÖRTÜSÜNÜN MODIS NDVI VERİLERİ KULLANILARAK İZLENMESİ Mehmet Ali ÇELİK, Kamuran GÜLÇEK [012] UĞURSUYU VE AKSU HAVZALARI ARAZİ ÖRTÜSÜNÜN ZAMANSAL DEĞİŞİMİNİN CBS ve UA ENTEGRE EDİLEREK DEĞERLENDİRİLMESİ ( ) Osman UZUN,Abdurrahim AYDIN, Pınar GÜLTEKİN [013] ARC HYDRO İLE SU TOPLAMA ALANLARININ BELİRLENMESİ Ahmet Hamdi SARGIN,Nesibe Gülşah GÜREŞCİ, Kemal SEYREK [015] KÖYCEĞİZ GÖLÜ KUZEY HAVZALARININ HİDROGRAFİK ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİNDE COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİNİN KULLANIMI Mustafa UTLU, Hasan ÖZDEMİR [016] ARAÇ GEÇİŞ BÖLGELERİNİN BELİRLENMESİNDE BULANIK MANTIK YAKLAŞIMI Mehmet ERBAŞ, Zübeyde ALKIŞ [017] UZAKTAN ALGILAMA VE CBS KULLANILARAK MERİÇ NEHRİ TAŞKIN ALANLARININ BELİRLENMESİ Ersan BATUR, Derya MAKTAV [018] CBS ESASLI AFET YÖNETİMİNDE ULUSAL VE ULUSLARARASI YAKLAŞIMLAR, UYGULAMALAR, SORUNLAR 4

8 Hanifi TOKGÖZ, Şule TÜDEŞ, Hüseyin BAYRAKTAR... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. [019] AĞAÇ KAPALILIK YÜZDESİ, NET BİRİNCİL ÜRETİM VE EROZYON ARASI ETKİLEŞİMLERİN UZAKTAN ALGILAMA VE COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ YARDIMIYLA İRDELENMESİ: YUKARI SEYHAN HAVZASI ÖRNEĞİ Mehmet Akif ERDOĞAN, Süha BERBEROĞLU, Cenk DÖNMEZ [020] FARKLI UYDU VERİ ÇAKIŞTIRMA TEKNİKLERİNİN ANALİZİ Özge KAYMAN, Filiz SUNAR, Derya MAKTAV [021] HAVA FOTOĞRAFI VE OPTİK UYDU GÖRÜNTÜLERİ YARDIMIYLA YATAY YER DEĞİŞTİRMELERİN BELİRLENMESİ Tarık TÜRK [022] TÜRKİYEDEKİ KARLA KAPLI ALANLARIN UYDULARDAN TAKİBİ VE UZUN YILLAR TREND ANALİZİ İbrahim SÖNMEZ, Ahmet Emre TEKELİ, Erdem ERDİ [023] CBS WEB UYGULAMALARINDA HTML5 VE GELECEK Alper DİNÇER, Balkan URAZ, Kemal SEYREK [024] KÜRE DAĞLARI MİLLİ PARKI VE TAMPON ZONUNDAKİ DEĞİŞİMİN UZAKTAN ALGILAMA VE CBS İLE BELİRLENMESİ Ayhan ATEŞOĞLU, Metin TUNAY, Yıldıray LİSE, Cihad ÖZTÜRK [025] MEKANSAL VERİTABANLARINDA MASAÜSTÜ VE WEB CBS YAZILIMLARININ BİRLİKTE ÇALIŞABİLİRLİĞİ Balkan URAZ, Alper DİNÇER, Kemal SEYREK [026] YAKIN RESİM FOTOGRAMETRİSİNDE ÜÇ BOYUTLU SİLÜET ÖRNEK UYGULAMASI: İSTANBUL GALATA BÖLGESİ Cumhur ŞAHİN, Bahadır ERGUN, Ayhan ALKIŞ [027] PANORAMİK GÖRÜNTÜ VE KULLANIM ALANLARI Cumhur ŞAHİN, Bahadır ERGÜN [028] HİDROELEKTRİK SANTRALLERİN 3 BOYUTLU MODELLENMESİ Demirhan ÇELEBİ, Ümit YURT, Halil YILMAZ, İsmail İsa ATABEY [029] HİDROELEKTRİK SANTRALLERİNE YÖNELİK 3 BOYUTLU SAYISAL HARİTALARIN ÜRETİLMESİ Demirhan ÇELEBİ, Ümit YURT, Halil YILMAZ, İsmail İsa ATABEY [030] WEB-CBS TABANLI KAMPÜS BİLGİ SİSTEMİ Ecem İREN, Murat KOMESLİ [031] GOOGLE MAPS ÜZERİNDE EN YAKIN NÖBETÇİ ECZANE UYGULAMASI Eda ÇAYBAŞI, Merve GÜNAYDIN, Murat KOMESLİ [032] DİFFERANSİYEL ARAMA ALGORİTMASI TABANLI YENİ BİR KAMERA KALİBRASYON YÖNTEMİ Pınar ÇİVİCİOĞLU, Tuba KURBAN, Erkan BEŞDOK [033] DİNAMİK SENSÖR YERLEŞTİRME PROBLEMİNİN DİFERANSİYEL ARAMA ALGORİTMASI İLE ÇÖZÜLMESİ Pınar ÇİVİCİOĞLU, Ahmet Emin KARKINLI, Erkan BEŞDOK [034] KONUŞMA TANIMA ALGORİTMALARININ CBS DE KULLANIMI VE DSA TABANLI BİR KONUŞMA TANIMA UYGULAMASI Pınar ÇİVİCİOĞLU, A.Emin KARKINLI, Erkan BEŞDOK [035] TARIM TOPRAKLARININ AMAÇ DIŞI KULLANIMI: KEPEZ (ÇANAKKALE) ÖRNEĞİ Canan Z. ÇAVUŞ, A. Esra CENGIZ [036] RANSAC ALGORTİMASI İLE LiDAR VERİLERİNDEN OTOMATİK DETAY ÇIKARIMI Fevzi KARSLI, Norbert PFEIFER [038] CBS YARDIMIYLA AĞAÇ ENVANTERİ MODELİNİN OLUŞTURULMASI Atila GÜL, Mehmet TOPAY, Ömer Kamil ÖRÜCÜ [039] SULAMA SİSTEMLERİNİN YÖNETİMİNDE UZAKTAN ALGILAMA TEKNOLOJİSİNİN KULLANILMA OLANAKLARI Nejat EVSAHIBIOĞLU [040] KENTSEL YENİLEME KARARLARININ İŞGÜCÜ YAPISI ÜZERİNDEKİ OLASI ETKİLERİNİN SAPTANMASI: İZMİR ÖRNEĞİ N. Sinem ÖZCAN, K. Mert ÇUBUKÇU [041] COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ (CBS) VE UZAKTAN ALGILAMA (UA) YÖNTEMLERİ İLE ŞEMDİNLİ ÇAYININ ( ZAP HAVZASI) HİDROELEKTRİK ENERJİ POTANSİYELİNİN ARAŞTIRILMASI Recep BAKIŞ, Serdar GÖNCÜ, Elif GÜMÜŞLÜOĞLU

9 [042] SEYDİSUYU HAVZASINDAKİ YAĞIŞ, SICAKLIK VE BUHARLAŞMA DAĞILIMLARININ UZAKLIĞA BAĞLI TAHMİNLEME YÖNTEMLERİ İLE HARİTALANMASI Recep BAKIŞ, Yıldırım BAYAZIT, Hakan UYGUÇGİL [043] İŞLETME ARAZİLERİ İÇİN TARIM BİLGİ SİSTEMİ: EĞİRDİR BAHÇE KÜLTÜRLERİ ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ MERKEZ ARAZİSİ ÖRNEĞİ Salih BAKICI, Levent BAŞAYİĞİT [044] UYDU GÖRÜNTÜLERİNİN PİKSEL VE NESNE TABANLI SINIFLANDIRMA SONUÇLARININ KARŞILAŞTIRILMASI Serdar BAYBURT, Derya MAKTAV [045] İSTANBUL HALK EKMEK SATIŞ NOKTALARININ CBS ORTAMINA AKTARILARAK, SATIŞ VE AĞ ANALİZLERİ İLE WEB TABANLI BİR SİSTEMİN OLUŞTURULMASI İbrahim SİMSEK, İsmail BÜYÜKSALİH, Selahattin TAŞPINAR, Serdar BAYBURT, Sancar BUHUR [046] SİVAS'IN GÖÇ GERÇEĞİ VE ÇEVRE DÜZENİ PLANINDAKİ EKSİKLİKLER - CBS DESTEKLİ MEKÂNSAL ANALİZLERLE YENİ PLANLAMA YAKLAŞIMLARI Aziz Cumhur KOCALAR [047] BULUT BİLİŞİM TEKNOLOJİSİ VE BULUT CBS UYGULAMALARI Taşkın KAVZOĞLU, Emrehan Kutluğ ŞAHİN [048] HEYELAN DUYARLILIK HARİTASININ ÜRETİLMESİNDE KULLANILAN FAKTÖRLERİN ETKİLERİNİN ARAŞTIRILMASI: DÜZKÖY ÖRNEĞİ Taşkın KAVZOĞLU, İsmail ÇÖLKESEN, Emrehan Kutluğ ŞAHİN [049] BAĞIMSIZ BİLEŞENLER ANALİZİ İLE VİDEO GÖRÜNTÜLERİNDEN ÖZ BİLGİLERİN ÇIKARILMASI Sedat DOĞAN, Halil AKINCI [050] HEYELAN RİSKLERİNİN BELİRLENMESİ İÇİN ÖZNEL BEKLENTİLERDEN NESNEL OLASILIKLARIN ELDE EDİLMESİ: BAYES KURALI İLE ÇIKARSAMA Sedat DOĞAN, Halil AKINCI, Cem KILIÇOĞLU [051] DESTEK VEKTÖR MAKİNELERİ VE RASTGELE ORMAN YÖNTEMLERİNİN KULLANIMI Ümit Haluk ATASEVER, Coşkun ÖZKAN, Filiz SUNAR [052] TERMAL VE OPTİK GÖRÜNTÜLERİN LAPLACIAN PİRAMİDİ VE WAVELET DÖNÜŞÜMÜ İLE BİRLEŞTİRİLMESİ Abdüsselam KESİKOĞLU, Ahmet Emin KARKINLI, Tuba KURBAN, Erkan BEŞDOK [053] UZAKTAN ALGILAMA VE CBS ENTEGRASYONU İLE ARAZİ ÖRTÜSÜ/KULLANIMI DEĞİŞİMİNİN ANALİZİ: KONYA KENTİ ÖRNEĞİ Ahmet GEZİCİ, Derya MAKTAV [055] KENTSEL RİSK BÖLGELERİNİN BELİRLENMESİ AMAÇLI WEB TABANLI VERİ GİRİŞ ARAYÜZÜ VE ADRESLEME ÇALIŞMALARI Ali ERDI, Fatih SARI, Ahmet GÜNTEL [056] KAYNAK ENVANTER VE ANALİZİNDE COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ KULLANIMI: ULUDAĞ MİLLİ PARKI PLANLAMA ÇALIŞMASI ÖRNEKLEMİ Merve ERSOY, Saye N.ÇABUK, Tuğrul HOCAOĞLU, Alper ÇABUK [057] FARKLI POLİTİKALAR DOĞRULTUSUNDA ADANA KENTSEL GELİŞİMİNİN MODELLENMESİ Anıl AKIN, Süha BERBEROĞL [058] DOĞU AKDENİZ BÖLGESİ KAR BİLEŞENLERİNİN UZAKTAN ALGILAMA VERİLERİ ve J2000 YAKLAŞIMIYLA MODELLENMESİ Cenk DÖNMEZ, Süha BERBEROĞLU, Mehmet Akif ERDOĞAN [059] TAŞKIN KONTROLÜ ÇALIŞMALARINDA CBS NİN KULLANIM ETKİNLİĞİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ: TEKİRDAĞ MAYMUN DERESİ HAVZASI PİLOT UYGULAMASI M. Cüneyt BAĞDATLI, Selçuk ALBUT [060] KISINTILI SULAMA SUYU UYGULAMASININ PATLICAN BİTKİSİ ENERJİ KULLANIMINA ETKİSİNİN SPEKTRORADYOMETRİK ÖLÇÜMLERLE BELİRLENMESİ Gülçin Ece ASLAN Namık Kemal SÖNMEZ, Harun KAMAN, Ömer ÖZBEK [061] TARİHİ ESER BİLGİ SİSTEMİ (TEBİS) Fatih CEVAT, Hayriye ÖZOKUTAN ALP, Elif DAYSAL, Banu KÜÇÜK [062] EN UYGUN ACİL DURUM MÜDAHALE İSTASYON YERLERİNİN BELİRLENMESİ VE EN KISA SÜRE TAYİNİ İÇİN AĞ TASARIMI Fatih SARI, Ali ERDİ, Asuman ILGAZ, Ahmet GÜNTEL [063] KAYSERİ KÜLTÜR YOLU PROJESİNİN KENT BİLGİ SİSTEMİNE ENTEGRE EDİLMESİ VE ÜÇ BOYUTLU MODELLERİN KULLANILMASI: GELENEKSEL KAYSERİ MAHALLESİ ÖRNEĞİ 6

10 Uğur BENLİ, Fatih CEVAT, M. Fatih TOPRAK, Murat TAŞYÜREK, Furkan ERGÜNEŞ [064] AHP YÖNTEMİ İLE TARIMA UYGUN ALANLARIN BELİRLENMESİ Halil AKINCI, Ayşe YAVUZ ÖZALP, Bülent TURGUT [065] COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ İLE GAYRİMENKUL DEĞERLENDİRMESİ DÜZCE ÖRNEĞİ Halil YILMAZ, Behçet DÜNDAR, Murat TABANOĞLU, Ümit YURT [066] NOKTA BELİRLEME ALGORİTMALARI İLE OTOMATİK GÖRÜNTÜ EŞLEŞTİRME VE 3B KONUM TESPİTİ Hayrettin ACAR, Fevzi KARSLI [067] BOĞAZİÇİ KÖPRÜLERİNİN KENTSEL BÜYÜMEYE ETKİLERİNİN ARAŞTIRILMASI İsmail Ercüment AYAZLI, Fatmagül KILIÇ, Hülya DEMİR [068] BÖLGESEL RÜZGAR VERİLERİNİN EVSEL NİTELİKLİ KATI ATIK BERTARAF TESİSLERİNIN YER SEÇİMİ UYGULAMALARI İÇİN COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ İLE ENTEGRASYONU: KOCAELİ ÖRNEĞİ M. Kemal KORUCU, Ozan ARSLAN, Aykan KARADEMİR [069] KİŞİSELLEŞTİRİLMİŞ COĞRAFİ WEB SERVİSLERİNİN HAZIRLANILMASI Kemal SEYREK, Tolga AYAS, Alper DİNÇER, Balkan URAZ [070] LANDSAT UYDU GÖRÜNTÜLERİNİN MDPSO OPTİMİZASYON ALGORİTMASI KULLANILARAK EĞİTİMSİZ SINIFLANDIRILMASI Mehmet Cihan ŞAHİNGİL, Yakup ÖZKAZANÇ [071] CBS YARDIMI İLE ÇORUH NEHRİ ÜZERİNDE PLANLANAN BARAJ VE YOL PROJELERİNİN NEDEN OLACAĞI ARAZİ KULLANIM DEĞİŞİMİNİN VE ARAZİ TAHRİBATININ BELİRLENMESİ Mehmet ÖZALP, Esin ERDOĞAN YÜKSEL, Saim YILDIRIMER [073] UZAKTAN ALGILAMA VE CBS İLE KIYI ÇİZGİSİ DEĞİŞİMİNİN BELİRLENMESİ: İZMİT KÖRFEZİ ÖRNEĞİ Mustafa CEYLAN, Derya MAKTAV [074] ÇOK YÜKSEK ÇÖZÜNÜRLÜKLÜ GÖRÜNTÜ VE LİDAR VERİLERİ ÜZERİNDEN DVM SINIFLANDIRMA ALGORİTMASI İLE OTOMATİK BİNA ÇIKARMA Mustafa DİHKAN, Fevzi KARSLI, Norbert PFEIFER [075] HAVASAL LİDAR VERİLERİ İLE BİTKİ ÖRTÜSÜNÜN YAPISAL ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİ VE HARİTALANMASI Müge AĞCA, Sorin C. POPESCU [076] MOBİL HARİTALAMA YÖNTEMİ İLE KONUM VERİSİ ÜRETİMİNİN DOĞRULUĞUNUN İNCELENMESİ VE VERİ ÜRETİM YÖNTEMİ OLARAK KENT BİLGİ SİSTEMLERİNDE KULLANILMASI Necip GENGEÇ, Erkan PEHLİVAN, Mehmet PAZARCI [077] BİYOJENİK UÇUCU ORGANİK BİLEŞİKLERİN EMİSYONLARININ CBS DESTEKLİ HESAPLANMASI Onur KAPMAZ, Ozan Devrim YAY [078] UZAKTAN ALGILAMADA RASAT: TÜRKİYE DE ÜRETİLEN İLK YER GÖZLEM UYDUSU Özgür KAHRAMAN, Hilal ÖZEN, Erşan DEMİRCİOĞLU, Dr.Ufuk SAKARYA, Ramazan KÜPÇÜ, Bülent AVENOĞLU, Dr. Egemen İMRE, Dr. Emin BANK [079] SRTM SAYISAL YÜKSEKLİK MODELİ VE CBS İLE SEL RİSK ALANLARININ BELİRLENMESİ: İZMİR ÖRNEĞİ S.Pelin ÖZKAN, Çiğdem TARHAN [80] İNSANSIZ HAVA ARAÇLARININ KULLANIM ALANLARI VE GELECEKTEKİ BEKLENTİLER Resul ÇÖMERT, Uğur AVDAN,Emre ŞENKAL [81] KONUŞMA TANIMA, GÖRÜNTÜ VE GPS TABANLI COĞRAFİ VERİ TOPLAMA ARABİRİMİ Tuba KURBAN, Ahmet Emin KARKINLI, Abdüsselam KESİKOĞLU, Erkan BEŞDOK [082] ARAZİ ÖRTÜSÜNÜN BELİRLENMESİNDE TORBALAMA-KARAR AĞAÇLARI YÖNTEMİNİN KULLANIMI Ümit Haluk ATASEVER,Coşkun ÖZKAN [083] COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİNE VERİ GİRİŞİ İÇİN PRATİK BİR YAKLAŞIM Ümit YURT, Murat TABANOĞLU, Halil YILMAZ, İsmail İsa ATABEY [084] DEPREM AÇISINDAN YERLEŞİM YERİ UYGUNLUK ANALİZLERİ Cihangir AYDÖNER, Derya MAKTAV [085] UYDU GÖRÜNTÜLERİ İLE SPEKTRAL ÖLÇME VERİLERİNİN ENTEGRASYONU Önder GÜRSOY, Şinasi KAYA, Ziyadin ÇAKIR [086] CBS ILE BINALARIN BAZI ÖZELLIKLERININ IRDELENMESI Tekin SUSAM, Servet YAPRAK, Ömer YILDIRIM, Hüseyin BAŞDEMİR

11 [087] LANDSAT UYDU GÖRÜNTÜLERİ KULLANILARAK AFYONKARAHİSAR İLİ ŞEHİR GELİŞİMİNİN BELİRLENMESİ Mustafa Mutlu UYSAL, Murat UYSAL [088] ISIL UZAKTAN ALGILAMA VERİLERİ YARDIMIYLA YERYÜZÜ SICAKLIKLARININ TESPİTİNDE FARKLI TEK-KANAL ALGORİTMALARININ METEOROLOJİK İSTASYON VERİLERİ KULLANILARAK KARŞILAŞTIRILMASI: İSTANBUL ÖRNEĞİ Bahadır ÇELİK, Kaan KALKAN [089] UZAKTAN ALGILAMA VE COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMİNİN PEYZAJ KARAKTER ANALİZİNDE UYGULANABİLİRLİĞİ Berk HACIAĞAOĞLU, Filiz SUNAR, Dicle OĞUZ, Hayriye EŞBAH TUNCAY [090] LAZER TARAMA YÖNTEMİ İLE ELDE EDİLEN ÜÇ BOYUTLU İÇ MEKÂN MODELLERİNİN COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİNDE KULLANIM OLANAKLARI Semih Sami AKAY, Giray UZUN, Zaide DURAN, Emin Özgür AVŞAR, Umut AYDAR [091] PEYZAJ EKOLOJİSİ VE OPTİMİZASYON (LANDEP) YÖNTEMİNDE CBS NİN ÖNEMİ VE YERİ Tülay AYAŞLIGİL [092] YAŞATILABİLİNECEK KENT BİLGİ SİSTEMLERİ Ahmet TANIDIR [093] KIYI ALANLARININ ZAMANSAL DEĞİŞİMİNİN BELİRLENMESİNE YÖNELİK ISTANBUL-TERKOS ÖRNEĞİNDE TÜMLEŞİK BİR YAKLAŞIM Bulent BAYRAM, Dursun ŞEKER, Uğur ACAR,Yalçın YÜKSEL, Anıl Arı GÜNER, İbrahim ÇETİN [094] BULUT BİLİŞİM ÜZERİNDE ARAÇ TAKİP SİSTEMİ Deniz ÇAKIROĞLU, Melih CEVHERTAŞ, Tuğçe YILMAZ, Murat KOMESLİ [095] RAPIDEYE GÖRÜNTÜSÜ RED EDGE BANTININ SINIFLANDIRMA DOĞRULUĞUNA ETKİSİNİN ARAŞTIRILMASI: İZMİR MENEMEN ÖRNEĞİ Filiz BEKTAŞ BALÇIK, Füsun BALIK ŞANLI, Tolga ESETLİLİ,Yusuf KURUCU, Çiğdem GÖKSEL [096] INSAR ZAMAN SERİLERİ İLE YER YÜZEYİ HAREKETLERİNİN İZLENMESİ: ZONGULDAK KOZLU MADEN ALANI ÖRNEĞİ Füsun BALIK ŞANLI, Saygin ABDIKAN, Mahmut ARIKAN [097] COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMİ (CBS) HARİTALAMA TEKNİĞİNİN ZONGULDAK VE ÇEVRESİNDEKİ ATMOSFERİK ARSENİK KİRLİLİK BELİRLEME ÇALIŞMALARINDA KULLANILMASI Güray UYAR, Muhammet ÖREN [098] HATİLA MİLLİPARKI MEVCUT YOLLARININ DOĞA YÜRÜYÜŞ YOLU OLARAK KULLANILABİLİRLİĞİNİN COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ İLE DEĞERLENDİRİLMESİ Hilal TURGUT, Bülent TURGUT, Halil AKINCI, Ayşe YAVUZ ÖZALP [099] AÇIK KAYNAK KODLU VERİ TABANI VE HARİTA GÖRSELLEŞTİRME ARAYÜZLERİ KULLANARAK FARKLI MEKANSAL VERİLERİN WEB ORTAMINDA GÖRSELLEŞTİRİLMESİ Kaan KALKAN, Derya MAKTAV,Orhun ÖZER, Seyfettin CEYLAN [100] LİDAR VERİLERİ KULLANILARAK KURAL TABANLI SINIFLANDIRMA YÖNTEMİ İLE OTOMATİK BİNA ÇIKARIMI Melis UZAR, Naci YASTIKLI [101] FOTOGRAMETRİK BELGELEMEDE KULLANILAN SAYISAL VE TERMAL KAMERALARIN GEOMETRİK KALİBRASYONU Naci YASTIKLI, Esra GÜLER, Abdullah BAL [102] İSTATISTIKSEL YÖNTEMLER VE MEKANIK MODELLEME YAKLAŞIMI UYGULANARAK AŞAĞI SEYHAN OVASI NDA BUĞDAY ÜRÜN VERIMLILIĞININ MODIS VE LANDSAT TM/ETM VERILERIYLE TAHMIN EDILMESI Onur ŞATIR, Süha BERBEROĞLU [103] TEKKEKÖY BÖLGESİ SANAYİ TOPRAKLARININ BAZI FİZİKSEL VE KİMYASAL ÖZELLİKLERİNİN CBS İLE DEĞERLENDİRİLMESİ Özcan ÇOLUK, Ayşe KULEYİN, Aziz ŞİŞMAN [104] UZAKTAN ALGILAMA İLE ATMOSFERİK PARTİKÜL MADDE KONSANTRASYONLARININ BELİRLENMESİ Özgür ZEYDAN, Yılmaz YILDIRIM [105] KIYI ÇİZGİLERİNİN GERİ YAYILIMLI YAPAY SİNİR AĞLARI İLE TESPİT EDİLMESİ Muhammed Kamil TURAN, İsmail Rakıp KARAŞ [106] YAĞIŞ MİKTARININ MSG SEVIRI VERİLERİ İLE BELİRLENMESİ A. Gürol ERTÜRK, A. Serap SÖĞÜT, Deniz OKÇU, Zafer ASLAN, Derya MAKTAV

12 [107] ALZHEİMER HASTALARI İÇİN AKILLI MOBİL CİHAZLAR ÜZERİNDE NAVİGASYON UYGULAMALARI Mustafa COŞAR, İ. Murat OZULU, Hüseyin ÇİZMECİ, F. Engin TOMBUŞ [108] NESNE-TABANLI GÖRÜNTÜ SINIFLANDIRMA YÖNTEMLERİNİ KULLANARAK UYDU GÖRÜNTÜLERİNDEN KENTSEL DETAYLARIN BELİRLENMESİ, HARİTALARIN GÜNCELLENMESİ VE CBS YE ENTEGRASYONU Aycan Murat MARANGOZ, Zübeyde ALKIŞ [110] GÖRÜNÜRLÜK ANALİZİNİN ARKEOLOJİK ALANLARA UYGULANMASI İbrahim Murat OZULU, Fazlı Engin TOMBUŞ, Mustafa COŞAR [112] ALAN KULLANIM ÖNERİLERİNDE MEKANSAL ANALİZ TEKNİKLERİNİN KULLANIMI B. Niyami NAYİM, Yeliz SARI NAYİM [113] ICONA EROZYON RİSK BELİRLENME YÖNTEMİNDE ZAMANSAL OLARAK NDVI ETKİSİNİN İNCELENMESİ Fazlı Engin TOMBUŞ, Mahmut YÜKSEL, Mustafa COŞAR, İbrahim Murat OZULU [114] TARİHİ ALANLARDA WEB CBS UYGULAMALARI Mehmet ALKAN, Deniz ARCA, Çağlar BAYIK, Dursun Zafer ŞEKER [115] SAR GÖRÜNTÜLERİNDEN KIYI ŞERİDİ BELİRLEME ALGORİTMASI Uğur ACAR, Bülent BAYRAM, F. Balık ŞANLI, Saygın ABDİKAN, Mustafa ÜSTÜNER, Derya MAKTAV,Filiz SUNAR122 [116] DOĞAL BİTKİ ÖRTÜSÜNE YÖNELİK ANALİZLERDE ZONAL İSTATİSTİK FONKSİYONUNUN KULLANIMI Yeliz SARI NAYİM, B. Niyami NAYİM [117] UAV TARAFINDAN TOPLANAN YAKIN MESAFE FOTOGRAMETRİ VERİLERİNİN KALİTE DEĞERLENDİRMESİ Serkan KARAKIŞ, Umut Güneş SEFERCİK, Çağlar BAYIK, Mustafa ÖZENDİ [118] YÜKSEK ÇÖZÜNÜRLÜKLÜ TERRASAR-X VERİLERİNİN 3B KALİTE DEĞERLENDİRMESİ- BARSELONA ÖRNEĞİ Umut G. SEFERCİK, Alexander SCHUNERT, Uwe SOERGEL, Kinichiro WATANABE [119] DEĞİŞİK BAKIŞ AÇILARINDAN ELDE EDİLEN GÖRÜNTÜ GRUPLARININ SINIFLANDIRILMASI Mustafa ÖZENDİ, Alper YILMAZ [120] YÜKSEK ÇÖZÜNÜRLÜKLÜ UYDU GÖRÜNTÜLERİNİN KOORDİNATLANDIRILMASINDA RFM KULLANIMI Hüseyin TOPAN [121] BURSA BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ BUSKİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ M3 ve M4 PROJELERİ VE KAZANIMLARI Şenol KUŞCU, M. Sait AYIK, Umut G. SEFERCİK, Murat ORUÇ, Murat KARAOĞLU, Fatih ALİYAZICIOĞLU [122] SAMSUN İLİNDE MEYDANE YANGINLARIN İRDELENEREK İstasyon konumlarının ve YANGINA DUYARLI ALANLARIN BELİRLENMESİ Aziz ŞİŞMAN [123] COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMİ YARDIMIYLA KRONİK HEPATİT B HASTALIĞININ MEKANSAL DAĞILIMI: ÖRNEK BİR UYGULAMA S.Savaş DURDURAN, Bahar KANDEMİR, Ceren AVCI, Yasemin DURDURAN, Mehmet BİTİRGEN [124] SANALDOKU ÜZERİNDEN COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMİ YAZILIMLARI KOMUTLARINI ÇALIŞTIRMA Osman Yalçın YILMAZ [125] CBS KÜÇÜLTME (DOWNSCALING) YÖNTEMİYLE GELECEĞE YÖNELİK HASSAS YAĞIŞ HARİTALARININ ÜRETİLMESİ Fatih KARA, İsmail YÜCEL, S. Zuhal AKYÜREK [126] GOOGLE MAPS TABANLI FOTOGRAMETRİK 3B MODEL DESTEKLİ GÜMÜŞHANE KONAKLARI BİLGİ SİSTEMİ İbrahim ASRİ, Özşen ÇORUMLUOĞLU, Samed ÖZDEMİR [127] VAN GÖLÜNDE SU YÜZEYİ SICAKLIK DEĞİŞİMİNİN AVHRR UYDU VERİLERİYLE İNCELENMESİ Mehmet Tahir KAVAK, Sabri KARADOĞAN [128] SANAL KÜRELER ÜZERİNDE DÜŞEY ENGELLERİN SUNUMU Emre SOYER, Hakan ŞAHİN, Murat AKIN, Mesud B.VAROL, M. ERBAŞ, Ali ULUBAY [129] GÖRÜNTÜ BİRLEŞTİRME YÖNTEMLERİNİN SPEKTRAL DEĞERLERİ KORUMA AÇISINDAN KARŞILAŞTIRILMASI: WORLDVİEW-2 UYGULAMASI Bekir GÜL, Çağlar YILDIRMIŞ, Abadullah DEĞER, Mustafa ERDOĞAN, Ali ULUBAY [130] HAVAALANLARI ETRAFINDA EMNİYETLİ SAHALARIN OLUŞTURULMASI VE SUNULMASI Ali ULUBAY, Mesud B.VAROL

13 [131] NESNE TABANLI SINIFLANDIRMA TEKNİĞİ İLE ARAZİ ÖRTÜSÜNÜN BELİRLENMESİ: QUICKBIRD ve LANDSAT ÖRNEĞİ Merve YILDIZ, Taşkın KAVZOĞLU [132] COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ İLE GAYRİMENKUL PİYASA DEĞERİNİN BELİRLENMESİ DÜZCE ÖRNEĞİ Murat TABANOĞLU, Ümit YURT, Halil YILMAZ, Behçet DÜNDAR [133] GABOR DÖNÜŞÜMÜ TABANLI BÖLGE KOVARYANS MATRİSLERİ İLE HİPERSPEKTRAL GÖRÜNTÜLERDE SINIFLANDIRMA Hamidullah BİNOL, Abdullah BAL [134] AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİNDE COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİNİN KULLANIMI Canan AKIN [135] BİZANS DÖNEMİNE AİT AYDOS KALESİNİN RESTORASYON PROJESİNİN HAZIRLANMASINDA UZAKTAN ALGILAMA, LAZER TARAMA, YERSEL FOTOGRAMETRİ VE GPS TEKNOLOJİLERİNİN KULLANIMI Cengiz ERDOĞAN, Derya MAKTAV

14 REMOTE SENSING IN EUROPE: STATUS ANALYSIS AND TRENDS FOCUSING ON ENVIRONMENT AND AGRICULTURE Ioannis MANAKOS ABSTRACT Dr., ITI-CERTH, EARSeL Başkanı, Yunanistan Target of the European policy is to safeguard and improve, wherever possible, through directives and regulations (like the Water Framework Directive, the Nitrate Directive, Urban Thematic Strategy, Biodiversity Strategy, Natura2000, Flood Directive, and others) the quality of life of the citizens. High priority is set to the protection of the environment through the rational usage of the resources, the food security, and the reduction of risks and threats. Tackling the challenge, Information Services, based on the combination, analysis and modeling of data received from Earth Observation satellites as well as ground-based networks, operate or are planned to operate in an integrated manner to provide wide-area and cross boarder harmonized geo-information products. To this end, Remote Sensing is a key element for registering the surface status near real time, monitoring changes, and supporting and testing scenaria by projecting the validated trends in the present and past to delineate possible situations in the future. The speech attempts to provide an overview of European initiatives on strategic and executive levels, potentials and limitations of existing approaches, existing service specifications and operation requirements, and an update regarding on-going projects, fostering Remote Sensing incorporation in the Decision Support and Policy Implementation chain.

15 REMOTE SENSING IN ARCHAEOLOGY: AN OVERVIEW Rosa LASAPONARA 1, Nicola MASINI 2 1 IMAA-CNR, EARSeL Genel Sekreteri,, C/da S. Loya Tito Scalo (PZ) İtalya rosa.lasaponara@imaa.cnr.it 2 CNR-IBAM C/da S. Loya Tito Scalo (PZ), n.masini@ibam.cnr.it ABSTRACT Recently, the importance of applying satellite remote sensing technology to archaeological research has been paid great attention worldwide, due to the following aspects: (i) the improvement in spectral and spatial resolution reveals increasing detailed information for archaeological purposes; (ii) the synoptic view offered by satellite data helps us to understand the complexity of archaeological investigations at a variety of different scales; (iii) satellite-based digital elevation models (DEMs) are widely used in archaeology for several purposes to considerably improve data analysis and interpretation; (iv) the availability of long satellite time series allows the monitoring of hazard and risk in archaeological sites; (v) remotely sensed data enable us to carry out both inter and intra site prospection and data analysis. (vi) satellite radar systems offer very high resolution data (vii) the quite recent (mid-1990s availability of Airborne Light Detection and Ranging (LiDAR)) remote sensing technique with the unique capability to penetrate vegetation canopies and identify earthwork features even under dense vegetation cover. Potential and limitation of active and passive satellite and aerial sensors will be presented along with significant test studies selected from South America (Peru, Bolivia, Europe and Turkey) Nowadays the tremendous amount of data available from diverse remote sensing data sources canefficently support archaeological surveys providing a scalable and modular approach that can significantly improve our current knowledge on past human activities, enabling us to better understand the past and forecast the future 12

16 REMOTE SENSING TECHNOLOGIES AND APPLICATIONS FOR MONITORING HIGH MOUNTAIN ENVIRONMENTS ABSTRACT Wolfgang SULZER Prof. Mag. Dr., Karl Franzens Üniversitesi, Avusturya Mountains in general cover close to 20 % of the Earth s surface, providing a home to approximately onetenth of the global human population. With their steep and varied topography, and distinct altitudinal ecological zones, mountains support a high diversity of species and ecosystems and a large percentage of global endemic species. Mountainous areas throughout the world provide essential resources such as timber, minerals, recreational escapes, and a significant portion of the freshwater consumed by humans. They are rich sites for cultural diversity and for tourism. Mountains have a special role in showing the effects of climate change, too. Remote high mountain areas of the world often suffer from appropriate geodata for investigating purposes. No or only few very roughly produced data bases are available. Remote Sensing therefore means a valuable tool for providing basic and specific thematic information. High Mountain areas are regions, which are especially suitable for providing surface information by means of Remote Sensing. Remoteness, inaccessibleness and high relief engender limits for terrestrial methods. Remote Sensing techniques provide useful tools for spatial and especially for height related interpolation of local field based acquired information. Due to their contactless and spatial extent, aerial photographs and satellite images get an increasing importance for many mountain related topics (LULUC, change detection, hazards, monitoring, etc.). The knowledge of the possibilities and limitations of remote sensing and the careful evaluation of remotely sensed image data are inevitable for the meaningful, effective and financially feasible application of these techniques. The first part this paper will discuss typical data based problems in High Mountain areas and the applicability of Remote Sensing data in high mountain environment in respect to their limits (shadow, relief displacement, snow cover, clouds, etc.) itself. The general requirements for mapping purposes and topics of interest will be discussed in this part, too. In the second part of the paper different High Mountain Remote Sensing applications, the used methods and techniques will be presented. Mountain environments are likely to be among the most severely impacted ecosystems as a result of climate change. The applications will document case studies of different high mountains of the world (Alps, Tatry Mountains, Etna, Andes and Himalayas), with different approaches, sensors and topics. Monitoring concepts of glacier investigations by means of terrestrial (laserscanner) and airborne/spaceborne sensors (aerial photographs, optical satellite images, laserscanner, radar data) are main research topics of the Institute for Geography and Regional Sciences and their partners in Graz. Comparative studies of vegetation belts in different High Mountain areas of the word will show the possibilities and advances of Remote Sensing as well as the mapping capabilities for topographic maps and hazard/landslides inventories. 13

17 [001] DÜZCE EFTENİ GÖLÜ SULAK ALAN EKOSİSTEMİ PEYZAJ YÖNETİMİ NIN OLUŞTURULMASINDA COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİNİN KULLANIMI Osman UZUN 1,Pınar GİRTİ GÜLTEKİN 2, Güniz AKINCI KESİM 3 1 Yrd. Doç. Dr. Osman UZUN, Düzce Üniversitesi, Peyzaj Mimarlığı Bölümü, Düzce, osmanuzun@duzce.edu.tr Arş. Gör. Pınar GİRTİ GÜLTEKİN, Düzce Üniversitesi, Peyzaj Mimarlığı Bölümü, Düzce, pinargirti@duzce.edu.tr 2 Prof. Dr. Güniz AKINCI KESİM Düzce Üniversitesi, Peyzaj Mimarlığı Bölümü, Düzce, gunizkesim@duzce.edu.tr Efteni Gölü Sulak Alanı, Düzce ilinin önemli bir bölümünü içeren 13 nolu Batı Karadeniz havzası içindeki Büyük Melen havzasının en önemli akarsuları olan Küçük Melen, Asarsuyu, Aksu ve Uğursuyu nun birleştiği ve Büyük Melen adını aldığı bir noktada yer almaktadır. Çalışmada, 786 km 2 lik bir alana sahip olan Efteni gölü sulak alanı ve yakın çevresindeki Uğursuyu, Aksu ve Efteni gölünün kuzeyindeki bölüme ait doğal ve kültürel peyzaj elemanlarına ilişkin veriler Coğrafi Bilgi Sitemleri (CBS) programlarından Arc GIS 9.3 ortamında sayısallaştırılmış ve veri tabanı oluşturulmuştur. Efteni gölü sulak alan ekosistemi peyzaj yönetim planının oluşturulmasında, peyzaj ekolojisi temelli ve peyzaj içinde gerçekleşen süreçlerin analizine dayalı, CBS lerinin aktif olarak kullanıldığı bir yöntem uygulanmıştır. Yapılan peyzaj analizleri sulak alan koruma bölgelerinin belirlenmesinde, plan karar ve hükümleri ile sulak alan ekosistemi yönetim planının oluşturulmasında kullanılmıştır. Bu kapsamda peyzajın su, habitat, biyoçeşitlilik, akarsu koridor özelliği ve kültürel peyzaj fonksiyonlarının oluşturduğu peyzaj kalitesi ile peyzaj kalitesini azaltan, erozyon, heyelan, taşkın, bitki zararları, yayılı kirleticiler ve Hidroelektrik Santraller (HES) den kaynaklanan etkenlerin analizi gerçekleştirilmiştir. Çalışmada, bu analizler kısaca açıklanarak habitat fonksiyonunun CBS ve CBS altında çalışan Patch Analiz programıyla oluşturulmasına ilişkin yöntem ve yaklaşımlar ortaya konulmuştur. Sonuçta, her bir havza kendi içerisinde leke sınıflarına ayrılarak (yapraklı ormanlar, ibreli ormanlar, karışık ormanlar, fındıklık alanlar, vb.) Leke ölçüsü ve sayısı, Leke şekli, Leke kenarı ve Öz alanlar göstergelerinin habitat fonksiyonunun oluşturulmasında nasıl kullanıldığı açıklanmıştır. Anahtar Sözcükler: Peyzaj Planlama, Peyzaj Yönetimi, Sulak Alan Ekosistemi, Düzce Uğursuyu Ve Aksu Havzaları 14

18 [002] UŞAK İLİ KEMALÖZ MAHALLESİ NDE ÇOCUK OYUN ALANLARININ NİTELİĞİNİN CBS İLE İRDELENMESİ Nurhan KOÇAN 1, Ömer Lütfü ÇORBACI 2 1 Araş.Gör. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü İzmir nurhankocan@mynet.com 2 Araş.Gör. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü Ankara omerlutfucorbaci@hotmail.com Çocukların fiziksel ve ruhsal gelişimi üzerinde oyunun ve oyun alanlarının etkisi büyüktür. Kentleşme ile artan yapılı alanlarda çocukların güvenle oyun oynayabilecekleri alanlara gereksinim duyulmaktadır. Bu alanların yeterli sayı, büyüklük ve konum itibari ile erişilebilir olması kadar niteliksel yeterlilikleri de önem taşımaktadır. Bu çalışma Uşak Kenti Kemalöz Mahallesi nde yapılmıştır. Alan konumu ile kentleşme sürecinde hızlı gelişme göstermekte ve yerleşim alanı olarak oldukça fazla tercih edilmektedir. Alanda toplam 45 çocuk oyun alanı olduğu saptanmıştır. Alan analizleri sonucunda çocuk oyun alanlarının konumsal dağılımları ve nitelikleri coğrafi bilgi sistemi ortamında Geomedia Professional 4.0 yazılımından yararlanarak sayısallaştırılmış ve öznitelik bilgileri bilgisayar ortamına aktarılmıştır. Çalışmada alanda bulunan çocuk oyun alanları bazı niteliklere göre irdelenmiş ve çocuk oyun alanlarının mevcut durumu ile ilgili tespitler yapılmıştır. Çalışma sonucunda alandaki çocuk oyun alanlarının birçoğunun niteliksel olarak yetersiz olduğu ortaya konmuştur. Elde edilen sonuçlarla çocuk oyun alanlarının coğrafi konumları, sayısal ölçütleri ve niteliksel durumları haritalar halinde sunulmuştur. Anahtar Sözcükler: Çocuk Oyun Alanları, Coğrafi Bilgi Sistemi, Uşak Kenti, Kemalöz Mahallesi. 15

19 [003] NAHÇIVAN ÖZERK CUMHURİYETİNDE YAĞIŞ YOĞUNLUĞUNUN ZAMANSAL DEĞİŞİMİ Serdar AYDIN 1, Samir BAKHSHALİYEV 2, D. Zafer ŞEKER 3, Nüket SİVRİ 1 1 Yrd. Doç. Dr., İstanbul Üniversitesi, Çevre Mühendisliği Bölümü, 34320, Avcılar, İstanbul, saydin@istanbul.edu.tr 2 Naxçivanqaz İstehsalat Birliyi, Nahçivan Özerk Cumhuriyeti Azerbaycan bahseliyevsamir@yahoo.com 3 Prof. Dr., İstanbul Teknik Üniversitesi, Geomatik Mühendisliği Bölümü, 34469, Maslak, İstanbul, seker@itu.edu.tr 1 Doç. Dr., İstanbul Üniversitesi, Çevre Mühendisliği Bölümü, 34320, Avcılar, İstanbul, sivrin@gmail.com Son yıllarda küresel ısınma ciddi tehdit oluşturmaya ve iklim değişikliğinin olumsuz etkileri birçok ülkede görülmeye başlamıştır. Bu ülkeler her geçen gün kuraklaşma, yağışların ve buna bağlı olarak su rezervlerinin azalması sorunları ile karşı karşıya kalmaktadır. Küresel ısınma arttıkça su rezervlerinin azalması büyük kentlerde su sıkıntılarına neden olmakta ve yaşamı zorlaştıracak ciddi tedbirlerin alınması zorunlu olmaktadır. Risk altındaki bölgelerde su kaynakları ile ilgili sorunlar yaşanmadan, ülkelerin bütünleşik su yönetim uygulamalarının belirlenmesi ve başarılı bir su yönetimi için bir politikalar geliştirilmesi gerekmektedir. Bu çalışmada, Azerbaycan Cumhuriyeti ne bağlı Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti (NÖC) nde, yılları arasında yıllık ortalama yağış değişimi ve bu değişimi etkileyen temel parametreler irdelenmeye çalışılmıştır. Mevcut kullanılabilir iç sular yönünden zengin olan NÖC ilçelerinde, gözlem istasyonlarından, meteorolojiden ve ülkenin tarım-sulama alanlarından alınan verilerinden yararlanılarak yağış miktarları hesaplanmıştır. Aynı zamanda, tarımsal alanların kullanımı, evsel su ihtiyacı ve yağış verileri ile mevcut su durumu, sayısal veriler oluşturularak CBS yardımı ile görselleştirilmiştir yılları arasındaki ortalama yağış değeri 286 mm olarak hesaplanmıştır. Güney Kafkasya da ölçülen ortalama yağış değerlerine ( mm) benzer olarak, en düşük yağış ortalaması 2000 yılında 194 mm, en yüksek yağış ortalaması 2003 yılında 406 mm olarak belirlenmiştir. Jeopolitik bir bölgede bulunan Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti nde su kullanımı, coğrafi konumu nedeniyle önemini daha da artırmaktadır. Çalışma sonucunda, yıllara bağlı olarak değişim gösteren yağış miktarı ve kullanılan su kaynaklarının, oluşturulacak bütünleşik su yönetimi ile ülkede ciddi bir problem olarak görülen su kıtlığına çözüm olabileceği öngörülmüştür. Anahtar Sözcükler: Bütünleşik su yönetimi, CBS, Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti, Yağış miktarları. 16

20 [004] MULTİPOİNT ÖZELLİĞİNİN NOKTA ÖZELLİĞİ FORMATINA DÖNÜŞTÜRME STRATEJİSİ Cahit Tağı ÇELİK Yrd. Doç. Dr., Niğde Üniversitesi, Müh. Fakültesi, Harita Müh. Böl. Niğde Tel: , fax: , Günümüzde Lidar verileri göreceli olarak yeni bir veri toplama tekniğidir. Sağladığı üç boyutlu konum bilgileri ve yoğunluk bilgileri sayesinde yüksek çözünürlüklü Sayısal Arazi Modelleri, saysal yüzey modelleri gibi bir çok uygulamaya temel teşkil etmektedir. Lidar verileri genellikle LAS formatında gelmektedir. Bu formattaki veriler konum bilgilerinin yanı sıra çok sayıda önemli bilgileri içermektedir, örneğin birinci, ikinci.. sonuncu dönüşler, yogunluk değerleri gibi. Kullanıcı ihtiyaça göre bu bilgileri kullanmaktadır. Lidar verilerinin değerlendirilmesi için çok sayıda bedava olarak sunulan yazılım bulunmaktadır örneğin Fusion, Saga-GIS gibi, ancak bazı yazılımlar özellikle ArcGIS (ESRI), coğrafi bilgi sitemleri için oldukça yoğun kullanılan yazılımlar arasındadır. Bu nedenle lidar verilerinin bu yazılım tarafından okunması ve değerlendirmesi önemli olmaktadır. Her hangi bir eklentiye gerek kalmadan mevcut ArcGIS yazılımında lidar verileri multipoint özelliğinde okutulabilmektedir. Fakat bu özellik noktaları bloklar halinde tanımaktadır. Bu durum tek nokta bazlı edit işlemlerini engellemektedir. Bu nedenle multipont özellikli bir formattan nokta özelliği formatına dönüşüm önemlidir. Bu makalede ArcGIS te multipoint özellikli bir dosyanın nokta özelliğine dönüştürme stratejisi verilmiştir ve sonuçlar sunulmuştur. Anahtar Kelimeler: Lidar Verileri, Multipoint Özelliği, Nokta Özelliği, Dönüşüm. 17

21 [005] DAĞITIK SİSTEMLERDE UYDU GÖRÜNTÜSÜ TRANSFERİ: RASTER VE VEKTÖR TEMSİL KARŞILAŞTIRMASI Süleyman EKEN 1 Recep BOSTANCI 2 Ahmet SAYAR 3 1 Arş. Gör., Kocaeli Üniversitesi, Bilgisayar Mühendisliği Bölümü, 41380, Kocaeli, suleyman.eken@kocaeli.edu.tr 2 Kocaeli Üniversitesi, Bilgisayar Mühendisliği Bölümü, 41380, Kocaeli, rp. bostanci@gmail.com 3 Yrd. Doç. Dr, Kocaeli Üniversitesi, Bilgisayar Mühendisliği Bölümü, 41380, Kocaeli, ahmet.sayar@kocaeli.edu.tr Dağıtık sistemlerde görüntü işleme geliştirmek sınırlı network bant genişliği ve görüntü boyutunun çok büyük olmasından dolayı zordur. Diğer yandan, çoğu zaman sadece uzaysal ve topolojik sorgular gerektiren uygulamalar piksel tabanlı bilgiye ihtiyaç duymazlar. Raster görüntünün vektör temsillerini kullanan bu tür uygulamaların daha iyi performans kazanımları vereceği düşünülmektedir. Biz bu makalede Landsat Gökçeada uydu görüntüsünü web servisleri yardımıyla bir makineden diğerine transfer ettiğimiz bir senaryo kurguladık ve değişik boyutlu harita verilerinin hem raster hem de vektör formatının iletim ve cevap sürelerini test edip analiz ettik. Anahtar Sözcükler: İnternet üzerinden veri iletimi, raster veri, vektör veri, web servisler 18

22 [006] İTERATİF EN YAKIN NOKTA YÖNTEMİ İLE LAZER TARAYICI NOKTA BULUTLARININ BİRLEŞTİRİLMESİNE ANALİTİK BİR BAKIŞ Cihan ALTUNTAŞ 1 Selçuk Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Harita Mühendisliği Bölümü, Selçuklu / Konya caltuntas@selcuk.edu.tr Lazer tarama yöntemi üç boyutlu (3B) nokta bilgisi ölçme ve cisim modellemede yaygın olarak kullanılmaktadır. Lazer tarayıcı ile 3B modellemede en önemli işlem adımı aynı cisim içi farklı istasyonlardan yapılan taramaların ortak bir koordinat sisteminde birleştirilmesidir. Nokta bulutlarının birleştirilmesi fotogrametri ve bilgisayar bilimi araştırmacıları için önemli bir araştırma konusudur. Lazer tarayıcı nokta bulutlarının birleştirilmesi yöntemleri; lazer tarayıcı nokta bilgileri (Chen ve Medioni 1992, Besl ve McKay 1992, Gruen ve Akca 2005), kamera görüntüleri (Al-Manasir ve Fraser 2006, Altuntas 2012) ve lazer tarayıcı ve kamera görüntülerinin ortak kullanımı (Bernea ve Filin 2007, Körtgen 2007, Aquilera ve ark. 2009) ile yapılan birleştirmeler olarak üç grupta toplanabilir. Bunlardan lazer tarayıcı nokta bilgileri kullanılarak yapılan itertif en yakın nokta (İEYN) yöntemi (Chen ve Medioni 1992, Besl ve McKay 1992) uygulamada en yaygın olarak kullanılan yöntemdir ve birleştirme doğruluğu oldukça yüksektir. Diğer yandan, lazer tarayıcı ölçülerinin (nokta bulutlarının) otomatik birleştirilmesinde, dönüşüm parametreleri önce yaklaşık olarak hesaplanmakta daha sonra hassas yöneltme uygulanmaktadır (coarse-to-fine). Hassas yöneltme işlemi de genellikle İEYN yöntemi ile uygulanmaktadır. İEYN yönteminin uygulanabilmesi için nokta bulutlarının yaklaşık olarak yöneltilmesi gerekir. Yaklaşık yöneltme bilgisayar ekranında etkileşimli olarak yapılabilir yada kabaca seçilebilen en az üç ortak nokta ile yaklaşık dönüşüm parametreleri hesaplanarak uygulanabilir. İEYN yönteminin uygulanmasında noktadan noktaya, noktadan yüzeye yada noktadan projeksiyon merkezine olan en kısa uzaklıklarla referans (sabit) nokta bulutundaki noktaların hedef (hareketli) nokta bulutundaki eşlenikleri bulunmaktadır. Bu eşlenik noktalarla dönüşüm parametreleri hesaplanmakta ve işleme iteratif olarak devam edilmektedir. İterasyon minimum değere ulaştığında yada belirlenen iterasyon sayısına ulaşıldığında işlem sonlandırılmaktadır. Başlangıç yöneltme parametrelerine bağlı olarak genellikle iterasyon sonunda dönüşüm işlemi gerçekleştirilmektedir. Bu çalışmada nokta bulutlarının yaklaşık yöneltmesine bağlı olarak İEYN yöntemi faklı nokta sıklığı ile yapılan taramalar için uygulanmış ve sonuçları değerlendirilmiştir. Anahtar Sözcükler: iteratif en yakın nokta, lazer tarama, nokta bulutu, üç boyutlu dönüşüm, yersel 19

23 [007] AHIR DAĞI (KAHRAMANMARAŞ) VE ÇEVRESİNDE BİTKİ ÖRTÜSÜ İLE YAĞIŞ KOŞULLARI ARASINDAKİ İLİŞKİLERİN MODIS VERİLERİ KULLANILARAK İNCELENMESİ ( ) Mehmet Ali ÇELİK 1, Murat KARABULUT 2 1 Araş.Gör., Kilis 7 Aralık Üniversitesi, Coğrafya Bölümü,79100, Kilis, mehmetalicelik@kilis.edu.tr 2 Doç. Dr., Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Coğrafya Bölümü, 46100, Kahramanmaraş, mkarabulut@ksu.edu.tr Bitki örtüsüne ait bilgilerin yeterli sıklıkta ve düzenli olarak elde edilmesi önem taşıyan bir konudur. Söz konusu bilgilerin sürekliliği ve geniş alanlara ait olması, bu bilgilerin hacmini arttırmaktadır. Bu boyutlardaki veri için gerekli olan hız, devamlılık, güvenirlik ve maliyet açısından uzaktan algılama yöntemleri bilinen diğer yöntemlere göre üstünlükleri olan teknolojidir. Zira Türkiye de bitki örtüsünde meydana gelen değişimler üzerine yapılan çalışmalar gözlem ile yapılmakta ve süreklilik ihtiva etmemektedir. Bilim insanları tarafından daha çok geleneksel metotlar kullanılarak yapılan bu tür ölçümler örnek toplama, tüm araziyi tarama gibi zorluklar ile kısa sürede meydana gelen değişimleri ortaya koymada yetersiz kalmaktadır. Hâlbuki Uzaktan algılama iklime ve insana bağlı, geniş alanlardaki bitki örtüsü değişimlerini izleme, araştırma ve sayısal veriler ile güvenilir bir şekilde ortaya koyma imkânı sunmaktadır. Uzaktan algılamada bitki örtüsünü izleme farklı modellemeler kullanılarak yapılmaktadır. Bu modellemelerden Normalize Fark Bitki İndeksleri (NDVI) iklim ve insan kaynaklı bitki örtüsü değişimlerini izlemekte en yoğun kullanılanlarından biridir. Çalışmamızda kullanılan MODIS NDVI veriler yüksek mekânsal (250 m) ve zamansal çözünürlüğü (16 gün) ile geniş sahalardaki bitki örtüsü değişimlerini izleme imkânı vermektedir. Bu doğrultuda Maraş Ovasının kuzeyinde doğu-batı yönlü uzanış gösteren Ahır dağı ve yakın çevresi test sahası olarak seçilmiştir yılları arasında 16 günlük bitki indeks ile yağış değerlerine korelasyon, regresyon ve lineer trend analizleri uygulanarak bitki örtüsünün yağış koşullarına verdiği tepki ölçülmüştür. Buna göre, yüksek biomas aktiviteye sahip orman alanı yıl boyunca yüksek indeks değerine sahip iken, tam tersi olarak daha düşük biomas özellikleri nedeniyle mera alanı düşük indeks değerleri ile ifade edilmektedir. Yine mera ve orman örtüsünün 3 aylık kümülatif yağışa, aylık yağış toplamından daha fazla tepki verdiği ortaya çıkarılan sonuçlardan bazılarıdır. Anahtar sözcükler: Ahır dağı, bitki örtüsü, MODIS NDVI, UA, yağış. 20

24 [008] GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI İL ARAZİ ENVANTERLERİNİN ARŞİVLENMESİ VE ARAZİ ÖRTÜSÜ DEĞİŞİMİNDE CBS TEKNOLOJİSİNİN KULLANILMASI: EDİRNE İLİ ÖRNEĞİ Timuçin EVEREST 1, Hasan ÖZCAN 2 1 Zir. Yük. Müh., Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Ezine İlçe Müdürlüğü, Çanakkale, timucineverest@gmail.com 2 Prof. Dr., Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Bölümü,17020 Çanakkale, hozcan@comu.edu.tr Araziler ve toprak kaynakları mevcut olduğumuz en önemli tarım girdilerinin başında gelmektedir. Türkiye de arazi envanterlerinin belirlenmesi çalışmaları 1958 yılında Harvey Oakes tarafından başlatılan ve 1938 Eski Amerikan sınıflama sistemine göre yapılan Türkiye Genel Toprak Haritasıdır yılları arasında Toprak Su Genel Müdürlüğü tarafından ülkenin akarsu havzalarını esas alarak 1/ ve 1/ ölçekte yapılan toprak haritaları ve bunların Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü (KHGM) tarafından iller bazında revize edilmiş formatları basılı olarak bulunan temel kartografik materyallerdendir. Bu haritalar Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü (TÜGEM) tarafından sayısallaştırılarak CBS ortamına aktarılmış ve bu şekilde coğrafi analizlerin, yorumların daha rahat yapılması sağlanmıştır. Bu çalışmalar neticesi ile Edirne İl Envanter Raporunda bulunan eğim, derinlik, bünye, drenaj, taşlılık, tuzluluk, ıslaklık, erozyon durumu, arazi kullanımı, arazi tipleri, arazi kullanım sınıfı ve alt sınıfı verileri sayısallaştırılarak CBS ortamına aktarılmıştır. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından 2008 yılında tamamlanan arazi örtüsü/arazi kullanımlarına ilişkin Avrupa Birliği (AB) CORINE (Coordination of Information on the Environment) sınıflama sistemine göre iller bazında sınıflamalar yapılmış ve Edirne İlinde 3. düzeyde bulunan 44 sınıftan 26 sı tanımlanmıştır. Sorunlu Tarım Arazilerinin Tespiti ve İyileştirilmesi (STATİP) Projesi kapsamında Edirne ilinde 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanım Kanunu uyarınca öngörülen sınıflardan kuru dikili tarım arazisi, kuru marjinal, kuru mutlak, sulu marjinal, sulu mutlak, sulu özel ürün olmak üzere 6 adet sınıf ve bu sınıfların dışında orman, mera, yerleşim ve diğer arazilerden oluşan 4 adet arazi kullanım türü tanımlanmıştır. Anahtar Sözcükler: Arazi, CBS, Toprak 21

25 [009] GÖL YÜZEYİ DEĞİŞİMLERİNİN BELİRLENMESİNDE FARKLI DİJİTAL GÖRÜNTÜ İŞLEME TEKNİKLERİNİN KULLANILMASI İrfan AKAR 1, Derya MAKTAV 2 1 Okyanus Kolejleri, Sancaktepe Kampüsü, Coğrafya Bölümü, Sancaktepe, İstanbul, irfanakar@gmail.com 2 Prof.Dr., İstanbul Teknik Üniversitesi, Geomatik Mühendisliği Bölümü, Maslak, İstanbul, maktavd@itu.edu.tr Su kaynaklarının izlenmesi, korunması ve optimum kullanım kaoşullarının değerlendirilmesi çalışmalarında klasik hidrojeolojik ve hidrolojik yöntemlerin yanısıra uzaktan algılama ve coğrafi bilgi sistemleri (CBS) teknolojilerinden de yararlanılmaktadır. Bu teknolojiler, su kaynakları ile ilgili araştırmalarda karar verme ve yönetim konularında önemli altlık oluşturmaktadır. Ayrıca, su kaynaklarındaki zamansal değişimlerin belirlenmesi ve gerekli önlemlerin alınması aşamasında da uzaktan algılama ve CBS çok önemli avantajlar sağlamaktadır. Bu çalışmada, yaklaşık aynı coğrafi enlemde yer alan Acıgöl (Türkiye) ve Urmiye Gölü ndeki (İran) zamansal yüzey değişimleri incelenmiştir. Çalışmada çok zamanlı uydu görüntüleri kullanılarak Türkiye nin önemli ekolojik alanlarından biri olan Akdeniz Bölgesi ndeki Acıgöl ün ve İran'ın Batı Azerbaycan Eyaleti'nde bulunan Urmiye Gölü nün yılları arasındaki yüzey değişimleri farklı dijital görüntü işleme teknikleri ve yazılımları kullanılarak belirlenmiştir. Yapılan uygulamalarda ArcInfo 10 ile manuel vektörleştirme, ERDAS Imagine 2010 yazılımı ile kontrolsüz ve kontrollü sınıflandırma, MATLAB yazılımı ile kod geliştirme ve ecognition Definiens yazılımı ile de nesne tabanlı sınıflandırma (kural dizisi geliştirme) işlemleri gerçekleştirilmiş ve sonuçlar karşılaştırılmıştır. Çalışmada iklimsel veriler, göl yüzeyi verileri, LANDSAT MSS, TM ve ETM verileri kullanılmıştır. Ayrıca göl yüzeyi değişimlerinin belirlenmesi için bir algoritma geliştirilmiştir. Anahtar Sözcükler: Acıgöl, Urmiye Gölü, Uzaktan Algılama, Coğrafi Bilgi Sistemleri, Göl Yüzeyi Değişimleri, Kural Dizisi. 22

26 [010] ÇOK TARİHLİ OPTİK VE MİKRODALGA GÖRÜNTÜLERİ KULLANILARAK TARIM ALANLARINDA YETİŞTİRİLEN ÜRÜNLERİN BÖLÜT TABANLI SINIFLANDIRILMASI Aslı ÖZDARICI OK 1, Zuhal AKYÜREK 2 1 Dr., Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Şehir ve Bölge Planlama Bölümü,Van aozdarici@gmail.com 2 Doç. Dr., Orta Doğu Teknik Üniversitesi, İnşaat Mühendisliği Bölümü, 06531, Çankaya, Ankara. zakyurek@metu.edu.tr Tarımın Türkiye de önemli bir role sahip olması sürdürülebilirliğinin sağlanabilmesi açısından otomatik yaklaşımların önemini ortaya koymaktadır. Bu amaçla geliştirilen uzaktan algılama teknolojisi, dünya üzerindeki nesneler hakkında daha güvenilir bilgi elde etmek amacıyla son yıllarda araştırmacılara çeşitli özelliklere sahip uydu görüntüleri sağlamaktadır. Uzaktan algılama teknolojisi ile birlikte yeryüzündeki nesneleri algılamada yaygın olarak kullanılan yöntemlerden en önemlileri arasında görüntü sınıflandırması gelmektedir. Bu çalışmada, Türkiye nin en verimli ovaları arasında yer alan Bursa nın Karacabey ovasında yetiştirilen başlıca tarım ürünlerinin optik ve mikrodalga görüntüleri ile otomatik olarak sınıflandırılması gerçekleştirilmiştir. Analizlerde; Haziran, Temmuz ve Ağustos (2008) aylarına ait çok tarihli pankromatik (1m) ve renkli (4m) Kompsat-2 görüntüleri ile Envisat ASAR (15m) uydu verileri kullanılmıştır. İlk olarak, tek tarihli pankromatik ve renkli Kompsat-2 görüntüleri uygun bir yöntem kullanılarak keskinleştirilmiş ve bu sayede 1m mekânsal çözünürlüğe sahip renkli görüntüler elde edilmiştir. Keskinleştirilen renkli görüntüler üzerinde daha sonra eski bir yüzey tanıma yöntemi olan Ortalama Kaydırma yöntemiyle bölütleme işlemi uygulanmıştır. En uygun bölütleme sonucunu belirleyebilmek için her bir keskinleştirilmiş görüntü, mekân ve renk uzayında toplam 324 parametre bileşeni ile test edilmiştir. Bu işlem sonucunda elde edilen bölütler çeşitli istatistiksel yöntemler kullanılarak değerlendirilmiştir. Değerlendirme işlemleri sırasında, üretilen bölütler ile onlara karşılık gelen gerçek tarım parselleri arasındaki alan ve konum benzerliklerinin ölçüldüğü hesaplamalar kullanılmıştır. Hesaplamalar sonucunda elde edilen en uygun bölüt sonuçlarının uydu görüntüleri ile çakıştırılması sonucunda otomatik olarak tespit edilen homojen alanlar sınıflandırma işleminde örnek alan olarak kullanılmıştır. Çalışmada piksel tabanlı ve bölüt tabanlı olmak üzere iki farklı sınıflandırma yaklaşımı test edilmiştir. Sınıflandırma işlemleri, güvenilirliği kanıtlanmış En Büyük Olasılık sınıflandırma tekniği ile gerçekleştirilmiştir. Sınıflandırmalar ilk olarak tek tarihli renkli Kompsat-2 görüntüleri (4m) üzerinde uygulanmıştır. İkinci aşamada renkli Kompsat-2 görüntüleri, geri saçılım katsayıları hesaplanmış Envisat ASAR verileri ile birlikte sınıflandırılarak mikrodalga verilerinin sınıflamadaki başarısı incelenmiştir. Çok tarihli görüntülerin sınıflandırılması yoluyla elde edilen tematik haritalara ait bilgilerin birleştirilebilmesi amacıyla her bir tematik harita için uzaklık haritaları üretilmiştir. Önerilen yaklaşım, görüntü sınıflaması sırasında üretilen uzaklık haritalarının birbirleri ile karşılaştırılması ve piksellere ait en düşük uzaklığa ait sınıfın üretilen yeni haritaya atanması işlemine dayanır. Bu yöntemle elde edilen birleştirilmiş sonuçlar, piksel tabanlı olarak hata matrisleri yardımıyla değerlendirildikten sonra tematik haritalar, uygun bölütlerle çakıştırılarak bölütler içinde kalan ve en çok tekrarlanan piksel değerleri bölütlere etiket olarak atanmıştır. Bu sayede bölüt tabanlı sınıflandırma sonuçları elde edilmiş ve bu haritalar hata matrisleri yoluyla değerlendirilmiştir. Sonuçlar, kullanılan Envisat ASAR verisinin sınıflandırma doğruluğunu arttırdığını göstermiştir. Hesaplamalar, en yüksek genel doğruluğun %88.71 ve 0.86 kappa değeri ile farklı tarihlerde çekilmiş üç görüntünün (Haziran- Temmuz-Ağustos) birleşimi sonucu elde edilen bölüt tabanlı sınıflandırma yaklaşımı için hesaplandığını ortaya koymuştur. Anahtar Sözcükler: Tarım, Çok Tarihli Görüntü Sınıflandırması, Bölüt Tabanlı Yaklaşım, Kompsat-2, Envisat ASAR 23

27 [011] MARDİN İLİ NİN YÜKSEK BİOMAS AKTİVİTEYE SAHİP BİTKİ ÖRTÜSÜNÜN MODIS NDVI VERİLERİ KULLANILARAK İZLENMESİ Mehmet Ali ÇELİK¹, Kamuran GÜLÇEK² 1 Araş.Gör., Kilis 7 Aralık Üniversitesi, Coğrafya Bölümü,79100, Kilis, mehmetalicelik@kilis.edu.tr ²Öğrenci, Kilis 7 Aralık Üniversitesi, Coğrafya Bölümü,79100, Kilis, kamurangulcek@gmail.com Uzaktan algılama, doğal olaylara ve insana bağlı arazi kullanımı değişiminin izlenmesinde ve sayısal verilerin ortaya konmasında hem son derece güvenilir olmakta hem de büyük kolaylıklar sağlamaktadır. Bu çalışmada kırmızı ve yakın infrared band kullanılarak hesaplanan, 16 günlük yüksek zamansal çözünürlüğe ve 250 m lik yüksek mekânsal çözünürlüğe sahip MODIS NDVI görüntüleri kullanılmıştır. Bu çalışmada kullanılan verilerin, yurtdışındaki bilimsel çalışmalarda ve kuraklık analizlerinde kullanımı çok yaygındır. Fakat Türkiye deki kurum ve kuruluşlardaki kullanımı yok denecek kadar azdır. Dolayısıyla bu çalışma hem bu görüntülerin kullanım alanlarının tanıtılmasını hem de güvenirliliğini test etmektedir. MODIS Uydu görüntülerinin test edilmesi amacıyla çalışma alanı olarak Mardin ili seçilmiştir. 885 bin ha lık alan kaplayan Mardin İli nde yüksek biomas aktiviteye sahip bitki örtüsünün yıl içindeki değişimi 16 günlük periyotlar halinde izlenmiş, grafik ve haritalar ile ifade edilmiştir yılları arasındaki süreçte izlenen Mardin ilinin bitki örtüsünde önemli değişimler tespit edilmiştir. Tüm yıllarda sürekli olarak en yüksek biomas aktiviteye sahip alanlar olarak çalışma alanının güneybatı kesimi göze çarpmaktadır. Bu saha çalışma alanında tarım faaliyetlerinin en fazla yapıldığı bölgedir. Mardin ilinin güneybatısından başlayıp güneyinden bir hat boyunca doğuya doğru uzanan bu saha çalışma alanının ovalık kesimidir. Öte yandan çıplak alanların çalışma sahası genelinde yıl boyunca çok yüksek seviyelerde olduğu dikkati çeken bir diğer husustur. Anahtar Sözcükler: Bitki örtüsü, CBS, Mardin, MODIS NDVI, uzaktan algılama 24

28 [012] UĞURSUYU VE AKSU HAVZALARI ARAZİ ÖRTÜSÜNÜN ZAMANSAL DEĞİŞİMİNİN CBS ve UA ENTEGRE EDİLEREK DEĞERLENDİRİLMESİ ( ) Osman UZUN 1,Abdurrahim AYDIN 2, Pınar GÜLTEKİN 3 1 Yrd. Doç. Dr., Düzce Üniversitesi, Peyzaj Mimarlığı Bölümü, Düzce, osmanuzun@duzce.edu.tr Yrd. Doç. Dr., Düzce Üniversitesi, Orman Mühendisliği bölümü, Düzce, aaydin@duzce.edu.tr 3 Arş. Gör., Düzce Üniversitesi, Peyzaj Mimarlığı Bölümü, Düzce, pinargirti@duzce.edu.tr Son yıllarda arazi kullanımlarının giderek artan bir hızla değişmesi, kalkınmada ekonomik, ekolojik kararların bir arada düşünülmesinin gerekliliği, sürdürülebilir arazi kullanım modellerinin geliştirilebilmesi amacıyla bu değişimlerin daha hızlı tespit edilmesi ihtiyacını doğurmuştur. Bu çalışmada Düzce Uğursuyu ve Aksu havzalarındaki arazi örtüsünün zamansal değişimi ( ) Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri ile incelenmiş, değişimin nedenleri ve sonuçları peyzaj mimarlığı ve orman mühendisliği bakış açılarıyla bir arada değerlendirilmiştir. Çalışma alanı toplamda 638 km² dir. Havza sınırları Arc GIS 9,3 programında 1/ ölçeğinde topoğrafik haritada eşyükselti eğrileri ve hidrolojik verilerin sayısallaştırılması, TIN ve DEM verileri üretilmesi ve Arc Hydro tool kullanılarak hidroloji analizi yapılması ile belirlenmiştir. Arazi örtüsündeki değişimler ise 10mx10m ve 20mx20m yersel çözünürlüklü, multispektral özellikli 1999 yılına ait SPOT uydu görüntülerinin ve 2008 yılına ait ASTER uydu görüntüsünün ERDAS 9.1 programında kontrollü sınıflandırılması ile karşılaştırılmıştır. Çalışma alanı iğne yapraklı orman, karışık orman, geniş yapraklı orman, orman içi açıklık, su yüzeyi ve tarım- yerleşim alanları olmak üzere 6 sınıfa ayrılmıştır. Kontrollü sınıflandırma uygulanmasında doğruluk analizi CORINE 2000(Coordination of Information on the Environment) ve CORINE 2006 arazi örtüsü temel alınarak yapılmıştır. Çalışma kapsamında Uğursuyu ve Aksu havzalarında tarım- yerleşim alanlarının ve orman içi açıklıkların genişlediği, orman alanları ve su yüzeylerinin belirtilen zaman dilimi içerisinde azaldığı tespit edilmiştir. İstanbul ve Ankara metropollerine günübirlik mesafede yer alan doğal ve kültürel kaynaklar açısından oldukça zengin bir alan olan bu havzalarda arazi örtüsü değişim nedenleri vurgulanarak, sürdürülebilir arazi kullanımı önerileri getirilmiştir. Anahtar Sözcükler: Uzaktan Algılama, Coğrafi Bilgi Sistemleri,Arazi Örtüsü, Düzce Uğursuyu ve Aksu Havzaları 25

29 [013] ARC HYDRO İLE SU TOPLAMA ALANLARININ BELİRLENMESİ Ahmet Hamdi SARGIN 1,Nesibe Gülşah GÜREŞCİ 2, Kemal SEYREK 3 1 Hidrojeoloji Yük. Müh. DSİ Genel Müdürlüğü, 06100, Ankara, ahmets@dsi.gov.tr 2 Harita Yük. Müh. DSİ Genel Müdürlüğü, 06100, Ankara, gayhan@dsi.gov.tr 3 Şehir ve Bölge Plancısı DSİ Genel Müdürlüğü, 06100, Ankara, kseyrek@dsi.gov.tr Su kaynaklarının geliştirilmesi, ekonomik kalkınma ve sosyal hayata doğrudan katkı yapmaktadır. Bu çerçevede, ekonomik ve sosyal aktivitelerin sürmesi ve gelişmesi yeterli miktar ve kalitede su kaynağına sahip olmaya bağlıdır. Bunun yanı sıra nüfus artışına paralel olarak içme-kullanma, sulama ve sanayi suyu talebi gittikçe artmaktadır. Bu da su kaynaklarının sürdürülebilir yönetimini gerekli kılmaktadır. Dolayısıyla, günümüzde su kaynakları yönetimi çözümlenmesi gereken en önemli problemlerden birini oluşturmaktadır. Bu bağlamda, mevcut su kaynaklarından daha etkin yararlanılabilmesi ve çevresel problemlerin azaltılabilmesi bakımından Entegre Havza Yönetimi önem kazanmaktadır. Entegre Havza Yöntemini gerçekleştirebilmek için havza ve alt-havza alanlarının sistematik olarak tanımlanmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Havzaların sistematik bir biçimde derecelendirmek için genelde Strahler Metodu veya Streve Methodu kullanılmaktadır. Ülkemizde yapılan çalışmalar neticesinde 25 temel havza tespit edilmiş olup su kaynakları planlaması ve yönetimi söz konusu bu 25 temel havza üzerinden yapılmaktadır. Alt havzalar ise hazırlanan projeler kapsamında ele alınmaktadır. Yağışlardan kaynaklanan yüzeysuyu akımını toplayan saha olarak tanımlanan su toplama alanı nın tespit edilmesi özellikle; Baraj ve gölet gibi su yapılarının planlamasında, Akarsu üzerinde kurulacak olan herhangi bir akım gözlem istasyonundan geçebilecek su miktarının hesaplanmasında ve istasyon yerinin belirlenmesinde, Yapılacak herhangi bir taşkın önleme tesisinin boyutlandırılmasında önem arz etmektedir. Son yıllarda, su toplama alanlarının tespit edilmesi çalışmalarında Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) işlerin hızlı ve doğru yapılması açısından uygun bir araç olarak yoğun bir şekilde kullanılmaya başlamıştır.havza sınırlarının bir model kullanılarak CBS ortamında otomatik olarak belirlenmesi çalışmalarında Arazi Verilerinin Temin Edilerek Ön İşleme Tabi Tutulması ve Su Toplama Alanı Tespit İşlemi olmak üzere iki aşamada gerçekleştirilmektedir. Yeryüzünün sürekli bir biçimde değişen topoğrafik yüzeyini 3 boyutlu model olarak temsil eden sayısal yükseklik modeli (SYM), su toplama alanının belirlenmesinde temel altlık olarak kullanılmakta olup bu çalışma kapsamında uluslararası bir proje olarak yürütülen "Shuttle Radar Topography Mission-SRTM projesinden elde edilen ~90 m çözünürlüğündeki SRTM90 SYM kullanılmıştır. Bu çalışma kapsamında, SRTM90 uydu görüntülerinden elde edilen SYM, hidrolojik olarak yeniden düzenlenmiş ve kullanılacak ArcHydro programının ihtiyaç duyduğu ön işlemlerden geçirilerek Porsuk Çayı na ait su toplama alanı ile Porsuk Çayına ait alt havzalar elde edilmiştir. Yapılan çalışma neticesinde Porsuk Çayı Havzası ,84 km 2 olarak hesaplanmıştır. Anahtar sözcükler: Coğrafi Bilgi Sistemleri, havza, Sayısal Yükseklik Modeli, su kaynakları yönetimi 26

30 [015] KÖYCEĞIZ GÖLÜ KUZEY HAVZALARININ HIDROGRAFIK ÖZELLIKLERININ BELIRLENMESINDE COĞRAFI BILGI SISTEMLERININ KULLANIMI Mustafa UTLU¹, Hasan ÖZDEMİR² ¹İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Coğrafya Anabilim Dalı 34110, İstanbul, 2 Yrd. Doç. Dr., İstanbul Üniversitesi, Coğrafya Bölümü 34459, İstanbul, Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS), günümüz teknolojilerindeki gelişmelere bağlı olarak gelişimini sürdürmekte ve farklı bilim dallarındaki uygulama alanları genişlemektedir. CBS nin uygulanabildiği alanlardan birisi de akarsu havzalarının hidrolojik ve hidrografik özelliklerinin belirlenmesidir. Havzalara ait drenaj ağı morfometrik özellikleri, CBS nin sunduğu avantajlara bağlı olarak kolay bir şekilde hesaplanabilir, havzalar hakkında kantitatif değerler elde edilebilir ve oluşum-gelişimleri hakkında bilgi sahibi olunabilir. Bu çalışmada, Köyceğiz Gölü ne (Muğla) kuzeyden katılan Namnam, Kargıcak, Çamlıçay ve Yuvarlak Derelerine ait havzaların hidrolojik ve hidrografik analizleri CBS kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Çalışmada kullanılan veri kaynaklarını 1/25000 öçlekli sayısal topografik veriler ile bu verilerden üretilmiş 10m çözünürlüklü SYM verileri oluşturmaktadır. Havzaların akarsu ağı, topografyadaki akarsu verileri yanında kuru dere olarak topografyada gösterilen kollar da dâhil edilerek oluşturulmuştur. Verilerin oluşturulmasında ve analiz edilmesinde ArcGIS 10 yazılımındaki 3D, Spatial ve Hydrology analiz araçları kullanılmıştır. Havzalara ait çatallanma oranı (Rb) drenaj yoğunluğu (Dd), akarsu sıklığı (Fs), uzunluk oranı (Rl), yüzeysel akış uzunluğu (lo), hipsometrik eğri (Hc) ve integrali (Hi) ve tekstür oranı (T) morfometrik özelliklerinin analizi yapılmış ve havzalar kendi arasında değerlendirilmiştir. Böylelikle havzalar üzerinde uygulanan analizlerle, havzaların gelişimi ile ilgili yorumlamayı kolaylaştıran bu sonuçlar, havzanın oluşum ve gelişimindeki farklı süreçlerin varlığına birer delil olarak gösterilmiştir. Havzaların şekli itibariyle ortaya çıkan çatallanma oranları ve miktarı km² ye düşen yüksek oranda akarsu sıklığı, akarsu uzunluğu ve drenaj yoğunluğu ile ilişkilendirerek, havzaların akarsularca oldukça yoğun bir şekilde yarıldığı belirlenmiştir. Analiz sonuçlarına bağlı olarak, yüzeysel suların yeraltına sızarak çok fazla etki etmediği, daha çok yüzeysel akışlarla erozif faaliyetlerin hakim olduğu özellik gösterdiği görülmüş olup, havzalar üzerinde ana kollara yüksek ölçülerde su gönderdiğini ve sedimantasyon taşınmasının varlığını göstermiştir. Havzaların böylesine akarsu yoğunluğu ve sıklığına sahip olması, flüvyal gelişiminin halen devam ettiğini, geriye aşındırmanın etkisini sürdürdüğüne kanıt olarak gösterilmiştir. Ayrıca Köyceğiz Gölü kuzey havzaları hipsografik eğrilerinden, morfolojik tespitler gençlik ve flüvyal süreçlerdeki dinamizmi yoğun olarak göstermekte iken, hidrografik özelliklere dayanarak akarsuyun genişleme safhasında olduğu görülmüştür. Anahtar Sözcükler: Akarsu Havzası, Coğrafi Bilgi Sistemleri, Drenaj Ağı Morfometrisi, Köyceğiz 27

31 [016] ARAÇ GEÇİŞ BÖLGELERİNİN BELİRLENMESİNDE BULANIK MANTIK YAKLAŞIMI Mehmet ERBAŞ 1, Zübeyde ALKIŞ 2 1 Dr. Müh., Kara Harp Okulu, Askerî Bilimler Bölümü, Çankaya, Ankara, merbas@kho.edu.tr 2 Prof. Dr., Yıldız Teknik Üniversitesi, Harita Mühendisliği Bölümü, Davutpaşa, İstanbul, zubeyde@yildiz.edu.tr Günümüz şartlarında araç ile yapılan intikaller genel olarak yollar üzerinde yapılmaktadır. İki nokta arasında gidilecek bir güzergâhın belirlenmesinde en kısa yol algoritmaları kullanılmaktadır. Bu sayede başlangıç yeri ile bitiş yeri belirlenmekte ve rota planlamaları yapılmaktadır. Araçla yollar dışında yapılacak bir intikal söz konu olduğunda ise benzer bir intikal planlanmasında değişik faktörlerin etkisi devreye girecektir. Bu kapsamda arazide aracın geçebileceği bölgelerin tespit edilmesi ve hangi bölgelerden geçebileceğinin önceden analiz edilmesi gerekebilir. Genellikle askerî alanda kullanılan yollar dışındaki araç geçişini etkileyen en önemli etkenlerin başında arazinin eğimi ve zeminin jeolojik yapısı bilgileri gelmektedir. Söz konusu eğim ve zemin faktörlerinin yanında hareket yapılacak zamandaki meteorolojik şartlarında araç geçişine etkisi bulunacaktır. Bu çalışmada arazide araç hareketine etki eden faktörler tespit edilmeye çalışılmış, özellikle belirsizliklerin modellenebilmesine imkân sağlayan bulanık mantık çerçevesinde kurallar oluşturulmuştur. Geliştiren uygulama sanal küre yazılımı üzerinde çalışacak şekilde tasarlanmıştır. Anahtar Sözcükler: İntikal planlama, bulanık mantık, sanal küre. 28

32 [017] UZAKTAN ALGILAMA VE CBS KULLANILARAK MERİÇ NEHRİ TAŞKIN ALANLARININ BELİRLENMESİ Ersan BATUR 1, Derya MAKTAV 2 1 Y.Müh., Hv.K.K.lığı Hava ve Uzay Şube Müdürlüğü, 06100,Çankaya, Ankara, baturersan@gmail.com 2 Prof. Dr., İstanbul Teknik Üniversitesi, Geomatik Mühendisliği Bölümü, 34469, Maslak, İstanbul, maktavd@itu.edu.tr Bu çalışmada, 16 Şubat 2010 tarihinde Meriç Nehri nde meydana gelen taşkın optik uydu görüntüleri kullanılarak incelenmiştir. Taşkın öncesi, taşkın dönemi ve sonrasını kapsayan çok zamanlı LANDSAT 5 TM (Thematic Mapper) görüntüleri kullanılarak taşkından etkilenen alanlar belirlenmiş, yine bu görüntüler yardımıyla arazi örtüsü ve taşkın haritaları oluşturulmuş ve çeşitli değerlendirmeler yapılmıştır. Taşkın öncesi, taşkın dönemi ve sonrasına ait uydu görüntülerine kontrollü ve kontrolsüz sınıflandırma yöntemleri uygulanmıştır. Elde edilen tarım alanı verileri ile DSİ nin yersel çalışmaları (gözlemsel tekniklerle elde edilen verilerin haritalara işlenmesi) sonrasında bulunan sonuçlar karşılaştırılmıştır. Kontrollü sınıflandırma yöntemiyle bulunan taşkından etkilenen tarım alanının, DSİ verileri ile karşılaştırılması sonucunda %91 gibi yüksek bir doğruluk oranına sahip olduğu belirlenmiş ve optik uydu görüntülerinin taşkın çalışmalarında etkin bir şekilde kullanılabileceği gösterilmiştir. Anahtar Sözcükler: Taşkın, Uzaktan Algılama, LANDSAT, Coğrafi Bilgi Sistemi, Sınıflandırma, Doğruluk Analizi. 29

33 [018] CBS ESASLI AFET YÖNETİMİNDE ULUSAL VE ULUSLARARASI YAKLAŞIMLAR, UYGULAMALAR, SORUNLAR Hanifi TOKGÖZ 1, Şule TÜDEŞ 2, Hüseyin BAYRAKTAR 3 1 Yrd. Doç. Dr., Gazi Üniversitesi, Yapı Eğitimi Bölümü, Ankara, hanifi@gazi.edu.tr 2 Yrd. Doç. Dr., Gazi Üniversitesi, Şehir ve Bölge Planlama Bölümü, Ankara, studes@gazi.edu.tr 3 Ögr. Gör., Düzce Üniversitesi, Yapı Ressamlığı Bölümü, Düzce, huseyinbayraktar@duzce.edu.tr Ülkemizde, 1999 Marmara ve Düzce-Kaynaşlı Depremlerinden günümüze, Afet Yönetimi alanında Coğrafi Bilgi Sistemleri nin (CBS) önemi yaygınca anlaşılmakla birlikte; CBS uygulamada, genel olarak sınırlı sayıda teknik uygulayıcı tarafından kullanılmaktadır. Afet Yönetimi alanında CBS uygulamaları, hem Risk Yönetimi (Zarar Azaltma ve Hazırlık) hem de Kriz Yönetimi (Müdahale ve İyileştirme) süreçlerinde, can, mal ve çevre güvenliğinin sağlanması; kayıpların önlenmesi ve azaltılması ile doğrudan ilgilidir. Bu çerçevede, Afet Yönetimi süreçlerinde, uluslararası ve ulusal yaklaşımları dikkate alan, aynı zamanda yerel alan gerçeklerini doğru yansıtan, yaygınca erişilebilir ve uygulanabilir CBS çalışmaları, özellikle yerel yönetim birimlerinin ve alan uygulayıcılarının sonuç alıcı karar almaları ve uygulamalarında, halkın farkındalığının artırılmasında vazgeçilmez bir kaynak ve destek niteliğindedir. Bu çalışmada, Afet Yönetimi ve CBS tanımları ve ilişkisi; Afet Yönetimi ile ilgili CBS bilgi ve verilerinin özellikleri; mevcut ulusal ve uluslararası uygulama ve alan çalışmalarından örnekler ve gözlemlerle belirlenen sorunlar sentezlenmiş ve öneriler geliştirilmiştir. Anahtar Sözcükler: Afet Yönetimi, Coğrafi Bilgi Sistemleri 30

34 [019] AĞAÇ KAPALILIK YÜZDESİ, NET BİRİNCİL ÜRETİM VE EROZYON ARASI ETKİLEŞİMLERİN UZAKTAN ALGILAMA VE COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ YARDIMIYLA İRDELENMESİ: YUKARI SEYHAN HAVZASI ÖRNEĞİ Mehmet Akif ERDOĞAN 1, Süha BERBEROĞLU 2, Cenk DÖNMEZ 3 1 Doktora Öğrencisi, İ.T.Ü. Mimarlık Fak. Peyzaj Mimarlığı Bölümü Taşkışla, Taksim/İSTANBUL, makerdogan@yahoo.com.tr 2 Prof. Dr., Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü Balcalı/ADANA, suha@cu.edu.tr 3 Ar. Gör., Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü Balcalı/ADANA, cdonmez@cu.edu.tr Tarım ve yerleşim amaçlı arazi açma, yangın, aşırı otlatma gibi aşırı kullanım odaklı insan faaliyetleri nedeniyle doğal bitki örtüsü tahribatları günümüzde hızla artmaktadır. Bu tahribatlar bitki örtüsü kapladığı alanların azalmasına, fotosentez ile karbon döngüsü kapsamında sisteme karbon bağlayarak sağlanan verimliliğin düşmesine ve bu alanlarda azalan bitki örtüsü nedeniyle erozyon ile taşınan toprağın artmasına neden olmaktadır. Bu kapsamda doğal alanlar için ağaç kapalılığı, ekosistem verimliliği ve erozyon miktarı arasındaki ilişkinin tanımlanması bu faktörlerdeki farklılaşmadan kaynaklanacak çevre sorunlarının anlaşılması, izlenmesi ve gerektiğinde çözüm önerileri geliştirilmesi sürecinde etkin bir girdi olacaktır. Söz konusu bu ilişkilerin, Uzaktan Algılama (UA) ve Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) yardımıyla araştırılması etkin ve doğru bir şekilde sonuçlara ulaşılmasını sağlayacaktır. Bu çalışmada Seyhan Nehri Yukarı Havzası örneğinde bitki örtüsü için; kapalılık, Ağaç Kapalılık Yüzdesi (AKY), verimlilik, Net Birincil Üretim (NBÜ) olarak NASA-CASA yaklaşımı yardımıyla ve erozyon miktarı ise RUSLE yöntemi ile CBS ortamında modellenmiştir. Tüm havza için her bir faktöre ait elde edilen sonuçlar arasındaki ilişkiler arazi örtü sınıfları temel alınarak karşılaştırılmış ve irdelenmiştir. Anahtar Sözcükler: ağaç kapalılık yüzdesi, net birincil üretim, erozyon, RUSLE, yukarı seyhan havzası 31

35 [020] FARKLI UYDU VERİ ÇAKIŞTIRMA TEKNİKLERİNİN ANALİZİ Özge KAYMAN 1, Filiz SUNAR 2, Derya MAKTAV 3 1 İstanbul Teknik Üniversitesi, Geomatik Mühendisliği Bölümü, 34469, Maslak, İstanbul. ozgekayman@gmail.com 2 İstanbul Teknik Üniversitesi, Geomatik Mühendisliği Bölümü, 34469, Maslak, İstanbul fsunar@itu.edu.tr 3 İstanbul Teknik Üniversitesi, Geomatik Mühendisliği Bölümü, 34469, Maslak, İstanbul. maktavd@itu.edu.tr Son yıllarda gelişen uydu teknolojisi ile birlikte uzaktan algılama sistem ve yöntemleri de birçok uygulama alanında büyük yararlar sağlamaktadır. Özellikle geniş alanlarda hızlı ve doğru bilgi çıkarımı, düşük maliyet, kullanılan algılayıcıların elektromanyetik spektrumda geniş bölgelerde algılama yapabilmesi gibi özellikleri nedeniyle uzaktan algılama teknolojisi çeşitli uygulamalarda klasik yöntemlere göre önemli avantajlar sağlamaktadır. Günümüzde farklı uygulamalar için görüntü verileri sağlayan birçok uzaktan algılama uydusu mevcuttur, ancak elde edilen verilerin kalitesinde farklılıklar gözlenmektedir. Bu farklılıklar; mekansal, spektral, radyometrik ve zamansal çözünürlük ile ilgilidir. Farklı uydular farklı çözünürlüklere sahip olduğundan, uygulama amacına göre hem mekansal hem de spektral bilginin önem kazandığı durumlarda veri çakıştırma işlemine gereksinim duyulmaktadır. Farklı algılayıcılardan elde edilmiş veriler için birçok veri çakıştırma teknikleri geliştirilmiş ve bu tekniklerin uygulanması ile elde edilen yeni görüntülerden daha doğru bilgi çıkarımı sağlanmıştır. Bu çalışmada İstanbul iline ait RASAT uydusunun 2011 yılına ait yüksek mekansal çözünürlüklü pankromatik görüntüsü (7.5 m) ile çok bantlı görüntüsünün (15 m) çakıştırılarak hem yüksek mekansal çözünürlüğe hem de yüksek spektral çözünürlüğe sahip görüntü elde edilmesi amaçlanmıştır. Bu bağlamda, RASAT uydusunun pankromatik görüntüsü ile çok bantlı görüntüsüne farklı veri çakıştırma yöntemleri (Bant yerine koyma, IHS dönüşümü, Brovey dönüşümü vb.) uygulanmış ve elde edilen sonuç görüntüleri görsel ve istatistiksel analiz ile karşılaştırılarak kullanılan yöntemlerin etkinliği irdelenmiştir. Anahtar Sözcükler: RASAT, Çözünürlük, Veri çakıştırma 32

36 [021] HAVA FOTOĞRAFI VE OPTİK UYDU GÖRÜNTÜLERİ YARDIMIYLA YATAY YER DEĞİŞTİRMELERİN BELİRLENMESİ Tarık TÜRK 1 1 Yrd. Doç. Dr., Cumhuriyet Üniversitesi, Geomatik Mühendisliği Bölümü, 58140, Sivas, tturk@cumhuriyet.edu.tr Deprem ve heyelan gibi doğal afetler sonucunda meydana gelen yer değiştirmelerin belirlenmesinde GPS ve uydu görüntülerinden faydalanılmaktadır. Bu tür alanlarda yüzey deformasyonlarının ve kütle hareketlerinin belirlenmesinde hızlı, etkin ve ekonomik olan uydu görüntüleri yaygın olarak kullanılmaktadır. Deprem ve heyelandan kaynaklanan yatay yer değiştirme ve kütle hareketlerinin belirlenebilmesi amacıyla bir yöntem geliştirilmiştir. Co-Registration of Optically Sensed Images and Correlation (Cosi- Corr) olarak isimlendirilen bu yöntem, optik görüntülerden başta deprem olmak üzere heyelan ve buzul bölgelerinde meydana gelen yatay yöndeki yer değiştirmelerin ölçülebilmesine olanak tanımaktadır. Özellikle, yazılımın piksel altı işlem yapma yeteneği sayesinde yüzey yırtılmalarının doğru olarak haritalanması ve kosismik sapmaların hassas bir şekilde ölçülmesi mümkün olabilmektedir. Bu yöntemin, günümüzde deprem ve buzul bölgelerinde yaygın bir şekilde kullanıldığı görülmekte ancak heyelan bölgelerinde kullanımına yeterince rastlanmamaktadır. Dünya da ve ülkemizde sık olarak meydana gelen, can ve mal kaybına neden olan heyelanlara ait yer değiştirmelerin belirlenmesi ve kütle hareketlerinin ortaya konulması önem taşımaktadır. Bu çalışmada, Cosi Corr yöntemi kullanılarak Kuzey Anadolu Fay Zonu (KAFZ) üzerinde seçilen pilot alanda heyelana yönelik gerçekleştirilen çalışmalardan ve elde edilen sonuçlardan bahsedilmektedir. Anahtar Sözcükler: Cosi Corr, Hava Fotoğrafı, Optik Uydu Görüntüsü, Yatay Yer Değiştirme 33

37 [022] TÜRKİYEDEKİ KARLA KAPLI ALANLARIN UYDULARDAN TAKİBİ VE UZUN YILLAR TREND ANALİZİ İbrahim SÖNMEZ 1, Ahmet Emre TEKELİ 2, Erdem ERDİ 3 1 Yrd. Doç. Dr., Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Meteoroloji Mühendisliği Bölümü, 55420, Samsun, isonmez@omu.edu.tr 2 Yrd. Doç. Dr., King Saud University, Civil Engineering Department, Riyadh, 11421, atekeli@ksu.edu.sa 3 Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Uzaktan Algılama Şubesi, 06120, Ankara, eerdi@mgm.gov.tr Su insanlığın en önemli ihtiyaçlarından birisi olmakla beraber, yeryüzüne yağmur veya kar şeklinde düşer. Her iki yağış içerik olarak su olsa da oluşması, gelişmesi ve gözlemlenmeleri noktalarından yağmur ve kar birbirlerinden farklıdır. Yüksek yansıtma özelliği ve düşük sıcaklık iletkenliğine sahip olan kar, toprak yüzey neminde ve ilk bahar aylarında gelecek olan akım seviyelerinde direk etkisi olmakla beraber, meteoroloji, hidroloji ve iklim değişikliği uygulamaları için önemli bir parametredir. Dağlık alanlarda doğan nehirlerimiz çoğunlukla bahar zamanında meydana gelen kar erimelerinden beslenmektedir. Her ne kadar kar erimesi nehirlerimiz için önemli bir potansiyel teşkil etse de sınırlı sayıdaki yer gözlem istasyonları ve zor topografya nedeni ile ülkemizde kar örtüsü etkin bir şekilde izlenememektedir. Dolayısıyla uydu tabanlı uzaktan algılama veri ve ürünlerinin karla kaplı alanların tespitinde kullanılması hem iklimsel çalışmalar hem de operasyonel kullanım için son derece önemlidir. Bu çalışmada, uydu verileri kullanılarak Interactive Mapping System ile üretilmiş günlük kar ürünü kullanılarak Türkiye genelinde ve yedi coğrafi bölgeye göre karla kaplı alanların yılları arasındaki değişimi incelenmiştir. Uygulanan Mann-Kendall testi aracılığı ile karla kaplı alanlardaki değişimlerin istatistiksel olarak anlamlılığı araştırılmıştır. Türkiye geneli için dört yıllık süre ve mevsimlere göre uygulanan test istatistiklerinde Türkiye genelinde azalan trend tespit edilmiştir. Bölgelere göre yapılan test uygulamalarında ise, dört yıllık süre için tüm bölgelerde azalan trend gözlenirken sonbahar mevsiminde tüm bölgeler için artan trend gözlenmiştir. Anahtar Sözcükler: Kar örtüsü, IMS uydu verisi, iklim değişikliği, trend analizleri 34

38 [023] CBS WEB UYGULAMALARINDA HTML5 VE GELECEK Alper DİNÇER 1, Balkan URAZ 2, Kemal SEYREK 3 1 CBS Web Yazılım Uzmanı, DSİ Genel Müdürlüğü, 06100, Ankara, alperd@dsi.gov.tr 2 CBS Uzmanı, Infopark A.Ş., 06100, Ankara, balkanuraz@dsi.gov.tr 3 Şehir ve Bölge Plancısı, DSİ Genel Müdürlüğü, 06100, Ankara, kseyrek@dsi.gov.tr Günümüz dünyasında, W3C tarafından standartları çok önceden hazırlanmaya başlanılan HTML5, henüz standart olarak onaylanmamış olsa da; Google, Microsoft, Mozilla ve Apple gibi firmaların da desteği ile yaygınlaşmaya ve yeni nesil web tarayıcılarında kullanılmaya başlanılmıştır. Gerek standartlar gerekse uygulamaların webe olan bağımlılığının artması nedeniyle gündeme gelen yenilikler ile web tarayıcılar üzerinden 3B oyunları bile artık oynanır hale gelmiştir. Bu gelişmelere paralel olarak CBS Web Uygulamaları da hız kazanmış ve Canvas, GeoLocation, WebGL, Web Sockets, Web Workers ve Offline Storage gibi HTML5 yenilikleri geliştirilen yeni uygulamalarda artan bir hızla kullanılmaya başlanılmıştır. HTML5 ile birlikte gelen söz konusu bu yenilikler ile birlikte CBS Web Uygulamaları masaüstü CBS uygulamalarına performans olarak yaklaşmaya başlamış ve kullanıcı deneyimleri farklı boyutlara taşınmıştır. Örneğin, Google Chrome ile başlayan Hızlandırılmış Grafik özelliği ile Canvas alt yapısını kullanarak daha önce yüzler mertebesinde gösterebilen vektör noktaları artık on binler seviyesine çıkmış bulunmaktadır. Ayrıca, Canvas altyapısı ile daha önce raster veri için uygulanan tile sistemi vektör tarafta da kullanılmaya başlanılmış ve tarayıcı tarafında kullanıcıya özel sembolojiler kullanma imkanı doğmuştur. WebGL ile OpenGL teknolojileri web tarayıcılarının da kullanım alanına girmiş, bu teknoloji ile Google Earth benzeri bir yapı ekstra eklentiler kurulmadan web tarayıcıları üzerinden kullanılabilir hale gelmiştir. Web Sockets ile sunucu ile TCP protokolü üzerinden anlık iletişim imkanı doğmuş, anlık güncellemelerin tarayıcıya direk gelmesi imkan sağlanmıştır. Diğer taraftan, Offline Storage ile de internet bağlantısının olmadığı durumlarda da hazırlanılan web uygulamanın offline olarak çalışmaya devam etmesi imkan sağlanmaktadır. Bu makale kapsamında HTML5 bünyesinde gelen yenilikler ile kullanımları, CBS ortamında hazırlanan örnek uygulamalar anlatılacak olup ayrıca DSİ Genel Müdürlüğü bünyesinde geliştirilen CBS Web Uygulamalarında da HTML5 in kullanımından bahsedilecektir. Anahtar Sözcükler: HTML5, CBS, Web, Canvas, Servis Mimarisi 35

39 [024] KÜRE DAĞLARI MİLLİ PARKI VE TAMPON ZONUNDAKİ DEĞİŞİMİN UZAKTAN ALGILAMA VE CBS İLE BELİRLENMESİ Ayhan ATEŞOĞLU 1, Metin TUNAY 2, Yıldıray LİSE 3, Cihad ÖZTÜRK 4 1 Yrd. Doç. Dr., Bartın Üniversitesi, Bartın Orman Fakültesi, 74100, Bartın, aatesoglu@yahoo.com 2 Prof. Dr., Bartın Üniversitesi, Bartın Orman Fakültesi, 74100, Bartın, mtunay74@ttmail.com 3 Uzman Biyolog, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı, Birlik Mah Cad No: 11, 06610, Çankaya, Ankara, yildiray.lise@undp.org 4 Orman Yüksek Mühendisi, Orman ve Su İşleri Bkl., Doğa Koruma ve Milli Parklar, Söğütözü Cad. No: 14/E, Ankara,cihadozturk@yahoo.com Batı Karadeniz Bölgesi içerisinde yer alan Küre Dağları Milli Parkı (KDMP) ve 123 köy yerleşiminin bulunduğu yakın çevresi (Tampon Zon), Avrupa da korunması gereken 100 orman sıcak noktası içinde yer alır. Avrupa da seçkin korunan alanları simgeleyen PAN Parks sertifikasını alan ilk milli park olarak KDMP nin tampon zonundaki doğal kaynak kullanımı milli parkın mevcut ekosistemini etkilemektedir. Geçmişten günümüze, milli parkın tampon zonunda sosyo-ekonomik ve kültürel hareketliliğin bir sonucu olarak genel peyzajdaki değişimin tespiti, koruma-kullanım dengesi gözetilerek oluşturulacak planlamalara altlık teşkil edecektir. Bu çalışmanın amacı, KDMP sınırları ve yakın çevresini kapsayan tampon zon içerisinde gerçekleşen özellikle insan kaynaklı peyzaj değişiminin, uzaktan algılama ve coğrafi bilgi sistemleri (CBS) teknolojisi kullanılarak belirlenmesidir. Çalışmada 1975, 1987, 2000 ve 2011 yıllarına ait uydu görüntü verileri, Orman Bölge Müdürlükleri, Harita Genel Komutanlığı, KDMP uzun devreli gelişme planı (UDGP) veri ve harita paftaları kullanılmıştır. Belirlenen değişimler çerçevesinde, KDMP ve tampon zonunda yapılacak planlama ve uygulamalara ilişkin öneriler sunulmuştur. Anahtar Kelimeler: Milli Park, tampon zon, peyzaj değişimi, arazi kullanımı, uzaktan algılama, coğrafi bilgi sistemi. 36

40 [025] MEKANSAL VERİTABANLARINDA MASAÜSTÜ VE WEB CBS YAZILIMLARININ BIRLIKTE ÇALIŞABİLİRLİĞİ Balkan URAZ 1,Alper DİNÇER 2, Kemal SEYREK 3 1 CBS Uzmanı, Infopark A.Ş., 06100, Ankara, balkanuraz@dsi.gov.tr 3 Şehir ve Bölge Plancısı, DSİ Genel Müdürlüğü, 06100, Ankara, kseyrek@dsi.gov.tr 2 CBS Web Yazılım Uzmanı, DSİ Genel Müdürlüğü, 06100, Ankara, alperd@dsi.gov.tr Coğrafi Bilgi Sistemleri nde 3 katmanlı yazılım mimarisinin kullanımının artması ile, mekansal veritabanlarının kullanımı artmıştır. Mekansal veritabanları, temelde mekansal veriyi (nokta, çizgi, alan vb.) saklamak, yönetmek, sorgulamak ve istemcilere istenilen formatlarda sunabilmek için optimize edilmiş gerekli özel fonksiyonlara sahiptir. Standart veritabanları çeşitli numerik ve karakter veri tiplerini yorumlayabiliyorken, mekansal veritabanları genel olarak geometri veya coğrafi dediğimiz veri tiplerini yorumlayabilmektedirler. Mekansal veritabanları, mekansal veriyi yorumlayabilmek için çeşitli fonksiyonları içinde barındırmaktadırlar. Bunlar, genel olarak geometri oluşturma, geometrik operatörler ve mekansal sorgulama imkanları, ölçüm araçları olarak sıralanabilir. Bu fonksiyonların hızlı ve güvenilir bir şekilde çalışması için, mekansal indeks yapılarının da mekansal veritabanları içerisinde bulunması gerekmektedir. Günümüzde, Coğrafi Bilgi Sistemleri nin çeşitli sektörlerde ve alanlarda kullanımının artması ile, son kullanıcıya yönelik yazılım ürünleri de çeşitlilik göstermiştir. Bu yazılım ürünleri içerisinde gerek masaüstü gerekse web ortamında ün kazanmış örnekler bulunmaktadır. Son kullanıcıya yönelik bu yazılım çeşitliliği içerisinde, bu yazılımların birden fazla ve bağımsız veritabanlarını kullanması gerek kaynak anlamında israfa gerekse operasyonel zorluklara neden olmaktadır. Çalışma kapsamında birden fazla CBS yazılımının aynı veritabanına bağlanıp, verileri görüntülemesi, güncellemesi ve güncellemelerin gerçek zamanlı farklı CBS yazılımlarıyla erişilebilirliğinin sağlanarak CBS yazılımları arasında birlikte çalışılabilirliğinin temel alt yapısının oluşturulması amaçlanmıştır. Böylece, kurumsal veri yönetimlerinde kullanılacak CBS yazılımı bağlı olarak verilerin dönüşümü, birden fazla veritabanında aynı veritabanının oluşturulması, veya farklı CBS yazılımları için farklı tabloların oluşturulma ihtiyacına gerek duyulmaksızın eldeki kaynakların en etkin şekilde kullanıması imkanı yaratılmış olacaktır. Çalışma içerisinde mekansal veritabanları olarak; ArcGIS ArcSDE 10 Oracle 11g Spatial PostgreSQL & PostGIS 2.0 kullanılmıştır. CBS yazılımı olarak ise; ArcGIS Desktop 10.0 Mapinfo Professional 10.5 QuantumGIS udig kullanılmıştır. Anahtar sözcükler: Coğrafi Bilgi Sistemi, Mekansal Veritabanı, Mekansal Veri, Gerçek Zamanlı Veri Güncelleme 37

41 [026] YAKIN RESİM FOTOGRAMETRİSİNDE ÜÇ BOYUTLU SİLÜET ÖRNEK UYGULAMASI: İSTANBUL GALATA BÖLGESİ Cumhur ŞAHİN 1, Bahadır ERGUN 2, Ayhan ALKIŞ 3 1 Dr., Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümü, 41400, Gebze, Kocaeli, csahin@gyte.edu.tr 2 Doç. Dr., Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümü, 41400, Gebze, Kocaeli, bergun@gyte.edu.tr 3 Prof. Dr., Yıldız Teknik Üniversitesi, Harita Mühendisliği Bölümü, 43210, Esenler, İstanbul, alkis@yildiz.edu.tr Siluet ve siluet hattı, genel tanımıyla yeryüzü ile gökyüzünün buluştuğu çizgidir. Özellikle tarihi ve doğal değerlerin birarada bulunduğu mekanların silueti kentin kimliğini yansıttığı için, korunması gereken önemli bir öğedir. Bu çalışma ile üretilen üç boyutlu siluet öncelikle mevcut durumun belgelenmesini sağlayacaktır. Ayrıca kent plancılar için mekanın ölçeği ile kavranmasını; binaların mekanla, binaların birbirleriyle ilişkisini daha kolay kurgulamayı sağlayacak bir üç boyutlu siluet üretimi çalışmasıdır. Çalışmanın uygulama alanı tarihi Galata Kulesi ni de içeren Haliç in kuzeyinde kalan bir bölgedir. Uygulamada Rolleiflex6008 metrik resim çekim kamerası kullanılmıştır. Pictran D yazılımında üretilen üç boyutlu siluet AUTOCAD ortamına aktarılmıştır. İstanbul gibi tarihi bir kentte, özellikle kıyı kentinde, farklı bakış doğrultularına göre kentin kimliğini yansıtan simge yapıları da içeren, uygun ölçekte, siluet çalışmalarının belirli periyotlarla yapılması belgeleme, koruma ve planlama için bir gerekliliktir. Anahtar Sözcükler: Silüet, fotogrametri, belgeleme, planlama 38

42 [027] PANORAMİK GÖRÜNTÜ VE KULLANIM ALANLARI Cumhur ŞAHİN 1, Bahadır ERGÜN 2 1 Dr., Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümü, 41400, Gebze, Kocaeli, csahin@gyte.edu.tr 2 Doç. Dr., Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümü, 41400, Gebze, Kocaeli, bergun@gyte.edu.tr Fotoğrafik anlamda panorama elde etme çabaları 1800 lü yılların sonlarında, farklı doğrultulardan çekilmiş birkaç fotoğrafın tam panorama elde etmek amacıyla birleştirilmesi ile gerçekleştirilmiştir. Panorama Yunanca iki kelimenin birleştirilmesi ile oluşan bir kelimedir. pan bütün, horama görüş anlamındadır. Teknolojideki gelişmeler, geniş görüş açısı elde edebilmek için kameralar ile birlikte özel aynaların ya da özel merceklerin (balıkgözü gibi) kullanıldığı yeni modern yöntemler sunmaktadır. Tek bir görüntü ile bize geniş ölçüde bilgi vermesi, bu bilginin işlenebilirliğinin olması, üretimi kolaylaştırması ve sürecini hızlandırması panoramik görüntü sistemlerini seçilir duruma getirmektedir. Bu çalışmada panoramik görüntü, donanımsal olarak panoramik görüntü elde etme teknikleri, panoramik görüntülerin kullanımı ve son olarak panoramik görüntülerin fotogrametrik değerlendirmede getirebileceği avantaj ve dezavantajlara değinilmiştir.. Anahtar Sözcükler: panoramik görüntüleme teknikleri, kullanım alanları, avantaj ve dezavantajları 39

43 [028] HİDROELEKTRİK SANTRALLERİN 3 BOYUTLU MODELLENMESİ Demirhan ÇELEBİ 1, Ümit YURT 2, Halil YILMAZ 3, İsmail İsa ATABEY 4 1 Demirhan Çelebi,06000/Ankara, celebi34@yandex.com.tr 2 Ümit YURT Düzce Üniversitesi Düzce Meslek Yüksekokulu Uzunmustafa Mah /Düzce, umityurt@gmail.com.tr 3 Halil YILMAZ Abant İzzet Baysal Üniversitesi Yeniçağa Yaşar Çelik Myo Yeniçağa/BOLU yilmaz_h3@ibu.edu.tr 4 İsmail İsa ATABEY Cumhuriye Üniversitesi Sivas Meslek Yüksekokulu 58000/SİVAS ismailatabey@gmail.com.tr Hidroelektrik santral projeleri arazi yapısına bağlı olarak şekillenir. Bu arazi yapısının düzgün bir geometriye sahip olmayışı üzerinde çalışılan haritaların 2 boyutlu oluşu arazi yapısının anlaşılmasını güçleştirdiği gibi proje tasarım aşamasını da zorlaştıran bir etkendir. Bu çalışmada tasarımcı ile uygulayıcı arasındaki anlaşmazlıkları gidermek ve projenin anlaşılabilirlik düzeyini arttırmak maksadıyla bilgisayar ortamındaki 1/1000 ölçekli sayısal harita, çizim programı yardımıyla düzenlenerek 3dsmax ortamına aktarılmış ve gerekli işlemlerin ardından üç boyutlu arazi modeli elde edilmiştir. Bu model üzerine tasarlanan Hidroelektrik santraline ait katı model eklenerek projenin tamamlanmış görüntüsü elde edilmiştir. Anahtar Sözcükler: sayısal harita, HES, 3dsMax 40

44 [029] HİDROELEKTRİK SANTRALLERİNE YÖNELİK 3 BOYUTLU SAYISAL HARİTALARIN ÜRETİLMESİ Demirhan ÇELEBİ 1, Ümit YURT 2, Halil YILMAZ, 3 İsmail İsa ATABEY 4 1 Demirhan Çelebi,06000/Ankara, celebi34@yandex.com.tr 2 Ümit YURT Düzce Üniversitesi 81010/Düzce, umityurt@gmail.com.tr 3 Halil YILMAZ Abant İzzet Baysal Üniversitesi Yeniçağa Yaşar Çelik Myo Yeniçağa/BOLU yilmaz_h3@ibu.edu.tr 4 İsmail İsa ATABEY Cumhuriye Üniversitesi Sivas Meslek Yüksekokulu 58000/SİVAS ismailatabey@gmail.com.tr Türkiye, yenilenebilir enerji kaynaklarının çeşitliliği bakımından zengin bir ülkedir. Yenilenebilir enerji kaynaklarından olan hidroelektrik santrallerin (HES); yakıt masraflarının bulunmaması, çevreye zararlı etkilerinin az olması gibi iyi yönleri nedeniyle ülkemizin ekonomik ve stratejik menfaatleri açısından oldukça önemlidir. Bu aşamada HES projelerinin oluşturulmasında yeryüzü şekilleri oldukça önemlidir. Projenin tasarım aşamasında 1/25000 ve 1/1000 ölçekli haritalar sıklıkla kullanılmaktadır. Bu haritalar üzerinden yapılan fizibilite çalışmalarında sağlıklı bir çözümleme yapmak oldukça önemlidir. Bu çalışmada 1/1000 ölçeğindeki haritalar kullanılarak arazi modeli oluşturulmuş ve HES için uygun yer seçimine etkisi araştırılmıştır. Anahtar Sözcükler: Sayısal harita, HES, Proje 41

45 [030] WEB-CBS TABANLI KAMPÜS BİLGİ SİSTEMİ Ecem İREN 1, Murat KOMESLİ 2 1 Yaşar Üniversitesi, Bilgisayar Mühendisliği Bölümü, 35100, Bornova, İzmir, ecem.iren@stu.yasar.edu.tr 2 Yrd. Doç. Dr. Yaşar Üniversitesi, Yazılım Mühendisliği Bölümü, 35100, Bornova, İzmir, murat.komesli@yasar.edu.tr Büyük üniversite yerleşkeleri içerisinde, özellikle yeni katılacak personel için, gerektiği zaman istenilen yer bilgilerine ulaşmak oldukça zordur. Bu problemi Yaşar Üniversitesi nde en aza indirebilmek için, bu çalışma kapsamında web tabanlı bir Kampüs Bilgi Sistemi geliştirilmiştir. Temel olarak, Geo Server ve Windows web geliştirme ortamı kullanılarak bütünleşik bir Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) geliştirilmiştir. Bu çalışma, gelecekte geliştirilecek olan tesis ve personel yönetim sistemleri için güvenilir bir alt yapı olarak kabul edilebilir. Selçuk Yaşar yerleşkesi için güncel bir web tabanlı harita geliştirilmiştir. Sistemde istenildiğinde mekânsal ve sözlü sorgulamalar yapılabilmektedir. Sonuçlar ve gelecek için tavsiyelerde bulunulmuştur. Anahtar Sözcükler: CBS, kampüs bilgi sistemi, mekânsal sorgu, web(ağ/örgü) 42

46 [031] GOOGLE MAPS ÜZERİNDE EN YAKIN NÖBETÇİ ECZANE UYGULAMASI Eda ÇAYBAŞI 1, Merve GÜNAYDIN 2, Murat KOMESLİ 3 1 Yaşar Üniversitesi, Bilgisayar Mühendisliği Bölümü, 35100, Bornova, İzmir, eda.caybasi@stu.yasar.edu.tr 2 Yaşar Üniversitesi, Bilgisayar Mühendisliği Bölümü, 35100, Bornova, İzmir, merve.gunaydin@stu.yasar.edu.tr 3 Yrd. Doç. Dr. Yaşar Üniversitesi, Yazılım Mühendisliği Bölümü, 35100, Bornova, İzmir, murat.komesli@yasar.edu.tr Proje kapsamında tatil ve çalışma saatleri dışında acil durumlarda nöbetçi eczane bilgilerini ve konumlarını gösteren, ayrıca bulunulan yere en yakın nöbetçi eczaneyi bulan ve araç rotasını gösteren bir uygulama geliştirilmiştir. HTML-5 konum bilgisi buldurma özelliği kullanarak, bulunulan yerin harita üzerinde gösterimi yapılmıştır. Nöbetçi eczane listesi Eczacılar Odası web sitesinden geliştirilen yazılım yardımıyla çekilerek, adres bilgileri ayrıştırılıp Google Maps üzerinde koordinat bilgilerine çevrilmektedir. Daha sonra Goole Maps üzerinde gösterilen nöbetçi eczanelere bulunulan yere en yakın olan nöbetçi eczane bulunup araç rotası harita üzerinde çizdirilmektedir. Anahtar Sözcükler: CBS, HTML5, Google Maps 43

47 [032] DİFFERANSİYEL ARAMA ALGORİTMASI TABANLI YENİ BİR KAMERA KALİBRASYON YÖNTEMİ Pınar ÇİVİCİOĞLU 1, Tuba KURBAN 2, Erkan BEŞDOK 3 1 Doç. Dr., Erciyes Üniversitesi, Sivil Havacılık Yüksekokulu, Uçak Elektrik-Elektronik Bölümü, civici@erciyes.edu.tr 2 Y. Müh., Arş.Gör., Erciyes Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Harita Mühendisliği Bölümü, tubac@erciyes.edu.tr 3 Pof. Dr., Erciyes Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Harita Mühendisliği Bölümü, ebesdok@erciyes.edu.tr CBS amaçlı veri toplamada yararlanılan en önemli donanımlardan biri optik kamera sistemleridir. Optik kamera sistemlerinden elde edilen verilerden metrik bilgiler çıkartmak için ilgili optik kamera sisteminin kalibre edilmiş olması gerekir. Bu bildiride, yeni bir meta-sezgisel algoritma olan Differansiyel Arama Algoritması nın kullanıldığı özgün bir kamera kalibrasyon geliştirme yöntemi tanıtılmıştır. Tanıtılan yöntemin başarısı literatürde yaygın olarak kullanılan meta-sezgisel algoritmalardan ABC, JDE ve PSO yöntemlerinin sağladığı kamera kalibrasyon geliştirme başarıları ile karşılaştırılmıştır. Gerçekleştirilen deneylerden elde edilen sonuçlar, DSA nın sağladığı kamera kalibrasyon geliştirme başarısının diğer meta-sezgisel yöntemlerin sağladığı geliştirme başarılarından daha iyi olduğunu göstermektedir. Önerilen yöntem kullanılarak elde edilen kamera kalibrasyon parametreleri, tasarlanan bir çizgi lazer tabanlı stereo-görme sistemi üzerinde sınanmıştır. Anahtar Sözcükler: Kamera Kalibrasyonu, Differansiyel-Arama Algoritması. 44

48 [033] DİNAMİK SENSÖR YERLEŞTİRME PROBLEMİNİN DİFERANSİYEL ARAMA ALGORİTMASI İLE ÇÖZÜLMESİ Pınar ÇİVİCİOĞLU 1, Ahmet Emin KARKINLI 2, Erkan BEŞDOK 3 1 Doç. Dr., Erciyes Üniversitesi, Sivil Havacılık Yüksekokulu, Uçak Elektrik-Elektronik Bölümü, civici@erciyes.edu.tr 2 Y. Müh., Arş. Gör., Erciyes Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Harita Mühendisliği Bölümü, aekarkinli@erciyes.edu.tr 3 Pof. Dr., Erciyes Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Harita Mühendisliği Bölümü, ebesdok@erciyes.edu.tr Noktasal görme-analizleri CBS uygulamalarında sıkça kullanılır. N-sayıda differansiyel yüzey elamanı ile tanımlanan bir gözlem bölgesini, en-iyi görebilen k-sayıdaki gözlem noktasını belirlemek, N C k aşırı değerler alması halinde oldukça güçleşir. Bu bildiride sınırlı sayıda gözlem sensörünün topoğrafyanın mümkün olduğunca geniş bir bölgesini aynı anda gözlemlemek için nasıl yerleştirilmesi gerektiği problemi Differansiyel Arama Algoritması ile çözülmüştür. Anahtar Sözcükler: Görünürlük-Analizleri, Differansiyel-Arama Algoritması. nin 45

49 [034] KONUŞMA TANIMA ALGORİTMALARININ CBS DE KULLANIMI VE DSA TABANLI BİR KONUŞMA TANIMA UYGULAMASI Pınar ÇİVİCİOĞLU 1, A.Emin KARKINLI 2, Erkan BEŞDOK 3 1 Doç. Dr., Erciyes Üniversitesi, Sivil Havacılık Yüksekokulu, Uçak Elektrik-Elektronik Bölümü, civici@erciyes.edu.tr 2 Y. Müh., Arş. Gör., Erciyes Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Harita Mühendisliği Bölümü, aekarkinli@erciyes.edu.tr 3 Pof. Dr., Erciyes Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Harita Mühendisliği Bölümü, ebesdok@erciyes.edu.tr Ses veri işleme teknolojilerinde sağlanan gelişmelerin bir sonucu olarak, CBS uygulamalarında konuşma tanımanın sağlayabileceği faydaları araştırmak gereği ortaya çıkmıştır. Konuşma tanıma konusunda sağlanan başarıların oldukça yeni olması nedeniyle konuşma tanımanın CBS de kullanımı konusunda gerçekleştirilen çalışmalar çok sınırlı sayıdadır. Bu bildiride, Saklı Markov Modeller (HMM), Dinamik Zaman Bükme (DTW) ve Gaussian Karışım Modellerine (GMM) dayalı olarak, ön-tanımlı bir veri sözlüğünde yer alan ayrık konuşmaların tanınma başarıları incelenmiştir. Elde edilen sonuçlar konuşma tanıma uygulamalarının CBS amaçlı veri toplamada kullanılabileceğini göstermektedir. Anahtar Sözcükler: Konuşma Tanıma, CBS, Differansiyel Arama Algoritması. 46

50 [035] TARIM TOPRAKLARININ AMAÇ DIŞI KULLANIMI: KEPEZ (ÇANAKKALE) ÖRNEĞİ Canan Z. ÇAVUŞ 1, A. Esra CENGIZ 2 1 Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Bölümü, Çanakkale, cekrem@comu.edu.tr 2 Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Peyzaj Mimarlığı Bölümü, Çanakkale, aesraozel@hotmail.com Toprak kaynaklarımız ülkemizin mevcut gereksinimlerini karşılayacak yeterli potansiyele sahip olmasına karşın, arazi kullanım planlarının yetersizliği, kontrolsüz sanayileşme, sağlıksız ve hızlı kentleşme, nüfus artışı tarımsal arazi kullanımını giderek sınırlandırmakta ve sonuçta tarımsal üretim potansiyeli olan toprağın kullanım amacını değiştirmektedir. Ülkemizde tarım arazilerinin erozyondan sonra karşı karşıya kaldığı en temel sorun, tarım arazilerinin tarımsal amaçlar dışında kullanıma açılmasıdır. Bu çalışmada; son yıllarda hızla gelişen, Çanakkale Kenti ne mekânsal açıdan bağlı olup idari açıdan ayrılan Kepez yerleşmesinin arazi varlığı ve tarım alanlarının hangi amaçlarla kullanıma açıldığı belirlenmiştir. Bunun sonucunda; Kepez yerleşmesine ait tarım alanlarının konut, sanayi ve kamu alanları kullanımı olmak üzere üç alanda amaç dışı kullanıma açıldığı sonucuna varılmıştır. Korunması öncelikli tarım alanları ve özellikle sulu mutlak tarım alanları bakımından oldukça zengin bir potansiyele sahip olan Kepez yerleşmesi; benzer bütün örneklerde olduğu gibi gerekli önlemler alınmadığı sürece tarım topraklarının hatalı kullanımına bağlı oalrak, bu potansiyeli kaybetme tehlikesi ile karşı karşıyadır. Bu nedenle çalışmada; 1999 yılı arazi kullanımı ile 2011 yılı arazi kullanımına ilişkin veriler CBS ortamında haritalanarak karşılaştırılmış ve tarım alanı kaybının hangi oranda olduğu somut verilerle tespit edilmiştir. Sonuç olarak hatalı alan kullanımının önüne geçilmesi için neler yapılması gerektiği ile ilgili önerilerde bulunulmuştur. Anahtar Kelimeler: Amaç dışı kullanım, CBS, Kepez (Çanakkale), tarım, yapılaşma. 47

51 [036] RANSAC ALGORTİMASI İLE LiDAR VERİLERİNDEN OTOMATİK DETAY ÇIKARIMI Fevzi KARSLI 1, Norbert PFEIFER 2 1 Doç. Dr., Karedeniz Teknik Üniversitesi, Harita Mühendisliği Bölümü, 61080, Trabzon, fkarsli@ktu.edu.tr 2 Prof. Dr., Viyana Teknik Üniversitesi, Fotogrametri ve Uzaktan Algılama Enstitüsü, 1040, Viyana, np@ipf.tuwien.ac.at Hava lazer tarama (LiDAR) tekniği, kentsel, ormanlık ve açık alanların 3B yoğun yükseklik verisini üretmede hızlı ve güvenilir bir teknolojidir. 3B LiDAR verisi temin edildikten sonra, takip eden iş yoğun nokta bulutunun sınıflandırılması için yapılacak otomatik veri işleme aşamasıdır. Veri işleme amacıyla kullanılmak üzere, Alan Büyütme (Region Growing), Hough dönüşümü, Rastgele Örnek Konsensüsü (RANSAC) paradigması ve yüzey model enterpolasyonu gibi çok sayıda otomatik yeniden oluşturma ve sınıflandırma metodu mevcuttur. LiDAR verisinden yalın yer yüzeyi ya da herhangi bir detayın belirlenmesi için yöntemin seçilmesi çok büyük önem arz etmektedir. Bu çalışmada, sözü edilen detayların (yalın yeryüzü, bina vb.) çıkarımı için diğer metotlara göre daha efektif çalışan RANSAC algoritması kullanılmıştır. Çalışmanın amacı, kentsel alanda üretilmiş LiDAR verilerinden 3B arazi ve bina bilgilerinin etkin bir biçimde çıkarılmasını sağlamaktır. Bina ve vejetasyon yapısını içeren değişik veri setleri seçilmiş ve bu veri setlerine RANSAC algoritması uygulanmıştır. Uygulamanın gerçekleştirimi için, algoritmanın realize edildiği MATLAB ortamında çalışan bir kod yazılmıştır. Bu program ile hem yalın arazi yüzeyini hem de binaları temsil eden en ideal düzlem/ler belirlenmiştir. Çalışmada, Viyana şehir merkezi için üretilmiş LiDAR verileri ile elde edilen ilk sonuçlar sunulmuş ve yorumlanmıştır. Sonuç olarak, RANSAC algoritmasının LiDAR verilerinin sınıflandırılmasında tatmin edici düzeyde sonuçlar ürettiği ortaya konmuştur. Anahtar Kelimeler: LiDAR, RANSAC, Veri İşleme, Otomatik Çıkarım, Arazi Yüzeyi. 48

52 [038] CBS YARDIMIYLA AĞAÇ ENVANTERİ MODELİNİN OLUŞTURULMASI Atila GÜL 1, Mehmet TOPAY 2, Ömer Kamil ÖRÜCÜ 3 1 Doç. Dr., Süleyman Demirel Üniversitesi,Orman Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü 32260, Isparta atilagul@sdu.edu.tr 2 Yrd. Doç. Süleyman Demirel Üniversitesi,Orman Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü 32260, Ispartamehmettopay@sdu.edu.tr 3 Öğr. Görev.Süleyman Demirel Üniversitesi,Orman Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü 32260, Ispartaomerorucu@sdu.edu.tr Kentlerimiz birbirini tamamlayan parçalardan oluşur ve bu parçaların en önemlilerinden biri de kent içindeki açık ve yeşil alanlar ve bu alanlardaki ağaçlardır. Kent ağaçları, kente ve kent insanına ekolojik, sosyal, kültürel, ekonomik ve estetik açıdan önemli katkılar sağlayan en önemli ve baskın bitkisel materyallerdir. Kent ağaçları aslında bir kentin doğaya açılan pencereleridir ve kentin kalıcı varlıklarıdır. Bu nedenle kent ağaçlarının teknik ve rasyonel olarak planlanması, tasarlanması ve yönetimini gerektirmektedir. Bu bağlamda, kente her türlü verinin sayısal hale getirilerek bütüncül kent bilgi sistemlerinin oluşturulması ve modellenmesi büyük önem taşımaktadır. Kentsel açık ve yeşil alanlarda yer alan kent ağaçlarının CBS yardımıyla veri tabanının oluşturulması ve modellenmesi için CBS ortamında ağaç envanteri sisteminin geliştirilmesi bu konuda önemli bir araç olacaktır. Kentsel alanda yapılacak ağaç envanter çalışmaları ile kentlerin koşullarına ve ihtiyaçlarına göre mevcut ağaç türlerinin sayısı, bireysel özellikleri, konumu veya bulunduğu ortamı, sağlık ve bakım durumlarına yönelik veriler elde edilmesi mümkündür. CBS yardımıyla kent içindeki ağaçların bireysel özelliklerinin kaydedildiği bir veri tabanı ile mevcut durumu belirlemek ve geleceğe yönelik sürdürülebilir ve etkin planlama-tasarım, yönetim, organizasyon ve bilimsel çalışmaların yapılması söz konusu olabilecektir. Anahtar Sözcükler: Ağaç envanteri, CBS, ekoloji, kent bilgi sistemi 49

53 [039] SULAMA SİSTEMLERİNİN YÖNETİMİNDE UZAKTAN ALGILAMA TEKNOLOJİSİNİN KULLANILMA OLANAKLARI Nejat EVSAHIBIOĞLU Prof.Dr., Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü Uzaktan Algılama teknolojisi günümüzde geniş sulama alanlarında sulama sistemlerinin etkin biçimde yönetiminde gitgide artan biçimde daha güçlü bir araç haline gelmektedir. Sulama sistemi yönetiminin amaçları, geniş anlamda, su dağılımında yeknesaklık sağlamak koşulu ile uygulanan birim su miktarına karşılık birim alandan elde edilen bitkisel üretimin artırılması olarak tanımlanabilir. Sulama sistem yönetiminde anahtar rolü oynayacak temel unsurlar: 1)Sulama sistem etkinliğinin izlenmesi ve değerlendirilmesi, 2)Sulama sistem problemlerinin teşhisi ve değerlendirilmesi, 3)Faaliyetlere ilişkin araştırmalar ve 4)Çiftçi katılımı olmaktadır. Bu çalışmanın amacı, sulama sistemlerinin yönetiminde etkin destek hizmeti sağlayan uzaydan uzaktan algılama uygulamaları konusunda temel ilkeleri açıklamak, uygulamada uzaktan algılama tekniklerini kullanılabilir biçimde dönüştürecek yöntemleri ortaya koymak için gelecekte yapılacak araştırmaları belirleyecek yaklaşımları tanımlamaktadır. Çalışmada öncelikle, sulama sistemleri yönetiminde yararlanılan farklı yöntemler gözden geçirilmiş daha sonra sulu tarım alanlarında halihazırda uzaktan algılama teknolojisi kullanımının mevcut durumu incelenmiştir. Çalışmada son bölümde sulu tarım alanlarında daha etkin su kullanımı yönetimi için sulama sistemi performans kriterlerinin belirlenmesi ve hidrolojik parametrelerin tanımlanmasında geleceğe yönelik uzaktan algılama perspektiflerinin tanıtımı verilmiştir. 50

54 [040] KENTSEL YENİLEME KARARLARININ İŞGÜCÜ YAPISI ÜZERİNDEKİ OLASI ETKİLERİNİN SAPTANMASI: İZMİR ÖRNEĞİ N. Sinem ÖZCAN 1, K. Mert ÇUBUKÇU 2 1 Araş.Gör., Dokuz Eylül Üniversitesi, Şehir ve Bölge Planlama Bölümü, 35160, Buca, İzmir sinem.partigoc@deu.edu.tr 2 Doç. Dr., Dokuz Eylül Üniversitesi, Şehir ve Bölge Planlama Bölümü, 35160, Buca, İzmir, mert.cubukcu@deu.edu.tr Yapılı çevrede kentsel dinamikleri etkileyen, mevcut nüfus ve işgücünün yer değiştirmesi olarak tanımlanan kentsel yenileme kavramı, kentin dezavantajlı bölgelerine yapılan bir müdahale biçimi olarak değerlendirilmektedir. Çok paydaşlı ve farklı taleplere açık olan yenileme süreci, özellikle metropoliten kentlerde gündeme gelmektedir ve kentin gelişiminin orta ve uzun vadede sürdürülebilir hale gelmesi amaçlanmaktadır. Kentsel yenileme kavramı, hem kentin mevcut dokusunda farklılıklar yaratmakta, hem de müdahale edilen bölgelerin nüfus ve işgücü değerlerini değiştirmektedir. Yapılan çalışmanın konusu, İzmir metropoliten kentinde planlanan yenileme uygulamalarının işgücü yapısında meydana getireceği değişimlerdir. 1/25000 ölçekli İzmir Kentsel Bölge Nazım İmar Planı (IKBNIP) kararları çerçevesinde, İzmir kentinde 9 ilçede 11 farklı bölgede yenileme uygulaması gerçekleştirilecektir. Projeksiyon yılı olarak 2030 yılı belirlenmiştir. Planlamada klasik sayısal yöntemlerden biri olan Lowry - Garin modeli kullanılarak, işgücünde meydana gelecek değişim tespit edilmiştir ve sonuçlar plan kararları ile karşılaştırılmıştır. Buna göre, 2030 yılı için, kentsel dönüşüm uygulamasının gerçekleştirildiği durumda, 9 ilçeye toplamda yaklaşık kişinin farklı sektörlerin işgücüne dâhil olacağı saptanmıştır. Bir başka deyişle, 2009 yılındaki mevcut işgücüne yaklaşık üç katı kadar ek işgücü gelecektir. Farklı sektörlerdeki işgücü birimlerinin, Konak, Karşıyaka, Bornova ve Bayraklı ilçelerinde yoğunlaşacağı saptanmıştır. Narlıdere, Gaziemir ve Çiğli ilçelerinde ise bu birimlerin sayısı göreceli olarak daha azdır. Yapılan tespitlere göre, belli ilçelerde işgücü birimlerinin yoğunlaşmasının sebepleri arasında, bu ilçelere erişilebilirliğin daha fazla olması, pek çok kentsel aktiviteyi içermesi ve işgücü birimlerinin stoğunun mevcut talebi karşılaması sayılabilir. Elde edilen sonuçların, IKBNIP plan kararları ile karşılaştırılması yapılmıştır. Buna göre, 2030 yılı için elde edilen işgücü artışı plan kararları ile tutarlılık göstermemektedir yılına ait işgücü verileri kullanılarak yapılan işgücü tahminlerinde, temel ve yerel sektörlerde beklenen artış plan kararlarına göre oldukça azdır. Tespit edilen değişimler Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) yazılımları kullanılarak haritalandırılmıştır. CBS nin kullanılmasının iki amacı vardır: İlki, kentsel yenilemenin uygulanacağı ilçelerde yerleşime uygun alanlar ve ilçeler arası mesafelerin ölçülebilmesi; ikincisi ise, sayısal modelin sonuçlarının görselleştirilebilmesidir. Anahtar Sözcükler: Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS), IKBNIP Plan Kararları, Kentsel Yenileme, Lowry Garin Modeli. 51

55 [041] COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ (CBS) VE UZAKTAN ALGILAMA (UA) YÖNTEMLERİ İLE ŞEMDİNLİ ÇAYININ ( ZAP HAVZASI) HİDROELEKTRİK ENERJİ POTANSİYELİNİN ARAŞTIRILMASI Recep BAKIŞ 1, Serdar GÖNCÜ 2, Elif GÜMÜŞLÜOĞLU 3 1, Anadolu Üniversitesi, Müh. Fak. İnşaat Müh. Bölümü, 26470, Eskişehir, rbakis@anadolu.edu.tr 2, Anadolu Üniversitesi, Müh. Fak. Çevre Müh. Bölümü, 26470, Eskişehir, sgoncu@anadolu.edu.tr 3, Anadolu Üniversitesi, Uydu ve Uzay Bilimleri Araştırma Enstitüsü, 26470, Eskişehir, elifgumusluoglu@hotmail.com Türkiye de yenilenebilir enerji kaynaklarının en önemlisi hidroelektrik enerjidir. Türkiye nin topoğrafik konumu, hidroelektrik enerji kaynaklarının kullanımı için büyük avantajlara sahiptir. Son zamanlarda, enerjinin çok kullanımı nedeniyle elektrik enerjisine duyulan ihtiyaç artmıştır. Enerji ve ekonomik faaliyetler arasında da sıkı bir ilişki vardır. Türkiye de enerji ihtiyacı, ülkenin öz kaynaklarından karşılanamadığı için yurt dışından ithal edilmektedir. Bu bildiride, Şemdinli Çayının (Zap havzası) sahip olduğu hidroelektrik enerji potansiyeli araştırılmıştır. Araştırma, Coğrafi Bilgi Sistemleri (GIS) ve Uzaktan Algılama metotları kullanılarak yapılmıştır. Ön araştırmaya göre, Şemdinli Çayı havzasında bir adet barajın planlaması yapılmış ve bu barajın olası maliyetleri ve buradan temin edilebilecek yıllık elektrik enerjisi miktarı hesaplanmıştır. Barajın toplam maliyetleri ve kurulu gücü Simahpp yazılımı ile hesaplanmıştır. Simahpp yazılımına göre, Şemdinli Çayı havzasında planlanan barajın toplam maliyeti ve kurulu gücü, 61,716x10 6 US$ ve 42,813 MW olarak elde edilmiştir. Yılda üretebileceği elektrik enerjisi miktarı ise 78,76 GWh olarak belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Baraj planlama, Elektrik üretimi, Hidroelektrik santraller, Su potansiyeli, Şemdinli Çayı havzası 52

56 [042] SEYDİSUYU HAVZASINDAKİ YAĞIŞ, SICAKLIK VE BUHARLAŞMA DAĞILIMLARININ UZAKLIĞA BAĞLI TAHMİNLEME YÖNTEMLERİ İLE HARİTALANMASI Recep BAKIŞ 1, Yıldırım BAYAZIT 2, Hakan UYGUÇGİL 3 1 Doç. Dr., Anadolu Üniversitesi, İnşaat Mühendisliği Bölümü, 26470, Eskişehir, rbakis@anadolu.edu.tr 2 Yüksek Lisans Öğrenci., Anadolu Üniversitesi, İnşaat Mühendisliği Bölümü, 26470, Eskişehir, ybayazit@anadolu.edu.tr 3 Yrd. Doç. Dr., Anadolu Üniversitesi, Uydu ve Uzay Bilimleri Enstitüsü, 26470, Eskişehir, uygucgil@anadolu.edu.tr Çalışmada, Seydisuyu Havzası ndaki yağış, sıcaklık ve buharlaşma dağılımları, uzaklığın tersi ile ağırlıklandırma yöntemi (inverse distance weighting IDW) ile incelenmiştir. Havzaya ait gerçek meteorolojik veriler (yağış, sıcaklık ve buharlaşma) istatistiksel olarak normal dağılım göstermediği için, normalleştirme işleminden sonra yağış, sıcaklık ve buharlaşma dağılım haritaları oluşturulmuştur. Meteorolojik istasyon sayısının, diğer bir deyişle örnek sayısının az olmasından dolayı çalışmada sadece uzaklığın tersi ile ağırlıklandırma yöntemi kullanılmıştır. Çalışmaya ek olarak, uzaklığın tersi ile ağırlıklandırma yöntemi ile elde edilen sonuçların güvenilirliği doğruluk analizi ile irdelenmiştir. Anahtar Sözcükler: Uzaklığın tersi ile ağırlıklandırma, Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS), meteoroloji, Seydisuyu Havzası 53

57 [043] İŞLETME ARAZİLERİ İÇİN TARIM BİLGİ SİSTEMİ: EĞİRDİR BAHÇE KÜLTÜRLERİ ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ MERKEZ ARAZİSİ ÖRNEĞİ Salih BAKICI 1, Levent BAŞAYİĞİT 2 1 Zir.Yük.Müh. Eğirdir Meyvecilik Araştırma İstasyonu Müdürlüğü, 32500, Isparta, sbakici@marim.gov.tr 2 Doç.Dr. Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Toprak Bilmi ve Bitki Besleme Bölümü, 32100, Isparta, leventbasayigit@sdu.edu.tr Bu çalışmada, Eğirdir Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü işletme arazileri için Tarım Bilgi Sisteminin oluşturulması yer almaktadır. Bu amaçla, işletme arazisinin mevcut kadastral haritası arazide kontrol edilmiş, arazi aplikasyonu yapılmış, gerekli bölme ya da birleştirme işlemleri sonrasında güncel parsel haritası oluşturulmuştur. Parsel haritası, temel kartografik materyal olarak kullanılmış ve işletme arazilerinin veri tabanı oluşturulmuştur. Veri tabanı, mevcut parsellere iklim, zirai mücadele, arazi kullanım türleri, işletmede yapılan proje ve detayları ile yol, kanal, elektrik ve su hatları gibi bilgileri içermiştir. Böylece işletme arazisi için bilgi sistemi oluşturulmuştur. Çalışma ile enstitü arazilerinde araştırma yapan tüm araştırıcıların bütün veriler ulaşabildiği, ölçme, sayma, sorgulama ve analiz uygulamaları ile haritaların üretildiği, güncellenebilen ve geliştirmeye açık olan konumsal temelli bilgi sistemi oluşturulmuştur. Çalışmanın diğer işletmeler için model olması mümkündür. Anahtar Kelimeler: Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS), Sayısal Veri, Eğirdir Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü 54

58 [044] UYDU GÖRÜNTÜLERİNİN PİKSEL VE NESNE TABANLI SINIFLANDIRMA SONUÇLARININ KARŞILAŞTIRILMASI Serdar BAYBURT 1, Derya MAKTAV 2 1 Yük. Müh., BİMTAŞ, Evliya Çelebi Mah. Meşrutiyet cad. No:50, Tepebaşı, İstanbul, serdar.bayburt@bimtas.com.tr 2 Prof. Dr., İTÜ, Geomatik Mühendisliği Bölümü, Maslak, İstanbul, maktavd@itu.edu.tr Bu çalışmada farklı uydu görüntülerinin farklı yöntemlerle sınıflandırılmasıyla oluşturulan arazi örtüsü ve arazi kullanımı haritalarının sonuçları karşılaştırılmıştır. Yaygın olarak kullanılan piksel tabanlı sınıflandırma yöntemlerinden maksimum olabilirlik sınıflandırıcısı, yüksek mekansal çözünürlüklü uydu görüntülerine uygulanmıştır. Yüksek mekansal çözünürlüklü IKONOS ve SPOT 5 de piksel boyutunun küçülmesiyle sınıflar arasındaki spektral ayırt edilebilirlik azalmış ve bu da sınıflandırma sonuçlarına yansıyan birtakım sorunların oluşmasına neden olmuştur. Diğer taraftan nesne tabanlı sınıflandırma, piksel tabanlı sınıflandırmaya göre IKONOS görüntüsü için %62 ye karşın %79 la, SPOT 5 görüntüsü için ise %67.5 e karşın %86 bir doğrulukla daha iyi sonuç vermiştir. Nesne tabanlı sınıflandırmanın anahtar adımı olan segmentasyonda en uygun ölçek parametresini seçebilmek için piksel tabanlı sınıflandırmada sınıf ayırt edilebilirlik indeksi olarak bilinen Öklit uzaklığı (ED) yardımıyla yeni bir yöntem geliştirilmiştir. Piksel ve daha büyük ölçek seviyelerindeki ED değerleri arasındaki bu karşılaştırma, segmente edilen nesneleri en iyi sınıflandırma doğruluğuna ulaştıran bir potansiyel olan en uygun ölçeğin belirlenmesine yardımcı olmuştur. Dijital arazi modelinin (DEM) sınıflandırmaya entegre edilmesiyle birlikte, belirli yükseklik ve eğimdeki arazi sınıflarının yorumlanmasına katkıda bulunulmuş ve alınan sonuçlar iyileştirilmiştir. IKONOS (4m çok spektrumlu) ve SPOT 5 (2.5m pan-sharpaned) görüntüleri için ilgili çalışma alanlarında piksel ve nesne tabanlı olmak üzere toplam dört adet sınıflandırma ve doğruluk analizi yapılarak sonuçlar irdelenmiş ve arazi örtüsü haritalanması konusunda bazı önerilerde bulunulmuştur. Anahtar Sözcükler: Nesne tabanlı sınıflandırma, Piksel tabanlı sınıflandırma, IKONOS, SPOT, Arazi örtüsü/kullanımı, Bulanık mantık. 55

59 [045] İSTANBUL HALK EKMEK SATIŞ NOKTALARININ CBS ORTAMINA AKTARILARAK, SATIŞ VE AĞ ANALİZLERİ İLE WEB TABANLI BİR SİSTEMİN OLUŞTURULMASI İbrahim SİMSEK, İsmail BÜYÜKSALİH, Selahattin TAŞPINAR, Serdar BAYBURT, Sancar BUHUR BIMTAS, Evliya Celebi Mah. Meşrutiyet Cad. No:50 (Eski TUYAP Binası) Tepebaşı İstanbul Halk Ekmek A.Ş, İstanbulluların düzenli, ucuz, sağlıklı ve kaliteli ekmek ile un ve undan mamul her türlü yiyecek maddeleri ihtiyacını karşılamak üzere üretim yapmak, dağıtmak ve dağıtım için gerekli üniteleri tesis etmek amacıyla kurulmuştur. İstanbul un birçok yerinde bulunan ve her geçen gün sayıları artan halk ekmek satış noktaları için 3 farklı fabrikadan çıkan ürünlerin, bu satış noktalarına ulaştırılması amacıyla en uygun dağıtım güzergâhlarının belirlenmesi, demografik ve topografik bilgiler ışığında uygun yer seçim analizlerinin yapılması önem arz etmektedir. Ürün satış analizlerinin ortaya konulması ve web ortamı üzerinden tüketicilere en yakın halk ekmeği bulma imkânı sunulması hizmet kalitesini arttıracaktır. Bu çalışma kapsamında öncelikli olarak İstanbul genelindeki satış noktalarının konumları GPS ile tespit edilerek öznitelik bilgileriyle birlikte Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) ortamına aktarılmıştır. Bu satış noktaları için yol ağı kullanılarak en uygun dağıtım hatları elde edilmiştir. Dağıtım hatları ve demografik veriler kullanılarak ürün satış ve uygun yer seçim analizleri yapılıp yeni yapılması ve yeri değiştirilmesi düşünülen satış noktaları önerilmiştir. Web ortamında tüketiciler için kendilerine en yakın ve daha kolay ulaşabilecekleri uygun satış noktalarının bulunduğu bir sistem tasarlanmıştır. Web tabanlı bir CBS kullanılarak üretici ve tüketiciler için daha ekonomik verimli ve etkili bir hizmet sağlanması hedeflenmektedir. Anahtar Sözcükler: Coğrafi Bilgi Sistemi, Ağ ( Network) Analizi, Web CBS, Mekansal Analiz, İstanbul Halk Ekmek 56

60 [046] SİVAS'IN GÖÇ GERÇEĞİ VE ÇEVRE DÜZENİ PLANINDAKİ EKSİKLİKLER - CBS DESTEKLİ MEKÂNSAL ANALİZLERLE YENİ PLANLAMA YAKLAŞIMLARI Aziz Cumhur KOCALAR 1 1 Yrd. Doç. Dr., Cumhuriyet Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Şehir ve Bölge Planlama, Yenişehir mah , Merkez, Sivas. ackocalar@gmail.com, Şehir ve Bölge Planlama uygulamaları açısından üst (1/ ) ölçekli Çevre Düzeni Planları (ÇDP) (yerin Anayasası) bölgesel politikaları belirleyici bir plan olarak görülebilir. Onun mekânsal düzenlemedeki rolü, sadece yön gösterme ve temel ilkelerin oluşturulması yönündedir. Sivas'ın bilinen göç gerçeğine karşın, yeni onaylanan Çevre Düzeni Planı ise, bu gerçeği önleme yaklaşımlarına uzak düşen bir şekilde, Sivas ı neredeyse göz ardı eden ciddi eksiklikler barındırmaktadır. Bu eksikliklere yönelik olarak, mevcut verilerin acilen toplanıp, ilişkisel bir şekilde analiz edilmesi gerekmektedir. Yakın geçmişte kalan planlama sürecinde ne yazık ki, merkez ve yerel yönetimler arasında bir eşgüdümsüzlük olduğu açıkça görülmektedir. Ayrıca mevcut teknolojik olanaklara karşın, Sivas la bölgeye ait bilinen verilerin dahi, bu üst ölçekli ÇDP nına işlenil/e/memiş olması büyük bir eksikliktir. Sonuçta, bu gelişmeler ışığında, planın hayata geçiş sürecini daha baştan uzatan yargısal itirazlara da mecbur kalınmıştır. Bunlara karşın, yeni ve olası pozitif gelişmelerin olması beklentisiyle, yakın geçmişte kalan bu sürece yönelik, gecikmeli veri toplama evresinde bulunan Sivas ın, en kısa zamanda merkezle ve bölgeyle olan ilişkilerini her alanda arttırması gerekmektedir. Özellikle, Kent/Coğrafi/Arazi Bilgi Sistemi (KBS/CBS/ABS) destekli yeni planlama süreçlerine geçişi de yeniden yapılandırıp, tüm bu eksiklikleri bilimsel yollardan telafi etmek zorunluluğu vardır. Aynı zamanda yine bu süreçte, merkez ilçedeki belediyece yapılarak, yeni onaylanan 1/5.000 ölçekli İmar Revizyon Planı da aceleyle gündeme gelmiş ve şimdi de üniversite kampüsü için 1/1000 lik plan hazırlanır gözükmektedir. Son on yıllık geçmişte ise, kent merkezinde yer alan yoğun kültürel mirasa yönelik yenileme çalışmaları söz konusu olmuştur. Tüm imar planı uygulama kararlarıyla da birlikte, kent merkezini hızlıca şekillendiren bu on yıllık süreçte gözden kaçan hataların olması haliyle kaçınılmazdır. İşte bu çalışmada yeniden gözden geçirilmesi arzu edilen bu süreçlerin sonuçlarının, daha sağlıklı bir şekilde değerlendirilebileceği, ilişkisel bilgi destekli akılcı planlama yaklaşımlarıyla mekânsal analizlerin gerçekleştirilebildiği, önemli verilerin gecikmeden toplanılmasına çalışılmıştır. Böylece bu kentsel bölgenin tüm ilçeleriyle ve diğer illerle birlikte sürdürmesi gereken güçlü ilişkiler, bütünlükçü bir yaklaşımla ileriye dönük öngörüler ve önlemler ışığında sürekli güncellenerek yeniden planlanabilir olacaktır. Anahtar Kelimeler: Çevre Düzeni İmar Planı, Kent ve Coğrafi Bilgi Sistemleri, Kentsel Bölge Ekonomisi, Kültürel ve Doğal Miras, Şehir ve Bölge Planlama. 57

61 [047] BULUT BİLİŞİM TEKNOLOJİSİ VE BULUT CBS UYGULAMALARI Taşkın KAVZOĞLU 1, Emrehan Kutluğ ŞAHİN 2 1 Prof. Dr., Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Jeodezi ve Fotogrametri Müh. Bölümü, 41400, Gebze, Kocaeli, kavzoglu@gyte.edu.tr 2 Araş. Gör., Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Jeodezi ve Fotogrametri Müh. Bölümü, 41400, Gebze, Kocaeli Bulut bilişim, ağ erişimi olan her yerde hizmet veren, konumdan bağımsız kaynaklara sahip, hızlı ölçeklenebilir donanım ve yazılımı sunan ve kullandıkça öde modeldeki işlem taleplerine cevap verebilen bir bilişim teknolojisi modelidir. Bulut teknolojisi ve Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) birbirleri ile ilişkilendirilebilirler. Bu iki sistem konuma dayalı verilerin toplanması, saklanması, analizi ve sunulması gibi temel CBS işlemlerini web tabanlı gerçekleştirebilmektedir. Bu çalışmanın ilk kısmında, bulut bilişim ve bulut CBS uygulamalarından örnekler verilmiştir. Çalışmanın ikinci kısmında GYTE UZALCBS laboratuvarlarında geliştirilen bulut CBS uygulaması verilmiştir. İlk uygulama olarak Google API leri kullanılarak üretilen GYTE Çayırova kampüsünün 360 derece sanal tur çalışmasıdır. İkinci örnek ise Trabzon Düzköy ilçesine ait heyelan duyarlılık haritasının GIS Cloud web sitesinin yayınlanmasıdır. Bu çalışma ile son yıllarda kullanılmaya başlayan Bulut CBS teknolojisinin getirdiği yenilikler ve açılımlar örnek uygulamalar ile birlikte ele alınacaktır. Anahtar Sözcükler: Bulut bilişim, Coğrafi bilgi sistemleri, Bulut CBS 58

62 [048] HEYELAN DUYARLILIK HARİTASININ ÜRETİLMESİNDE KULLANILAN FAKTÖRLERİN ETKİLERİNİN ARAŞTIRILMASI: DÜZKÖY ÖRNEĞİ Taşkın KAVZOĞLU 1, İsmail ÇÖLKESEN 2, Emrehan Kutluğ ŞAHİN 2 1 Prof. Dr., Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Jeodezi ve Fotogrametri Müh. Bölümü, 41400, Gebze, Kocaeli, kavzoglu@gyte.edu.tr 2 Araş. Gör., Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Jeodezi ve Fotogrametri Müh. Bölümü, 41400, Gebze, Kocaeli Geçtiğimiz yüzyıl boyunca doğal afetlerin sayısı önemli derecede artış göstermiş ve dünya üzerindeki ülkeler yüzlerce yıkıcı afete maruz kalmıştır. Heyelan büyük boyutlarda can ve mal kayıplarına neden olan en etkili doğal afetlerden biridir. Afet yönetimi için heyelana duyarlı alanların konumlarının ve risk büyüklüklerinin tahmin edilmesi önemlidir. Bu nedenle etkili bir afet yönetimi süreci temel altlık olarak tanımlanan doğru ve güncel heyelan duyarlılık haritaları gerektirir. Heyelan duyarlılık haritalarının üretilmesi sürecinde çevresel şartlara göre farklılık gösteren birçok faktör bir arada analiz edilir. Söz konusu faktörlerin yanında doğruluğu yüksek heyelan duyarlılık haritası üretiminde uygun bir modelleme tekniğinin seçimi önemlidir. Günümüze kadar literatürde bu amaca yönelik istatistiksel ve sezgisel yaklaşımlar içeren birçok modelleme tekniği tanımlanmış ve uygulanmıştır. Bu çalışmanın temel amacı heyelan duyarlılığını etkileyen faktörlerin sayısındaki artışın duyarlılık haritasının doğruluğu üzerindeki etkilerinin incelenmesidir. Bu amaçla farklı boyutlardaki 4 veri seti (3 faktör, 5 faktör, 7 faktör ve 10 faktör içeren) oluşturulmuştur. Heyelan duyarlılık haritasının üretiminde geleneksel bir metot olan lojistik regresyon yöntemi ve son zamanlarda kullanılan veri madenciliği yöntemlerinden destek vektör makineleri kullanılmıştır. Sonuçlar faktör sayısındaki artış ile birlikte heyelan duyarlılık haritalarındaki doğruluğun belli bir seviyeye kadar artığını göstermiştir. Bu kritik düzeyden sonra doğruluğun azalma eğiliminde olduğu belirlenmiştir. Bu davranış literatürde Hughes fenomeni ya da boyutsallık problemi ile açıklanabilmektedir. Diğer bir bulgu ise tüm durumlar için destek vektör makinelerinin lojistik regresyon yöntemine göre %6 daha doğru sonuçlar ürettiğini göstermektedir. Anahtar Sözcükler: Heyelan duyarlılık haritaları, Coğrafi bilgi sistemleri, Heyelan faktörleri, Destek vektör makineleri, Lojistik regresyon 59

63 [049] BAĞIMSIZ BİLEŞENLER ANALİZİ İLE VİDEO GÖRÜNTÜLERİNDEN ÖZ BİLGİLERİN ÇIKARILMASI Sedat DOĞAN 1, Halil AKINCI 2 1 Yrd. Doç. Dr., Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Harita Mühendisliği Bölümü, , Kurupelit, Samsun, sedatdo@omu.edu.tr 2 Yrd. Doç. Dr., Artvin Çoruh Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Harita Mühendisliği Bölümü, , Seyitler, Artvin, hakinci@artvin.edu.tr Sensörlerle ölçülen sinyallerin, birden çok sinyalin lineer kombinasyonundan oluştuğu düşünüldüğünde, ölçülen sinyal, lineer kombine olmuş sinyallerin bir karışımı olarak ele alınabilir. Bu durumda, ölçülen sinyalin birden çok kaynak sinyalden oluştuğunu söylemek mümkündür. Gerek kaynak sinyallerin, gerekse karışım sinyalinin doğası incelendiğinde; yeterli sayıda sensörle ölçülen aynı kaynak sinyallerin karışım sinyalinden ayrıştırılması mümkündür. Bu ayrıştırma sürecine gizli kaynakların ayrıştırılması işlemi (blind source seperation) adı verilir. Dijital görüntülerin de, elektromanyetik sinyallerin ölçülmesi ile elde edildiği gerçeği gözönünde bulundurulursa, görüntüyü elde eden sensörlerin ölçtüğü sinyal karışımları ayrıştırılarak, görüntü ile ilgili öz (içkin=intrinsic) bilgiler taşıyan kaynak sinyalleri elde etmek mümkündür. Bir görüntü, ışığın nesnelerden düzgün (specular), dağınık (diffuse) ve ortam yansıması (ambient) şeklinde yansıyan bileşenlerinden oluşur. Halbuki sensörler, sensördeki her bir detektör yüzeyine gelen toplam ışığın enerjisini, belirli bir zaman aralığında, sensörün tepki fonksiyonu (response function) ile ağırlıklandırarak ölçer. Dikkat edilirse, buradaki toplam enerjinin hangi tür yansıma ile dedektöre ulaştığı konusunda herhangi bir bilgi bulunmamaktadır. Örneğin bu üç yansıma bileşeninin bir şekilde ayrı ayrı ölçülmesi mümkün olsaydı, o zaman aynı sahne ile ilgili üç ayrı görüntünün elde edilmesi gerekirdi ve bu üç ayrı görüntü de birbirinden farklı olurdu. Bu örnekteki bu üç ayrı görüntü bileşeni, fiziksel sensörün elde ettiği görüntünün öz bileşenleri (intrinsic components) olarak adlandırılabilir. Buna göre, birbirinden bağımsız bu üç bileşen, sinyal karışımı olarak düşünülen orijinal görüntüden ayrıştırılabilir. Öz görüntülerin elde edilmesi sayesinde; bilgisayarla görme konularından uzaktan algılamaya yeni birçok yaklaşımın geliştirilmesi mümkündür. Karışık sinyallerin, kendisini oluşturan bağımsız kaynak sinyallere ayrıştırılması işlemi, bağımsız bileşenler analizi ile (independent components analysis) gerçekleştirilebilir. Bağımsız bileşenleri analizi, bağımsız bileşenler arasında doğaları gereği bulunması gereken bazı istatistiksel şartlar göz önüne alınarak gerçekleştirilir. Bu şartlar sayesinde, görüntülerle ilgili birçok problem, verilerle ilgili en az sayıda öncül bilgi ile veya hiç öncül bilgi gerekmeksizin otomatik olarak çözülebilmektedir. Anahtar Sözcükler: Bağımsız bileşenler analizi, değişim belirleme, ICA, video görüntüleri, yansıma modelleri. 60

64 [050] HEYELAN RİSKLERİNİN BELİRLENMESİ İÇİN ÖZNEL BEKLENTİLERDEN NESNEL OLASILIKLARIN ELDE EDİLMESİ: BAYES KURALI İLE ÇIKARSAMA Sedat DOĞAN 1, Halil AKINCI 2,Cem KILIÇOĞLU 3 1 Yrd. Doç. Dr., Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Harita Mühendisliği Bölümü, , Kurupelit, Samsun, sedatdo@omu.edu.tr 2 Yrd. Doç. Dr., Artvin Çoruh Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Harita Mühendisliği Bölümü, , Seyitler, Artvin, hakinci@artvin.edu.tr 3 Öğr. Gör., Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Kavak Meslek Yüksekokulu, Kavak, Samsun. cemopanpe@hotmail.com Heyelan olayına hiç tanık olmamış ve bu konuda hiçbir fikri olmayan bir insana, tarif edilen bir yerde heyelan olup olmayacağı konusunda fikri sorulduğunda; bu yer ister heyelan bölgesi olsun isterse heyelan riski bulunmayan bir yer olsun, o insan için heyelan olma ve olmama riski yarı yarıyadır. Yani risk %50-%50 olacak şekilde eşittir. Bu insan aynı yerde bir heyelana tanık olursa ve bu tanıklıktan sonra aynı şekilde ona sorulursa, artık bu şansın hala yarı yarıya eşit olduğu hissine sahip olmayacaktır. Belki hala, önceki fikriyle tutarlı olacak şekilde o ilk öngördüğü tahmindeki %50 olumsuzluğa karşılık gelen bir olaya tanık olduğunu düşünerek, kendisini bundan sonra da riskin eşit olduğuna ikna edebilir, (objektif bir insan böyle yapar). Ancak aynı yerde birkaç tane daha heyelan olayına tanık olursa, artık bu yerin tehlikeli olduğuna inanacaktır. Bu örnekte farkına varılması gereken şey insanın en son sahip olduğu inancı değil, her tanık olduğu olayda bir önceki inancının daha da güçlenerek değiştiği gerçeğidir. Bir başka dikkate değer durum ise, insan farkında olmasa bile, aslında her yeni tanıklıkta bu inancının nesnel olasılık tahminine daha da yaklaşıyor olması gerçeğidir. Her yeni heyelan olayına tanıklık, tanık olan öznenin inancını nesnel olasılığa asimptotik bir şekilde yaklaştırmaktadır. Pek tabii ki, bu öznenin dogmalardan uzak, takıntısı olmayan ve gelişmeye açık bir insan olduğunu varsayıyoruz. Ancak dikkat edilirse, sadece deneyime dayalı olarak gerçekleşen bu süreç, sezgisel olarak nesnelliğe yaklaşsa da, henüz bu sürecin gerçekten de nesnel bir süreç olması gerektiği konusunda yeterli bilimsel kanıt yoktur. Böyle bir kanıt için bilimsel yönteme ve bu sezgiyi bu yöntemle nesnel bilimsel bilgiye dönüştürecek teorik bir temele gereksinim vardır. Bunun için temelleri Tomas Bayes tarafından önerilen Bayes Kuralı, teorik temel olarak kullanılabilir. Bu çalışmada, yukarıda önerilen yaklaşımın matematiksel temelleri ortaya konmuş ve somut istatistiksel heyelan verileriyle test edilmiştir. Önerilen yöntemin, halen kullanılan frekans oranı yöntemi ile karşılaştırılması da yapılmıştır. Anahtar Sözcükler: Bayes çıkarsama kuralı, risk değerlendirme, heyelan. 61

65 [051] YAĞ TABAKALARININ SAPTANMASINDA DESTEK VEKTÖR MAKİNELERİ VE RASTGELE ORMAN YÖNTEMLERİNİN KULLANIMI 1 Ümit Haluk ATASEVER, 1 Coşkun ÖZKAN, 2 Filiz SUNAR 1 Erciyes Üniversitesi, Harita Mühendisliği Bölümü, 38039, Melikgazi, Kayseri, uhatasever@erciyes.edu.tr, cozkan@erciyes.edu.tr 2 İstanbul Teknik Üniversitesi, Geomatik Mühendisliği Bölümü, 34469, Maslak, İstanbul, fsunar@itu.edu.tr Günümüzde enerji üretiminde en fazla kullanılan kaynakların başında petrol (yağ) gelmekte ve gelişmiş ülkelerin büyük bir kısmı petrol ihtiyaçlarını tankerler aracılığı ile karşılamaktadır. Ancak yoğun petrol taşımacılığı zaman zaman petrol kaynaklı deniz kirliliğine neden olmaktadır. Günümüzde çevre uygulamaları ve sorunlarının çözümünde etkin bir araç olan uzaktan algılama ve Yapay Açıklıklı Radar (SAR) teknolojisi, yağ tabakalarının izlenmesi ve saptanmasında başarıyla kullanılmaktadır. SAR görüntülerinde yağ tabakaları düşük geri saçılım nedeniyle koyu renkte görülmektedir. Ancak radar görüntülerinde koyu renkte görülen diğer oşinografik objelerden yağ tabakalarının ayırt edilmesi önemli bir sorun teşkil etmektedir. Bu çalışmada Lübnan kıyılarında 2006 yılında meydana gelen yağ tabakası kirliliğinin Radarsat-1 uydu verisi ile saptanmasında istatistiksel öğrenme tabanlı Destek Vektör Makinesi ve karar ağaçları temelli Rastgele Orman Yöntemi kullanılmıştır. Bu amaca yönelik olarak ortak yazarların daha önceki yaptıkları çalışmalarda kullandıkları yapay sinir ağları ve yapay arı kolonisi algoritması, diğer bir deyişle farklı algoritma ve yöntemler karşılaştırılarak, söz konusu yöntemlerin yağ tabakalarının saptanmasındaki etkinliği ve performansı irdelenmiştir. Anahtar Sözcükler: Deniz Yağ (petrol) Kirliliği, SAR Uydu Görüntüleri, Yapay Sinir Ağları, Destek Vektör Makinesi, Rastgele Orman Yöntemi 62

66 [052] TERMAL VE OPTİK GÖRÜNTÜLERİN LAPLACIAN PİRAMİDİ VE WAVELET DÖNÜŞÜMÜ İLE BİRLEŞTİRİLMESİ Abdüsselam KESİKOĞLU 1, Ahmet Emin KARKINLI 2, Tuba KURBAN 3, Erkan BEŞDOK 4 1 Arş. Gör., Erciyes Üniversitesi, Harita Mühendisliği Bölümü, Kayseri, akesikoglu@erciyes.edu.tr 2 Arş. Gör., Erciyes Üniversitesi, Harita Mühendisliği Bölümü, Kayseri, aekarkinli@erciyes.edu.tr 3 Arş. Gör., Erciyes Üniversitesi, Harita Mühendisliği Bölümü, Kayseri, tubac@erciyes.edu.tr 4 Prof. Dr., Erciyes Üniversitesi, Harita Mühendisliği Bölümü, Kayseri, ebesdok@erciyes.edu.tr Elektromanyetik spektrumun 3-14 µm aralığında bulunan, ısıl kızılötesi bölümünde yer alan elektromanyetik ışınımın tespit edildikten sonra dijital imgelere aktarılmasına termografi denilmektedir. Bu aralıktaki cisim yüzeyinden yayılan elektromanyetik enerji insan gözüyle görülememektedir. Bu sorunu ortadan kaldırmak amacıyla üretilen termal imgeleme sistemleri sayesinde ısıl kızıl ötesi bölümden algılanan elektromanyetik enerji, cisimle arasında temas olmaksızın termografik görüntülere çevrilmektedir. Termal imgeleme sistemleri ile ölçümü yapılan nesneye ait sıcaklık değerlerini termografik görüntülerde yer alan DN parlaklık değerleri ifade etmektedir. Gelişmekte olan bu teknoloji günümüzde askeri uygulamalarda, tarım alanında, materyal analizinde, sağlık sektöründe, elektrik elektronik alanında, yapı sektöründe, veterinerlikte ve havacılık çalışmaları gibi birçok alanda yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Ancak termal görüntülerin anlamlılık düzeylerinin düşük olması sebebi ile çeşitli sıkıntılarla karşılaşılmaktadır. Termal ve optic görüntülerin birleştirilmesiyle oluşan görüntü sorgulamaya açık hale gelmektedir. Anahtar Sözcükler: görüntüleme sistemi. geometrik distorsiyon, kamera kalibrasyonu, termografik görüntü, termal 63

67 [053] UZAKTAN ALGILAMA VE CBS ENTEGRASYONU İLE ARAZİ ÖRTÜSÜ/KULLANIMI DEĞİŞİMİNİN ANALİZİ: KONYA KENTİ ÖRNEĞİ Ahmet GEZİCİ 1, Derya MAKTAV 2 1 Hava Harp Okulu, Havacılık ve Uzay Teknolojileri Enstitüsü, Yeşilyurt, İstanbul, agezici@hho.edu.tr 2 Prof. Dr., İstanbul Teknik Üniversitesi, Geomatik Mühendisliği Bölümü, Maslak, İstanbul, maktavd@itu.edu.tr Uydu görüntüleri, uzaktan algılamada kullanılan en temel verilerdir. Günümüzde bu verilerin spektral ve mekansal çözünürlüklerinin artmış olması ve buna paralel olarak çok geniş alanları tarayabilme özellikleri sayesinde, bu verilerden yararlanılarak kentleşme süreci de daha kolay, daha hızlı ve daha ekonomik olarak izlenebilmekte ve yönetilebilmektedir. Bu çalışmada yılları arasındaki 26 yıllık zaman dilimi içerisinde Konya kentinin kentleşmesinde meydana gelen değişim araştırılmıştır. Çalışmada 1985 yılı LANDSAT TM, 2000 yılı LANDSAT ETM ve 2011 yılı LANDSAT TM görüntüleri esas alınarak değerlendirmeler yapılmıştır. İlgili LANDSAT görüntülerinin dışında, çalışmanın doğruluğunu arttırmak için yüksek mekansal çözünürlüklü 2000 yılına ait IKONOS görüntüsünden ve bölgeye ait hava fotoğraflarından, topoğrafik haritalardan ve yersel verilerden de yararlanılmıştır. Çalışmada görüntülerin, daha güvenilir bir sınıflandırma işlemine hazır hale getirilmesi için bazı dijital görüntü ön işleme adımları uygulanmıştır. Öncelikle ham görüntülere bant birleştirme, belirlenen çalışma alanının birleştirilmiş görüntüden kesilmesi, mozaikleme, geometrik düzeltme ve radyometrik iyileştirme işlemleri gibi temel görüntü ön işleme adımları uygulanmıştır. Çalışmada kontrolsüz ve kontrollü sınıflandırma yöntemleri kullanılmıştır. Kontrolsüz sınıflandırmada ISODATA, kontrollü sınıflandırmada ise maximum likelihood yöntemleri kullanılmıştır. Kontrolsüz sınıflandırma sonucu elde edilen görüntülerin doğruluk analizi sonuçları ortalaması %86,25, kontrollü sınıflandırılmış görüntülerin doğruluk analizi sonuçları ortalaması ise %91,66 olarak hesaplanmıştır. Kontrollü sınıflandırmada kontrol bölgelerinin kullanıcı tarafından belirlenmesi doğruluğu arttıran faktördür. Yapılan uygulamalar sonucu, Konya kentinde 1985 yılından 2011 yılına kadar çok hızlı bir kentleşme gözlemlenmiştir. Asıl kentleşme yönünün kentin kuzey yönünde olduğu değerlendirilmiş ancak kentin doğu ve batı yönlerinde de gelişim gözlemlenmiştir. Bunun en büyük nedeni kentin batıya açılan kapısı olan Konya-Afyon-İzmir oto yolunun bu bölgede olmasıdır. Bu çalışmada elde edilen sonuçlar, kontrollü ve kontrolsüz sınıflandırma yöntemlerinin, kentleşme sürecinin izlenmesinde ve yönetiminde etkin bir şekilde kullanılabileceğini göstermiştir. Anahtar Sözcükler: Kentleşme, Arazi Örtüsü/Kullanımı, Uzaktan Algılama, ISODATA, Maximum Likelihood. 64

68 [055] KENTSEL RİSK BÖLGELERİNİN BELİRLENMESİ AMAÇLI WEB TABANLI VERİ GİRİŞ ARAYÜZÜ VE ADRESLEME ÇALIŞMALARI Ali ERDI 1, Fatih SARI 1, Ahmet GÜNTEL 1 1 Selçuk Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Harita Mühendisliği Bölümü Gelişen şehirlerin en büyük sorunlarından birisi hızlı artan nüfus ile birlikte şehir planlarının optimum çözümler sağlayacak parametrelere sahip olarak hazırlanması gerekliliğidir. Şehirsel fonksiyonlar arasında acil durumlara müdahale edecek sistemlerin geliştirilmesi hayati önem taşımaktadır. Özellikle şehir nüfusunun yoğun olarak kümelendiği bölgelerdeki trafik kazaları, yangınlar, acil vakalar ve kurtarma çalışmaları genellikle çok kısa sürede müdahale gerektiren olaylar arasında bulunmaktadır. Ancak şehirsel fonksiyonların yoğun olarak yaşandığı bölgelerde olaylara acil olarak müdahale edebilmek çoğu zaman çeşitli nedenlerden dolayı mümkün olamamaktadır. Bu nedenlerden öne çıkanlar sıralanacak olursa istasyon yerlerinin olay yerine uzak olması, yönetimsel problemler, kent içerisindeki düzensiz trafik akışı ve müdahale zamanını uzatacak engeller öne çıkmaktadır. Meydana gelen acil durum vakalarının genel dağılımına bakıldığında bölgede yaşayan nüfusun statüsü, şehrin topolojik yapısı, halkın yaşam alışkanlıkları ve planlamaya bağlı olarak belirli bölgeler üzerinde yoğunlaştığı görülmektedir. Bu çalışmada şehir genelinde yaşanan acil durum olaylarının değerlendirilmesi ve genel anlamda risk teşkil eden bölgelerin adres tabanlı analizi için Konya kent merkezinde bir çalışma gerçekleştirilmiştir. Trafik kazalarının, yangınların ve asayiş olaylarının sisteme girilebilmesi ve analiz edilebilmesi için web tabanlı bir veri giriş ara yüzü hazırlanmıştır. Ara yüz kapsamında olayı tanımlayan parametreler ve lokasyon bilgileri MYSQL ile hazırlanan ara yüz yardımıyla veri tabanına aktarılarak herhangi bir CBS yazılımı ile görüntülenebilir hale getirilmiştir. ArcGIS yazılımı kullanılarak oluşturulan sistemde veri tabanından alınan bilgiler analiz edilmekte, adrese dayalı sorgulamalarının gerçekleştirilmesi ile birlikte riskli bölgelerin belirlenerek Google MAP entegreli web sayfaları üzerinde görüntülenebilmektedir. Anlık veri girişi sayesinde oluşan risk haritaları da anlık olarak güncellenmekte ve girilen verilere göre farklılık göstermektedir. Bu çalışmada amaçlanan hedef ise acil müdahale istasyonlarının yerlerinin belirlenmesinde rehberlik edecek Konya risk haritalarının adrese dayalı olarak çıkartılmasıdır. Anahtar Kelimeler: Coğrafi Bilgi Sistemleri, Web CBS, Adresleme, Şehir ve Bölge Planlama 65

69 [056] KAYNAK ENVANTER VE ANALİZİNDE COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ KULLANIMI: ULUDAĞ MİLLİ PARKI PLANLAMA ÇALIŞMASI ÖRNEKLEMİ Merve ERSOY 1, Saye N.ÇABUK 2, Tuğrul HOCAOĞLU 3, Alper ÇABUK 4 1 Arş. Gör. Bingöl Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Peyzaj Mimarlığı Bölümü, Bingöl, mersoy@bingol.edu.tr 2 Yrd.Doç.Dr., Anadolu Üniversitesi, Uydu ve Uzay Bilimleri Araştırma Enstitüsü, İki Eylül Kampüsü, Eskişehir, sncabuk@anadolu.edu.tr 3 Yrd.Doç.Dr., Süleyman Demirel Üniversitesi, Yalvaç Meslek Yüksek Okulu, Yalvaç, Isparta, thocaoglu@gmail.com 4 Prof.Dr., Anadolu Üniversitesi, Uydu ve Uzay Bilimleri Araştırma Enstitüsü, İki Eylül Kampüsü, Eskişehir, acabuk@anadolu.edu.tr Bu bildiriye konu olan çalışmanın amacı, Uludağ Milli Parkı içerisinde yer alan ve T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı 1/25000 ölçekli Uzun Devreli Gelişme Revizyon Planı nda günübirlik kullanım alanı ve kamp alanı fonksiyonunda olan Sarıalan (52,8 ha), Çobankaya (18,1 ha) mevkileri ile günübirlik kullanım alanı fonksiyonunda olan Karabelen (5,2 ha), Kirazlıyayla (29,9 ha), mevkilerine (toplam 106 ha lık alanın) çevre ile uyumlu, doğal çevreyi koruyan ve geliştirmeyi hedefleyen, koruma kullanma dengesi bağlamında sürdürülebilir şekilde kamp alanlarının oluşturulması ve günübirlik kullanım alanlarının ekolojik olarak planlanması amacıyla 1/1000 ölçekli Koruma Amaçlı İmar Planlarının hazırlanmasıdır. Buna ek olarak imar planı doğrultusunda alana ilişkin çevre düzenleme ve peyzaj projelerinin hazırlanmasına altlık teşkil edecek plan kararlarının ortaya konulması hedeflenmiştir. Alanın bir milli park niteliğinde olması nedeniyle planlama çalışmasına dayanak teşkil eden analitik etütlerin bir kısmı milli park bütünde yapılmıştır. Bu kapsamda alanın peyzaj envanteri ortaya konularak, peyzaj envanteri doğrultusunda peyzaj karakteristikleri belirlenmiştir. Planlanacak günübirlik alanların yer aldığı bölge; günübirlik kullanım alanları ile diğer kullanımların (turizm gelişim bölgeleri vb.) birbirleriyle olan etkileşimlerini göz önünde bulundurarak, bu alanların etki ettiği doğal havza sınırlarında gerçekleştirilmiştir. Belirlenen havza sınırları dahilinde 1/5000 ölçekte peyzaj plan kararları üretilmiş ve bu kararlar paralelinde 1/5000 ölçekli nazım imar planı hazırlanmıştır. Çalışmanın bundan sonraki fazında günübirlik kullanım alanları için 1/1000 ölçekli peyzaj alan kullanım planları oluşturulmuş ve 1/1000 ölçekli koruma amaçlı imar planı bu altlıklar üzerinden Coğrafi Bilgi Sistemleri destekli olarak geliştirilmiştir. Bu bildiride nazım imar planı fazını da içine alacak şekilde, 1/1000 ölçekli koruma amaçlı imar planı fazına kadar yürütülen kaynak envanter ve analizi ve planlama çalışmalarına ilişkin bilimsel ve teknik yöntem açıklanacaktır. Anahtar Sözcükler: Fiziksel Planlama, Kaynak Envanteri, Kaynak Analizi, Peyzaj Karakter Analizi, Coğrafi Bilgi Teknolojileri. 66

70 [057] FARKLI POLİTİKALAR DOĞRULTUSUNDA ADANA KENTSEL GELİŞİMİNİN MODELLENMESİ Anıl AKIN 1, Süha BERBEROĞL 2 1 Dr., Çukurova Universitesi, Peyzaj Mimarlığı Bölümü, Sarıçam/ADANA, anil.akin@hotmail.com 2 Prof.Dr., Çukurova Universitesi, Peyzaj Mimarlığı Bölümü, Sarıçam/ADANA, suha@cu.edu.tr Adana Kenti, Türkiye nin önemli metropollerinden biridir ve giderek artan popülasyon nedeniyle hızlı bir kentleşme sürecine girmiştir. Çukurova Bölgesi, Adana Kenti nin, büyüme politikalarının potansiyel etkilerini değerlendirebilmek için farklı alan kullanımı ve arazi yönetim kararlarını betimleyebilme yeteneğinde olan bir modele ihtiyaç duyulmaktadır. Bölgesel ölçekte modelleme başarısı nedeniyle, farklı alanlarda farklı koruma katmanlarını entegre edebilme özelliği olan hücresel özişleme (Cellular Automata, CA) tabanlı SLEUTH (slope, land use, exclusion, urban extent, transportation, hillshade) modeli çalışma kapsamında Adana Kentinin gelişiminin modellenmesinde tercih edilmiştir. Model, geçmişe ait uzaktan algılama verilerinden elde edilen zaman serileri kullanılarak kalibre edilmiş ve 3 farklı senaryo varsayımı ile 2023 yılına ait projeksiyonlar yapılmıştır. Bu senaryolar: (1) güncel eğilim, mevcut gelişimin devamı (2) ekolojik uygunluk ve (3) yönetim eğilimleri gelişimidir. Modelin uygulanması 2 genel aşamada yapılmıştır: (i) geçmiş gelişim örneklerinin ilişkilendirildiği kalibrasyon, ikincisi ise geçmiş gelişim örneklerinin gelecek için tasarlandığı tahmin dir. Model 3 farklı yersel çözünürlükte kalibre edilmiştir ve kalibrasyon 2 ayda tamamlanmıştır. Modelde sistemin davranışını 5 farklı parametre kontrol etmektedir: i) difüzyon, ii) üreme, iii) yayılma, iv) eğim ve v) yol çekim katsayısı. Her bir parametre değeri arasında değerler almaktadır. Bununla birlikte ; (i) tesadüfi büyüme, (ii) yapısal ya da organik büyüme (sınır), (iii) yaygın büyüme (yeni merkezler), (iv) yol etkin büyüme olmak üzere 4 farklı gelişim tipi tespit edilmektedir. SLEUTH modeli kalibrasyon ve tahmin sonuçlarına göre, Adana Kenti nin büyüme karakteristiği organik (merkezden dışa doğru) olarak tanımlanmıştır yılına ait farklı senaryolar dikkate alınarak yapılan modelleme sonucunda, senaryo 1 için 75 km 2, senaryo 2 için 38 km 2 ve senaryo 3 için 46 km 2 alan potansiyel yerleşim alanı olarak saptanmıştır. Anahtar Sözcükler: Adana, CA modeler, Kentsel Büyüme, Kentsel Değişim,, SLEUTH. 67

71 [058] DOĞU AKDENİZ BÖLGESİ KAR BİLEŞENLERİNİN UZAKTAN ALGILAMA VERİLERİ ve J2000 YAKLAŞIMIYLA MODELLENMESİ Cenk DÖNMEZ 1, Süha BERBEROĞLU 1, Mehmet Akif ERDOĞAN 2 1 Ç.Ü. Peyzaj Mimarlığı Bölümü Balcalı/ADANA İ.T.Ü. Mimarlık Fak. Peyzaj Mimarlığı Bölümü Taşkışla, Taksim/İSTANBUL, suha@cu.edu.tr, cdonmez@cu.edu.tr Doğu Akdeniz Bölgesinde yeralan Seyhan Havzası, su kaynakları ile birlikte toprak varlığı, vejetasyon tür çeşitliliği, tarımsal üretimi, tarıma dayalı endüstrisi ve nüfus yoğunluğu gibi özellikleri yönünden bölge ve ülke ekonomisine önemli katkı yapan başlıca tarımsal üretim bölgelerinden biridir. Tarımsal üretimin verimliliği için gerekli su miktarının karşılanmasında, özellikle kış aylarında havzanın yüksek kesimlerinde yeralan kar örtüsü, bölgedeki en önemli hidrolojik bileşenlerden birisidir. Su kaynaklarının doğru kullanımı kaynak miktarının bileşen bazında doğru olarak bilinmesine bağlıdır. Seyhan Nehri Havzası gibi kompleks nehir sistemlerinde özellikle kar gibi hidrolojik bileşenlerin potansiyeli ve dağılımının doğru olarak belirlenmesinde, uzaktan algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri ne (CBS) dayalı hidrolojik modelleme uygulamaları gibi uygun ve güncel yöntemlere ihtiyaç duyulmaktadır. Bu çalışmada, süreç tabanlı J2000 modeli yaklaşımı ve uzaktan algılanmış veriler kullanılarak Seyhan Havzası için kar örtüsü, kar-su eşdeğeri ve kar erime miktarları gibi kar bileşenleri tahmin edilmiştir. Kar bileşenlerinin modellenmesi için Sayısal Yükseklik Modeli, eğim, bakı, arazi örtüsü, toprak ve jeoloji haritaları ve iklim verilerini (sıcaklık, yağış, rüzgar, vb.) içeren geniş bir veri seti hazırlanmıştır. Model ile elde edilen kar örtüsü haritasının doğruluğu tarihleri arasında 7 adet uzaktan algılanmış LANDSAT verisi kullanılarak elde edilen kar örtüsü haritası ile test edilmiştir. Bu kapsamda, modelin kompleks havza sistemlerinde uygulanabilirliği irdelenmiş ve sonuçların kabul edilebilir düzeyde olduğu ölçüm verileri ve uzaktan algılanmış veriler ile ortaya konulmuştur. Kar bileşenlerinin hesaplanması ile bölgedeki su kaynaklarının doğru kullanımı için öneriler geliştirilmiş ve yöntemde uzaktan algılama ve CBS nin etkinliği değerlendirilmiştir. 68

72 [059] TAŞKIN KONTROLÜ ÇALIŞMALARINDA CBS NİN KULLANIM ETKİNLİĞİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ: TEKİRDAĞ MAYMUN DERESİ HAVZASI PİLOT UYGULAMASI M. Cüneyt BAĞDATLI 1, Selçuk ALBUT 2 1 Araş. Gör., Namık Kemal Üniversitesi, Biyosistem Mühendisliği Bölümü, 59030, Tekirdağ, cbagdatli@nku.edu.tr 2 Prof. Dr., Namık Kemal Üniversitesi, Biyosistem Mühendisliği Bölümü, 59030, Tekirdağ, salbut@nku.edu.tr Son yıllarda Trakya bölgesinde önemli taşkın ve heyelanlar sıklıkla meydana gelmiş ve bu konuda risk oluşturan ve çıkış noktaları yerleşim yerlerinde olan havzalarda meydana gelen taşkınlar sonucunda alınan önlemlerin yetersiz kaldığı gözlenmiştir. Dere yataklarında meydana gelen taşkınların yerleşim yerleri üzerinde oluşturduğu risklerin minimum düzeyde tutulması için araştırmalar kapsamında teknolojik yaklaşımların kullanılması kaçınılmaz olmaktadır. Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) teknolojileri ile taşkınların tahmini ve risk analizlerinde gerekli olan verilere ulaşılması daha hızlı, daha doğru ve güncellenebilir şekilde olmaktadır. Özellikle CBS, hidrolojik model sonuçlarının da değerlendirilebildiği bir teknoloji olmasından dolayı, sahip olduğu özelliklerle birlikte taşkınla ilgili çalışmaların her bir aşamasında kullanılmaktadır. Bundan dolayı taşkın risk yönetimi ve planlamalarında, önemli yeri olan ve temel altlığı oluşturan taşkın tahmini ve risk analizinde bu teknolojilerin kullanılmasıyla, taşkınlara karşı daha etkili yapısal ve yapısal olmayan önlemler alınabilecektir. Bu çalışmayla; Tekirdağ merkez ilçe sınırları dahilinde Marmara Denizine kıyısı olan dere yatakları ve bunlara ilişkin havza alanlarının özellikle CBS tekniklerinin kullanımı ile havza karakteristiklerinin belirlenmesi ve oluşabilecek taşkın risk faktörlerinin ortaya konularak örnek bir dere yatağı havza alanınında pilot uygulama gerçekleştirilmiştir. Çalışma alanında halen taşkın kontrolü amacıyla klasik yöntemler kullanılmaktadır. Klasik yöntemlerle yapılan çalışmalar hem zaman açısından hemde bilginin yönetimi ve hassasiyeti açısından birçok sorunlar ortaya çıkartmaktadır. Bu araştırma sonuçlandığında, CBS'nin özellikle taşkın kontrolü çalışmalarında etkinliği ve kullanılabilirliği ortaya konularak ilgili kurumlara sağlayacağı alt yapı desteğinin boyutları vurgulanacaktır. Bu çalışmanın diğer taşkın riski oluşturan havzalar bazında da özellikle CBS teknolojilerinin kullanımı sayesinde değerlendirilerek ileride bu ve buna benzer çalışmalarda CBS teknolojilerinin kullanım etkinliğinin boyutları yapılan pilot uygulama ile detaylı olarak ortaya konulacaktır. Anahtar Sözcükler: CBS, Havza, Taşkın, Tekirdağ 69

73 [060] KISINTILI SULAMA SUYU UYGULAMASININ PATLICAN BİTKİSİ ENERJİ KULLANIMINA ETKİSİNİN SPEKTRORADYOMETRİK ÖLÇÜMLERLE BELİRLENMESİ Gülçin Ece ASLAN 1 Namık Kemal SÖNMEZ 2, Harun KAMAN 1, Ömer ÖZBEK 1 1 Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü /ANTALYA 1 Akdeniz Üniversitesi Fen Fakültesi, Uzay Bilimleri ve Teknolojileri Bölümü, Uzaktan Algılama ABD./ANTALYA Bu çalışmada, Antalya ilinde yaygın olarak üretimi yapılan patlıcan bitkisine, farklı düzeylerde (K-%100; KS-%75, KS-%50, A-YIS%75, A-YIS%50, S-YIS%75, S-YIS%50) kısıntılı sulama suyu uygulamaları yapılmış ve bu uygulamaların, bitkinin farklı dalga boylarındaki enerji kullanımına olan etkileri spektroradyometrik ölçümlerle belirlenmeye çalışılmıştır. Çalışma, kontrollü sera ortamında ve tarla denemesi olarak yürütülmüştür. Spektroradyometrik ölçümler elektromanyetik spektrumun nanometre dalga boyu aralığında gerçekleştirilmiştir. Elde edilen yansıma değerleri, mavi ( nm), yeşil ( nm) kırmızı ( nm) ve yakın kızılötesi ( ) boyu aralıklarında tasnif edilmiş ve ortalama yansıma değerleri şekline dönüştürülmüştür. Elde edilen sözkonusu bu yansıma değerleri istatistiksel yöntemlerle karşılaştırılmıştır. Araştırma sonucunda, patlıcan bitkisinde gerçekleştirilen kısıntılı sulama suyu uygulamalarının, söz konusu bitkinin enerji kullanımı üzerine önemli düzeyde ve farklı şekillerde etkide bulunduğu belirlenmiştir. Anahtar Sözcükler: Spektroradyometre, patlıcan, kısıntılı sulama 70

74 [061] KENT BİLGİ SİSTEMİ KAPSAMINDA OLUŞTURULAN TARİHİ ESER BİLGİ SİSTEMİ (TEBİS) Fatih CEVAT 1, Hayriye ÖZOKUTAN ALP 2, Elif DAYSAL 3, Banu KÜÇÜK 4 M.Fatih TOPRAK 5, Murat TAŞYÜREK 6 Kayseri Büyükşehir Belediyesi, kudeb@kayseri.bel.tr 1 Kudeb Şube Müdürü, Kayseri Büyükşehir Belediyesi,İmar ve Şehircilik Daire Başkanlığı, 38010, Kayseri, kudeb@kayseri.bel.tr 2 Mimar, Kayseri Büyükşehir Belediyesi,İmar ve Şehircilik Daire Başkanlığı, 38010, Kayseri, hozokutanalp@kayseri.bel.tr 3 Arkeolog, Kayseri Büyükşehir Belediyesi,İmar ve Şehircilik Daire Başkanlığı, 38010, Kayseri, edaysal@kayseri.bel.tr 4 Sanat Tarihçisi, Kayseri Büyükşehir Belediyesi,İmar ve Şehircilik Daire Başkanlığı, 38010, Kayseri, bkucuk@kayseri.bel.tr 5 Yüksek Şehir Plancısı, Kayseri Büyükşehir Belediyesi,İmar ve Şehircilik Daire Başkanlığı, 38010, Kayseri, mftoprak@yahoo.com 6 Bilgisayar Yüksek Mühendisi, Kayseri Büyükşehir Belediyesi, İmar ve Şehircilik Daire Başkanlığı, 38010, Kayseri, mtasyurek@kayseri.bel.tr Kayseri M.Ö li yıllarında başlayan ve bilinen 5000 yıllık tarihi ile birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. İlk bilinen yerleşke kentin doğusundaki Kaniş-Karum yerleşkesidir. Daha sonraki dönemlerde Roma, Bizans, Selçuklu, Osmanlı İmparatorluk dönemlerine sahne olmuştur. Karum Krallığından günümüze birçok tarihi ve kültürel mirası barındıran tarihi bir kent kimliği taşımaktadır. Tarihi Kayseri kenti kaleler, medreseler, külliyeler, saraylar, hanlar, hamamlar, konutlar vb. birçok farklı dönemlere ait tarihi eserleri bünyesinde barındırmaktadır. Kayseri hinterlant sınırları içerisinde 900 ü aşkını koruma altına alınmış olmak üzere sayısız tarihi eser bulunmaktadır. Bu eserlerin envanterinin tutulması, bilgi ve belgelerin derlenmesi, analizlerinin yapılması ve geçmişten günümüze gelen bu eserlerin yaşatılarak gelecek nesillere de aktarılması kapsamında kent bilgi sisteminin bir parçası olan Tarihi Eser Bilgi Sistemi kent için çok önemli bir bilgi sistemi çalışmasıdır. Tarihi Eser Bilgi Sistemi ile Kayseri nin tarihsel, kültürel, fiziksel ve doğal karakterini yansıtan tarihi eserlerinin sanal ortamda kullanıcılara açılarak tanıtımı yapılmaktadır. Tarihi Eser Bilgi Sistemi (TEBİS) çalışmalarında uydu görüntüsü, halihazır haritalar, ortofoto görüntü vb. altlıklar kullanılarak ve yerinde incelemeler yapılarak tarihi eserlerin coğrafi konumları belirlenerek sayısal ortama aktarılmıştır. Sonrasında tarihi eserler kategorilere ayrılarak her bir esere ait dokümanlar ( tescil fişi, yapının resmi, yapının bilgilerini içeren pdf dokümanı) öznitelik bilgileri ( pafta, ada, parsel, envanter no, tescil tarihi ve sayısı) sisteme girilmiş ve sürekli olarak güncellenmektedir. Anahtar Sözcükler: Kent Bilgi Sistemi, Tarihi Eser, TEBİS 71

75 [062] EN UYGUN ACİL DURUM MÜDAHALE İSTASYON YERLERİNİN BELİRLENMESİ VE EN KISA SÜRE TAYİNİ İÇİN AĞ TASARIMI Fatih SARI 1, Ali ERDİ 2, Asuman ILGAZ 3, Ahmet GÜNTEL 3 1 Arş.Gör.Selçuk Üniversitesi, Harita Mühendisliği Bölümü, 42250, Konya, fatihsari@selcuk.edu.tr 2 Yrd.Doç.Dr., Selçuk Üniversitesi, Harita Mühendisliği Bölümü, 42250, Konya alierdi@selcuk.edu.tr 3 Selçuk Üniversitesi, Harita Mühendisliği Bölümü, 42250, Konya asu_kayra@hotmail.com ahmetguntel@gmail.com Yoğun nüfusa sahip olan kentlere yaşanabilecek acil durumlara müdahale etme zamanı hayati öneme sahip bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır. Özellikle trafik yoğunluğu, acil müdahale araçlarının bulunduğu istasyonların olay yerine uzak olması ve kent yapısından kaynaklanan nedenlerden dolayı müdahale zamanı uzamaktadır. Meydana gelen acil durum olaylarına göre müdahale zamanı çeşitlilik göstermekle birlikte hem istasyon yerlerinin optimum uzaklığa göre belirlenmesi hem de araçların kullanacağı güzergahların iyi tanımlanması müdahale zamanında önemli oradan kazanç sağlamaktadır. İstasyon yerlerinin belirlenmesinde göz önüne alınacak kriterlerden birincisi olayların yoğunluklu yaşandığı yerlerin dağılımı ikincisi ise minimum müdahale zamanını sağlamak için istasyon yerlerinin kentsel parametreler de göz önüne alınarak yerlerinin iyi bir şekilde belirlenmesidir. Genel olarak bakıldığında yangın olaylarının daha çok sanayi bölgesinde, asayiş olaylarının ise nüfusun daha kalabalık olduğu bölgelerde, trafik kazalarının ise ana güzergâhlar üzerinde yoğunlaştığı görülmektedir. Optimum yer seçimi için ise yolların ağ yapısının bilinerek planlama yapılması gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Bu çalışmada Konya ili kent merkezinde bulunan acil durum istasyonlarının dağılımı incelenerek yeni yapılacak olan istasyon yerlerinin belirlenmesi amaçlı bir uygulama yapılmıştır. Optimum yer seçimine ek olarak araçların belirli bir bölgeye ulaşım zamanını ortaya koyabilmek için Konya kent merkezinde ağ analizi çalışması gerçekleştirilerek genel kabuller çerçevesinde olay yerine ulaşmak için optimum süreler belirlenerek istasyon yerlerinin belirlenmesi gerçekleştirilmiştir. Gerçekleştirilen ağ analizi ile yol karakteristikleri ortaya konularak hareket noktası ve hedef noktası arasında en kısa güzergâh bilgileri elde edilebilir hale gelmiştir. Bu çalışma ile elde edilen sonuçlar ile yeni istasyon yerlerinin kurulması gereken bölgeler tespit edilerek mevcut dağılımla karşılaştırılması yapılmış ve sonuçlar tartışılmıştır. Anahtar Sözcükler: Coğrafi Bilgi Sistemleri, Ağ Analizi, Şehir ve Bölge Planlama, Mekânsal Analiz 72

76 [063] KAYSERİ KÜLTÜR YOLU PROJESİNİN KENT BİLGİ SİSTEMİNE ENTEGRE EDİLMESİ VE ÜÇ BOYUTLU MODELLERİN KULLANILMASI: GELENEKSEL KAYSERİ MAHALLESİ ÖRNEĞİ Uğur BENLİ 1, Fatih CEVAT 2, M. Fatih TOPRAK 3, Murat TAŞYÜREK 4, Furkan ERGÜNEŞ 5 1 Şehir Plancısı, Kayseri Büyükşehir Belediyesi,İmar ve Şehircilik Daire Başkanlığı, 38010, Kayseri, ubenli@kayseri.bel.tr 2 Kudeb Şube Müdürü, Kayseri Büyükşehir Belediyesi,İmar ve Şehircilik Daire Başkanlığı, 38010, Kayseri, kudeb@kayseri.bel.tr 3 Yüksek Şehir Plancısı, Kayseri Büyükşehir Belediyesi,İmar ve Şehircilik Daire Başkanlığı, 38010, Kayseri, mftoprak@yahoo.com 4 Bilgisayar Yüksek Mühendisi, Kayseri Büyükşehir Belediyesi,İmar ve Şehircilik Daire Başkanlığı, 38010, Kayseri, mtasyurek@kayseri.bel.tr 5 Şehir Plancısı, Kayseri Büyükşehir Belediyesi, Etüd ve Projeler Daire Başkanlığı, 38010, Kayseri, fergunes@kayseri.bel.tr Gelişen teknolojiyle birlikte kent bilgi sistemleri, kent yaşamının ve yerel idarelerin kullanımında vazgeçilmez bir parçası haline gelmektedir. Özellikle yerel yönetimlerin her geçen gün artan internet kullanıcılarına kentin altyapısını ve kentsel donatılarını sanal ortamda paylaşmasında kent bilgi sistemleri önemli bir rol oynamaktadır. Kent Bilgi Sistemi dediğimiz bu sistemle kente ait altyapıların tesisi ve yönetimi, imar ve planlama çalışmaları, ulaşım çözümlemeleri, kentteki tarihi ve kültürel değerlerin envanteri ve analizi gibi çözüm bekleyen birçok sorunlara cevap bulunabilmekte, 3 boyutlu modellerle kente yeni gelecek insanlar bilgisayar başında kentte ön bir gezinti yapabilmektedirler. Kente ait verilerin doğru, güvenilir ve organize bir şekilde sayısal ortama aktarılarak depolanması ve paylaşıma açılması sayesinde söz konusu verilere kurum içinden veya kurum dışından hızlı ve doğru bir şekilde erişim temin edilebilmekte, verilerin yeniden değerlendirilmesi, analizlerde kullanılması mümkün hale gelmekte, inceleme ve uygulama alanlarında daha detaylı ve rasyonel çalışmaların yapılmasına imkan sağlanmaktadır. Ayrıca, değişik amaçlara göre geliştirilen yazılımların kullanılmaya başlanması sonucu eldeki sayısal verilerden değişik analizlerin ve sorgulamaların doğrudan yapılması ve elde edilen sonuçların ekranda görüntülenerek istenilen çıktıların alınması mümkün hale gelmekte ve geçmişten geleceğe yönelik ayrıntılı modelleme, araştırma ve analizler yapma imkanı doğmaktadır. Kayseri kent merkezinde Roma, Bizans, Selçuklu, Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemine ait Kale, Külliye, Medrese, Şifahane, Kapalı Çarşı, Han, Hamam ve konut yapılarından oluşan Kayseri ye özgü tarihi bir kent merkezi dokusu bulunmaktadır. Bu tarihi mirasın daha algılanabilir hale getirilebilmesi için bütün bu eserlerde ve çevresinde gerekli onarım ve restorasyon çalışmalarını kapsayan bir Kültür Yolu Projesi uygulanmaktadır. Bu projeyle birlikte insanların tüm eserleri gezebileceği bir kültür yolu oluşturulması amaçlanmaktadır. Çalışmamız, bu proje duraklarından kentsel sit alanı içerisinde bulunan, geleneksel konut dokusunun yoğun olduğu Kayseri Mahallesi nde restore edilen yapılar ve kentsel tasarım projesi yapılan alanların kent bilgi sistemine entegre edilmesi kapsamında 3 boyutlu modellenmesi ve projeye ilişkin öznitelik bilgilerinin sisteme girilmesini ve kullanıcılara sanal ortamda sunulmasını içermektedir. Anahtar Sözcükler: Kent Bilgi Sistemi, Kültür Yolu, Kayseri Mahallesi, 3B 73

77 [064] AHP YÖNTEMİ İLE TARIMA UYGUN ALANLARIN BELİRLENMESİ Halil AKINCI 1, Ayşe YAVUZ ÖZALP 2, Bülent TURGUT 3 1 Yrd. Doç. Dr., Artvin Çoruh Üniversitesi, Harita Mühendisliği Bölümü, 08000, Seyitler, Artvin, hakinci@artvin.edu.tr 2 Yrd.Doç. Dr., Artvin Çoruh Üniversitesi, Harita Mühendisliği Bölümü, 08000, Seyitler, Artvin, ayavuzozalp@artvin.edu.tr 3 Yrd.Doç. Dr. Artvin Çoruh Üniversitesi, Peyzaj Mimarlığı Bölümü, 08000, Seyitler, Artvin, bturgut@artvin.edu.tr Tarımdan sanayiye kadar birçok sektörün vazgeçilmezi olan toprak, insanoğlu için hayati öneme sahiptir. Toprağın yeteneğine uygun olarak kullanımı, doğal kaynakların sürekliliği ve ülke kalkınması açısından büyük önem taşımaktadır. Dünya da ve özellikle ülkemizde, nüfusun hızla artmasıyla birlikte yaşamsal ihtiyaçlar artmakta ve bu durum toprak üzerinde yoğun baskı oluşturmaktadır. Bu baskı, yanlış arazi kullanımına ve doğal kaynakların hızla tüketilmesine neden olmaktadır. Bu nedenle, arazinin sadece günümüzün değil geleceğin ihtiyaçlarını da karşılayacak şekilde yeteneğine uygun olarak kullanımının planlanması ve arazi kullanımına yönelik doğru kararların verilebilmesi için arazi kullanımı uygunluk analizlerinin yapılması gerekmektedir. Arazi kullanımı uygunluk analizi, sürdürülebilir kalkınmayı destekleyen arazi kullanım politikaları geliştirmek için vazgeçilmez bir işlemdir. Aynı zamanda tarım, yerleşim ve rekreasyon gibi farklı kullanım türleri için arazinin potansiyelini belirlemeye yönelik bir çok kriterli karar verme sürecidir. Bu çalışmanın amacı, inşası planlanan barajlar nedeniyle başta ilçe merkezi olmak üzere, mevcut yerleşim ve tarım alanları sular altında kalacak olan Artvin ili Yusufeli ilçesindeki uygun tarım alanlarının belirlenmesidir. Çalışmada, arazi kullanımı uygunluk analizlerinde yaygın olarak kullanılan Analitik Hiyerarşi Process (AHP) yöntemi kullanılmıştır. Uygulamada, Büyük Toprak Grubu, Diğer Toprak Özellikleri, Arazi Kullanım Kabiliyeti, Arazi Kullanım Kabiliyeti Alt Sınıfı, toprak derinliği, erozyon derecesi, eğim, bakı ve yükseklik parametreleri kullanılmıştır. Parametrelerin ağırlıklandırılmasında uzman görüşlerine başvurulmuş ve üretilen uygunluk haritası, Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) nün arazi uygunluk sınıflandırmasına göre 5 kategoriye ayrılmıştır. Yeniden sınıflandırılan uygunluk haritasına göre, çalışma alanının % 0,42 sinin (981,90 ha) tarımsal üretim için yüksek derecede uygun, % 2,34 ünün (5431,19 ha) orta derecede uygun, % 61,03 ünün (141387,60 ha) ise düşük derecede uygun olduğu tespit edilmiştir. Bunun yanında, mevcut haliyle tarımsal üretim için uygun olmayan alan oranının % 17,49 (40521,05 ha) ve tamamen uygun olmayan alan oranının ise % 18,71 (43335,29 ha) olduğu belirlenmiştir. Bu sonuçlara ulaşılmasında, çalışma alanındaki eğimin oldukça yüksek olmasının, toprak derinliğinin tarımsal üretim için yeterli olmamasının ve erozyon derecesinin yüksek olmasının etkili olduğu tespit edilmiştir. Anahtar Sözcükler: CBS, AHP, tarım, arazi kullanımı uygunluk analizi, Yusufeli. 74

78 [065] COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ İLE GAYRİMENKUL DEĞERLENDİRMESİ DÜZCE ÖRNEĞİ Halil YILMAZ 1, Behçet DÜNDAR 2, Murat TABANOĞLU 3, Ümit YURT 4 1 Halil YILMAZ Abant İzzet Baysal Üniversitesi Yeniçağa Yaşar Çelik Meslek Yüksekokulu Yeniçağa/BOLU yilmaz_h3@ibu.edu.tr 2 Behçet DÜNDAR Abant İzzet Baysal Üniversitesi Yeniçağa Yaşar Çelik Meslek Yüksekokulu Yeniçağa/BOLU dundar_b@ibu.edu.tr 3 Murat TABANOĞLU, 81000, Düzce, mtabanoglu@gmail.com.tr 4 Ümit YURT, 81000, Düzce, umityurt@gmail.com.tr Günümüzde teknolojinin gelişimine paralel olarak yapılan düzenlemeler Bilgi ve Belgelere ulaşım hızının artmasını beraberinde getirmiştir. Coğrafi bilgi sistemleri de bu teknolojiye paralel olarak gelişmiştir. CBS ile gayrimenkul değerlendirmeye altlık oluşturacak sayısal haritalar ve planların yanı sıra sözel verilere de ihtiyaç duyulmaktadır. Bu verilerin birbiri ile ilişkilendirilmesi ve sisteme veri girilmesi ile istenilen gayrimenkule ait değerlemenin hızlı bir şekilde yapılması yolunda zaman kazandırarak tercih sebebi olacaktır. Değerleme aşamasında, değerleme süresi, kalitesi ve doğru değer tespiti bu ölçütlerin başında gelmektedir. Bu çalışmada sayısal haritalar sözel verilerle ilişkilendirilerek gayrimenkul değerleme süresinin hızlandırmada ki katkısı araştırılacaktır. Anahtar Sözcükler: Coğrafi bilgi Sistemleri, CBS, Gayrimenkul 75

79 [066] NOKTA BELİRLEME ALGORİTMALARI İLE OTOMATİK GÖRÜNTÜ EŞLEŞTIRME VE 3B KONUM TESPITI Hayrettin ACAR 1, Fevzi KARSLI 2 1 Arş. Gör., Karedeniz Teknik Üniversitesi, Harita Mühendisliği Bölümü, 61080, Trabzon, h_acar@ktu.edu.tr 2 Doç. Dr., Karadeniz Teknik Üniversitesi, Harita Mühendisliği Bölümü, 61080, Trabzon, fkarsli@ktu.edu.tr Görüntü eşleştirme kavramı, Dijital Fotogrametri, Uzaktan Algılama, Görüntü İşleme ve Bilgisayarla Görme (Computer vision) gibi alanların en önemli ortak konularından bir tanesidir. Özellikle fotogrametri ve uzaktan algılamada, stereo değerlendirme ile nokta konum tespiti ve görüntü uzayında koordinatının elde edilmesi amacıyla görüntü eşleştirme işlemi mutlaka yapılmalıdır. Görüntülerin eşleştirilebilmesi için, detay noktalarının stereo görüntüler üzerinde seçilmesi ve eşlenik noktaların en iyi şekilde belirlenmesi gerekmektedir. Bu çalışmada, otomatik görüntü eşleştirme işlemi ve nokta çıkarımı için kullanılan SURF (Speeded Up Robust Feature), FAST (Features from Accelerated Segment Test) ve HARRIS (Harris & Stephens Detector) algoritmalarının başarısı test edilmiş ve bu algoritmalar karşılaştırılmıştır. Ayrıca bulunan ortak detay noktalarından en iyilerinin otomatik olarak eşleştirilmesi ve hatalı eşleşmelerin de RANSAC (Random Sample Consensus) algoritması ile otomatik olarak giderilmesi incelenmiştir. Sonuç olarak son yıllarda nokta çıkarımı amacıyla yaygın olarak kullanılan SURF, FAST ve HARRIS algoritmalarının fotogrametri ve uzaktan algılama yöntemleri ile elde edilmiş görüntüler üzerindeki performansları ortaya konulmuştur. FAST algoritmasının özellikle köşe noktalarının yakalanmasında, SURF algoritmasının ise hassas düzeyde diğerlerinden fazla sayıda eşlenik nokta oluşturma aşamasında başarılı sonuçlar verdiği tespit edilmiştir. Çalışmaya konu olan algoritmaların fotogrametri ve uzaktan algılamada görüntü yorumlama sürecinde görüntü eşleştirme ve 3B koordinat elde etme amaçlı yapılan temel çalışmaların otomatize edilmesinde önemli katkı sağlayacağı anlaşılmıştır. Anahtar Sözcükler: Fotogrametri, Görüntü Eşleştirme, Otomatik Nokta Çıkarımı, FAST, SURF. 76

80 [067] BOĞAZİÇİ KÖPRÜLERİNİN KENTSEL BÜYÜMEYE ETKİLERİNİN ARAŞTIRILMASI İsmail Ercüment AYAZLI 1, Fatmagül KILIÇ 2, Hülya DEMİR 2 1 Yrd. Doç. Dr., Cumhuriyet Üniversitesi, Geomatik Mühendisliği Bölümü, 58140, Sivas, eayazli@cumhuriyet.edu.tr 2 Prof. Dr., Yıldız Teknik Üniversitesi, Harita Mühendisliği Bölümü, 34220, Davutpaşa, İstanbul, fkilic@yildiz.edu.tr 2 Doç. Dr., Yıldız Teknik Üniversitesi, Harita Mühendisliği Bölümü, 34220, Davutpaşa, İstanbul, hudemir@yildiz.edu.tr İstanbul, tarihi, iki kıtayı birleştirmesi, kültürel ve doğal özellikleri ile her zaman çekim merkezi olmuştur lerden itibaren yaşanan hızlı nüfus artışı ve oluşan kentsel büyüme ulaşım sorununu da beraberinde getirmiştir. Sorunu çözmek için 1973 yılında Boğaziçi Köprüsü ve 1988 yılında Fatih Sultan Mehmet Köprüsü (FSM) inşa edilmiştir. Ancak, her iki köprü de yapımından kısa bir süre sonra kendi trafiğini oluşturmuş ve kentleşmeyi kuzeye yönlendirmiştir. İsmail Ercüment AYAZLI nın ULAŞIM AĞLARININ ETKİSİYLE KENTSEL YAYILMANIN SİMÜLASYON MODELİ: 3. BOĞAZ KÖPRÜSÜ ÖRNEĞİ başlıklı doktora tezinden üretilen bu çalışmanın temel amacı, boğaz köprüleri ve bağlantı yollarının etkisiyle İstanbul da arazi kullanımında meydana gelen değişimlerin matematiksel ve istatistiksel yöntemlerle kestirilmesidir. Bu amacı gerçekleştirmek için uzaktan algılama, coğrafi bilgi sistemleri (CBS), simülasyon ve istatistiksel teknikler bir arada kullanılmıştır. Su, kumul-maden alanları, orman alanları, tarım-kentsel boş araziler ve yerleşim alanlarını içeren arazi kullanımları 1972, 1987, 2002 ve 2009 yıllarına ait Landsat uydu görüntülerinden sınıflandırılarak elde edilmiştir. Aynı yıllar için ulaşım verileri ve 2009 yılı için yerleşme olamayacak alan sınırlama verileri uydu görüntüleri, haritalar, planlar ve sayısal yükseklik modelinden (SYM) yararlanılarak hazırlanmıştır ve hücresel otomat (HO) yöntemine göre kentsel büyüme simülasyon modeli oluşturulmuştur yılları arasında, arazi kullanımında meydana gelen zamansal değişimler SLEUTH3.0_beta kentsel büyüme yazılımı kullanılarak gerçekleştirilmiştir. İstanbul'da 1972 ile 2009 yılları arasında orman alanlarında yaklaşık olarak % 28 lik bir azalma meydan gelmiştir, bunun yanında yerleşim alanlarında ise yaklaşık olarak % 30 luk bir artış belirlenmiştir. Anahtar Sözcükler: Coğrafi Bilgi Sistemleri, Görüntü İşleme, Hücresel Otomat, Kentsel Büyüme, Uzaktan Algılama 77

81 [068] BÖLGESEL RÜZGAR VERILERININ EVSEL NITELIKLI KATI ATIK BERTARAF TESISLERININ YER SEÇIMI UYGULAMALARI IÇIN COĞRAFI BILGI SISTEMLERI ILE ENTEGRASYONU: KOCAELI ÖRNEĞI M. KEMAL KORUCU 1, OZAN ARSLAN 2, AYKAN KARADEMİR 3 1 Arş. Gör., Kocaeli Üniversitesi, Çevre Mühendisliği Bölümü, 41380, Kocaeli, kemal.korucu@kocaeli.edu.tr 2 Yrd. Doç. Dr., Kocaeli Üniversitesi, Harita Mühendisliği Bölümü, 41380, Kocaeli, oarslan@kocaeli.edu.tr 3 Doç. Dr., Kocaeli Üniversitesi, Çevre Mühendisliği Bölümü, 41380, Kocaeli, aykan@kocaeli.edu.tr Evsel nitelikli katı atıkların bertaraf edildiği yakma tesisleri ve depolama alanları gibi uygulamalardan sorumlu yöneticiler, özellikle tesislerin yakın çevrelerinde neden oldukları koku ve kirleticilere maruziyet gibi konulardan ötürü sık sık sorunlar yaşamaktadırlar. Bu sorunların temelinde; söz konusu tesisler için seçilen yerlerin coğrafi ve meteorolojik uygunluk açısından herhangi bir değerlendirmeye tabi tutulmamış olmaları yatmaktadır. Son yıllarda yer seçimi uygulamalarında çok sık kullanılan coğrafi bilgi sistemleri (CBS) ise bu türden bir değerlendirme için gerekli zemini sağlayabilmektedir. Bu çalışmada; 2015 yılından itibaren yeni bertaraf sahalarına ihtiyaç duyacak olan Kocaeli ili için hali hazırda yürütülen bir yer seçimi çalışmasında, bölgenin rüzgâr verilerinin CBS ile bütünleştirilme çabası sunulmuştur. Bu amaçla; bölgede kurulu bulunan meteoroloji istasyonlarından elde edilen 5 yıllık rüzgâr hızı ve rüzgâr şiddeti verileri istatistiksel bir tasnife tabi tutulup Kocaeli için bir rüzgâr yönleri tematik katmanı oluşturulmuştur. Bu katman yardımıyla, önceden yürütülen ve tamamlanan bazı yer seçimi çalışmaları yardımıyla çok sayıda olasılık arasından elenmiş ve uygun olan az sayıda bölge arasından seçilmiş olası tesis alanlarının yerleşim bölgelerine göre konumları değerlendirilmiştir. Saatlik rüzgâr verilerinin en sık olduğu yönde en az yerleşim bölgesi bulunma ilkesi temel alınan bu değerlendirme sonucunda, olası tesislerden en uygun olanları belirlenmiş ve bir öncelik sırasına koyulmuştur. Anahtar Sözcükler: Coğrafi Bilgi Sistemleri, Evsel Nitelikli Katı Atık Bertarafı, Rüzgâr Verileri, Yer Seçimi. 78

82 [069] KİŞİSELLEŞTİRİLMİŞ COĞRAFİ WEB SERVİSLERİNİN HAZIRLANILMASI Kemal SEYREK 1, Tolga AYAS 2, Alper DİNÇER 3, Balkan URAZ 4 3 Şehir ve Bölge Plancısı, DSİ Genel Müdürlüğü, 06100, Ankara, kseyrek@dsi.gov.tr 2 Yazılım Uzmanı, Infopark A.Ş., 06100, Ankara, tolgaayas@dsi.gov.tr 3 CBS Web Yazılım Uzmanı, DSİ Genel Müdürlüğü, 06100, Ankara, alperd@dsi.gov.tr 4 CBS Uzmanı, Infopark A.Ş., 06100, Ankara, balkanuraz@dsi.gov.tr Özellikle son yıllarda telekomünikasyon ve bilişim alanında gelişmeler sonucunda hertürlü verinin internet veya mobil cihazlar üzerinden kullanımı günlük hayatın vazgeçilmez bir parçası haline gelmiştir. Google Maps, Bing Maps gibi uygulamalarla ise artık bireyler herhangi bir web sayfasından veya mobil cihazdan bulundukları yer veya herhangi bir yere ait bilgileri harita üzerinden sorgulayabilmekte, değişik birçok bilgiye ulaşabilmektedir. Böylece, ilk yıllarda sadece birkaç firma tarafından tamamen ayrı bir uygulama ve uzmanlık alanı olarak geliştirilen Coğrafi Bilgi Sistemi ve uygulamaları, artık gittikçe normal bilişim projelerininde vazgeçilmez bir parçası haline dönüşmeye başlamıştır. İlk etapta, sadece CBS firmaları tarafından geliştirilen yazılımlarla, coğrafi veriler ilişkisel veritabanında saklanabilirken, Oracle, MySQL, PostgreSQL, MS SQL Server gibi veritabanı yazılımları içinde de coğrafi verilerin yönetimini sağlayacak araçlar sunulmaya başlamıştır. Böylece, coğrafi veriler de doğrudan veritabanlarında herhangi bir metin, rakam gibi verilerle birlikte diğer normal tablo yapılarının bir parçası olarak oluşturulmaya başlamış ve güncellenme, ekleme, silme gibi klasik veritabanı işlemlerinin yapılacağı bir ortama dönüşmüştür. Diğer taraftan, coğrafi verilerin son kullanıcı tarafından görüntülenebilmesi amacıyla masaüstü yazılımlarla birlikte Flex, Silverlight ve JavaScript tabanlı Google Maps API, Bing Maps API, Openlayers gibi Harita API'leri kullanılmaya başlanılmıştır. Harita API'leriyle veritabanı arasındaki bağlantı ise arka planda değişik sunucu tabanlı uygulamalar ile sağlanılmaktadır. Google Maps API ile Bing Maps API kendi çözümlerini kullanırken, söz konusu bu API'leri kullanarak uygulama geliştiren birçok yazılımcı kendi verilerini, OGC tarafından belirlenen WMS, WFS standartları doğrultusunda, ArcGIS Server, GeoServer, MapServer gibi Mekansal Uygulama Sunucularını kullanarak web servisine çevirmekte ve uygulamalarında bu servisleri kullanmaktadır. Diğer bir alternatif ise özellikle son yıllarda Servis Mimarisindeki gelişmelere bağlı olarak herhangi bir bilişim projesinde de kullanıldığı üzere ".NET Framework", "Java" veya "PHP yazılım ortamlarını kullanarak yazılımcının kendi SOAP, RESTful tabanlı Web Servisini hazırlaması ve uygulamasında kullanmasıdır. Bu makalede, herhangi bir paket yazılım kullanmadan sadece ".NET Framework" ile veritabanında yeralan coğrafi verilerin Kisişelleştirilmiş Coğrafi Web Servisi olarak RESTful tabanlı hazırlanması anlatılacaktır. Anahtar sözcükler: Harita Servisi, Restful Harita Servisi, WMS, WFS 79

83 [070] LANDSAT UYDU GÖRÜNTÜLERİNİN MDPSO OPTİMİZASYON ALGORİTMASI KULLANILARAK EĞİTİMSİZ SINIFLANDIRILMASI Mehmet Cihan ŞAHİNGİL 1, Yakup ÖZKAZANÇ 2 1 Yük. Müh., TÜBİTAK BİLGEM / İLTAREN, Ankara, mehmet.sahingil@tubitak.gov.tr 2 Yrd. Doç.Dr., Hacettepe Üniversitesi, Elektrik ve Elektronik Mühendisliği Bölümü, Ankara, yakup@ee.hacettepe.edu.tr Uzaktan algılama, pek çok alt disiplin ile kesişimi olan, kapsamlı ve disiplinler arası bir uygulama alanıdır. Bu alanda elde edilen verilerin analiz ve kıymetlendirilmesinde kullanılan bir çok yaklaşım bulunmaktadır. Kullanılan yaklaşımların en etkililerinden biri de sınıflandırma uygulamalarıdır. Sınıflandırma yöntemleri; eğitimli ve eğitimsiz sınıflandırma olmak üzere iki temel koldan incelenmektedir. Bu çalışma kapsamında, eğitimsiz sınıflandırma alanında yeni bir yaklaşım çalışılmıştır. Eğitimsiz sınıflandırma yöntemleri, incelenecek veri hakkında herhangi bir ön bilgi olmaksızın, veriyi istenilen sayıda bölüte en uygun şekilde bölme amacını taşımaktadır. Literatürde pek çok eğitimsiz sınıflandırma yöntemi bulunmaktadır. Bu yöntemlerin önemli bir kısmında, verinin ayrılacağı bölüt sayısı kullanıcı tarafından belirlenmektedir. Verinin ayrılacağı bölüt sayısının algoritma tarafından kestirilmesi esası ile çalışan eğitimsiz sınıflandırma yöntemleri ise; veri ile ilgili çeşitli istatistiksel verilere ihtiyaç duymaktadır. PSO (Parçacık Sürü Optimizasyonu), esas olarak bir optimizasyon yaklaşımı olmasına rağmen; eğitimsiz sınıflandırma yöntemi olarak da kullanılabilmektedir. PSO tekniğinin kullanıldığı eğitimsiz sınıflandırma yönteminde, eldeki verinin ayrılacağı bölüt sayısı kullanıcı tarafından önceden belirlenmektedir. PSO tekniğinin geliştirilmiş bir versiyonu olan MDPSO (Çok Boyutlu Parçacık Sürü Optimizasyonu) yöntemi ise; hem optimum bölüt merkezlerinin bulunmasına hem de optimum bölüt sayısının belirlenmesine olanak sağlamaktadır. Bu çalışmada, MDPSO tekniği kullanılarak LANDSAT uydu görüntülerine ait 7 bantlı görüntülerin eğitimsiz sınıflandırılması etüd edilmektedir. Elde edilen sonuçlara göre MDPSO tekniğinin eğitimsiz sınıflandırma algoritması olarak kullanılmasının dikkate değer bir başarım gösterdiği gözlenmiştir. Bildiride, MDPSO optimizasyon tekniği ve bu tekniğin eğitimsiz sınıflandırmada nasıl kullanılabileceği teknik olarak detaylandırılmıştır. Bu eğitimsiz sınıflandırma yönteminin pratikte uygulanması sırasında ortaya çıkan problemler ve çözüm önerileri de bildiride yer alan konular arasındadır. Ayrıca örnek LANDSAT uydu görüntüleri üzerinde algoritmanın başarımı ve sonuçları tartışılmıştır. Anahtar Sözcükler: Bölütleme, Eğitimsiz sınıflandırma, Görüntü Analizi, LANDSAT, MDPSO,Uzaktan Algılama 80

84 [071] CBS YARDIMI İLE ÇORUH NEHRİ ÜZERİNDE PLANLANAN BARAJ VE YOL PROJELERİNİN NEDEN OLACAĞI ARAZİ KULLANIM DEĞİŞİMİNİN VE ARAZİ TAHRİBATININ BELİRLENMESİ Mehmet ÖZALP 1, Esin ERDOĞAN YÜKSEL 2, Saim YILDIRIMER 3 1 Yrd. Doç. Dr., Artvin Çoruh Üniversitesi, Orman Mühendisliği Bölümü, 08000, Artvin, mozalp62@yahoo.com 2 Arş. Gör., Artvin Çoruh Üniversitesi, Orman Mühendisliği Bölümü, 08000, Artvin, e_sin84@hotmail.com 3 Arş. Gör., Artvin Çoruh Üniversitesi, Orman Mühendisliği Bölümü, 08000, Artvin, saim_y@hotmail.com Ülkemizin enerjideki dışa bağımlılığını azaltmanın yanında içme-kullanma suyu ve taşkın kontrolü gibi ana amaçları ile son yıllarda daha da artan sayıda başvurulan yatırımların başında gelen büyük barajlar, arazi kullanım değişimleri, tarım alanlarının daralması, sedimantasyon, ekosistemlerin tahribatı ve insanların zorunlu göçleri gibi birçok sorunu da beraberinde getirmektedir. Ayrıca, barajların öncelikle üzerinde yapıldıkları havzayı, akarsu sistemini ve yakın çevresini hem fiziksel açıdan hem de yerine getirdiği doğal işlevleri bakımından ciddi boyutlarda değiştirdiği de bir gerçektir. Benzer değişikliklerin yaşandığı havzalardan biri de DSİ Çoruh Barajlar Projesinin gerçekleştirildiği Çoruh Nehri Havzası dır. Bu proje kapsamında planlanan toplam 15 büyük barajdan 7 si Çoruh Nehri nin Artvin sınırları içerisindeki ana ve yan kolları üzerindedir. Bu barajların inşaatı ve bağlantılı olarak yol ağının yenilenmesi ile Çoruh Nehri ve Vadisi üzerinde özellikle arazi kullanımında önemli değişimlerin ve alandaki ekosistem üzerinde de ciddi tahribatların meydana geldiği gözlemlenmektedir. Söz konusu bu değişimlerin ve tahribatların bilimsel olarak irdelenmesi ve sağlıklı verilerin elde edilmesi amacı ile inşaatına başlanılan Artvin Barajı ve HES ile kısa zamanda inşaatına başlanılacak olan Yusufeli Barajı ve HES iki örnek baraj olarak seçilmiştir. Bu barajlar içerisinde yaklaşık kişi ve 3031 hanenin doğrudan etkileneceği, vadi boyunca yer alan su basar alanlardaki tarım alanlarının nerede ise tamamını kaybedecek olan Yusufeli Barajı büyük önem taşımaktadır. CBS teknikleri kullanılarak öncelikle bu barajların etki alanlarındaki (yaklaşık 1870 km 2 ) mevcut arazi kullanım şekilleri belirlenmiş ve çalışma alanındaki idari sınırlar, havza sınırları, alt havzalar ve Sayısal Arazi Modeli (SAM) olmak üzere çok sayıda katman oluşturulmuştur. Bunların yanında, havzanın akarsu ağı, drenaj ve alt havzalarına ilişkin haritalar oluşturulmuş ve Sayısal Arazi Modeli kullanılarak bazı havza karakteristikleri ortaya konulmuştur. Çalışmanın bundan sonraki aşamaları ise her iki barajın tamamlanacağı ve su tutma sürecinin başlayacağı varsayımı ile rezervuar alanlarının sınırlarının ortaya konulması ile özellikle yeni yol yapım çalışmalarının neden olduğu/olacağı arazi tahribatının alansal büyüklüğünün belirlenmesi olacaktır. Böylece daha önce üretilen katmanlarla çakıştırıldığında çalışma alanında meydana gelecek arazi kullanım değişimi tespit edilmiş olacaktır. Belirlenecek veriler yardımı ile üretilecek olan haritalar ve elde edilecek veriler, Çoruh Nehri boyunca yapılması planlanan diğer büyük barajlar için önemli bir altlık oluşturacaktır. Anahtar Sözcükler: Arazi Kullanım Değişimi, Baraj, CBS, Çoruh Nehri. 81

85 [073] UZAKTAN ALGILAMA VE CBS İLE KIYI ÇİZGİSİ DEĞİŞİMİNİN BELİRLENMESİ: İZMİT KÖRFEZİ ÖRNEĞİ Mustafa CEYLAN 1, Derya MAKTAV 2 1 Hava Harp Okulu HUTEN Müdürlüğü, Uzay Bilimleri Ana Bilim Dalı, Yeşilyurt, İstanbul, m.ceylan@hho.edu.tr 2 Prof. Dr., İstanbul Teknik Üniversitesi, Geomatik Mühendisliği Bölümü, Maslak, İstanbul, maktavd@itu.edu.tr Birçok alanda olduğu gibi kıyı bölgelerde oluşan değişimlerin izlenmesinde de coğrafi bilgi sistemi (CBS) ve uzaktan algılama yöntemleri günümüzde yoğun bir biçimde kullanılmaktadır. Bu çalışmada, çevresinde son otuz yıldır hızlı bir sanayileşme ve buna paralel olarak yoğun bir kentleşme yaşanan İzmit Körfezi doğu kesimi kıyı çizgisinde meydana gelen değişimler, LANDSAT 5 TM (1984), LANDSAT 7 ETM (1999), IKONOS (2003, 2008) görüntüleri, hava fotoğrafları, dijital haritalar ve yersel çalışmalar yardımı ile belirlenmiştir. LANDSAT görüntülerindeki çok spektrumlu bantların mekansal çözünürlüğünün 30 metre olması su ve kara arasındaki geçiş bölgelerinde karışık piksellerin oluşmasına neden olmaktadır. Bu nedenle LANDSAT görüntülerinden kıyı çizgisini belirlemek için, karışık pikselleri, içerdikleri saf bileşen oranlarına göre sınıflandıran yöntemlerden biri olan matched filter (MF) alt piksel analiz yöntemi kullanılmıştır. Buna göre, karışık pikseller, sadece su, sadece yeşil alan gibi tek bir arazi yüzeyine ait saf spektrumun çeşitli oranlarda birleşiminden oluşmaktadır. MF spektral ayırma işlemi ile görüntüdeki her bir pikselin hangi oranda su saf bileşeni içerdiğini gösteren ve abundance image olarak adlandırılan görüntüler oluşturulmuş ve sonrasında bu görüntüler uzman sınıflandırma yöntemi ile sınıflandırılmıştır. Bu işlem öncesinde LANDSAT görüntüleri sırası ile COST model yöntemi ile atmosferik olarak düzeltilmiş, görüntülerdeki gürültüyü azaltmak ve saf bileşenleri belirlemek için minumum noise fraction (MNF) dönüşümü uygulanmıştır. Gelişen uzaktan algılama sistemleri ile son yıllarda daha yüksek mekansal çözünürlüklü görüntüler elde edilmeye başlanmıştır. Artan bu çözünürlük, görüntülerin dijital işlenmesi için yeni yöntemlerin geliştirilmesi gereksinimini de ortaya çıkarmıştır. Bu çalışmada kullanılan yüksek çözünürlüklü IKONOS görüntülerinin işlenmesi için öncelikle 4 metre çözünürlüklü çok spektrumlu bantlar 1 metre çözünürlüklü pankromatik bant ile keskinleştirilerek (pansharpening) çok spektrumlu bantların çözünürlüğü 1 metreye yükseltilmiştir. Bunun için, ana bileşenler analizi (PCA), high-pass filter (HPF) ve multiplicative görüntü keskinleştirme yöntemleri karşılaştırılmış ve yapılan performans değerlendirmesi sonucunda en uygun yöntem seçilmiştir. Daha sonra yarı otomatik doğrusal özellik çıkarma yöntemi ile kıyı çizgisi haritaları %99 gibi yüksek bir doğruluk oranıyla elde edilmiştir. Ortaya çıkan değişimin yönünü ve miktarını belirlemek için, elde edilen tematik haritalar üzerinde değişim analizi gerçekleştirilmiştir. Tüm bu işlemler sonrasında, çalışma alanı olarak seçilen İzmit Körfezi doğu kesiminde zaman içerisinde insan ve doğa kaynaklı nedenlerden dolayı sudan karaya ve karadan suya olmak üzere çift yönlü değişimler saptanmıştırr. Anahtar Sözcükler: Uzaktan Algılama, Uzman Sınıflandırma, Alt Piksel Analizi, Kıyı Çizgisi, Matched Filter (MF), Minimum Noise Fraction (MNF), Pansharpening. 82

86 [074] ÇOK YÜKSEK ÇÖZÜNÜRLÜKLÜ GÖRÜNTÜ VE LiDAR VERİLERİ ÜZERİNDEN DVM SINIFLANDIRMA ALGORİTMASI İLE OTOMATİK BİNA ÇIKARMA Mustafa DİHKAN 1, Fevzi KARSLI 2, Norbert PFEIFER 3 1 Karadeniz Teknik Üniversitesi, Harita Mühendisliği Bölümü, 61080, Trabzon. mdihkan@ktu.edu.tr 2 Karadeniz Teknik Üniversitesi, Harita Mühendisliği Bölümü, 61080, Trabzon. fkarsli@ktu.edu.tr 3 Prof. Dr., Viyana Teknik Üniversitesi, Fotogrametri ve Uzaktan Algılama Enstitüsü, 1040, Viyana, np@ipf.tuwien.ac.at Son yıllarda Uzaktan Algılama alanında sensör teknolojileri açısından önemli gelişmeler olmuştur. Bunların en önemlileri arasında optik, LiDAR ve SAR sayılabilir. Bu farklı sensörlerin birbirlerine göre üstünlükleri vardır. Bu sensörlerce objelere ilişkin elde edilen veri setleri bir arada değerlendirildiğinde özellik çıkarma ve sınıflandırma süreçlerine önemli katkı sağlanmaktadır. Özellikle yüksek çözünürlüklü elde edilen çoklu-sensör veri setleri sayesinde objelere ilişkin konumsal, spektral ve farklı doku karakteristiklerine yönelik çoklu-özellik (multi-feature) çıkarımı yapılabilmektedir. Bu çok boyutlu verilerin özellik uzayında ve karar uzayında kombine biçimde kullanılması sayesinde sınıflandırma performansı artmaktadır. Yakın dönemde bu amaçla Destek Vektör Makineleri (DVM) sınıflandırıcısı bu tür verilerin kombine biçimde kullanılması ve sınıflandırılması amacı ile kullanılmaktadır. Çoklu-sensör verilerinin bir arada kullanılması yoluyla özellikle kentsel ve yarı kentsel bölgelerde insan yapımı ve çok benzer spektral karakteristik gösteren objelerin (binalar, yollar, vb.) sınıflandırma doğruluğu artmaktadır. Bu çalışmada temel amaç kentsel ve yarı kentsel arazi örtüsü/kullanımı karakteristiği gösteren bir çalışma alanında bina objelerinin tam otomatik çıkarılmasına yönelik yeni bir yaklaşım geliştirmektir. Bu amaçla çok yüksek konumsal çözünürlüklü çok bantlı hava fotoğrafları ve LiDAR veri seti üzerinden konumsal, spektral ve dokusal özellikleri içeren çoklu-özellik çıkarımı gerçekleştirilmiştir. Bu çoklu-özellik verisi yardımı ile DVMs algoritması eğitilmiş ve sınıflandırma işlemi gerçekleştirilmiştir. Sınıflandırma işlemi sonucunda binalar ve bina olmayan objeler otomatik olarak % genel doğruluğu ile çıkarılmıştır. Sonuç olarak önerilen yaklaşım sayesinde optik ve LiDAR verilerinin kombinasyonu ile türetilen çoklu-özelliklerin bir arada kullanılmasının kentsel ve yarı-kentsel bölgelerde binaların otomatik çıkarılması problemini yüksek doğrulukla çözebildiği ortaya koyulmuştur. Anahtar Sözcükler: Otomatik Bina Çıkarma, LiDAR, DVM, Sınıflandırma, Çoklu-Özellik Çıkarma 83

87 [075] HAVASAL LİDAR VERİLERİ İLE BİTKİ ÖRTÜSÜNÜN YAPISAL ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİ VE HARİTALANMASI Müge AĞCA 1, Sorin C. POPESCU 2 1 Yrd. Doç. Dr. Müge Ağca, Aksaray Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi Harita Mühendisliği Bölümü Merkez/AKSARAY, mugekaan@gmail.com 2 Doç. Dr. Sorin C. Popescu, Texas A&M University, Spatial Sciences Lab, Department of Ecosystem Science and Management, College Station, Texas, USA, s-popescu@tamu.edu Havasal LiDAR (airborne light detection and ranging) teknolojisi, çeşitli ormancılık aktivitelerinin uygulanabilmesi için yüksek çözünürlüklü uzaktan algılama verileri sağlayan önemli ve etkili bir araç olarak kullanılmaktadır. Havasal LiDAR sistemi, objelerin 3B koordinatlarını yer yüzeyinden yansımalar ile hesaplayan bir lazer sistemidir. Ormancılık alanında LiDAR ölçümleri ormanın üç boyutlu yapısal özellikleri ile ilgili yüksek kalitede veri sağlamaktadır. Çalışma alanı olarak Texas eyaletinde bulunan Huntsville şehri seçilmiştir. Çalışma alanında detaylı bitki örtüsü analizi gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın temel amacı, LİDAR verileri kullanarak çalışma alanı içerisinde bulunan bitki örtüsünün yapısal özelliklerinin belirlemek ve detaylı analizlerini yapmaktır. Çalışma alanında mevcut olan bitki örtüsünün yapısal özellikleri tüm yansımaları içeren noktasal ham LiDAR verileri kullanılarak analiz edilmiştir. LiDAR verileri ilk yansıma, son yansıma ve tüm yansıma veri katmanlarını içermektedir. Daha detaylı olarak bu çalışmada, Lidar ve yüksek çözünürlüklü uydu verileri (QuickBird) birlikte kullanılarak ağaç yüksekliği, tepe çatısı yoğunluğu (Canopy Volume), tepe çatısı yüksekliği (canopy base height), kapalılık (Canopy Cover) ve tepe taç yoğunluğu (canopy bulk density) gibi ölçümler yapılmış ve haritaları (wallto-wall map) üretilmiştir. Özellikle tepe çatısı yüksekliği (canopy base height) ve tepe taç yoğunluğu (canopy bulk density) haritalarını yerel veriler ile oluşturmak imkansızdır. Bu çalışmada LİDAR verileri kullanarak doğruluk oranı yüksek tepe çatısı yüksekliği ve tepe taç yoğunluğu yanıcı madde yüklerinin haritaları başarı ile oluşturulmuştur. Orman ağaçlarının yapısal özelliklerinin yersel ölçümlerle belirlenmesi özellikle çok geniş ve uzak bölgelerde yayılış gösteren ormanlık alanlarda oldukça güç olmaktadır. Havasal LiDAR teknolojisi kullanılarak belirlenen yapısal özelliklerdeki doğruluk, yersel ölçümler kullanılarak test edilmiştir. Çalışmanın sonuncunda elde edilen haritalar, yangın simülasyonlarında (FARSITE) girdi (input) olarak kullanılmış ve Huntsville alanı için tepe orman yangınının simülasyonu gerçekleştirilmiştir. Lidar verilerinin doğruluk oranı yüksek sonuçlar sağlamasından dolayı bu veriler ile yapılan çalışmalar gerçekçi tahminler için çok önemlidir. Anahtar Sözcükler: Bitki örtüsü analizi, FARSITE, Havasal Lidar, Uzaktan algılama 84

88 [076] MOBİL HARİTALAMA YÖNTEMİ İLE KONUM VERİSİ ÜRETİMİNİN DOĞRULUĞUNUN İNCELENMESİ VE VERİ ÜRETİM YÖNTEMİ OLARAK KENT BİLGİ SİSTEMLERİNDE KULLANILMASI Necip GENGEÇ 1,Erkan PEHLİVAN 2, Mehmet PAZARCI 3 1 Geomatik Yük. Müh.(İTÜ), Sampaş Bilişim ve İletişim Sistemleri San. ve Tic. A.Ş., 34810, Beykoz, İstanbul, necip.gengec@sampas.com.tr 2 Harita Müh.(YTÜ), Sampaş Bilişim ve İletişim Sistemleri San. ve Tic. A.Ş., 34810, Beykoz, İstanbul, erkan.pehlivan@sampas.com.tr 3 Harita Müh.(YTÜ), Sampaş Bilişim ve İletişim Sistemleri San. ve Tic. A.Ş., 34810, Beykoz, İstanbul, mehmet.pazarci@sampas.com.tr Bu çalışmada GPS/IMU konum belirleme sistemi ve 5 metre aralıklı olarak stereo çekim yöntemi ile elde edilmiş 360 derece panoramik görüntüler kullanılmıştır. Panoramik görüntüler üzerinden koordinat bilgisi elde edilen noktaların, çalışma bölgesine ait hâlihazırlar ve sahada GPS ölçme yöntemi ile ölçülen karşılıkları ile yatay ve dikey olarak konum farkları belirlenmiştir. Konum farklarının yanı sıra panoramik görüntüler üzerinden alan ve uzunluk ölçmeleri yapılarak yine sahadaki karşılıkları ile karşılaştırılmıştır. Çalışmanın son bölümünde panoramik görüntüler kullanılarak elde edilen konum, uzunluk ve alan verilerinin hâlihazırda Kent Bilgi Sistemlerinde kullanılan saha veri üretim yöntemlerine alternatif olarak kullanılabilirliği irdelenmiştir. Bu irdelemede veri ile ilgili doğrulukların yanında panoramik görüntüler ile günlük veri üretim ve mevcut yöntemler ile günlük veri üretim miktarları karşılaştırılarak üretim adetlerinin yöntem ile arttırılıp arttırılmayacağı da incelenmiştir. Anahtar Sözcükler: Mobil haritalama, Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS), Kent Bilgi Sistemleri (KBS), GPS, IMU, Panoramik görüntü 85

89 [077] BİYOJENİK UÇUCU ORGANİK BİLEŞİKLERİN EMİSYONLARININ CBS DESTEKLİ HESAPLANMASI Onur KAPMAZ 1, Ozan Devrim YAY 2 1 Çevre mühendisi, Anadolu Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Çevre Mühendisliği Bölümü, 26555, Eskişehir, onurkapmaz@gmail.com 2 Y.Doç.Dr., Anadolu Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Çevre Mühendisliği Bölümü, 26555, Eskişehir, odyay@anadolu.edu.tr En önemlilerinden biri ozon olan atmosferdeki kuvvetli oksitleyicilerin canlı-cansız çevre üzerinde önemli zararlı etkileri bulunmaktadır. Bu bileşiklerin çoğu atmosferde sonradan oluşur ve öncülleri arasında uçucu organik bileşikler (UOB) yer alır. Uçucu organik bileşiklerin bir kısmı da bitkilerden salınır. Bu nedenle, bitkilerden salınan UOB emisyonlarının bilinmesi hava kalitesi çalışmaları açısından önemlidir. Biyojenik UOB emisyonlarını belirleyen faktörler bitki türü, sıcaklık ve güneş ışığıdır. Bu çalışmada, USGS Global Land Cover Characterizatıon veri tabanından seçilen ve CBS ortamına aktarılan USGS Land Use/Land Cover Scheme bitki örtüsü veri seti üzerinde öncelikle Türkiye deki türler açısından düzeltmeler yapılmıştır. Daha sonra bitki türlerine bağlı emisyon faktörleri ve yaprak yoğunlukları atanarak, sıcaklık ve ışığa göre düzeltme de yapılarak 1km x 1km çözünürlükte biyojenik UOB emisyonları (izopren ve monotepenler) tüm Türkiye için belirlenmiştir. Emisyon hesabında CORINAIR (CORe INventory AIR emissions) tarafından önerilen yöntem kullanılmıştır. Sayılan tüm işlemlerde CBS araçları kullanılmış ve sonuçlar emisyon haritaları şeklinde sunulmuştur. Anahtar sözcükler: Biyojenik uçucu organik bileşikler, emisyon, hava kalitesi 86

90 [078] UZAKTAN ALGILAMADA RASAT: TÜRKİYE DE ÜRETİLEN İLK YER GÖZLEM UYDUSU Özgür KAHRAMAN, Hilal ÖZEN, Erşan DEMİRCİOĞLU, Dr.Ufuk SAKARYA, Ramazan KÜPÇÜ, Bülent AVENOĞLU, Dr. Egemen İMRE, Dr. Emin BANK TÜBİTAK Uzay Teknolojileri Araştırma Enstitüsü, ODTÜ Yerleşkesi, Ankara, TÜBİTAK Uzay Teknolojileri Araştırma Enstitüsü nde üretilen RASAT Araştırma Uydusu, Türkiye de üretilen ilk yerli üretim yer gözlem uydusudur. Türk mühendislerince tasarlanıp geliştirilen yeni nesil modüllere sahip olan uydu, Türkiye nin uzay teknolojileri alanında geldiği yeri göstermektedir. RASAT uydusu Güneş e eş zamanlı dairesel yörüngede, 700 km irtifada uçmaktadır. 7.5 m pankromatik, 15 m çok bantlı uzamsal çözünürlükte süpürçek (pushbroom) kameraya sahiptir. Kullanım ömrü 3 yıl olarak tasarlanan RASAT, 3 eksende kontrol edilerek, uydudan 4 günlük yeniden ziyaret zamanı ve 30 km lik şerit genişliği ile 960 km uzunluğunda şerit görüntülenebilmektedir. Yörünge özelliği sebebiyle Dünya nın her yerinden görüntü alınabilmektedir. TÜBİTAK UZAY tesislerinde bulunan yer istasyonundan kontrol edilen uydu, günde 4 kez Türkiye üzerinden geçmekte olup, günlük ortalama 42 dakikalık iletişim süresine sahiptir. RASAT görüntüleriyle, haritacılık, afet izleme, çevre ve şehir planlama, değişiklikleri izleme gibi pek çok alanda uydu görüntüsü ihtiyaçlarını karşılama amaçlanmaktadır. Bu kapsamda, 2012 yılı sonunda RASAT uydusundan alınacak görüntüler ile Türkiye mozaiği oluşturulması planlanmaktadır. Bu makalede, kullanıma sunulmadan önce, RASAT görüntülerinin üzerinde TÜBİTAK UZAY tarafından yapılacak olan ilk seviye radyometrik kalibrasyon (mutlak ve bağıl), bantlar arası korelasyonun hesaplanması ve geometrik kalibrasyon işlemlerine ilişkin çalışmalar tartışılacaktır. Anahtar Sözcükler: geometrik kalibrasyon, görüntü eşleme, radyometrik kalibrasyon, RASAT, uzaktan algılama. 87

91 [079] SRTM SAYISAL YÜKSEKLİK MODELİ VE CBS İLE SEL RİSK ALANLARININ BELİRLENMESİ: İZMİR ÖRNEĞİ S.Pelin ÖZKAN 1, Çiğdem TARHAN 2 1 Araştırma Görevlisi, İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Şehir ve Bölge Planlama Bölümü, 35430, İzmir, iytepelinozkan@yahoo.com 2 Yard.Doç.Dr., Dokuz Eylül Üniversitesi, Yönetim Bilişim Sistemleri Bölümü, 35160, İzmir, cigdem.tarhan@deu.edu.tr Doğal kaynakların korunması ve yönetimi, arazi kullanım planlama sürecinin başlıca esaslarındandır. Kentlerde doğal hassasiyete sahip alanların haritalanması, doğal kaynakların ve tarım alanlarının korunmasında, konut gelişim alanları için güvenli alanların seçilebilmesinde, ulaşım ağı ve havalanı gibi bölgesel önemi olan alanların yer seçiminin doğru ve güvenli yapılabilmesinde önemli rol oynamaktadır. Planlama sürecinde sayısal yükseklik modelleri (SYM/DEM), arazi kullanımı, arazi şekli ve yükseltileri, akarsu drenaj, desen ve çizgiselliklerini analiz etmek için kullanılır. Sel Risk Haritaları da, olası taşkın alanların belirlenmesi, taşkın kontrolü ve afet azaltılması amacı ile kullanılmaktadır. Bu çalışmanın amacı SRTM-SYM kullanarak sel tehlikesi olan olası taşkın alanlarını tahmin etmektir. Çalışma alanı İzmir İli dir. Çalışma kapsamında, İzmir in sayısal arazi ve 3D modellerinin analizi yapılarak bölgesel bir sel riski yönetim şemasının çıkarılmasına yardımcı olacak şekilde, sel tehlikesi üzerinde mekansal bilgi edinme amaçlanmıştır. Alanı kapsayan sayısal yükseklik modeli kullanılarak taşkın alan riski olan bölgeler tespit edilmiştir. Sel tehlikesi olan alanların mekansal dağılımını tahmin edebilmek için beş faktör kullanılmıştır: akış birikimi, arazi kullanım, eğim, yağış yoğunluğu ve yüksekliktir. Yağış yoğunluğunu belirlemek için klasik hidrolojik modelleme yaklaşımı uygulanmış, üç havzada (Gediz, Küçük Menderes ve Bakırçay) toplam onbeş istasyonda, dakikada düşen ortalama yağış miktarı kullanılarak bütün bölgenin yağış yoğunluğu haritası tamamlama yöntemi(spline interpolasyon) ile oluşturulmuştur. Çalışma alanında büyük kıyı taşkın ovalarını oluşturan ana nehirler (Gediz, Küçük Menderes ve Bakırçay) sayısallaştırılarak; topoğrafya akış yönü ve birikiminin tespit edilmesinin yanı sıra akış sınırları üretilmiştir. Farklı tehlike düzeyindeki sel gözaltı alanların belirlenmesi için belirtilen faktörler ağırlıklı çakıştırma yöntemi ile birleştirilerek sonuç ürün olarak İzmir İli için olası sel taşkın alanları haritalandırılmıştır. Anahtar Sözcükler: Ağırlıklı Çakıştırma, CBS, İzmir, Sel Risk Haritası, SRTM 88

92 [80] İNSANSIZ HAVA ARAÇLARININ KULLANIM ALANLARI VE GELECEKTEKİ BEKLENTİLER Resul ÇÖMERT 1, Uğur AVDAN 2,Emre ŞENKAL 3 1 Arş. Gör. Anadolu Üniversitesi, Uydu ve Uzay Bilimleri Enstitüsü, 26555, Eskişehir, rcomert@anadolu.edu.tr 2 Arş. Gör. Dr. Anadolu Üniversitesi, Uydu ve Uzay Bilimleri Enstitüsü, 26555, Eskişehir, uavdan@anadolu.edu.tr 3 Yüksek Lisans Öğrencisi. Anadolu Üniversitesi, Uydu ve Uzay Bilimleri Enstitüsü, 26555, Eskişehir, emresnkl@gmail.com Günümüzde birçok meslek disiplini hızlı, hassas ve detaylı üretilen haritalara ve bu haritalardan üretilen verilere ihtiyaç duymaktadır. Bu ihtiyaç, uzaktan algılama ve fotogrametrik algılayıcı sistemler kullanılarak başarılı bir şekilde elde edilmektedir. Gelişen teknoloji ile beraber son zamanlarda, yeni bir algılayıcı platform olan insansız hava araçları (İHA), fotogrametri ve uzaktan algılama amacıyla kendisine birçok kullanım alanı bulmuştur. Bu araçlar, özellikle küçük alanları içeren çalışmalarda hızlı, hassas, düşük maliyetli ve tekrarlı ölçü elde etme özelliklerinden dolayı, arkeoloji ve kültürel mirasın belgelenmesi, büyük ölçekli harita yapımı, tarımsal uygulamalar ve afet yönetimi gibi birçok alanda kullanılmaya başlanmıştır. Bu çalışmada insansız hava araçlarının fotogrametri ve uzaktan algılama amaçlı kullanım olanakları incelenmiştir. Bu kapsamda bu araçların hangi alanlarda kullanıldığı, veri toplama ve üretimi yöntemleri anlatılmıştır. Ayrıca gelecekte insansız hava araçlarının kullanım alanları ile ilgili beklentiler sunulmuştur. Anahtar Sözcükler: Fotogrametri, İHA, Uzaktan Algılama 89

93 [81] KONUŞMA TANIMA, GÖRÜNTÜ VE GPS TABANLI COĞRAFİ VERİ TOPLAMA ARABİRİMİ Tuba KURBAN 1, Ahmet Emin KARKINLI 2, Abdüsselam KESİKOĞLU 3, Erkan BEŞDOK 4 1 Arş. Gör., Erciyes Üniversitesi, Harita Mühendisliği Bölümü, Kayseri, tubac@erciyes.edu.tr 2 Arş. Gör., Erciyes Üniversitesi, Harita Mühendisliği Bölümü, Kayseri, aekarkinli@erciyes.edu.tr 3 Arş. Gör., Erciyes Üniversitesi, Harita Mühendisliği Bölümü, Kayseri, akesikoglu@erciyes.edu.tr 4 Prof. Dr., Erciyes Üniversitesi, Harita Mühendisliği Bölümü, Kayseri, ebesdok@erciyes.edu.tr Coğrafi bilgi sistemlerinde veri toplama aşaması oldukça sıkıntılı bir süreçtir. Veri toplama işleminin doğru,,detaylı ve hassas şekilde gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Özellikle saha uygulamalarında bu işlem yoğun emek gerektirmektedir. Ayrıca toplanan verilerin bir anlam ifade edebilmesi için konum verileri ile etiketlenmesi önemlidir. Bu çalışmada veri toplama işlemini pratik bir şekilde gerçekleştiren GPS destekli konuşma tanıma tabanlı bir coğrafi veri toplama arabirimi tasarlanmıştır. Bu amaçla yüksek çözünürlüklü kameralar, GPS alıcısı, inersiyal algılayıcı, mikrofon ve bu algılayıcılardan gelen verileri saklamamız için kullanılan bir mobil bilgisayar aracığı ile ilgilenilen nesne veya çevre ile ilişkili ses, görüntü ve GPS verilerini barındıran bir veri toplama arabirimi oluşturulmuştur. Sistem aynı anda yüksek çözünürlüklü iki kameradan görüntü almakta, alınan görüntü ile GPS konum bilgilerini eşleştirmektedir. O anda operatörün bir mikrofon aracığıyla ilettiği çevre ile alakalı bilgiler otomatik olarak ses tanıma yazılımı ile yazıya dönüştürülmekte ve bu bilgi ilgili görüntü ve GPS ile ilişkilendirmektedir. Geliştirilen sistem ile coğrafi veri toplama işlemi hem hızlandırılmış olacak hem de veritabanı yapısı kullanıldığı için verilerin sorgulanması, görüntülenmesi açısından da kolaylıklar sağlanacaktır. Anahtar Sözcükler: konuşma tanıma, GPS, video, coğrafi bilgi sistemleri, 90

94 [082] ARAZİ ÖRTÜSÜNÜN BELİRLENMESİNDE TORBALAMA-KARAR AĞAÇLARI YÖNTEMİNİN KULLANIMI Ümit Haluk ATASEVER 1,Coşkun ÖZKAN 1 1 Erciyes Üniversitesi, Harita Mühendisliği Bölümü, 38039, Melikgazi, Kayseri, {uhatasever@erciyes.edu.tr, cozkan@erciyes.edu.tr} Günümüzde birçok uygulama, güncel ve yüksek doğruluklu, mekansal bilgiye ihtiyaç duymaktadır. Bu bilgiler çevresel değişimlerin izlenmesi, arazi kullanımının belirlenmesi ve farklı tematik haritalama amaçları için kullanılmaktadır. Uzaktan algılama sistemleri sinoptik görüş kabiliyeti, farklı konumsal, zamansal ve spektral çözünürlüğe sahip olmaları nedeniyle tematik bilgi çıkartımı için en önemli araçlardan biri olmuştur. Uydu görüntülerinden tematik bilgi çıkarımındaki en önemli aşama şüphesiz sınıflandırma işlemidir. Sınıflandırma işleminin doğruluğu, kullanılan yöntem ve yönteme ait parametreler ile doğrudan ilişkilidir. Bu sebepten ötürü problemin ve kullanılan görüntünün niteliğine göre uygun sınıflandırma yönteminin seçilmesi büyük önem arz etmektedir. Literatürde en yaygın kullanılan sınıflandırma yöntemleri parametrik bir yöntem olan En Çok Olabilirlik ve herhangi bir istatistiksel dağılım bilgisi gerektirmeyen Yapay Sinir Ağları'dır. Bu çalışmada bu yöntemlere ek olarak çok hızlı bir sınıflandırma yöntemi olan Karar Ağaçları ve sınıflandırma yöntemlerinin doğruluğunu arttırmakta kullanılan torbalama (Bagging) metodu kullanılarak çok kanallı Landsat verisinin sınıflandırılmasındaki başarısı araştırılmış ve temel sınıflandırma yöntemleri ile başarıları kıyaslanmıştır. Anahtar Sözcükler: Görüntü Sınıflandırma, Torbalama (Bagging), Karar Ağaçları. 91

95 [083] COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİNE VERİ GİRİŞİ İÇİN PRATİK BİR YAKLAŞIM Ümit YURT 1, Murat TABANOĞLU 2, Halil YILMAZ, 3 İsmail İsa ATABEY 4 1 Ümit YURT Düzce Üniversitesi Düzce Meslek Yüksekokulu Uzunmustafa Mah /Düzce, umityurt@gmail.com.tr 2 Murat TABANOĞLU Düzce Üniversitesi Konuralp Yerleşkesi Beçiyörükler Kampüsü 81620/Düzce, mtabanoglu@gmail.com.tr 3 Halil YILMAZ Abant İzzet Baysal Üniversitesi Yeniçağa Yaşar Çelik Myo Yeniçağa/BOLU yilmaz_h3@ibu.edu.tr 4 İsmail İsa ATABEY Cumhuriye Üniversitesi Sivas Meslek Yüksekokulu 58000/SİVAS ismailatabey@gmail.com.tr Günümüzde teknolojinin gelişimine paralel olarak yapılan düzenlemeler bilgi ve belgelere ulaşım hızının artmasını beraberinde getirmiştir. Coğrafi bilgi sistemleri çok farklı disiplinlerden oldukça yaygın bir kullanım alanı bulmaktadır. Bu bağlamda Coğrafi bilgi sistemlerine altlık oluşturacak sayısal haritalar ve planların yanı sıra sözel verilere ihtiyaç duyulmaktadır. Bu verilerin birbiri ile ilişkilendirilmesi ve sisteme veri girilmesi aşamasında bazı problemler ortaya çıkmaktadır. Bu çalışmada bu gibi problemlerin oluşmaması için yapılması gerekli işlemlerin üzerinde durularak verilerin bir çizim programında veri alt yapısına uygun hale getirilmesi için yapılan düzenlemeler üzerinde durulmuştur. Anahtar Sözcükler: Coğrafi bilgi Sistemleri, CBS, AutoCAD 92

96 [084] DEPREM AÇISINDAN YERLEŞİM YERİ UYGUNLUK ANALİZLERİ Cihangir AYDÖNER 1, Derya MAKTAV 2 1 Dr., TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi, Çevre Enstitüsü, 41470, Gebze, Kocaeli. cihangir.aydoner@tubitak.gov.tr 2 Prof.Dr., İstanbul Teknik Üniversitesi, Geomatik Mühendisliği Bölümü, 34469, Maslak, İstanbul. maktavd@itu.edu.tr Günümüzde uzaktan algılama ve coğrafi bilgi sistemi teknolojileri; afetlerin izlenmesi, değerlendirilmesi, yönetimi ve zararların en aza indirilmesi konusunda uygun stratejileri belirlemede önemli rol oynamaktadır. Ancak, ülke olarak örneğin depremler ile iç içe yaşamamıza rağmen bu teknolojileri kullanarak deprem açısından yerleşim yeri uygunluk analizlerini yapmada ve buna uygun planlama faaliyetlerini gerçekleştirmede yetersiz kalınmaktadır. Marmara Bölgesi nde etkili olan depremin neden olduğu yıkım felaketinin büyüklüğü, özellikle arazi kullanım planlarının hazırlanmasında ülkemizdeki deprem gerçeğinin gözardı edilmiş olduğunu göstermektedir. Bu çalışma ile, söz konusu eksikliğin giderilmesi yönünde yararlı bir adım atılmıştır. 17 Ağustos 1999 Marmara depremi esas alınarak, uydu verileri ve yersel veriler çok kriterli karar verme yöntemi ile değerlendirilerek Kocaeli ili için deprem açısından yerleşime uygunluk analizi yapılmıştır. Bu kapsamda çeşitli meslek gruplarına ait araştırma yöntemleri kullanılarak, jeolojik formasyonlar, fay ve deprem büyüklüğü, deformasyon durumu, arazi örtüsü, arazi kullanım kabiliyet sınıfları, dijital yükseklik modeli, ana ulaşım ağı ve yerleşim durumu, belirlenen önem sıralamasına uygun olarak değerlendirilmiş ve Kocaeli ili için geniş ölçekte 5 sınıflı potansiyel yerleşime uygunluk haritası üretilmiştir. Üretilen haritanın, güncel arazi kullanımı/örtüsü durumu ile karşılaştırılmasıyla elde edilen sonuçlar ilçe bazında listelenmiştir. Buna göre il bazında yapılaşma alanlarının, Karamürsel ilçesi için 2828 ha ile %100 ünün, Gölcük ilçesi için ha ile %92.9 unun, İzmit merkez ilçesi için ha ile %61.4 ünün, Körfez ilçesi için ha ile %30.9 unun, yerleşime uygunluk açısından düşük bir değere sahip %20 den küçük bölgede bulunduğu saptanmıştır. Gebze ilçesindeki yerleşimin %49.9 u yerleşime uygunluk açısından yüksek sayılabilecek %40-%60 aralığındaki bölgede, Kandıra ilçesindeki yerleşimin %80 i yerleşime uygunluk açısından en yüksek değere sahip %80-%100 aralığındaki bölgede bulunmaktadır. Çalışmanın son adımında, deprem sonrasında Kocaeli ilinde yapılan kalıcı konut alanlarının uygunluğu analiz edilmiştir. Anahtar Sözcükler: Deprem, Yerleşime Uygunluk Analizi, Çok Kriterli Karar Verme, Yer İvmesi Modeli. 93

97 [085] UYDU GÖRÜNTÜLERİ İLE SPEKTRAL ÖLÇME VERİLERİNİN ENTEGRASYONU Önder GÜRSOY 1, Şinasi KAYA 2, Ziyadin ÇAKIR 3 1 Arş. Gör. Dr., Cumhuriyet Üniversitesi, Geomatik Mühendisliği Bölümü, 58140, Sivas, ogursoy@cumhuriyet.edu.tr 2 Doç. Dr., İstanbul Teknik Üniversitesi, Geomatik Mühendisliği Bölümü, 34469, Maslak, İstanbul, kayasina@itu.edu.tr 3 Doç. Dr., İstanbul Teknik Üniversitesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, 34469, Maslak, İstanbul, ziyadin.cakir@itu.edu.tr Uzaktan algılama görüntüleri ve spectral ölçme verilerinin entegrasyonu ile hedefe yönelik sınıflandırmalar yapılabilinmektedir. Bu tür sınıflandırmalar kullanılarak kayak türleri ayırt edilmektedir. Bu çalışmada, uzaktan algılama verileri ile yersel spektral ölçme verilerinin entegrasyonu kullanılarak yapılan sınıflandırma ile jeolojik birimlerin litolojik olarak birbirinden ayrılması amaçlanmıştır. Sınıflandırma yöntemi olarak, NTRS (Nesne Tabanlı Referans Spektra) (Endmember) toplama analizi yapılmasına olanak veren Spektral Angle Mapper (SAM) yöntemi kullanılmıştır. SAM yönteminde, referans olarak kullanılan spektral yansıtım verilerine göre oluşturulan referans vektörü ile uydu görüntüsü piksel değerlerinden meydana gelen, sınıfı bilinmeyen piksel değerleri ile oluşturulan vektör arasındaki açı hesaplanır. Hesaplanan açı değeri, daha önceden referans spektra sınıfı için belirlenen benzerlik değerinden küçük veya eşitse, sınıfı bilinmeyen piksel ilgili referans spektra sınıfına atanır. Kuzey Anadolu Fay Zonu nun Kelkit Vadisi Bölümünde bulunan, Gölova bölgesi çalışma alanı olarak seçilmiştir. Çalışma verisi olarak, ASTER uydusu, SWIR algılayıcısına ait uydu verisi ile 1:25000 ölçekli birim yaşı ve diğer jeolojik öznitelik bilgilerine sahip katmanları olan, üzerlerindeki birimlerin alanlarının vektörel özellikleri de bilinen jeolojik haritalar temin edilmiştir. Ayrıca, ASD yersel spektroradyometre ölçme verileri de kullanılmıştır. Çalışmada kullanılan uydu verilerine, görüntülerin kullanılabilirliliğini artırmak için Crosstalk düzeltmesi, radyans kalibrasyonu ve atmosferik düzeltme ile radyansdan reflektansa dönüştürme işlemleri sırasıyla uygulanmıştır yılında bölgede arazi çalışması ile bölgeden toplanan kayaçların laboratuar ortamında spektral ölçmeleri; jeolojik ince kesitleri alınarak, mikroskobik değerlendirmeleri yapılarak, türleri belirlenmiştir. Referans spektra olarak, b6 ve b4 olarak numaralandırılan kayaçların spektraları NTRS olarak seçilmiştir. Analizlere göre bölgede mermer ve metalav kayaçlarının varlığı tespit edilmiştir. Kontrol amaçlı, arazide mermer (b6) ve metalav (b4) kayaçları için kayıt edilen GPS koordinatlarının, SAM analiz görüntüsünde NTRS lere ait alanlar içinde olduğu anlaşılmıştır. Sonucun jeoloji haritası ile de karşılaştırılmasıyla, bölgede mermer olduğu belirlenmiştir. Çalışma sonucuna göre SAM yönteminin uydu görüntüsü ve yersel spektral ölçme verilerinin entegrasyonunu sağlamada ve litolojik sınıflandırmada başarılı olduğu değerlendirilmiştir. Anahtar Sözcükler: ASTER SWIR, Spektroradyometre, Veri Entegrasyonu, SAM 94

98 [086] CBS ILE BINALARIN BAZI ÖZELLIKLERININ IRDELENMESI Tekin SUSAM 1, Servet YAPRAK 2, Ömer YILDIRIM 3, Hüseyin BAŞDEMİR 4 1 Yrd. Doç. Dr., Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümü, 60100, Tokat, tekin.susam@gop.edu.tr 2 Yrd. Doç. Dr., Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümü, 60100, Tokat, servet.yaprak@gop.edu.tr 3 Yrd. Doç. Dr., Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümü, 60100, Tokat, ömer.yıldırım@gop.edu.tr 3 Yrd. Doç. Dr., Gaziosmanpaşa Üniversitesi, İnşaat Mühendisliği Bölümü, 60100, Tokat, hüseyin.basdemir@gop.edu.tr Kentlerin konumsal niteliklerinin incelenmesi ve yorumlanması, onların gelecekteki gelişmelerine yön vermek bakımından büyük anlam taşımaktadır. CBS, bu tür çalışmaların yapılmasında çok etkin bir yapıya sahiptir. Küçük bir örnek olarak düşünülen bu çalışmada, Tokat ili kent merkezindeki binalar temel alınarak hazırlanmış olan kent bilgi sistemi veritabanından sadece binalar ile ilgili birkaç temel özellik ele alınmıştır. CBS yazılımı ile tematik haritalar hazırlanarak Tokat ili kent merkezi bina varlıklarının incelenen özelliklerinin istatistikî durumları ve konumsal dağılımları irdelenmiştir. Sonuç olarak bina kat sayı, yüksekliği, yığma türü, inşaat türü, ısıtma sistemi, asansör varlığı, ruhsat durumu, tescillilik durumu ve oto garaj varlığı durumları, incelenmiş ve haritalanmıştır. Elde edilen sonuçlara göre ortalama bina kat sayısı 2, kat yüksekliği 5.5m, yığma türü genel olarak, tuğla ve ahşap, inşaat türü genel olarak karkas, ısıtma sistemi, eski yerleşim birimlerinde kömür yakıtlı soba, yeni yerleşim birimlerinde ise kömürlü merkezi sistem, asansör varlığı % 4, ruhsat durumu % 87, tescillilik durumu % 2 ve oto garaj varlığı da % 2 olarak tespit edilmiş ve haritalanmıştır. Anahtar Sözcükler: CBS, bina özellikleri 95

99 [087] LANDSAT UYDU GÖRÜNTÜLERİ KULLANILARAK AFYONKARAHİSAR İLİ ŞEHİR GELİŞİMİNİN BELİRLENMESİ Mustafa Mutlu UYSAL 1, Murat UYSAL 2 1 Harita Mühendisi, Orman Bölge Müdürlüğü, Teknik İşler ve Planlama Ofisi,63000, Şanlıurfa, mustafamutluuysal@yahoo.com.tr 2 Yrd. Doç. Dr., Afyon Kocatepe Üniversitesi, Harita Mühendisliği Bölümü, 03000, Afyonkarahisar, muysal@aku.edu.tr Dünya nüfusunun hızla artması ve doğal kaynaklar üzerinde yanlış arazi kullanım uygulamaları küresel bir sorun haline gelmistir. Ülkelerin ekonomik gelişmelerinin temeli doğal kaynaklarının kullanımı ile doğrudan ilgilidir. Ayrıca doğal kaynaklar dinamik (değişken) özelliktedirler bu yüzden sürekli izlenilmeleri gerekmektedir. Uydu ve bilgi teknolojilerindeki son gelişmeler ile uzaktan algılama ve coğrafi bilgi sistemi kullanımı her geçen gün yaygınlaşmaktadır.uzaktan algılama; arazi yönetimi, çevresel modellemeler, değişim analizleri vb. diğer alanlarda analiz için vazgeçilmez bir olgu olmuştur. Bu çalışmanın amacı, Afyonkarahisar İl merkezi ve yakın çevresinin Landsat uydu görüntüleri kullanılarak kentsel değişim analizini belirlemektir. Analiz için Afyonkarahisar İl merkezi ve çevresindeki bazı köy ve kasabaları kapsayan bir çalışma alanı oluşturulmuştur. Bu çalışma alanı için 1987 ve 2009 yıllarına ait Landsat TM uydu görüntüleri kullanılmıştır. Metot olarak kontrollü sınıflandırma yöntemi ile dört adet arazi kullanım sınıfı belirlenmiştir. Bunlar; yerleşim alanı, yeşil alan, tarım alanı ve kullanım dışı(boş alan) alanlardır. Herbir uydu görüntüsü için arazi kullanımına ait bilgiler üretilmiş ve doğruluk analizleri yapılmıştır. Genel anlamda çalışma sonucunda, 22 yıllık süreçte yerleşim alanlarının sürekli bir artış eğiliminde olduğu göze çarpmaktadır. Aynı şekilde boş alanların da sürekli bir düşüş içinde olduğu açıkça görülmektedir. Kentsel değişimin izlenmesi; plansız şehirleşme, yanlış arazi kullanımları vb. çevresel sorunların belirlenmesinde ve çözümünde temel unsur haline gelmiştir. Anahtar Sözcükler: Afyonkarahisar, Kentsel değişim analizi, algılama. Kontrollü sınıflandırma, Uzaktan 96

100 [088] ISIL UZAKTAN ALGILAMA VERİLERİ YARDIMIYLA YERYÜZÜ SICAKLIKLARININ TESPİTİNDE FARKLI TEK-KANAL ALGORİTMALARININ METEOROLOJİK İSTASYON VERİLERİ KULLANILARAK KARŞILAŞTIRILMASI: İSTANBUL ÖRNEĞİ Bahadır ÇELİK 1, Kaan KALKAN 1 1 Araş. Gör., İstanbul Teknik Üniversitesi, Geomatik Mühendisliği Bölümü, Maslak, İstanbul, bcelik@itu.edu.tr, kalkank@itu.edu.tr Isıl uydu verileri; küresel veya yerel ölçekte iklim değişimlerinin izlenmesi, kentsel ısı adalarının etkilerinin araştırılması, jeotermal anomalilerin belirlenmesi, volkanolojik araştırmalar ve jeolojik birimlerin ve yapıların tespiti gibi birçok çalışmada önemli bir veri kaynağıdır. Bu çalışmaların çoğunda ise yeryüzü sıcaklıklarının elde edilmesi önemli bir etken olarak karşımıza çıkmaktadır. Literatürde yeryüzü sıcaklıklarının, ısıl uzaktan algılama verileri kullanılarak belirlenmesi için farklı yöntemler geliştirilmiştir. Yeryüzü sıcaklıklarının elde edilmesinde kullanılan algoritmalar girdi olarak farklı parametreler içermektedir. Bu yüzden ısıl bantların yanı sıra, görünür ve kızılötesi bölgede algılama yapılan çok spektrumlu bantlar ile elde edilen veriler de kullanılmaktadır. Bu çalışmada Landsat TM uydu görüntülerinin ısıl ve çok spektrumlu bantları kullanılarak, iki farklı tek kanal algoritması ile elde edilen yeryüzü sıcaklıkları, çalışma alanında bulunan meteoroloji istasyonlarından elde edilen yersel sıcaklık verileri baz alınarak karşılaştırılacaktır. Anahtar Sözcükler: Isıl uzaktan algılama, Landsat TM, Yeryüzü sıcaklığı 97

101 [089] UZAKTAN ALGILAMA VE COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMİNİN PEYZAJ KARAKTER ANALİZİNDE UYGULANABİLİRLİĞİ Berk HACIAĞAOĞLU 1, Filiz SUNAR 2, Dicle OĞUZ 3, Hayriye EŞBAH TUNCAY 4, Sevgi GÖRMÜŞ 5, Serhat CENGİZ 6 1 İstanbul Teknik Üniversitesi, Geomatik Mühendisliği Bölümü, 34469, Maslak, İstanbul. haciagaberk@hotmail.com 2 Prof. Dr., İstanbul Teknik Üniversitesi, Geomatik Mühendisliği Bölümü, 34469, Maslak, İstanbul. fsunar@itu.edu.tr 3 Prof. Dr., Ankara Üniversitesi, Peyzaj Mimarlığı Bölümü, 06110, Dışkapı, Ankara. Dicle.Oguz@ankara.edu.tr 4 Doç. Dr., İstanbul Teknik Üniversitesi, Peyzaj Mimarlığı Bölümü, 34437, Taşkışla-Taksim, İstanbul. esbah@itu.edu.tr 5 Araş. Gör., Bartın Üniversitesi, Peyzaj Mimarlığı Bölümü, 74100, Bartın. sevgigormus@gmail.com 6 Ankara Üniversitesi, Peyzaj Mimarlığı Bölümü, 06110, Dışkapı, Ankara. srhtcengiz@gmail.com Sürdürülebilir alan kullanım kararlarının alınabilmesi için farklı peyzaj karakterlerinin ortaya konması büyük önem taşımaktadır. Ülkemiz peyzajları dünyada ender rastlanan çeşitliliğe ve doğal ve kültürel özellikleri ile heterojen bir yapıya sahiptir. Uzaktan algılama ve coğrafi bilgi sistemleri(cbs), ülkemizin 2003 yılında taraf olduğu Avrupa Peyzaj Sözleşmesi ile gündeme gelen Türkiye peyzajlarının deseninin tespit edilmesi, takip edilmesi ve korunmasına yönelik kullanılan önemli araçlardandır. Bu kapsamda Bartın-Kastamonu Küre Dağları Milli Parkı ve yakın çevresinde yapılacak bir peyzaj karakteristiği çalışmasında uzaktan algılama ve coğrafi bilgi sistemi teknolojilerinin kullanılabilirliği test edilmiştir. Bu çalışmada peyzaj desenini en çok etkileyen faktörlerden olan arazi kullanımı haritası uzaktan algılama görüntü işleme teknikleri kullanılarak elde edilmiştir. Uydu verisi olarak, RapidEye uydusundan elde edilen tarihli uydu görüntüleri kullanılmıştır. Çalışmada kullanılan piksel tabanlı sınıflandırma Maksimum Olabilirlik yöntemi kullanılarak yapılmış ve sınıflandırma sonucu vektör formatına çevrilerek arazi kullanım haritası üretilmiştir. Çalışmada jeoloji, hidrojeoloji ve kadastral paftaların yanı sıra, topoğrafik paftalardan üretilen eş yükseklik eğrileri kullanılarak bölgenin bakı, eğim ve yükseklik haritaları oluşturulmuştur. Tüm bu veriler çalışma alanı içinde vektör formatında oluşturulan 30mX30m büyüklüğündeki gridler ile mekânsal olarak ilişkilendirilmiş ve bu gridlere kodlandırılarak çalışma alanı için mekânsal veri tabanı oluşturulmuştur. Arazi çalışmaları ile sonuçların doğruluğu irdelenmiştir. Anahtar Sözcükler: Avrupa peyzaj sözleşmesi, CBS,Peyzaj karakterleri, RapidEye uydu verisi, Sınıflandırma. 98

102 [090] LAZER TARAMA YÖNTEMİ İLE ELDE EDİLEN ÜÇ BOYUTLU İÇ MEKÂN MODELLERİNİN COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİNDE KULLANIM OLANAKLARI Semih Sami AKAY 1, Giray UZUN 1, Zaide DURAN 2, Emin Özgür AVŞAR 3, Umut AYDAR 3 1 İstanbul Teknik Üniversitesi, Geomatik Mühendisliği Bölümü, 34469, Maslak, İstanbul,(akays, uzung)@itu.edu.tr 2 Yrd.Doç.Dr., İstanbul Teknik Üniversitesi, Geomatik Mühendisliği Bölümü, 34469, Maslak, İstanbul, duranza@itu.edu.tr 3 Araş.Gör., İstanbul Teknik Üniversitesi, Geomatik Mühendisliği Bölümü, 34469, Maslak, İstanbul, (avsarem, aydaru)@itu.edu.tr Lazer tarama yöntemleri, teknolojide meydana gelen gelişmeler doğrultusunda ölçme tekniklerinde meydana gelen teknolojik gelişmelerden biridir. Lazer tarama yöntemlerinde, objeler veya alanlar yansıma yoğunluğu verisi de içeren üç boyutlu nokta bulutları olarak elde edilmektedir. Nokta bulutlarının; kaydedilmesi, çeşitli yöntemler kullanılarak birleştirilmesi ve fazla nokta verilerinin ayıklanması ile nesnelerin üç boyutlu modelleri oluşturulmaktadır. Lazer tarama yöntemleri diğer ölçme teknikleriyle kıyaslandığında; elde edilen nokta bulutları sayesinde, büyük alanların üç boyutlu verilerinin elde edilmesinin yanı sıra, obje yoğunluğu fazla olan küçük iç mekânların üç boyutlu verilerinin elde edilmesinde de daha kolay ve daha hızlı olması yönünden avantaj sağlamaktadır. Günümüzde lazer tarama yöntemleri sonucu elde edilen üç boyutlu modeller, tarihi ve kültürel objelerin rölöve ve restorasyon gibi çalışmalarında, çeşitli yapıların deformasyon ölçmelerinde, coğrafi bilgi sistemlerine altlık vektörel veri olarak ve mekânların sanal gerçeklik modellerini oluşturmak amacıyla kullanılmaktadır. Çalışmada; İstanbul Teknik Üniversitesi Geomatik Mühendisliği Bölümü Alet Laboratuvarının Bilgi Sisteminin vektörel verisini oluşturacak üç boyutlu iç mekân modeli yersel lazer tarama yöntemi ile üretilmiş, Laboratuvara ait sözel ve görsel veri tabanıyla ilişkilendirilmiş ve yapılabilecek sorgulara hazır hale getirilmiştir. Ayrıca mekân; objelerin gerçek fotoğraflarıyla giydirilmiş ve sanal gerçeklik modeli üretilerek sunulmuştur. Bildiride; Lazer Tarayıcı ile elde edilen nokta bulutundan üretilebilen katı modellerinin coğrafi bilgi sistemleri ortamında kullanılabilmesi için gereken işlem adımlarından, bu adımlarda karşılaşılan zorluklardan ve çözüm önerilerinden söz edilmiş, üretilen bilgi sistemi bu açıdan değerlendirilmiş ve çalışmanın geliştirilebilecek hedefleri ortaya konmuştur. Anahtar Sözcükler: Coğrafi Bilgi Sistemleri, Lazer Tarama Yöntemleri, Sanal Gerçeklik Modeli, Üç Boyutlu Modeller 99

103 [091] EKOLOJİK PLANLAMA VE PEYZAJ PLANLAMA, PEYZAJ EKOLOJİSİ VE OPTİMİZASYON (LANDEP) YÖNTEMİNDE, CBS NİN ÖNEMİ VE YERİ Tülay AYAŞLIGİL Yrd. Doç. Dr. Yıldız Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü Yıldız/Beşiktaş/İstanbul İnsanlar yaşamak için yaptıkları aktivitelerle, aslında insanlığı ve doğayı birçok tehlikeyle karşı karşıya bırakmaktadır. Öncelikle, doğal sistemlerin potansiyellerini yok etme riski olan bu tür yerlerde gerekli düzenleyici önlemlerin alınması gerekir. Bu önlemlerin geliştirilmesinde Ekolojik Planlama ve Peyzaj Planlama çok önemli birer planlama aracıdır. Ekolojik Planlama yaklaşımının esası, kısıtlı doğal kaynaklar ve hassas ekolojik dengelerin devamlılığını sağlamaya dayanmaktadır. Bir peyzajın ya da çevrenin bir sistem için uygunluğu, en az seviyede işleyiş ve uyumu gerektirir. Bunun yanı sıra çevrenin öneri alan kullanımına uygunluğunda; insan sağlığı, yaşam kalitesinin yükseltilmesi ve sağlıklı yaşam alanlarının oluşumu önemli birer unsurdur. Bundan dolayı Ekolojik Planlamada potansiyel arazi kullanımları için en uygun alanların belirlenmesi temel amaçtır (Steiner, 1999). Peyzaj Planlama da ise, İnsan yaşamının temel ihtiyaçları ile dinlenme gereksinimini sağlamak için doğadan yararlanırken, bitki ve hayvan türlerinin, doğa ile peyzajın bakımı, korunması ve geliştirilmesini sağlamak temel esastır. Peyzaj-Ekoloji ve Optimizasyonu (Landscape- Ecology And Optımızatıon Method - LANDEP) yöntemi ise, peyzajın değerlendirilmesi kapsamında en uygun ekolojik yöntemleri ve hassas fiziksel faktörlerden kaynaklanan ekolojik problemleri araştırır. LANDEP yöntemi, kapsamlı peyzaj analizi, sentezi ve peyzajın en uygun fiziksel görünümü için önerileri kapsayan Arazi Kullanım Optimizasyon sistemidir. LANDEP, şu sorulara cevap arar: Peyzajın ekolojik özellikleri, önerilen arazi kullanımı gereksinimlerine nasıl uygulanır? Alanda aktiviteler nasıl geliştirilir?aktiviteler, alanın ekolojik karakteristiklerini nasıl etkiler?peyzajın güncel durumu (stabilite, denge, direnç gibi) nasıldır? Bu özellikler insanlar tarafından değiştirilmiş midir? (Ruzicka and Miklos; Forman, 1995). Optimizasyon, ekolojik verileri, özellikle ekolojik açıdan homojen olan fiziki birimleri temel alarak, her birimin belirli insan aktiviteleri veya farklı alan kullanımlarına uygunluğu derecelendirilerek değerlendirilebilir. LANDEP Yöntemi nde bilgisayar teknolojilerinden özellikle Coğrafi Bilgi Sistemleri daha kolay uygulanabilmektedir. Anahtar Kelimeler: CBS, Ekolojik Planlama, Peyzaj Planlama, Peyzaj Ekolojisi ve Optimizasyonu (LANDEP) Yöntemi 100

104 [092] YAŞATILABİLİNECEK KENT BİLGİ SİSTEMLERİ Ahmet TANIDIR 1 1 Kahramanmaraş Belediyesi, İsmet Paşa Mah. Azerbaycan Bulvarı. No: ,atanidir@kahramanmaras.bel.tr Günümüzde, mekanlar hızla değişmekte ve gelişmektedir. Bu nedenledir ki; gelişmiş ülkelerde, konuma dayalı karar verme süreci (CBS) sosyal sorunların çözümünden karar destek sistemlerine, askeri sistemlerden ulusal güvenlik konularına kadar birçok alanda uzun yıllardır kullanılmaktadır. CBS uygulamalarının en önemli alanlarından biri de kent bilgi sistemleridir. Kentlerimizde yaşanan hızlı nüfus değişikliği, kentliye daha iyi hizmet götürmeyi planlayan kurum ve kuruluşların işlerini zorlaştırmaktadır. Bu ve bunun gibi birçok sebepten kurumlar kent bilgi sistemleri kurarak kentin daha planlı ve şeffaf yönetilmesini, kentsel faaliyetlerin daha iyi planlanmasını ve bu sayede maddi yararlar sağlamayı amaçlamaktadır. Kent bilgi sisteminin olmazsa olmaz parçası bilgi dir. Nitelikli, sorgulanabilir, paylaşılabilir, kaliteli bilgi, kent bilgi sistemleri başarısının anahtarıdır. Bu yaklaşımdan yola çıkarak bilginin doğru bir şekilde oluşturulması ve güncel kalması (yaşatılması) kent bilgi sistemi projelerinde kilit rol oynamaktadır. Güncellemenin olmaması, kent bilgi sisteminin doğruluğunun, tamlığının ve güvenirliğinin kaybolmasına sebep olacak ve bu yüzden de kent bilgi sisteminin yaşatılmasından söz edilmeyecektir. Ülkemizdeki örnekler incelendiğinde, kent verilerinin (mahalle, ada, parsel, bina, imar planları, vb.) güncel ve topolojik bir şekilde tek bir veri tabanında saklanmadığı görülmektedir ki bu durum bilginin yönetilmesini ve güncellenebilmesini imkansız hale getirmektedir. Ayrıca kurumlar arası veri akışının sağlanamaması ve yasal altlığının henüz oluşturulmaması veri güncelliği konusunda ciddi problemler yaratmaktadır. Kent bilgi sistemleri kurulurken ilk aşama, eldeki sayısal ve sayısal olmayan verinin incelenmesi olmalıdır. Ardından doğru bir veri tabanı tasarımı yapılmalı ve eldeki veri akıllandırılmalıdır, takip eden süreçte sahadan veri toplanmalıdır. Toplanan verinin güncelliğini koruması için sistem, ilk başladığı günden itibaren kesintisiz çalışmalıdır. En önemli konu veri toplama ve güncelleme sırasında kullanıcı hatalarını en aza indirecek bir yazılımın gerekliliğidir. Kurumumuz, bu girdileri gözönüne alarak tamamıyle yerli bir yazılım olan MapCodeX i seçmiştir. Bu makalede, bilginin toplanması, akıllandırılması, depolanması, sorgulanması, analizi, sunulması ve yaşatılabilmesi sırasında kullandığımız teknolojiler ve geçtiğimiz aşamalar anlatılacak, karşılaşılan sorunlar ve çözümleri ele alınacaktır. Anahtar Sözcükler: ABS, ADNKS, CBS, GIS, KBS, MapCodeX 101

105 [093] KIYI ALANLARININ ZAMANSAL DEĞİŞİMİNİN BELİRLENMESİNE YÖNELİK ISTANBUL-TERKOS ÖRNEĞİNDE TÜMLEŞİK BİR YAKLAŞIM Bulent BAYRAM 1, Dursun ŞEKER 2,Uğur ACAR 3,Yalçın YÜKSEL 4, Anıl Arı GÜNER 5, İbrahim ÇETİN 6 1 Doç.Dr.,YTÜ Harita Mühendisliği Bölümü, Davutpaşa Kampüsü, Davutpaşa, Esenler, 34210, İstanbul, bulentbayram65@gmail.com 2 Prof.Dr.,İTÜ Geomatik Mühendisliği Bölümü Maslak-Istanbul, Tel.: ; Fax: , seker@itu.edu.tr 3 Ar.Gör.Dr.,YTÜ Harita Mühendisliği Bölümü, Davutpaşa Kampüsü, Davutpaşa, Esenler, 34210, İstanbul, uacar@yildiz.edu.tr 4 Prof.Dr.YTÜ İnşaat Mühendisliği Bölümü, Liman ve Kıyı Mühendisliği Anabilim Dalı Davutpaşa Kampüsü, Davutpasa Esenler, 34210, Istanbul-Turkey, Tel: , Fax: , yuksel@yildiz.edu.tr 5 Yrd.Doç..Dr.YTÜ İnşaat Mühendisliği Bölümü, Liman ve Kıyı Mühendisliği Anabilim Dalı Davutpaşa Kampüsü, Davutpasa Esenler, 34210, Istanbul-Turkey, Tel: , Fax: , aari@yildiz.edu.tr 6 Uzm.,YTÜ Harita Mühendisliği Bölümü, Davutpaşa Kampüsü, Davutpaşa, Esenler, 34210, İstanbul, icetin@yildiz.edu.tr Sunulan Çalışmada Terkos Gölü ve Terkos Gölü ne sınırı olan Karadeniz kıyı şeridindeki kıyı çizgisinin zamansal değişimi bütünleşik olarak incelenmiştir. Bu amaçla 1986,2001 ve 2009 yıllarına ait Landsat görüntüleri kullanılmıştır. Terkos Gölü, İstanbuldaki önemli yedi su havzasından biridir. Ayrıca Terkos Gölü sınırları tehlikeli bir şekilde Karadeniz e yaklaşmaktadır. Bu nedenle gerek Karadeniz kıyı çizgisindeki gerekse Terkos Gölü kıyı çizgisindeki zamansal değişimin belirlenmesi için geliştirilen hibrid, bölge genişletme temelli kıyı çizgisi belirleme algoritması kullanılmıştır. Bölgeye ait arazi kullanımı/örtüsü (AKÖ) değişimi ise obje-temelli sınıflandırma ile belirlenmiştir. 1986,2001 ve 2009 yılları arasında maksimum kıyı çizgisi değişimi 279 m olarak saptanmıştır. Yıllara göre ortalama sınıflandırma doğruluğu ise sırası ile 92% ( 1986), 94% (2001) ve 93% (2009) olarak hesaplanmıştır. Sınıflandırma için kullanılan ticari yazılımın olanakları çerçevesinde, deneysel, özelleştirilmiş, matematiksel kurallar geliştirilmiştir. Anahtar Sözcükler: Otomatik kıyı çizgisi çıkarımı, obje temelli sınıflandırma, uzaktan algılama 102

106 [094] BULUT BİLİŞİM ÜZERİNDE ARAÇ TAKİP SİSTEMİ Deniz ÇAKIROĞLU 1, Melih CEVHERTAŞ 2, Tuğçe YILMAZ 3, Murat KOMESLİ 4 1 Yaşar Üniversitesi, Bilgisayar Mühendisliği Bölümü, 35100, Bornova, İzmir, deniz.cakiroglu@stu.yasar.edu.tr 2 Yaşar Üniversitesi, Bilgisayar Mühendisliği Bölümü, 35100, Bornova, İzmir, melih.cevhertas@stu.yasar.edu.tr 3 Yaşar Üniversitesi, Bilgisayar Mühendisliği Bölümü, 35100, Bornova, İzmir, tugce.yilmaz@stu.yasar.edu.tr 4 Yrd. Doç. Dr. Yaşar Üniversitesi, Yazılım Mühendisliği Bölümü, 35100, Bornova, İzmir, murat.komesli@yasar.edu.tr Günümüzde birçok alanda talep gören gereksinimlerinden biri olan araç takip sistemi; proje kapsamında araçların, satış ofislerinin ve depoların yerlerinin harita üzerinde anlık olarak gösterilmesi, ve araçlardaki ticari malların anlık miktarının bildirilmesiyle gerçekleştirilmiştir. Android işletim sistemine sahip cep telefonları için geliştirilen uygulama yardımıyla cep telefonunun mevcut konumu, GPS alıcıları tarafından tespit edilip, alınan anlık konum bilgileri Salesforce bulut bilişim teknolojisini kullanarak oluşturulan veri tabanına eş zamanlı olarak aktarılmaktadır. Daha sonra veri tabanından çekilen konum bilgileri Visualforce sayfasında geliştirilen Google Maps API nin sağlamış olduğu harita üzerinde gösterilmektedir. Araçların taşımakta olduğu malların miktarındaki anlık değişiklikler de takip edilebilmektedir. Sistemi kullanacak olan işverenler, sisteme araç, sürücü, depo, satış ofisi ekleyebilirler ve mevcut nesneler üzerinde değişiklikler yapabilirler. Anahtar Sözcükler: CBS, Bulut Bilişim, Mekansal Bulut Bilişim, Araç Takip Sistemi, Google Maps, Android, GPS. 103

107 [095] RAPIDEYE GÖRÜNTÜSÜ RED EDGE BANTININ SINIFLANDIRMA DOĞRULUĞUNA ETKİSİNİN ARAŞTIRILMASI: İZMİR MENEMEN ÖRNEĞİ Filiz BEKTAŞ BALÇIK 1, Füsun BALIK ŞANLI 2, Tolga ESETLİLİ 3,Yusuf KURUCU 3, Çiğdem GÖKSEL 1 1 Yrd. Doç. Dr.,İstanbul Teknik Üniversitesi, Geomatik Mühendisliği Bölümü, Maslak İstanbul, bektasfi@itu.edu.tr 2 Yrd. Doç. Dr., Yıldız Teknik Üniversitesi, Harita Mühendisliği Bölümü, 34210, Esenler, Istanbul, fbalik@yildiz.edu.tr 3 Dr., Ege Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bornova-İzmir, tolga.esetlili@ege.edu.tr 3 Prof. Dr., Ege Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bornova-İzmir, yusuf.kurucu@ege.edu.tr 1 Doç. Dr.,İstanbul Teknik Üniversitesi, Geomatik Mühendisliği Bölümü, Maslak İstanbul, goksel@itu.edu.tr Ulusal ve küresel anlamda, tarım alanlarının sürekli ve hızlı bir şekilde izlenmesi için Arazi Bilgi sistemleri kullanılmaktadır. Arazi kullanım bilgisi, ekonomiye dayalı politikaların ve çevresel konuların ele alınmasında önemli bir bileşendir. Bu amaçla farklı spektral, zamansal ve mekansal özelliklere sahip algılayıcılardan üretilen uzaktan algılama verileri son 30 yıldır yaygın olarak kullanılmaktadır. Uzaktan algılama görüntülerinden daha doğru ve güvenilir bilginin üretilmesi ile ilgili çalışmalar her zaman ilgi ve merak konusu olmaktadır. Bu çalışmada Türkiye nin verimli tarım arazileri arasında yer alan Menemen ovası ürün desenini belirlemek üzere iki farklı bitki indeksi ve farklı bant kompozisyonlarından elde edilen beş farklı veri setinin kontrolsüz sınıflandırma sonuçları karşılaştırılmıştır. Çalışmada mekansal çözünürlüğü 5m olan ve 5 spektral kanala sahip 8 Ekim 2010 tarihli Rapid Eye uydu görüntüsü kullanılmıştır. Özellikle Rapid Eye uydu görüntüsünün sahip olduğu red-edge kanalının sınıflandırma doğruluğuna etkisi araştırılmıştır. Farklı bant kombinasyonları ile oluşturulan beş farklı veri seti kontrolsüz sınıflandırma yöntemi ile sınıflandırılmıştır. Hata matrisi kullanılarak sınıflandırılmış beş veri seti için genel doğruluk ve Kappa istatistikleri hesaplanmış ve sonuçlar karşılaştırılmıştır. En yüksek genel doğruluk ve Kappa değeri SET 1 (5 bandlı orijinal Rapid-Eye uydu görüntüsünün) verisinin sınıflandırılması sonucunda % 84 ve 0.81 olarak bulunmuştur. Anahtar Sözcükler: Rapid Eye, Red Edge (Kırmızı Kenar), Sınıflandırma, Menemen Havzası 104

108 [096] INSAR ZAMAN SERİLERİ İLE YER YÜZEYİ HAREKETLERİNİN İZLENMESİ: ZONGULDAK KOZLU MADEN ALANI ÖRNEĞİ Füsun BALIK ŞANLI 1, Saygin ABDIKAN 1, Mahmut ARIKAN 2,3, Ziyadin ÇAKIR 4, Hüseyin KEMALDERE 5 1 Yrd. Doç. Dr., Yıldız Teknik Üniversitesi, Harita Mühendisliği Bölümü, 34210, Esenler, Istanbul, fbalik@yildiz.edu.tr 1 Yük. Müh.,Yıldız Teknik Üniversitesi, Harita Mühendisliği Bölümü, 34210, Esenler, Istanbul, sabdikan@yildiz.edu.tr 2 Yük. Müh., Delft University of Technology, Delft, Netherlands,m.arikan@tudelft.nl 3 BeeSense, Consultancy and Engineering on Geo-information Technologies, Delft, Netherlands, m.arikan@beesense.nl 4 Doç. Dr., İstanbul Teknik Üniversitesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, 34469, Maslak, İstanbul, ziyadin.cakir@itu.edu.tr 5 Yrd. Doç. Dr., Bülent Ecevit Üniversitesi, Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümü, 67100, Zonguldak, kemaldere@hotmail.com Türkiye nin tek ve en büyük yeraltı taşkömürü madenciliği Zonguldak bölgesinde yapılmaktadır yılında başlayan madencilik günümüzde de aktif olarak sürdürülmektedir. Uzun süredir devam eden madencilik faaliyetleri sebebiyle yeryüzünde geniş alanları kaplayan deformasyonlar oluşmaktadır. Maden calışmalarının yürütüldüğü bölgelerde yerleşim birimlerinin de yer alması nedeniyle pek cok insan hayatı büyük bir tehlike altındadır. Klasik jeodezik yöntemler, her zaman uzun zaman aralıklı ölçümler yapılmadığı için bu tür yüzey hareketlerinin izlenmesinde yeterli olamamaktadır. Klasik yöntemlere alternatif olarak bu çalışmada uydu bakışı yönünde meydana gelen deformasyonun izlenmesi amacıyla Interferometrik Yapay Açıklıklı Radar (Interferometric Synthetic Aperture RADAR - InSAR) yöntemi kullanılmıştır yılları arasında alınmış 25 ENVISAT/ASAR görüntüleri StaMPS yazılımı ile sabit saçıcılar (Persistent Scatterers Interferometry: PSI) tekniği kullanılarak incelenmiştir. ENVISAT sonuçlarına göre Kozlu maden alanında ortalama deformasyon hızı bakış doğrultusu boyunca 7-8 mm/yıl olarak bulunmuştur. Hareketin tamamen düşey olduğu farz edilirse bu hız yaklaşık 8-9 mm/yıl olacaktır. Anahtar Sözcükler: ENVISAT, InSAR, PSI, Yüzey Deformasyonu 105

109 [097] COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMİ (CBS) HARİTALAMA TEKNİĞİNİN ZONGULDAK VE ÇEVRESİNDEKİ ATMOSFERİK ARSENİK KİRLİLİK BELİRLEME ÇALIŞMALARINDA KULLANILMASI Güray UYAR 1, Muhammet ÖREN 1 1 Doç. Dr., Bülent Ecevit Üniversitesi, Biyoloji Bölümü, 67100, Zonguldak, gurayuyar@hotmail.com 1 Yrd. Doç. Dr., Bülent Ecevit Üniversitesi, Biyoloji Bölümü, 67100, Zonguldak, muhammetoren@hotmail.com Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) nin birçok yazılımı günümüzde farklı uygulama alanlarında yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu çalışmada MapInfo yazılımının Vertical Mapper bileşeni kullanılarak, Zonguldak şehir merkezi, Çatalağzı ve Ereğli ilçelerinde biyomonitör karayosunu (Hypnum cupressiforme Hedw.) örnekleri üzerinden elde edilen atmosferik Arsenik birikim değerleri ile kirlilik haritaları oluşturulmuştur. Analiz sonuçlarının ortalama değerleri üzerinden, Zonguldak şehir merkezi, Çatalağzı ve Ereğli ilçeleri için atmosferik Arsenik konsantrasyonlarının miktar olarak büyüklük sıralaması Zonguldak şehir merkezi (2,91µgr/gr) > Çatalağzı (1,64 µgr/gr) > Ereğli (1,29 µgr/gr) şeklindedir. Bu üç bölgenin karayosunu örnekleri üzerinden tespit edilen atmosferik arsenik konsantrasyonları Mann-Whitney U testi kullanılarak karşılaştırıldığında; Zonguldak şehir merkezinin istatistiksel anlamda Çatalağzı ve Ereğli ilçelerine benzemediği ve onlardan daha yüksek kirlilik konsantrasyonlarına sahip olduğu görülmüştür. Atmosferik Arsenik kirliliğinin bölgedeki ana kaynaklarının yoğun kömür tüketimi, madencilik faaliyetleri ve demir çelik sektörü olduğunu düşünüyoruz. Bu durumda çalışmadan elde edilen sonuçlara göre Zonguldak şehir merkezi hem Çatalağzı bölgesinden termik santraller kaynaklı kirlenmeye hem de şehir merkezinde evsel ısınma amaçlı yoğun kömür tüketimi ve madencilik faaliyetleri ile oluşan kömür tozlarının etkisinde kalarak en fazla Arsenik birikimine maruz kalan alan olmaktadır. Anahtar Sözcükler: Arsenik, Çatalağzı, Ereğli, Haritalama, Zonguldak. 106

110 [098] HATİLA MİLLİPARKI MEVCUT YOLLARININ DOĞA YÜRÜYÜŞ YOLU OLARAK KULLANILABİLİRLİĞİNİN COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ İLE DEĞERLENDİRİLMESİ Hilal TURGUT 1, Bülent TURGUT 2, Halil AKINCI 3, Ayşe YAVUZ ÖZALP 4 1 Yrd. Doç. Dr. Artvin Çoruh Üniversitesi, Orman Fakültesi, Peyzaj Mimarlığı Bölümü, 08000, Seyitler, Artvin. hturgut@artvin.edu.tr 2 Yrd. Doç. Dr. Artvin Çoruh Üniversitesi, Orman Fakültesi, Peyzaj Mimarlığı Bölümü, 08000, Seyitler, Artvin. bturgut@artvin.edu.tr 3 Yrd. Doç. Dr. Artvin Çoruh Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Harita Mühendisliği Bölümü, 08000, Seyitler, Artvin. hakinci@artvin.edu.tr 4 Yrd. Doç. Dr. Artvin Çoruh Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Harita Mühendisliği Bölümü, 08000, Seyitler, Artvin. ayavuzozalp@artvin.edu.tr Artvin ili Hatila bölgesi önemli doğal kaynak değerleri ile 1994 yılında koruma statüsü alarak milli park alanı olarak ilan edilmiştir. Alanda yapılmakta olan uzun devreli gelişim planları henüz tamamlanmak üzeredir. Hatila Vadisi Milli Parkı sahip olduğu biyolojik çeşitliliği, jeomorfolojik, jeolojik, doğal ve kültürel peyzaj kaynak değerlerinin uzun dönemde korunması, geliştirilmesi ve gelecek nesillere aktarılması, alandaki doğal kaynakların koruma-kullanma dengesi içerisinde sürdürülebilirliğinin sağlanması temel şartı ile turizm faaliyetleri açısından değerlendirilmesi gerekli önemli merkezlerden birisidir. Alanda yapılabilecek turizm faaliyetleri içerisinde yer alan doğa yürüyüş güzergâhlarının belirlenmesi ve bu güzergâhların planlı olarak gelişimlerinin sağlanması hem bölgesele düzeyde hem de doğal kaynakların tüketilmeden kullanılması noktasında önemlidir. Bu çalışma ile Hatila Milli Parkı içerisinde mevcut olan yolların doğa yürüyüş yolu olarak kullanılabilirliği araştırılmıştır. Çalışmada mevcut yolların uzunlukları ve ortalama eğimleri ArcGIS 10.0 CBS yazılımı kullanılarak hesaplanmış, ayrıca parkurların görülebilir alan (Viewshed) analizleri de aynı yazılımın 3D Analyst modülü kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Çalışma sonucunda mevcut yolların hem fiziksel özellikleri (eğim ve uzunluk) hem de manzara kaliteleri göz önünde bulundurularak altı adet yürüyüş parkuru belirlenmiştir. Anahtar Sözcükler: CBS, Hatila Milli Parkı, Yürüyüş parkuru, 107

111 [099] AÇIK KAYNAK KODLU VERİ TABANI VE HARİTA GÖRSELLEŞTİRME ARAYÜZLERİ KULLANARAK FARKLI MEKANSAL VERİLERİN WEB ORTAMINDA GÖRSELLEŞTİRİLMESİ Kaan KALKAN 1, Derya MAKTAV 2,Orhun ÖZER 3, Seyfettin CEYLAN 3 1 Araş.Gör., İstanbul Teknik Üniversitesi, Geomatik Mühendisliği Bölümü, Maslak İstanbul, kalkank@itu.edu.tr 2 Prof. Dr., İstanbul Teknik Üniversitesi, Geomatik Mühendisliği Bölümü, Maslak, İstanbul, maktavd@itu.edu.tr 3 İstanbul Teknik Üniversitesi, Geomatik Mühendisliği Bölümü, Maslak, İstanbul, ozeror@itu.edu.tr, ceylansey@itu.edu.tr Mekansal verilerin internet ortamında sunulması ve paylaşılması, mekansal verilerin değişik amaçlarla kullanılmasında ve son kullanıcıya hitap eden uygulamaların geliştirilmesinde önem taşımaktadır. Bu çalışma, coğrafi verileri görselleştiren bir uygulama olmakla birlikte, sorgulanabilir, güncellenebilir ve farklı şekillerde paylaşılabilir özelliklerin geliştirilmesi açısından mekansal verilerin kolaylıkla paylaşılması için benzer çalışmalardan farklılaşmaktadır. Yeni geliştirilen mekansal veri tabanı araçları yardımıyla, farklı tipteki mekansal verilerin depolanmasına ek olarak, güncel web sunum sistemlerinin kullanımı ile kullanıcıya etkin bir biçimde veriler sunulabilmektedir. Bu çalışmada, konuma dayalı farklı veri türlerinin web ortamında çalışan mekansal veri tabanlarında nasıl saklanacağı ve bu verilerin görselleştirilmesi üzerine bazı öneriler ve uygulamalar geliştirilmiştir. Açık kaynak kodlu PostGIS mekansal veri tabanı altyapısı ile düzenlenen mekansal veriler, farklı web sunuş arayüzleri ile görselleştirilerek, web ortamında farklı şekillerde sunulmuş, Google Maps altyapısı kullanılarak çeşitli web haritaları oluşturulmuştur. Anahtar Sözcükler: Web haritaları, mekansal veri tabanı sistemleri, PostGIS. 108

112 [100] LİDAR VERİLERİ KULLANILARAK KURAL TABANLI SINIFLANDIRMA YÖNTEMİ İLE OTOMATİK BİNA ÇIKARIMI Melis UZAR 1,Naci YASTIKLI 2, 1 Yük. Müh., Yıldız Teknik Üniversitesi, Harita Mühendisliği Bölümü, Davutpaşa, 34210,Esenler İstanbul, meeellis@gmail.com 2 Doç. Dr., Yıldız Teknik Üniversitesi, Harita Mühendisliği Bölümü, Davutpaşa Kampüsü, 34210,Esenler İstanbul, ynaci@yildiz.edu.tr Kent yönetiminde, kontrol ve karar verme süreçlerinde yapılaşmanın izlenmesi ve mevcut durumun tespit edilmesi ihtiyacı gün geçtikçe artmaktadır. Özellikle deprem kuşağında yer alan kentlerde, kaçak yapılaşmanın önlenmesi ve yapı denetimi gibi hususlar binaların klasik ölçme yöntemleri ve fotogrametrik üretim süreçlerine gerek duyulmadan otomatik bina çıkarımının önemini artırmaktadır. Yeni ve aktif bir algılama sistemi olan LiDAR, yer yüzeyi ve üzerindeki objelere ilişkin binlerce nokta üretebilmekte ve otomatik bina çıkarımına yeni imkanlar sunmaktadır. Bu çalışmada, aynı platform üzerine yerleştirilen; LiDAR, GPS\IMU ve sayısal kameradan oluşan algılama sistemi ile elde edilen veriler kullanılarak otomatik bina çıkarımı olanakları araştırılmıştır. Bu amaçla nesne tabanlı görüntü analiz yöntemi kullanılmış ve farklı segmentasyon yöntemleri ve bulanık mantığa dayalı sınıflandırma yöntemleri ile bina çıkarımı gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmada, Sivas iline ait Pilatus HB-FKL uçak ile Kasım 2010 da gerçekleştirilen uçuş ile Leica ALS60 LiDAR, GLM 60 (GPS/ CUS6- uirs IMU) ve DiMAC (Digitial Modular Aerial Camera), Dalsa Area Bayer RGB Charge Coupled Device (CCD) sayısal kamera ile elde edilen veriler kullanılmıştır. Uygulama aşamasında otomatik bina çıkarımı için geliştirilen kural setlerinde, eğim analizi, Canny kenar yakalama yöntemi, kontrast ayırma ve çoklu çözünürlüklü farklı segmentasyonlar ve matematiksel morfolojik yöntemler kullanılmıştır. İkinci bir aşama ise bina sınıfı ile diğer sınıflar arasındaki karışıklıkların giderilmesi için komşuluk, şekil, alan vb. parametreler dikkate alarak sonuçlar iyileştirilmiştir. Kural tabanlı sınıflandırma yöntemi ile otomatik bina çıkarımına ilişkin doğruluk ve bütünlük analizi gerçekleştirilmiştir. Anahtar Sözcükler: LiDAR, Bina çıkarımı, Kural tabanlı sınıflandırma, Kenar yakalama, Segmantasyon 109

113 [101] FOTOGRAMETRİK BELGELEMEDE KULLANILAN SAYISAL VE TERMAL KAMERALARIN GEOMETRİK KALİBRASYONU Naci YASTIKLI 1, Esra GÜLER 2, Abdullah BAL 3 1 Doç. Dr., Yıldız Teknik Üniversitesi, Harita Mühendisliği Bölümü, Davutpaşa Kampüsü, 34210,Esenler İstanbul, ynaci@yildiz.edu.tr 2 Müh., Yıldız Teknik Üniversitesi, Harita Mühendisliği Bölümü, Davutpaşa, 34210,Esenler İstanbul, esragulerytu@gmail.com 3 Doç. Dr., Yıldız Teknik Üniversitesi, Elektronik Ve Haberleşme Mühendisliği Bölümü, Davutpaşa, 34210, Esenler İstanbul, bal@yildiz.edu.tr Teknolojideki gelişmelere paralel olarak sayısal fotogrametri ile belgeleme çalışmalarında kullanılan kameraların çözünürlükleri artmış ve sağladıkları otomasyon imkanları ile fotogrametrik belgelemede oldukça popüler hale gelmiştir. Termal görüntüleme sistemleri ise, objeler tarafından yayınlanan sıcaklığı kızılötesi bölgede özellikle uzun kızılötesi bölgede (7-20 µm) kayıt yapan algılama sistemleridir. Bu algılama sistemleri tarihi binalarda nem, ıslak yüzeylerin yalıtım problemleri sebebi ile meydana gelen cisim yüzeyindeki deformasyonların analiz ve belgelemesinde gibi sayısal kameralarla yapılması mümkün olmayan uygulamalarda kullanılmaktadır. Bu araştırmanın amacı, tarihi ve kültürel miras özelliği taşıyan bina ve diğer objelerin yersel fotogrametri yöntemi ile 3 boyutlu olarak geometrik konumlarının belirlenmesi ve nem, ıslak yüzeylerin yalıtım problemleri sebebi ile meydana gelen cisim yüzeyindeki deformasyonların analiz ve belgelemesinde kullanılan sayısal ve termal kameraların geometrik kalibrasyonlarının gerçekleştirilmesidir. Bu amaçla, sayısal ve termal kamera geometrik kalibrasyonunda kullanılmak üzere 3 boyutlu test objesi tasarlanmıştır. Geometrik kamera kalibrasyonu amacı ile, farklı derinlikte çok sayıda kontrol noktasına sahip test objesinin fotoğrafları, Nikond D3X SLR sayısal kamera ve Flir A320 termal kamera ile çekilmiştir. Farklı noktalardan ve kameranın normal konumu dışında farklı dönüklülerle (90º sola, 90º sağa ve 180º) çekilen fotoğraflarda kontrol noktalarının fotoğraf koordinatları ölçülmüştür. Her bir fotoğrafta fotoğraf koordinatları ölçülen kontrol noktalarının 3 boyutlu koordinatları total stationla ölçülmüş ve bu koordinatlar sabit olarak kabul edilmiştir. Odak uzaklığı, iz düşüm merkezinin fotoğraf koordinat sistemindeki konumu ve distorsiyon hatalarından oluşan kamera kalibrason parametreleri ışın desteleri ile dengeleme işlemi ile dahil edilen ek parametrelerle belirlenmiştir. Anahtar Sözcükler: Sayısal Kamera, Termal Kamera, Geometrik Kalibrasyon, Işın Desteleri ile Dengeleme, Ek parametre 110

114 [102] İSTATISTIKSEL YÖNTEMLER VE MEKANIK MODELLEME YAKLAŞIMI UYGULANARAK AŞAĞI SEYHAN OVASI NDA BUĞDAY ÜRÜN VERIMLILIĞININ MODIS VE LANDSAT TM/ETM VERILERIYLE TAHMIN EDILMESI Onur ŞATIR 1, Süha BERBEROĞLU 1 1 Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü Adana, osatir@cu.edu.tr, suha@cu.edu.tr Uzaktan Algılanmış verilerle tarımsal ürün verimliliğinin tahmini, ülkeler için stratejik bir öneme sahiptir. Bu noktada, en az maliyetle, en doğru tahmine ulaşmak, uzaktan algılama biliminin temel faydalarından birisidir. Bu çalışmanın amacı, ücretsiz olarak veya çok düşük bir maliyetle temin edilebilen MODIS ve Landsat verilerinin buğday ürün verimliliğinin tahmini konusunda, farklı teknikler kullanılarak, potansiyellerinin belirlenmesidir. Bu çerçevede, buğday verimliliğinin, tek zamanlı ve çok zamanlı Landsat ve MODIS verileri kullanılarak, arazi verilerine dayalı istatistiksel tekniklerin yanı sıra arazi verisine dayanmayan, iklim verilerinin de eklendiği net birincil üretim (NBÜ) tabanlı mekanik verim tahmin modelleri yardımıyla da belirlenmesi hedeflenmiştir. İstatistiksel tekniklerde, kısmı kareler regresyon modeli, adımsal regresyon modeli ve üstsel regresyon modelleri uygulanmıştır. Her bir uydu verisi ve bu uydu verilerinden üretilen vejetasyon metrikleri, çalışma alanından toplanan verim bilgileriyle ilişkilendirilerek, istatistiksel bir tahmin modeli geliştirilmiş ve uygulanmıştır. Mekanik modelleme aşamasında ise buğday ürününün gelişim dönemi boyunca (tohum ekim-hasat), bitkinin gelişme fenolojisi, sıcaklık, solar radyasyon ve toprak nemi gibi bilgiler yardımıyla NBÜ grc m 2 Y-1 cinsinden hesaplanmış ve çalışma bölgesinde yetişen buğday ürününe özel bazı katsayılar (bitki nem içeriği, kök-gövde oranı vb.) yardımıyla bir dönüştürme eşitliği kullanılarak ton ha -1 cinsinden hesaplanmıştır. Her iki teknik, farklı uydu verileri kullanılarak karşılaştırılmış ve Türkiye genelindeki uygulanabilirliği sorgulanmıştır. Anahtar sözcükler: Buğday rekoltesi/verimliliği tahmini, Net Birincil Üretim, MODIS, Landsat, Vejetasyon Metrikleri, Tarımsal Modelleme 111

115 [103] TEKKEKÖY BÖLGESİ SANAYİ TOPRAKLARININ BAZI FİZİKSEL VE KİMYASAL ÖZELLİKLERİNİN CBS İLE DEĞERLENDİRİLMESİ Özcan ÇOLUK 1, Ayşe KULEYİN 2, Aziz ŞİŞMAN 3 1 Araş. Gör, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Çevre Mühendisliği Bölümü, 55139, Samsun, ozcanc@omu.edu.tr 2 Doç. Dr., Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Çevre Mühendisliği Bölümü, 55139, Samsun, akuleyin@omu.edu.tr 3 Yrd. Doç. Dr., Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Harita Mühendisliği Bölümü, 55139, Samsun, asisman@omu.edu.tr Toprak, atmosfer ile taşkürenin temas halinde olduğu yüzey tabakası olarak adlandırılmaktadır. Bu tabaka, içinde organik ve inorganik maddeyi barındırmanın yanı sıra karmaşık fiziko-kimyasal ve biyolojik olaylarında gerçekleştiği bölgedir. Birçok disiplin için toprağın tanımı ve anlamı farklı da olsa bu materyal kum, silt, kil, organik madde gibi katı unsurları ve birçok tuzu içermektedir. Toprakların ph, organik madde, Katyon değişim kapasitesi (KDK), kireç ve tekstür gibi temel fiziksel ve kimyasal özellikleri farklı disiplinlere ait birçok çalışmanın sonuçlarını irdelemede ve ilişkilendirmede kullanılan temel parametrelerdir. Örneğin toprak kirliliği araştırmalarında; kirleticilerin toprak içindeki davranışlarını inceleme ve yorumlamada adı geçen parametrelerin değerleri göz önüne alınmaktadır. Bu çalışmada Samsun ili Tekkeköy ilçesinde yer alan sanayi bölgesi topraklarının tayin edilen temel fiziksel ve kimyasal özellikleri Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ile değerlendirilmiştir. Değerlendirme sonrası ortaya çıkan sonuçların bölge üzerinde yapılacak diğer çalışmaların yorumlanması ve değerlendirilmesinde altyapı oluşturması amaçlanmıştır. Anahtar Sözcükler: Toprak, Coğrafi Bilgi Sistemleri, KDK, Organik Madde. 112

116 [104] UZAKTAN ALGILAMA İLE ATMOSFERİK PARTİKÜL MADDE KONSANTRASYONLARININ BELİRLENMESİ Özgür ZEYDAN 1, Yılmaz YILDIRIM 2 1 Öğr. Gör., Bülent Ecevit Üniversitesi, Çevre Mühendisliği Bölümü, 67100, Zonguldak, ozgurzeydan@yahoo.com 2 Prof. Dr., Bülent Ecevit Üniversitesi, Çevre Mühendisliği Bölümü, 67100, Zonguldak, yildirim@karaelmas.edu.tr Hava kirliliği, ülkemizin çözmesi gereken en önemli çevre problemlerinden birisidir. Son yıllarda, şehirlerimizin hava kalitesinde az miktarda gelişmeler gözlenmiştir. Fakat şehirlerimizdeki hava kalitesi hala halk sağlığı açısından yeterli seviyede değildir. Hava kirleticileri, gazlar ve partikül maddeler olarak iki ana kategoriye ayrılabilir. Genellikle fosil yakıtlarının yanmasından kaynaklanan partikül maddeler, çok ciddi sağlık problemlerine neden olabilir. Solunum ve dolaşım sistemleri, çapları 10 mikrometreden küçük olan partikül maddelerden (PM 10 ) etkilenmektedir. Hatta, literatürdeki çalışmalarda partikül madde konsantrasyonlarındaki artışın ölüm oranlarında artışla sonuçlandığı belirtilmiştir. Bu çalışmada, atmosferdeki partikül madde (PM 10 ) konsantrasyonları uzaktan algılama verileri kullanılarak tahmin edilmiştir. MODIS Aerosol Ürünleri nden optik aerosol derinliği (AOD) verileri kullanılarak partikül madde konsantrasyonları belirlenmiştir. Tahmin edilen partikül madde konsantrasyonları Ulusal Hava İzleme Ağı ndaki ölçümlerle kıyaslanmıştır. Sonuçlar, AOD ile PM 10 arasında ortalama bir ilişkinin (r=0.72) bulunduğunu göstermiştir. Uzaktan algılama tekniklerinin hava kalitesi çalışmalarında partikül madde konsantrasyonlarının belirlenmesinde kullanılabileceğini söylemek mümkündür. Anahtar Sözcükler: Hava Kirliliği, MODIS, Optik Aerosol Derinliği, Partikül Madde, Uzaktan Algılama 113

117 [105] KIYI ÇİZGİLERİNİN GERİ YAYILIMLI YAPAY SİNİR AĞLARI İLE TESPİT EDİLMESİ Muhammed Kamil TURAN 1, İsmail Rakıp KARAŞ 2 1 Yrd. Doç. Dr. Karabük Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Tıbbi Biyoloji A.D., 78050, Karabük, kamilturan@karabuk.edu.tr 2 Yrd. Doç. Dr. Karabük Üniversitesi, Bilgisayar Mühendisliği Bölümü, 78050, Karabük, ismail.karas@karabuk.edu.tr Kıyı çizgisi deniz ve sahilin ya da genel olarak suyun ve karanın birleşme alanları olarak ele alınır. Bu nedenle zamanla değişime en çok uğrayan sahalar olarak dikkati çekeler. Kıyı bölgelerindeki bu değişimin nedeni, suyun devamlı suretle erozyonu ile çevresel ve beşeri faktörlerdir. Kıyı şeridi çevresiyle bir bütün olarak ele alınmalı, değişimin çevresel varlıklar, bitki ve hayvan çeşitliliğini ayrıca kentsel yerleşimi de etkilediğini unutulmamalıdır. Bu çalışmada geliştirdiğimiz yazılım ile, deniz ve sahil arasında tanımlanan kıyı şeridi çizgisinin, uydu görüntüleri yardımıyla vektörel olarak ifade edilmesi amaçlanmıştır. Google Earth ara yüzü kullanılarak temin edilen ülkemizin muhtelif kıyılarına ait deneysel uydu görüntüleri üzerinde, gürültü giderme ve görüntü işleme teknikleri uygulanarak görüntüler zenginleştirilmiştir. Bu görüntüler, ileri beslemeli ve geri yayılmalı bir yapay sinir ağı ile sınıflandırılmıştır. Sınıflar deniz sahası, deniz-sahil, sahil-deniz ve sahil olmak üzere dört farklı kategoride tanımlanmıştır. Yapay sinir ağı ile yapılan ilk çalışmalarda ham görüntü, ek bir zenginleştirme uygulanmadan denenmiş ve kıyı şeridi %62 doğrulukla tespit edilmiştir. Kıyı şeridinin ileri beslemeli ve geri yayılmalı yapay sinir ağı ile sınıflandırılması ve bu sayede vektörel olarak ifade edilebilmesi, hızlı değişimin yaşandığı bu sahalarda yazılıma gerekli esnekliği sağlayacaktır. Uygulanan yöntem ve geliştirilen yazılım sayesinde, zamansal değişiklikler daha esnek bir şekilde ortaya konulabilecek, kıyı şeridi değişimleri ile çevresel bileşenlerin etkileşimi belirgin olarak gösterilebilecektir. Anahtar Sözcükler: Uzaktan algılama, uydu görüntüleri, kıyı çizgisi, sayısallaştırma teknikleri, yapay sinir ağları 114

118 [106] YAĞIŞ MİKTARININ MSG SEVIRI VERİLERİ İLE BELİRLENMESİ A. Gürol ERTÜRK 1, A. Serap SÖĞÜT 2, Deniz OKÇU 3, Zafer ASLAN 4, Derya MAKTAV 5 1 Yazılım Mühendisi,, EUMETSAT, Meteorolojik Operations Division, Darmstadt, Almanya, Aydin.Ertuerk@eumetsat 2 MBA Meteoroloji Mühendisi, Boğaziçi Üniversitesi, Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü, İstanbul, sogut@boun.edu.tr 3 Dr. Meteoroloji Y. Mühendisi, Boğaziçi Üniversitesi, Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü, İstanbul, okcu@boun.edu.tr 4 Prof. Dr., İstanbul Aydın Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Bilgisayar Mühendisliği Bölümü, İstanbul, zaferaslan@aydin.edu.tr 5 Prof. Dr., İstanbul Teknik Üniversitesi, İnşaat Fakültesi, Geomatik Mühendisliği Bölümü, İstanbul, maktavd@itu.edu.tr Bu çalışmanın amacı, İstanbul ve çevresinde yüzey verileri ve uydu verileri kullanılarak yağış miktarının belirlenmesidir. Bu nedenle, İstanbul ve civarı için, MSG (METEOSAT Second Generation) SEVIRI (Spinning Enhanced Visible and Infrared Imager) verilerine dayalı bulut tepe sıcaklığı, su buharı miktarı ve günlük toplam yağış miktarı verileri değerlendirilmiştir. Örnek olarak farklı tarihlerdeki IR (kızılötesi) ve WV (su buharı) uydu verileri (IR10.8, WV6.2 ve WV7.3 bantlarının parlaklık sıcaklıkları ile WV6.2 ile IR10.8 ve WV6.2 ile WV7.3 bantlarının sıcaklık farkları), İstanbul ve civarında seçilen farklı istasyonlardaki (Bahçeköy, Florya, Göztepe, Kandilli, Kartal, Kireçburnu (Sarıyer), Kumköy (Kilyos), Şile) yağış verilerinin tahmin edilmesi amacıyla ayrıntılı olarak incelenmiştir. Bulut parlaklık sıcaklığına ait istatistiksel büyüklükler ve RGB (Red-Green-Blue kanal kompozit görüntüsü) verileri birlikte yorumlanmıştır. Günlük toplam yağış miktarı ve bulut tepe sıcaklığı ile yağış miktarı-su buharı arasında =0,10 güvenlik seviyesinde belirli anlamlı bir lineer ilişki olduğu belirlenmiştir. Bulut tepe sıcaklığının mod değerleri ile günlük toplam yağış miktarı arasında pozitif, ortalama medyan değerleri arasında ise negatif ilişki olduğu saptanmıştır. Ayrıca, günlük toplam yağış miktarı-su buharı değerleri birlikte incelendiğinde, su buharına ait ortalama ve medyan değeri ile günlük toplam yağış miktarı arasında pozitif, maksimum değerler arasında negatif ilişki belirlenmiştir. Anahtar Sözcükler: Bulut parlaklık sıcaklığı, MSG, Yağış miktarı, Yağışa dönüşebilir su miktarı. 115

119 [107] ALZHEİMER HASTALARI İÇİN AKILLI MOBİL CİHAZLAR ÜZERİNDE NAVİGASYON UYGULAMALARI Mustafa COŞAR 1, İ. Murat OZULU 2, Hüseyin ÇİZMECİ 3, F. Engin TOMBUŞ 4 1 Öğr.Gör., Hitit Üniversitesi, Meslek Yüksekokulu, Bilgisayar Programcılığı Programı, 19030, Çorum., mustafacosar@hitit.edu.tr 2 Öğr.Gör., Hitit Üniversitesi, Meslek Yüksekokulu, Harita ve Kadastro Programı, 19030, Çorum,, imuratozulu@hitit.edu.tr 3 Öğr.Gör., Hitit Üniversitesi, Meslek Yüksekokulu, Bilgisayar Programcılığı Programı, 19030, Çorum,, huseyincizmeci@hitit.edu.tr 4 Öğr.Gör., Hitit Üniversitesi, Meslek Yüksekokulu, Harita ve Kadastro Programı, 19030, Çorum,, fengintombus@hitit.edu.tr Bilim ve teknolojinin temel amaçları arasında insanlara ve onların yaşamlarına katkı sağlamak gelmektedir. Günümüz teknolojik gelişmeleri birçok işi ve görevi yapabilen mobil sistemler üzerinde çalışabilen uygulamalar sayesinde daha fazla sayıda insana ulaşmayı ve engelleri olan insanlara da yaygınlaştırmayı sağlamaktadır. Coğrafi bilgi sistemleri (CBS) de son yıllarda oldukça gelişmeler kaydetmiş, her alanda yaygınlaşarak mesleki uygulamaların yanında günlük yaşamı kolaylaştırıcı bazı uygulamalarla da kendisini göstermektedir. Mobil cihazlar üzerinde navigasyon sistemleri, yön ve yol bulma uygulamaları bunlar arasında sayılabilir. Bu tür uygulamaları sağlıklı insanlar kullanabildiği gibi, engelli ve sağlık sorunları olan insanlarda kullanabilmektedir. Bu uygulamalarda ki navigasyon sistemlerine görüntü, ses ve diğer multimedya eklentileri de dahil edilerek yaygınlaştırılmaktadır. Alzheimer Hastalığı, bellekte ve öğrenme, konuşma, akıl yürütme, yargılama, iletişim ve günlük yaşam etkinliklerini sürdürme yetilerinde kademeli olarak yıkıma ve davranışlarda değişikliklere yol açan ilerleyici bir beyin hastalığıdır. Bu hastalar genellikle günlük yaşamları sırasında gezinti amaçlı evlerinden dışarı çıktıklarında geçtikleri yolu, güzergahı unutarak geri dönememektedirler. Bu hem kendilerine hem de yakınlarına büyük sıkıntılar doğurmaktadır. Mobil navigasyon cihazları üzerine Alzheimer hastasının bulunduğu konum yüklenerek gideceği yol ve yönler girilerek bu güzergahı takip etmesi istenebilir. Bu hastaların tüm konum bilgileri GPS (Global Positioning System =Küresel Konumlandırma Sistemi) sistemler üzerine aktarılarak uzaktan izlenmeleri ve bulundukları yerlerin tespiti yapılabilir. Ayrıca hastaların kaybolma, duraklama ve başka yollara girmeleri gibi farklı durumları da uzaktan algılanarak anlık müdahale edilebilir. Bu çalışmada özellikle mobil akıllı telefonlarda bu tür uygulamalar varlığı ve kullanımları incelenerek artı ve eksileri ortaya konmaya çalışılmıştır. Anahtar Sözcükler: Alzheimer, CBS, Mobil uygulamalar, Navigasyon sistemleri. 116

120 [108] NESNE-TABANLI GÖRÜNTÜ SINIFLANDIRMA YÖNTEMLERİNİ KULLANARAK UYDU GÖRÜNTÜLERİNDEN KENTSEL DETAYLARIN BELİRLENMESİ, HARİTALARIN GÜNCELLENMESİ VE CBS YE ENTEGRASYONU Aycan Murat MARANGOZ 1, Zübeyde ALKIŞ 2 1 Yrd. Doç. Dr. Bülent Ecevit Üniversitesi, Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümü, 67100, Zonguldak, aycanmarangoz@hotmail.com 2 Prof. Dr. Yıldız Teknik Üniversitesi, Harita Mühendisliği Bölümü, 34210, Esenler, İstanbul, zalkis@gmail.com Son yıllarda uzaktan algılama teknolojilerinde, yüksek çözünürlüklü uydu görüntüleri kapsamına giren ve m yer örnekleme aralığına sahip görüntüler yoğun olarak kullanılmaktadır. Bu görüntüler, konumsal bilgi elde etmede etken olan görüntünün bilgi içeriği açısından çok önemli ve gerekli bir veri kaynağı olmaktadır. Uydu görüntülerinin herhangi bir haritacılık uygulamasına altlık olacak şekilde düzenlenmesi için; geometrik olarak düzeltilmeleri ve zenginleştirilmeleri konusunda mevcut bazı yöntem, algoritma ve yapılan bazı diğer işlemler bulunmaktadır. Ayrıca, görüntülerden çıkarılacak bilgi içeriğinin elde edilmesinde yararlanılan sınıflandırma yaklaşımlarından olan nesne-tabanlı görüntü işleme analizi ve özellikle son yıllarda sıkça kullanılmaktadır. Bu çalışmada, Zonguldak Bölgesini kaplayan yüksek çözünürlüklü 2004 yılına ait QuickBird görüntüsü, 2002 ve 2008 yıllarına ait IKONOS uydu görüntüleri kullanılmıştır. Seçilen test alanı, Batı Karadeniz kıyı şeridi boyunca değişken arazi yapısına sahip olan endüstri şehri Zonguldak bölgesidir. Görüntülerdeki bina ve yollar gibi kentsel detaylar ecognition v4.0.6 yazılımı ile nesne tabanlı sınıflandırma yaklaşımı kullanılarak bulunmuş, tanınmış ve çıkarılmıştır. Elde edilen ürünler, test alanının mevcut 1/5000 ölçekli referans vektör haritası ile karşılaştırılmış, analiz ve sorgu işlemleri yapılarak diğer bir yöntem olan görüntünün ekran üzerinden elle vektörleştirilmesi yöntemiyle elde edilen vektör ürünlerine karşı başarısı CBS ortamında analiz edilmiştir. Bu değerlendirmeler doğrultusunda, yüksek çözünürlüklü uydu görüntülerinin geometrik ve semantik içeriğinden yararlanarak günümüz yerel yönetimler ve kamu tarafından kullanılan 1/5000 ölçekli haritaların yapımı ve güncelleştirilmesi konusunda gerekli sonuçlar sunulmuş ve yorumlar yapılmıştır. Anahtar Sözcükler: ecognition, Görüntülerin Bilgi İçeriği, Harita Güncelleme, Nesne-Tabanlı Görüntü Analizi, Segmentasyon, Yüksek Çözünürlüklü Uydu Görüntüleri 117

121 [110] GÖRÜNÜRLÜK ANALİZİNİN ARKEOLOJİK ALANLARA UYGULANMASI İbrahim Murat OZULU 1, Fazlı Engin TOMBUŞ 2,Mustafa COŞAR 3 1 Öğretim Görevlisi, Hitit Üniversitesi, Meslek Yüksekokulu, Harita ve Kadastro Bölümü, 19169, Çorum, imuratozulu@hitit.edu.tr 2 Öğretim Görevlisi, Hitit Üniversitesi, Meslek Yüksekokulu, Harita ve Kadastro Bölümü, 19169, Çorum, fengintombus@hitit.edu.tr 3 Öğretim Görevlisi, Hitit Üniversitesi, Meslek Yüksekokulu, Bilgisayar Programcılığı Bölümü, 19169, Çorum, mcosar@hitit.edu.tr Günümüzde gelişen teknoloji ile birlikte çevre güvenliğini sağlamak için birçok yeni yöntemler geliştirilmiştir. Yüksek çözünürlüklü, gece görüş özellikli, termal kameralar gibi teknik özelliklere sahip donanımlarla çevre güvenliği, emniyeti alınmaya başlanılmıştır. İlkçağlardan itibaren görmek ve görünmek, düşmandan korunmak, ticaret için ulaşım için yolları kontrol altında tutmak en az günümüzde olduğu kadar önemli bir güvenlik sorunu olarak görülmekteydi. Geçmişte kullanılan yöntemlere bakıldığında, ilkçağlardan itibaren bir bölgenin güvenliği söz konusu olduğunda kullanılan en yaygın yöntem gözetleme kuleleridir. Gözetleme kuleleri geniş alanların izlenmesini sağlayan genelde coğrafi doğal yapının kullanıldığı yüksek tepeler, ağaç üzerinden gerçekleştirilen veya yüksek binalar inşa edilerek, savunma, iletişim, izleme faaliyetlerinin gerçekleştirildiği yerlerdir. Birçok alanda olduğu gibi arkeolojik alanlarda yapılan çalışmalarda da Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) kullanımının yaygınlaşması yürütülen araştırmalarda yapılan analizleri artırmaktadır. CBS analizlerinden birisi olan görünürlük analizi belli bir noktadan gözlenen alana ait bilgileri belirlemeye yaramaktadır. Bu çalışmada Çorum ili sınırları içerisinde bulunan arkeolojik alanlardan toplanan veriler yardımıyla alanların güvenliklerinin nasıl sağlandıkları incelenmiş ortak özellikleri belirlenmeye çalışılmıştır. Elde edilen bulgulardan yararlanılarak, alanlarda önceden belirlenen muhtemel gözetleme kule yerleri yardımıyla görünürlük analizleri yapılmış ve haritalar oluşturulmuştur. Alternatif gözetleme kulelerinin yerleri belirlenmesine yönelik farklı senaryolar üzerinden değerlendirmeler yapılmıştır. Anahtar Sözcükler: Arkeoloji, Çorum, Görünürlük Analizi, Gözetleme Kulesi, Uzaktan Algılama. 118

122 [112] ALAN KULLANIM ÖNERİLERİNDE MEKANSAL ANALİZ TEKNİKLERİNİN KULLANIMI B. Niyami NAYİM 1, Yeliz SARI NAYİM 2 1 Dr., Bartın Üniversitesi, Peyzaj Mimarlığı Bölümü, Bartın, yelizsari@yahoo.com.tr 2 Dr., Bartın Üniversitesi, Peyzaj Mimarlığı Bölümü, Bartın, niyami@gmail.com.tr Sürdürülebilir kentsel gelişim açısından alan kullanımlarının planlanması hayati öneme sahiptir. Günümüzde hızlı nüfus artışına paralel olarak, doğal kaynaklar hızla yok olmakta, planlamadan yoksun çarpık kentleşme nedeniyle de arazi kullanımlarına yönelik çeşitli sorunlar ve uyuşmazlıklar ortaya çıkmaktadır. Bu durum ise yeni alan kullanımlarının planlanmasında daha akılcı tekniklerin göz önüne alınmasını gerekli kılmaktadır. GIS uygulamalarında son zamanlarda mekansal analiz teknikleri sıklıkla kullanılmaktadır. Bu çalışmada, Bartın kentinde yeni bir kent parkı için en uygun yerin belirlenmesinde mekansal analiz araçlarının kullanımı örnek olarak ele alınmıştır. Bu amaçla, kent parkının belirlenmesine yönelik planlama kriterleri baz alınarak ve Bartın kenti için oluşturulan gerekli harita altlıkları kullanılarak en uygun alanın belirlenmesi sağlanmıştır. Daha sonra farklı alan kullanımlarının belirlenmesi için de uygulanabilecek söz konusu mekansal analiz araçlarının kullanımına yönelik sonuçlar ve öneriler ortaya konulmuştur. Anahtar Sözcükler: Mekansal Analiz, GIS, Planlama, Alan Kullanımı. 119

123 [113] ICONA EROZYON RİSK BELİRLENME YÖNTEMİNDE ZAMANSAL OLARAK NDVI ETKİSİNİN İNCELENMESİ Fazlı Engin TOMBUŞ 1, Mahmut YÜKSEL 2, Mustafa COŞAR 3, İbrahim Murat OZULU 4 1 Öğretim Görevlisi, Hitit Üniversitesi, Meslek Yüksekokulu, Harita ve Kadastro Bölümü, 19169, Çorum, fengintombus@hitit.edu.tr 2 Prof. Dr., Ankara Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, 34469, Dışkapı, 06110,Ankara, yuksel@agri.ankara.edu.tr 3 Öğretim Görevlisi, Hitit Üniversitesi, Meslek Yüksekokulu, Bilgisayar Programcılığı Bölümü, 19169, Çorum, mcosar@hitit.edu.tr 4 Öğretim Görevlisi, Hitit Üniversitesi, Meslek Yüksekokulu, Harita ve Kadastro Bölümü, 19169, Çorum, imuratozulu@hitit.edu.tr Erozyon, bir varlığın değeri yerine getirilemeyecek şekilde yok olması olarak tanımlanmaktadır. Toprak biliminde erozyon, yeryüzündeki ana materyalin çeşitli etkenlerle aşınıp taşınması olayıdır. Erozyon çeşitleri önem sırasına göre, su, rüzgar, çığ ve buzul olarak sıralanırsa, su erozyonu, diğer erozyon çeşitleri içerisinde en yaygın ve en etkili olanıdır. Bu nedenle toprak erozyonu denildiğinde ilk akla gelen su erozyonudur. Erozyonun başlıca nedeni, toprağı koruyan bitki örtüsünün yok olmasıdır. Arazi eğimi, toprak yapısı, yıllık yağış miktarı, iklim faktörleri, bitki örtüsü, toprak ve bitkiye yapılan çeşitli müdahaleler, erozyonun şiddetini belirleyen öğelerdir. Ülkemizde, denizlere veya göllere taşınarak ulaşan yıllık ortalama toprak miktarının 500 milyon ton olduğu düşünülmektedir. Bu nedenle verimli tarım arazilerimizin iyi korunması, topraklarımızın yapısını olumsuz yönde etkileyen erozyonun kontrol altına alınması gerekmektedir. Erozyon koruma önlemlerinin alınabilmesi için erozyon etkisi altındaki alanların öncelikli olarak belirlenmesi gerekir. Bitki yoğunluk değerlendirmelerinde yoğun biçimde kullanılan NDVI (Normalleştirilmiş fark bitki örtüsü indeksi), Uzaktan Algılama (UA) ve Coğrafi Bilgi sistemleri (CBS) teknikleri ile belirlenebilmektedir. Bu çalışmada Çorum ilinde seçilen uygulama alanında, son zamanlarda kullanım alanı gittikçe artan Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algılama tekniklerinden yararlanılarak ICONA erozyon risk belirlenme yönteminde zamansal olarak NDVI etkisinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Anahtar Sözcükler: Erozyon, ICONA, NDVI, Uzaktan Algılama 120

124 [114] TARİHİ ALANLARDA WEB CBS UYGULAMALARI Mehmet ALKAN 1, Deniz ARCA 2, Çağlar BAYIK 3, Dursun Zafer ŞEKER 4 1 Doç. Dr., Bülent Ecevit Üniversitesi, Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümü, 67100, Zonguldak, mehmeralkan44@hotmail.com 2 Arş. Gör., Bülent Ecevit Üniversitesi, Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümü, 67100, Zonguldak, denizkayabasi86@hotmail.com 3 Arş. Gör., Bülent Ecevit Üniversitesi, Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümü, 67100, Zonguldak, caglarbayik@hotmail.com 4 Prof. Dr., İstanbul Teknik Üniversitesi, Geomatik Mühendisliği Bölümü, 34469, Maslak, İstanbul, dzseker@itu.edu.tr Web tabanlı Coğrafi Bilgi Sistemleri teknolojik gelişmeler sayesinde projelerin vazgeçilmez bir parçası haline gelmiştir. Sağladığı kullanım kolaylığı, erişilebilirlik ve etkin paylaşım olanaklarından dolayı toplumun her kesiminden kullanıcıya hitap edebilmekte, dolayısıyla birçok uygulamanın sunum aşamasında getirdiği çözümler nedeniyle tercih sebebi olmaktadır. Ülkelerin tarihi miras alanları; turizm, ülkenin tanıtımı, ekonomik kazanç sağlama gibi birçok yönden büyük önem arz etmektedir. Türkiye de birçok tarihi mirasa sahip olduğundan bu açıdan şanslı ülkeler arasında yer almaktadır. Tarihi miraslara sahip olmak önemli bir olgu olmasına rağmen bu mirasları korumak ve yaşatmak da önemlidir. Bu yüzden UNESCO dünya ülkelerine yardımcı olmak amacıyla önemli tarihi miras alanlarını dünya tarih mirası listesine almaktadır. Ülkemizde bulunan dokuz tarihi yerleşke UNESCO koruması altında bulunmaktadır ve bunlardan bir tanesi de Safranbolu tarihi kentidir. Bu çalışmada Safranbolu tarihi kentindeki tarihi yapılara yönelik web tabanlı bir bilgi sistemi oluşturularak internet üzerinden kullanıcılara sunulması amaçlanmıştır. Web tabanlı CBS uygulamaları ile kullanıcılar ihtiyaç duydukları verilere ve haritalara kolayca ulaşabilmekte ve tanımlanan olanaklar doğrultusunda bu verilerle çalışabilmektedirler. Anahtar Kelimeler: Web CBS, Kültürel Miras, CBS, UNESCO 121

125 [115] SAR GÖRÜNTÜLERİNDEN KIYI ŞERİDİ BELİRLEME ALGORİTMASI Uğur ACAR 1, Bülent BAYRAM 2, F. Balık ŞANLI 3, Saygın ABDİKAN 4, Mustafa ÜSTÜNER 4, Derya MAKTAV 5,Filiz SUNAR 5 1 Arş. Gör. Dr., Yıldız Teknik Üniversitesi, Harita Mühendisliği Bölümü, 34220, Esenler,İstanbul, uacar@yildiz.edu.tr 2 Doç. Dr., Yıldız Teknik Üniversitesi, Harita Mühendisliği Bölümü, 34220, Esenler,İstanbul, bayram@yildiz.edu.tr 3 Yrd.Doç. Dr., Yıldız Teknik Üniversitesi, Harita Mühendisliği Bölümü, 34220, Esenler,İstanbul, fbalik@yildiz.edu.tr 4 Arş. Gör., Yıldız Teknik Üniversitesi, Harita Mühendisliği Bölümü, 34220, Esenler,İstanbul, sabdikan@yildiz.edu.tr, mustuner@yildiz.edu.tr, 5 Prof. Dr., İstanbul Teknik Üniversitesi, Geomatik Mühendisliği Bölümü, 34469, Maslak, İstanbul, maktavd@itu.edu.tr, fsunar@itu.edu.tr, Kıyı yönetimi hızlı, güncel ve doğru bilgi gerektirmektedir. Bu nedenle kıyı hareketlerindeki değişiklikler kıyı ile uğraşan bilim adamları ve yöneticiler için birincil öneme sahiptir. Kıyılardaki değişimi izlemek için, uzaktan algılama verileri en önemli yöntemlerden birisidir. Uzaktan algılama yöntemleri ile sahil şeridini çıkartmak ve kıyıdaki değişimleri takip etmek mümkündür. Ancak el ile yapılan işlemler uzun zaman almaktadır. Literatürde optik görüntüleri kullanarak otomatik kıyı elde etmek için geliştirilen birçok algoritma vardır. Bu çalışmada, optik görüntülerden farklı olarak, SAR (Synthetic Aperture Radar) uydu görüntülerinden kıyı şeridini tespit edebilmek amacıyla otomatik bir algoritma geliştirilmiştir. Oluşturulan algoritma ALOS PALSAR a ait FBD (Fine Beam Double), HH-HV polarizasyonlu verilerde kullanılmıştır. Kullanılan PALSAR görüntüsü, L-bandında, 14MHz bant genişliğine sahip, bakış açısı 34,3 derece olan bir görüntüdür. PALSAR görüntüsünün yer çözünürlüğü 15 metre olarak yeniden örneklenmiştir. Zonguldak a ait görüntüler test için kullanılmıştır. Algoritması Microsoft Visual Studio C# ortamında kodlanmıştır. Geliştirilen yazılım 2007 ve 2009 olmak üzere iki farklı tarihte kaydedilmiş 2 PALSAR görüntülerinde çalıştırılmış ve sonuçları doğrulamak için elde edilen otomatik kıyı şeridi ile elle yapılan sayısallaştırma sonuçları ile karşılaştırılmıştır. Her görüntüde kontrol için rasgele noktalar kullanılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre elle sayısallaştırma ile otomatik süreç arasında ortalama 2 piksellik farklar oluşmuştur. Sonuçlar elle sayısallaştırma göre kabul edilebilir düzeydedir. Ayrıca kıyı şeritlerinin boyları ve kapladıkları alanlar elle yapılan sayısallaştırma ile karşılaştırılmıştır. Anahtar Sözcükler: Kıyı Belirleme, Uzaktan Algılama, PALSAR 122

126 [116] DOĞAL BİTKİ ÖRTÜSÜNE YÖNELİK ANALİZLERDE ZONAL İSTATİSTİK FONKSİYONUNUN KULLANIMI Yeliz SARI NAYİM 1, B. Niyami NAYİM 2 1 Dr., Bartın Üniversitesi, Peyzaj Mimarlığı Bölümü, Bartın, yelizsari@yahoo.com 2 Dr., Bartın Üniversitesi, Peyzaj Mimarlığı Bölümü, Bartın, niyami@gmail.com.tr GIS uygulamalarında sıklıkla kullanılan mekansal analiz araçlarından biri de zonal istatistik araçlarıdır. Raster haritalar üzerindeki hücre zonlarına dayalı olarak istatistiksel sonuçlar çıkarmaya dayanan bu analizler birçok bilim dalında harita altlıklarının karşılıklı olarak analiz edilmesinde oldukça önemli bir yer tutmaktadır. Bu çalışmada zonal istatistik fonksiyonunun kullanımını daha detaylı ele almak ve örneklendirmek maksadıyla doğal bitki örtüsünün fiziksel alan özelliklerinden eğim gruplarına göre dağılımı ele alınmıştır. Bu maksatla Bartın ilinin önemli turistik yerleşimlerinden olan İnkum kıyı yerleşimi ve yakın çevresinde Sarı Nayim (2010) tarafından tespit edilmiş olan doğal bitki türlerinin dağılımını içeren biyotop haritası ile eğim grupları haritası altlık olarak kullanılmıştır. Çalışma sonucunda doğal bitki türlerinin eğim gruplarına göre dağılımı belirlenmiş, buna benzer birçok analizde kullanılabilecek zonal istatistik yöntemine ilişkin değerlendirmeler ve kullanımına yönelik öneriler ortaya konulmuştur. Anahtar Sözcükler: Doğal bitki örtüsü, GIS, Zonal İstatistik, Biyotop Haritası, Eğim. 123

127 [117] UAV TARAFINDAN TOPLANAN YAKIN MESAFE FOTOGRAMETRİ VERİLERİNİN KALİTE DEĞERLENDİRMESİ Serkan KARAKIŞ 1, Umut Güneş SEFERCİK 2, Çağlar BAYIK 3, Mustafa ÖZENDİ 4 1 Yrd. Doç. Dr., Bülent Ecevit Üniversitesi, Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümü, 67100, Zonguldak, jeodezi@hotmail.com 2 Yrd. Doç. Dr., Bülent Ecevit Üniversitesi, Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümü, 67100, Zonguldak, ugsefercik@hotmail.com 3 Arş. Gör., Bülent Ecevit Üniversitesi, Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümü, 67100, Zonguldak, caglarbayik@hotmail.com 4 Arş. Gör., Bülent Ecevit Üniversitesi, Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümü, 67100, Zonguldak, mozendi@gmail.com Uzaktan algılama, mevcut alternatif teknolojilerin gelişimi ile hızla ilerlemektedir. Buna bağlı olarak, hava ve uzay kaynaklı görüntüleme sistemlerinin ve taşıyıcı platformların sistem yapılandırması daha karmaşık ve maliyetli hale gelmiştir. Bu sebeple, basit ve daha ucuz görüntüleme sistemlerine ihtiyaç duyulmuştur. Bu sistemlerden biri, desimetre mertebesinde çok yüksek çözünürlük sağlayan ve düşük irtifa yakın saha fotogrametri sağlayan insansız hava aracıdır (UAV). Bu çalışmanın öncelikli amacı UAV sistem verilerinin çeşitli yeryüzü sınıflarında kalite değerlendirmesidir. Bu amaca yönelik olarak bir model hava aracında çeşitli birleştirme işlemleri uygulanarak gövdesinde, iniş takımlarının arasına metrik olmayan bir kamera yerleştirilmiştir. Bu çalışmanın amaçları kapsamında; kaliteli bir uçuş için, kolay iniş yapılabilmesi, uzun mesafe görüntüsü sağlaması ve farklı yeryüzü sınıflarını kapsaması sebebiyle Bursa da bir test alanı seçilmiştir. Bu test alanında uçuş yapılarak, uygun meteorolojik koşullarda yüksek çözünürlüklü veriler (5 cm civarında) elde edilmiştir. Uygulamada elde edilen veri üzerinde demet blok dengeleme yapıldıktan sonra manuel sınıflandırma ve nesne tabanlı otomatik sınıflandırma yapılmıştır. Çıkarımlar, büyük ölçekli fotogrametri ile elde edilmiş mevcut referans veri seti ile kıyaslanmış ve kontrol noktaları RTK GPS aracılığıyla toplanmıştır. Sonuç olarak, basit ve ucuz bir UAV sistemi tüm yeryüzü sınıfları için kaliteli veri sağladığı görülmüştür. Ancak hava koşullarına, gündüz ve geceye bağımlılık mevcuttur ve kameranın lens distorsiyonları olabilmektedir. Ayrıca, fotoğraf çerçeveleri yeryüzünde küçük alanları kapsadığı için test alanının değerlendirilmesi çok vakit alan işlem sürecine sebep olmaktadır. Anahtar Sözcükler: insansız hava aracı, kalite değerlendirme, metrik olmayan kamera, model uçak, yakın mesafe fotogrametri, 124

128 [118] YÜKSEK ÇÖZÜNÜRLÜKLÜ TERRASAR-X VERİLERİNİN 3B KALİTE DEĞERLENDİRMESİ- BARSELONA ÖRNEĞİ Umut G. SEFERCİK 1, Alexander SCHUNERT 2, Uwe SOERGEL 2, Kinichiro WATANABE 3 1 Bülent Ecevit Üniversitesi, Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümü, Zonguldak, Türkiye ugsefercik@hotmail.com 2 Leibniz Hannover Üniversitesi Fotogrametri ve Geoinformasyon Enstitüsü, Hannover, Almanya (schunert, soergel)@ipi.uni-hannover.de 3 Japonya Konumsal Bilgi Merkezi, Tokyo, Japonya watakin@gsi.go.jp Son yıllarda, yapay açıklıklı radar (SAR) verileri bilimsel uygulamalarda yoğun bir şekilde kullanılmış ve birçok SAR görevi gerçekleştirilmiştir. SAR teknolojisi, aktif algılama yeteneği ve uzun dalga boyları sayesinde pasif algılamaya dayalı çalışan optik sistemlerin aksine hava şartları ve gece-gündüz den bağımsız olarak günün her saati veri sağlayabilmektedir. SAR uydu verilerinin geçmişte en büyük problemi çözünürlük olarak kaydedilmiştir. Ancak bu problem, SAR teknolojisi için bir devrim niteliğinde olan TerraSAR-X (TSX) in yörüngeye oturtulması ile aşılmıştır. TSX, üç farklı görüntüleme modu sayesinde geniş alanlar kaplayabilen yüksek çözünürlükte (1m ye kadar) veriler üretebilmektedir. Günümüzde, TSX verileri kullanılarak çok sayıda bilimsel araştırma yapılmaktadır. ISPRS SAR Interferometri çalışma grubu da TSX SAR verilerinden elde edilen dijital yükseklik modellerinin (DYM) kalite değerlendirmesi konulu bir proje gerçekleştirmektedir. Proje kapsamında, Türkiye, İspanya, Almanya ve İtalya dan seçilmiş test alanları kullanılmaktadır. Bu araştırmada, bahsedilen proje kapsamında 3m azimut çözünürlüklü TSX StripMap mod uydu görüntüleri kullanılarak İspanya nın Barselona kentinde çok sayıda yüksek çözünürlüklü DYM üretilmiş ve bu modeller içerisinden en uygunu seçilerek kalite değerlendirmesi gerçekleştirilmiştir. Çalışmada, Barselona test alanı, dik ve dağlık topoğrafyaya sahip geniş bir alan ve kentsel alan olmak üzere iki kısma ayrılmış ve değerlendirme doğruluk ve görsellik bileşenleri gözönünde bulundurularak yapılmıştır. Uygulamada geniş ölçekli fotogrametriden elde edilen daha hassas (10 cm 1 m) bir DYM referans olarak kullanılmıştır. Sonuçlar TSX DYM sinin topoğrafya ile her yönüyle uyumlu olduğunu ve doğruluğun ±8-10m arasında olduğunu göstermektedir. Çalışmada diğer bir uygulama olarak, LIDAR verileri ile üretilmiş ve çok hassas olduğu bilinen, Google Earth de mevcut 3 boyutlu Barselona şehir modeli ile PSI (Persistent scatterer interferometri) tekniği ile TSX den elde edilen sonuçlar karşılaştırılmıştır. Sonuç, PSI ürünlerinin referans veri ile oldukça uyumlu olduğu ve kotların karesel ortalama hatasının 2,5m dolayında olduğunu göstermiştir. Anahtar Kelimeler: TerraSAR-X, Dijital Yükseklik Modeli, Üretim, Kalite Değerlendirme, Doğruluk, Görsellik 125

129 [119] DEĞİŞİK BAKIŞ AÇILARINDAN ELDE EDİLEN GÖRÜNTÜ GRUPLARININ SINIFLANDIRILMASI Mustafa ÖZENDİ 1, Alper YILMAZ 2 1 Arş. Gör., Bülent Ecevit Üniversitesi, Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümü, 67100, Zonguldak, mozendi@gmail.com 2 Doç. Dr., Ohio State University, Civil, Environmental. & Geodetic Engineering, 43210, Ohio, ABD, yilmaz.15@osu.edu Görüntü gruplarının sınıflandırlmasının uzaktan algılama, fotogrametri, dijital tablo katalogları ve güvenlik alanlarında değişik uygulamaları mevcuttur. Uzaktan algılma, bilgisayarla görme ve fotogrametri disiplinlerinde çalışan araştırmacılar güçlü sınıflandırma metodları geliştirebilmek için görüntü özelliklerini (renk, doku, obje şekilleri) temel alan yaklaşımlar kullanmışlardır. Bu çalışmada, değişik bakış açılarından elde edilen farklı görüntülere ait grupların sınıflandırılması, konik kesitlerin projektif dönüşüm altında değişmezliği prensibine dayanarak geliştirilmiştir. Çalışmanın başlangıcında, test amaçlı bir veri seti oluşturulmuştur. Bu veri seti dokuz ayrı objeden farklı bakış açılarından on görüntü alınması ile toplam doksan görüntüden oluşmaktadır. Veri seti oluşturulduktan sonra objelerin sınırlarının belirlenmesi amacıyla bütün görüntüler üzerinde kenar tanıma işlemi uygulanmıştır. Kenar tanıma işlemi ile elde edilen kenarlar üzerine, geometrisine bağlı olarak konik kesitler oturtulmuştur. Bu işlem sonucunda her görüntü bir konik kesit kümesiyle ifade edilmiştir. Konik kesitler projektif dönüşüme uğradığında şekli değişse bile yine bir konik kesit oluşmaktadır. Her görüntüyü temsil eden konik kesit kümesi kullanılarak görüntüler için bir değişmez işaret (invariant signature) hesaplanmıştır. Aynı gruba ait görüntülerin değişmez işaretleri arasında bir benzerlik olacağı varsayılmıştır. Bu değişmez işaretler görsellik sağlaması ve hesaplamalarda kolaylık olması amacıyla histogramlara dönüştürülmüştür. Her görüntüye ait değişmez işaretler çok boyutlu veriler olduklarından dolayı aralarında benzerlik olup olmadığını tespit etmek için deterministik metodlar yerine şekil tanıma (pattern recognition)metodu olan Destek Karar Mekanizması (Support Vector Machine uygulanmıştır. Sınıflandırmanın performansını ölçebilmek için ROC(Receiver Operating Characteristics) analizleri yapılmıştır. Anahtar Sözcükler: kenar tanıma, konik kesitler, projektif değişmezler, projektif dönüşüm, şekil tanıma 126

130 [120] YÜKSEK ÇÖZÜNÜRLÜKLÜ UYDU GÖRÜNTÜLERİNİN KOORDİNATLANDIRILMASINDA RFM KULLANIMI Hüseyin TOPAN Yrd. Doç. Dr., Bülent Ecevit Üniversitesi, Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümü, 67100, Zonguldak, Uydu görüntülerinin kullanıldığı pek çok uygulamada koordinatlandırma işlemi gerekli ve önemli bir adımdır. Koordinatlandırma, temelde görüntü ve nesne koordinat sistemleri arasında bir dönüşümün sağlanması işlemidir ve bu işlem için parametrik, yarı parametrik ve parametrik olmayan matematik modeller kullanılır. Bu bildiride, OGC (Open Geospatial Consortium) tarafından önerilen, yüksek çözünürlüklü optik uydu görüntülerinin koordinatlandırılmasında yaygın olarak kullanılan ve yarı parametrik bir model olan algılayıcı bağımlı RFM (Rational Function Model Orantısal İşlev Modeli) dönüşüm modeli konu edilmiştir. Öncelikle RFM nin genel bağıntısı, katsayılarının nasıl elde edildiği, bu katsayıların ne tür hatalar içerdiği ve bunların nasıl giderildiği, katsayıların özelliklerine göre RFM modelinin nasıl basitleştirilebileceği ve farklı dengeleme modelleri üretilebileceği hakkında kuramsal bilgi verilecektir. Sonra, dalgalı ve dağlık bir topoğrafyaya sahip Zonguldak test alanını kapsayan mono bir IKONOS pankromatik görüntüsü üzerinde hem yatayda hem de düşeyde uygun dağılmış 22 yer kontrol noktası ile yazar tarafından Matlab ortamında derlenen GeoFigcon hesaplama paketinde elde edilen konum doğrulukları gösterilecektir. Elde edilen sonuçlara örnek olarak, öteleme düzeltmesi için benzerlik dönüşümü kullanıldığında birinci derece RFM için m 0.46 piksel, m 0.40 piksel konum doğruluğuna ulaşılmıştır. Anahtar Sözcükler: RFM, IKONOS, Zonguldak, koordinatlandırma, konum doğruluğu, optik uydu görüntüsü x y 127

131 [121] BURSA BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ BUSKİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ M3 ve M4 PROJELERİ VE KAZANIMLARI Şenol KUŞCU 1, M. Sait AYIK 2, Umut G. SEFERCİK 1, Murat ORUÇ 1, Murat KARAOĞLU 2, Fatih ALİYAZICIOĞLU 1 1 Prof. Dr., Bülent Ecevit Üniversitesi, Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümü, 67100, Zonguldak, senolkuscu@yahoo.com 2 BUSKİ Genel Müdürlüğü, Emlak ve İstimlak Daire Başkanlığı, mayik@buski.gov.tr 3 Yrd. Doç. Dr., Bülent Ecevit Üniversitesi, Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümü, 67100, Zonguldak, ugsefercik@hotmail.com 4 Uzman, Bülent Ecevit Üniversitesi, Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümü, 67100, Zonguldak, orucm@hotmail.com 5 BUSKİ Genel Müdürlüğü, Emlak ve İstimlak Daire Başkanlığı, mkaraoglu@buki.gov.tr 6 Arş. Gör., Bülent Ecevit Üniversitesi, Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümü, 67100, Zonguldak, fatih@aliyazicioglu.com 3500 km 2 dolayında bir alana sahip olan Bursa Metropolitan Alanı (BMA) üç milyona yakın bir nüfusa ve yıllık olarak yaklaşık %4 nüfus artışına sahiptir. Bu alan, Güney Marmara sahilleri ve ortalama 100m yüksekliğindeki Bursa Ovası ile 2500m yi aşan yüksekliklere sahip Uludağ-dağ silsilesi arasında, hızlı değişen arızalı bir topoğrafik yapıya sahiptir. Ülkemizin önemli bir endüstri, tarım ve turizm bölgesi olması nedeniyle Ülke ekonomisine sağladığı katma değer açısından 4. sırada bulunan kent ayrıca, ülkenin en aktif deprem kuşağını oluşturan Kuzey Anadolu Fay Hattının güney batı bölümünün etki alanındadır ve I. derece deprem bölgesidir. BMA nın yukarıda belirtilen özellikleri nedeniyle coğrafi verilerdeki değişim hızlı ve fazla olmaktadır. Bölgenin ekonomik ve sosyal gelişmesine, nüfus artışına paralel olarak, coğrafi tabanlı planlama, proje üretme ve uygulama faaliyetlerine duyulan ihtiyaçlar da aynı oranda artmaktadır. Dolayısıyla, arazi içerikli planlama, projelendirme ve uygulamalar için de güncel ve güvenilir coğrafi tabanlı veriler ve bilgiler en başta gelen temel gereksinimler olmaktadır. Genişleyen ve gelişen BMA için en fazla ihtiyaç duyulan coğrafi bilgi ve belgelerin başında da bölgenin güncel ve güvenilir büyük ölçekli temel planları (büyük ölçekli haritaları), mülkiyet ve imar bilgileri gelmektedir. Başta Bursa Büyükşehir Belediyesi ve Bursa Su ve Kanalizasyon İdaresi (BUSKİ) Genel Müdürlüğü omak üzere bölgede, coğrafi tabanlı proje ve planlama hizmet ve uygulamaları gerçekleştiren tüm kurumların bu tür faaliyetlerine temel oluşturmak üzere, BUSKİ Genel Müdürlüğü tarafından yaklaşık 3500 km 2 lik bir alanın ulusal standartlarda 1/1000 ve 1/5000 ölçekli dijital fotogrametrik temel planlarının yapılması projesi uygulamaya konulmuştur. Dijital fotogrametri konusunda ülkemizin en kapsamlı uygulaması olan projenin ilk etabı, 2008 Kasım Mayıs tarihleri arasında 27 aylık süre zarfında M3 adı ile Mescioğlu Mühendislik A. Ş. firması tarafından gerçekleştirilmiştir. 2. etaba ise 2011 Eylül ayında M4 adı ile başlanmış ve halen aynı firma tarafından devam edilmektedir. Proje kapsamında, uçuş, görüntü kayıt ve görüntü işleme ile ilgili en gelişmiş yazılım ve donanımlar kullanılmaktadır. Projede, Bülent Ecevit Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümünden Kontrollük ve Müşavirlik hizmetleri alınmaktadır. Bu çalışmada, bu teknoloji yoğun uygulama projesi ve proje ile ulaşılan grafik ve sözel kazanımlar ile ilgili teknik bilgiler verilmiş ve geleceğe yönelik bazı öneriler sunulmuştur. Anahtar Kelimeler: Coğrafi veri, Dijital Fotogrametri, Dijital hava kamerası, Temel plan. 128

132 [122] SAMSUN İLİNDE MEYDANE YANGINLARIN İRDELENEREK İSTASYON KONUMLARININ VE YANGINA DUYARLI ALANLARIN BELİRLENMESİ Aziz ŞİŞMAN Yrd. Doç. Dr., Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Harita Mühendisliği Bölümü, 55139, Samsun, İnsanoğlunun binlerce yıldan beri kullanılmakta olduğu ateş, yaşantımız için gerekli temel unsurlardan biridir. Bu gerekliliğinin yanı sıra ateş, zararları ile de tarih boyunca karşımıza çıkmıştır. Ateş ile birlikte yaşamımızda yer alan ve potansiyel bir tehlike olan yangın, günümüzde yaşam koşullarının değişmesine paralel olarak risk oranını artırmıştır. Yararlanmak amacı ile yakılan ateş dışında oluşan ve denetlenemeyen yanma olayına yangın denir. Yangın; katı, sıvı veya gaz maddelerin alevlenerek kontrolsüz yanmasıdır. Gelişen teknoloji ile birlikte yangın değişik boyutlar kazanmıştır. Artan nüfus ve buna paralel olarak artan enerji ihtiyacı farklı enerji türlerinin kullanılması ile elektrik, mekanik ya da kimyasal etkenlere bağlı olarak konut, endüstriyel tesis, orman, ulaşım araçları yangınları yanı sıra patlayıcılar, LPG, doğal gaz ve nükleer maddeler sebebi ile de yangınlar çıkmaktadır. Yangın, diğer kaza ve afetlerden farklı olarak derhal kontrol altına alınmadığı takdirde oluşturacağı can ve mal kaybı tahmin edilemez boyutlara varabilir. Kapalı ortamlarda gerçekleşen yangınlarda ortam ısısının ilk beş dakikada 555 Cº ye kadar yükselebileceği belirlenmiştir. Bu sebeple yangına ilk müdahale hayati önem taşımaktadır. Ülkemizde yangına müdahale belediyeler ve bazı kurum kuruluşlara ait itfaiye birimlerince yapılmaktadır. İtfaiyelerin istasyonlarının konumu ve kapasiteleri yangına müdahale açısından çok önemlidir. İtfaiye müfrezelerinin mevcut yangınların kaç tanesine, ne kadar zamanda müdahale ettiği, müfrezelerin konumlarının doğruluğu ve yeterliliği, yeni kurulacak olan müfrezenin yerinin neresi olacağının belirlenmesi gibi problemler gelişen Coğrafi Bilgi Sistemleri teknolojisi ile sorgulanıp analiz edilebilir. Bu çalışmada CBS olanakları ile Samsun Büyükşehir Belediyesi sınırları içerisinde 2010 ve 2011 yıllarında gerçekleşen ve kayıt altına alınan yangınlar konumsal ve zamansal olarak değerlendirilmiş ve bu alanda hizmet veren itfaiye istasyonlarının konumları irdelenmiştir. Anahtar Sözcükler: Yangın, 110, İtfaiye İstasyonları, Coğrafi Bilgi Sistemleri. 129

133 [123] COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMİ YARDIMIYLA KRONİK HEPATİT B HASTALIĞININ MEKANSAL DAĞILIMI: ÖRNEK BİR UYGULAMA 1 S.Savaş DURDURAN, 2 Bahar KANDEMİR, 3 Ceren AVCI, 4 Yasemin DURDURAN, 5 Mehmet BİTİRGEN 1 Doç.Dr., S.Ü. Mühendislik Mimarlık Fak. Harita Müh. Böl. Kampüs,Konya,durduran@selcuk.edu.tr 2 Yrd.Doç.Dr, N.E.Ü. Meram Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD, Konya, tekinbahar@hotmail.com 3 Arş. Gör., S.Ü. Mühendislik Mimarlık Fak. Harita Müh. Böl. Kampüs,Konya, cerenavci@selcuk.edu.tr 4 Yrd.Doç.Dr, N.E.Ü. Meram Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD, Konya, ydurduran@selcuk.edu.tr 5 Prof.Dr, N.E.Ü. Meram Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD, Konya, mbitirgen@selcuk.edu.tr Bilişim teknolojisinin hızla ilerlemesiyle günlük hayatımıza giren bilgi teknolojisi uygulamaları hayatımızın vazgeçilmez parçalardan biri haline gelmiştir. Buna bağlı olarak sağlık sektöründeki bilgi teknolojisine dayalı uygulamalar da kaçınılmaz olmuştur. Bu teknoloji ile Coğrafi Bilgi Sistemi uygulamalarında gün geçtikçe kullanımının artması, sağlık gibi farklı disiplinlerde kullanılmaya başlanması sonucunu ortaya çıkarmaktadır. Coğrafi Bilgi Sistemi kullanılarak sağlık uygulamalarındaki verilerin toplanması, değerlendirmesi, işlenmesi ve analizi kullanıcılara verimlilik açısından büyük önem sağlamaktadır. Eldeki verilerin en iyi biçimde değerlendirilmesi, gerekli birimlere doğru ve zamanında ulaştırılması ile hastalıklardan korunma, erken teşhis ve tedavi aşamasında kolaylık sağlayacaktır. Daha hızlı ve daha doğru kararlar verilmesinde Hepatit B hastalığı gibi toplum sağlığı açısından büyük önemi olan sağlık sorunlarında CBS uygulamalarının kullanılması gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Hepatitler, Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre dünyada ölüm nedenleri arasında ön sıralarda yer almaktadır. Bu çalışmada, Konya ili Meram Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları Kliniğinde son 3 yılda takip edilen Kronik Hepatit B vakalarının verileri ArcGIS 10 yazılımı yardımıyla öznitelik bilgileri toplanarak oluşturulan veritabanında depolanmış ve hastalık bilgilerine ait mekansal analizler yapılmaya çalışılmıştır. Oluşturulan haritalarla çeşitli sonuçlar elde edilmiş ve bu konuda önlemlerin alınması açısından etkili bir altlık olmuştur. Daha sağlıklı toplumlar için yaşadığımız coğrafyayı da hesaba katmak ve teknolojiyi takip etmenin gerekliliği ortaya çıkarılmıştır. Anahtar kelimeler: CBS, Hepatit, Hastalık, Sağlık, 130

134 [124] SANALDOKU 1 ÜZERİNDEN COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMİ YAZILIMLARI KOMUTLARINI ÇALIŞTIRMA Osman Yalçın YILMAZ Yrd. Doç. Dr., İstanbul Üniversitesi, Orman Fakültesi, Orman Mühendisliği Bölümü, 34473, İstanbul; yilmazy@istanbul.edu.tr Coğrafi bilgi sistemleri (CBS)' nin kullanımı birçok sektör ve bilim alanında artmaktadır. Bu artışa paralel olarak coğrafi bilgi sistemleri yazılımları da gelişmekte ve çeşitlenmektedir. Bu ise kullanıcıların hangi yazılımı kullanacağına karar vermelerinde veya yazılımın temini, kurulumu ve güncellenmesi konularında sıkıntı yaşamalarına neden olabilmektedir. Ayrıca bazı kullanıcıların bilgisayarlarının yetersiz performansı, coğrafi işlemin uzun zamanda bitirilmesine neden olmaktadır. Sanaldoku üzerinden coğrafi bilgi sistemi komutlarını çalıştırma (Sanaldoku İşleme Hizmeti - SİH) kullanıcılara basit ve hızlı bir çözüm sunmaktadır. SİH, CBS işlemlerine sanaldoku üzerinden erişimini standartlaştırmak amacıyla tasarlanmıştır yıllarında başlayan bu yöndeki çalışmalar, SİH standardının Open Geospatial Consortium tarafından 2007 yılında yayınlanmasıyla hızlanmıştır. CBS işlemlerinin sunucu üzerinde çalıştırılmasına olanak sağlayan açık kodlu SİH yazılımlardan bazıları; 52N WPS, PyWPS, Deegree WPS, GeoServer ve ZOO'dur. Kolay kullanımı olan bir CBS yazılımının SİH istemci özelliğiyle sunucudaki coğrafi işlemler çalıştırılabildiği gibi, bir internet tarayıcı üzerinden işlem yapmak da olanaklıdır. Ayrıca SİH, CBS nin bulut mimarisinde kullanımına da olanak tanımaktadır. SİH yazılım çeşitleri ve özellikleri kısaca açıklanmış, SİH'nin yararları ve eksiklikleri konu edilmiştir. Bu çalışmada, sunucu yazılımı olarak GRASS CBS ve ZOO SİH yazılımları ile istemci yazılımı olarak QGIS ve WPS client eklentisi kullanılmıştır. SİH ni sınamak amacıyla hazırlanan sunucuya istemci yazılım ile bağlanılarak coğrafi bilgi sistemi komutları çalıştırılmış, performans ve aksaklıklar belirlenmiştir. Anahtar Sözcükler: Coğrafi Bilgi Sistemleri, Sanaldoku İşleme Servisi. 1 Sanaldoku, Web kelimesinin Türkçe karşılığı olarak kullanılmıştır 131

135 [125] CBS KÜÇÜLTME (DOWNSCALING) YÖNTEMİYLE GELECEĞE YÖNELİK HASSAS YAĞIŞ HARİTALARININ ÜRETİLMESİ Fatih KARA 1, İsmail YÜCEL 2, S. Zuhal AKYÜREK 2 1 Fatih Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü, Büyükçekmece, İstanbul, 34500, fatihkara@fatih.edu.tr 2 Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, İnşaat Müh. Bölümü,Çankaya, Ankara, iyucel@metu.edu.tr, zakyurek@metu.edu.tr Günümüzde geleceğe dair iklimsel ya da meteorolojik tahminlerin yapımında genellikle küresel ya da bölgesel iklim modelleri kullanılmaktadır. Bu iklim modellerinin en büyük dezavantajı ürettiği verileri yaklaşık km lik hücresel alanlar (grid) için üretmeleridir. Hâlbuki yağış başta topoğrafya şartlarına bağlı olarak kısa mesafelerde önemli miktarda değişebilmekte, 200 km lik hücreler yağış için oldukça kaba kalmaktadır. Küresel ya da bölgesel iklim modellerinin ürettiği veriler çeşitli ölçek küçültme (downscaling) yöntemleri ile en iyi ihtimalle yaklaşık 30 km lik hücresel verilere dönüştürülebilmektedir. Bu çalışmamızın amacı İstanbul un en büyük su havzalarından biri olan Ömerli Barajı Havzası na düşecek olan yağış miktarının CBS yöntemleri kullanarak hassas şekilde hesaplanmasıdır. Bu amaçla öncelikle B1 emisyon senaryosu, Community Climate System Model (CCSM) küresel iklim modeli, RegCM3 bölgesel iklim modeli olarak seçilmiş ve yıllarına ait yağış haritaları üretilmiştir. Daha sonra ise yılları için CCSM modeli sonuçları alınarak bu iki veri arasındaki anomali değerler bulunmuştur. Son olarak bu anomali değerler meteoroloji gözlem istasyonlarından elde edilen değerlerle toplanarak yılları arasında Ömerli Havzası na düşecek olan aylık ortalama yağış miktarları tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: CBS, küçültme, küresel iklim modeli, yağış. 132

136 [126] GOOGLE MAPS TABANLI FOTOGRAMETRİK 3B MODEL DESTEKLİ GÜMÜŞHANE KONAKLARI BİLGİ SİSTEMİ İbrahim ASRİ 1, Özşen ÇORUMLUOĞLU 2, Samed ÖZDEMİR 3 1 Yrd. Doç. Dr., Gümüşhane Üniversitesi, Harita Mühendisliği Bölümü, Gümüşhane, iasri@gumushane.edu.tr 2 Yrd. Doç. Dr., Gümüşhane Üniversitesi, Harita Mühendisliği Bölümü, Gümüşhane, ocorumlu@hotmail.com 3 Arş. Gör., Gümüşhane Üniversitesi, Harita Mühendisliği Bölümü, Gümüşhane, samedozdemirr@gmail.com Kültürel miras çalışmaları günümüzün öncelikli konularından biri haline gelmiştir.gelişen ve gelişmekte olan veri görselleştirmesi ve sunumu fotogrametrik ürünlerin tanıtım, dokümantasyon ve koruma amaçlı uygulamalarında yeni imkânlar ortaya çıkarmıştır. Buna paralel olarak da Coğrafi Bilgi Sistemleri kapalı devre sistemlerden interaktif web uygulamalarına doğru hızlı bir eğilim göstermiştir. Coğrafi verilerin sunumunu kolaylaştıran konumsal alt yapı ihtiyacını gidermekte büyük kolaylıklar sunan çok sayıda harita servis sağlayıcıları geliştirilmiştir. Artık bir çok yazılım şirketinin kendine ait harita servis sağlayıcısı vardır. Bunlar kullanıcılarına kendi çalışmalarını geliştirme servis üzerinden entegre sunma imkanları sağlayarak interaktif bir CBS çalışmasının en önemli problemi olan konumsal altlık problemine büyük ölçüde çözüm getirmeye başlamışlardır. Ulusal manada şimdilik geliştirilmiş bu şekilde bir servis sağlayıcısının olmamasının getirdiği dışa bağlı çalışmaların ileride doğabilecek bazı sıkıntılarının yanında böyle bir kültürün tecrübenin oluşması açısından büyük önem arz ettiği genel kanaattir. Bu çalışmada Gümüşhane ilindeki tescilli Gümüşhane konakları (evleri) yersel fotogrametrik yöntemle modellenmiş google maps üzerinde coğrafi konumları tespit edilmiş bu konumlar ile fotogrametrik modeller ilişkilendirilmiştir. Oluşturulan bir web ara yüzü içerinde çağırılan google maps eklentisi, konaklara ait model ve öznitelik bilgileri seçilerek karşılıklı sorgulamalara imkan tanınmıştır. Burada bir binanın genel harita üzerindeki konumu, öznitelik bilgileri ve fotogrametrik 3B modeli görülebilmekte model istenildiği gibi gezilebilmektedir. Yapılan bu çalışma ile Gümüşhane kültür mirasının tanıtımına, turizmine ve fotogrametrik 3B modellerin etkin kullanımına katkı sağlanmıştır. Anahtar Sözcükler: CBS, Fotogrametrik 3B Model, Google Maps, Gümüşhane, Kültürel Miras 133

137 [127] VAN GÖLÜNDE SU YÜZEYİ SICAKLIK DEĞİŞİMİNİN AVHRR UYDU VERİLERİYLE İNCELENMESİ Mehmet Tahir KAVAK 1 Sabri KARADOĞAN 2 1 Yrd.Doç.Dr., Dicle Üniversitesi, Z.G.Eğitim Fak,. Fen Alanlar Eğt. Böl. Fizik Eğt. AB Dalı, 21280, Diyarbakır, mtkavak@dicle.edu.tr 2 Doç.Dr.,Dicle Üniversitesi Z.G.Eğitim Fak., Sosyal Alanlar Eğt. Böl. Coğrafya Eğt. AB Dalı, 21280, Diyarbakır, skaradogan@gmail.com SST (Sea-Surface Temperature) Deniz Yüzeyi Sıcaklığı hava ve deniz yüzeyleri arasındaki ısı değişiminin tahmin edilmesinde kullanılan önemli bir jeofiziksel parametredir. Özellikle küresel iklim modelleri için gerekli olan dünyanın ısı dengesinin ortaya konması, atmosferik ve okyanus sirkülasyonlar ve anomalilerin durumunu ortaya koymak açısından SST büyük önem taşımaktadır. Van Gölü Ülkemizde su seviyesi ve iklim parametreleri konusunda en çok izlenen ve çeşitli bilimsel çalışmalara konu olan alanlardan birisidir. Su yüzeyi ve sınırlarında yıldan yıla önemli değişimler gözlenen Van Gölü, ülkemizin Doğu Anadolu Bölgesinde önemli tektonik ve kapalı bir havzadır. Özellikle son yaşanan deprem yerbilimcilerinin ve diğer disiplinlerin dikkatini Van Gölü çevresine çekmiştir. Su yüzeyi sıcaklık değişimi tektonik açıdan bir parametre olarak kullanılabilir. Bu çalışmada farklı yıllara ait AVHHR uydu verileri kullanılarak uzaktan algılama yöntemiyle göl yüzeyindeki su sıcaklık koşullarının yıllara göre ve yıl içindeki değişimleri gözlenmiştir. Anahtar Sözcükler: Van Gölü, Uzaktan Algılama, AVHRR, Su Yüzeyi Sıcaklığı. 134

138 [128] SANAL KÜRELER ÜZERİNDE DÜŞEY ENGELLERİN SUNUMU Emre SOYER 1, Hakan ŞAHİN 2, Murat AKIN 3, Mesud B.VAROL 4, M. ERBAŞ 5, Ali ULUBAY 6 1 Harita Genel Komutanlığı, Ankara, emre.soyer@hgk.msb.gov.tr 2 Harita Genel Komutanlığı, Ankara, hakan.sahin@hgk.msb.gov.tr 3 Harita Genel Komutanlığı, Ankara, murat.akin@hgk.msb.gov.tr 4 Harita Genel Komutanlığı, Ankara, mesud.varol@hgk.msb.gov.tr 5 Kara Harp Okulu Komutanlığı, Ankara, merbas.@kho.edu.tr 6 Harita Genel Komutanlığı, Ankara, ali.ulubay@hgk.msb.gov.tr Günümüzde, dünya üzerinde karmaşık yapıda bulunan coğrafi veriyi sayısal ortamlarda anlamlı bir şekilde modellemek, bu verilere etkin ve hızlı bir şekilde ulaşabilmek, verileri gerçek dünyanın geometrisine en yakın bir yapıda görebilmek, sunulan veriler üzerinden kararlar verebilecek seviyede uygulamalar oluşturmak ve kurulan yapının kesintisiz şekilde hizmet vermesini sağlamak çağımızın temel ihtiyaçlarındandır. Bu ihtiyaçlara cevap verebilen navigasyon maksatlı masaüstü uygulamaların başında Sanal Küreler gelmektedir. Konumsal verilerin sanal bir küre üzerinde üç boyutlu olarak kullanıcıya sunulduğu bu tür uygulamalar, 2000 li yılların başından itibaren kullanılmaya başlanmıştır. Bu kapsamda 2004 yılında NASA WorldWind, 2005 yılında Google Earth, 2006 yılında Bing Maps, Skyline Globe ve Marble(KDE) yazılımları hemen hemen bütün bilgisayar kullanıcıları tarafından yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. Çeşitli yapı ve formatlardaki her türlü konumsal veriyi üç boyutlu olarak sunan sanal küreler, görüntüleme işlemlerini sadece fare kullanarak kontrol edebilmekte ve bu küreler üzerinde kullanıcı ihtiyaçlarına yönelik uygulamalar geliştirilebilmektedir. Sanal küreler kullanılarak raster veriler ile birlikte konumsal nitelikteki vektör veriler de sunulabilmektedir. Sanal Küreler üzerine aktarılan üç boyutlu vektör veriler kullanıcıya görsel zenginliği ile karmaşık dünya modelini anlama kolaylığı sağlamakta, geliştirilen uygulama yazılımları ile konumsal analizler ve sorgulamalar üç boyutlu olarak yapılabilmektedir. Bu çalışmada, alçak irtifa uçuşu yapan hava araçları için tehlikeli olabilecek düşey engeller niteliğinde olan enerji nakil hatları, hat direkleri, baz istasyonları, kuleler, yüksek binalar ve minareler, televizyon vericileri gibi münferit engellerin sanal küreler üzerinde üç boyutlu olarak gösterilmesi ve hava araçlarının uçuşu esnasında tehlikeli olabilecek detayların önceden belirlenebilmesine yönelik bir uygulama yapılmıştır. Anahtar Sözcükler: Düşey Engeller, Sanal küreler 135

139 [129] GÖRÜNTÜ BİRLEŞTİRME YÖNTEMLERİNİN SPEKTRAL DEĞERLERİ KORUMA AÇISINDAN KARŞILAŞTIRILMASI: WORLDVİEW-2 UYGULAMASI Bekir GÜL 1, Çağlar YILDIRMIŞ 2, Abdullah DEĞER 3, Mustafa ERDOĞAN 4, Ali ULUBAY 5 1 Harita Genel Komutanlığı, 06100, Cebeci, Ankara, bekir.gul@hgk.msb.gov.tr 2 Harita Genel Komutanlığı, 06100, Cebeci, Ankara, caglar.yildirmis@hgk.msb.gov.tr 3 Harita Genel Komutanlığı, 06100, Cebeci, Ankara, abdullah.deger@hgk.msb.gov.tr 4 Harita Genel Komutanlığı, 06100, Cebeci, Ankara, mustafa.erdogan@hgk.msb.gov.tr 5 Harita Genel Komutanlığı, 06100, Cebeci, Ankara, ali.ulubay@hgk.msb.gov.tr Son dönemde yüksek mekânsal çözünürlüklü ve çok bantlı (multispektral) uydu görüntülerindeki artış, piksel tabanlı sınıflandırma uygulamalarını da olumlu etkilemektedir. Kullanıcılar uygulamalarında hem yüksek konumsal çözünürlükten hem de yüksek spektral çözünürlükten elde ettiği bilgilerden vazgeçmek istememektedirler. Bu durum tek bantlı (pan) yüksek mekânsal çözünürlüklü görüntünün, çok bantlı yüksek spektral çözünürlüklü (multispektral) görüntü ile birleştirilmesine (Resolution Merge/ Pan Sharpening) olan talebi artırmaktadır. Kullanılan algoritmanın/yöntemin özelliklerine göre görüntü birleştirme teknikleri spektral yansıma değerlerini ya da görüntü nefasetini farklı oranlarda bozmaktadır. Piksel tabanlı sınıflandırma işlemlerinde bozulmuş spektral değerlere sahip görüntünün kullanılması, doğru ve güvenilir bilgi çıkarımını olumsuz etkilemektedir. Bu çalışmada Kızılcahamam-Ankara bölgesine ait Worldview-2 uydu görüntüsü kullanılarak, 16 Görüntü Birleştirilme tekniğinin spektral yansıma değerine olan etkisi, 5 farklı bant kombinasyonunda ve arazi, orman ve hidrografya bilgisi içeren alanlarda piksel değeri araştırılarak, her üç veri grubu için bu yansıma değerlerindeki değişim belirlenmiştir. Elde edilen sonuçlar istatistik açılarından değerlendirilmiştir. Anahtar Sözcükler: Görüntü Birleştirme, Spektral Yansıma Değeri, Worldview-2 136

140 [130] HAVAALANLARI ETRAFINDA EMNİYETLİ SAHALARIN OLUŞTURULMASI VE SUNULMASI Ali ULUBAY 1, Mesud B.VAROL 2 1 Dr., Harita Genel Komutanlığı, Ankara, ali.ulubay@hgk.msb.gov.tr 2 Harita Genel Komutanlığı, Ankara, mesud.varol@hgk.msb.gov.tr Havacılık sektörünün bu denli gelişmesi, havaalanları etrafında arazi kullanımı ve gürültü kirliliği açısından olduğu gibi hava araçlarının emniyetli seyrüseferi açısından da birçok problemi beraberinde getirmiştir. Havaalanları etrafındaki yüksek yapılaşmalar özellikle kalkış ve inişte hava araçları için ve o bölgede yaşayan insanlar için potansiyel birer tehlike oluşturmaktadırlar. Bu tür problemleri önleyebilmek amacıyla havaalanları etrafındaki yapılaşmaların kontrollü olarak yapılması gerekmektedir. Bu kontrolleri sağlayan en önemli planlamalar Uluslararası Sivil Havacılık Teşkilatı (ICAO) tarafından resmi dokümanlarda uluslararası standartlar ve tavsiye edilen uygulamalar şeklinde yayımlanmıştır. Pist cinsine göre yapılaşma sınırlamaları ile ilgili standartlar ve tavsiyeler ICAO nun EK-14 yayınının dördüncü bölümünde verilmiştir. Bu standartlara göre ülkeler kendi havacılık prosedürleri açısından havaalanları etrafında, iniş-kalkış yapan hava araçları için emniyetli sahalarını oluşturmakta ve bu sahaların yüksek yapılaşmalarla ihlal edilmemesi için yerel yönetimler ile birlikte çalışmaktadırlar. Uygun parametrelere göre hesaplanan ve ihlal edilmemesi istenen emniyetli sahaları gösteren planlar mânia planları olarak adlandırılmaktadır. Günümüz teknolojileri ile bu planların otomatik olarak üretilmesi, her türlü görsel zenginlikte üç boyutlu olarak sunulması, uydu görüntüleri, hava fotoğrafları, düşey engel verileri ve belediyeler tarafından uygulanan imar planları ile birlikte kullanılması ve standart üretimlerin web servisleri aracılığı ile paylaşılması mümkün olmaktadır. Bu çalışmada, pist kategorilerine göre hazırlanması gereken mânia planlarının otomatik ve üç boyutlu olarak hazırlanması, havaalanları etrafındaki topoğrafya ve yüksek yapıların hangilerinin tehdit oluşturduğunun belirlenmesi ve söz konusu verilerin ihtiyaç duyan kurumlar arasında paylaşılması için bir uygulama sunulmaktadır. Anahtar Sözcükler: Mânia Planları, Düşey Engeller, Web Servisleri. 137

141 [131] NESNE TABANLI SINIFLANDIRMA TEKNİĞİ İLE ARAZİ ÖRTÜSÜNÜN BELİRLENMESİ: QUICKBIRD ve LANDSAT ÖRNEĞİ Merve YILDIZ 1, Taşkın KAVZOĞLU 2 1 Arş. Gör., Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümü, 41400, Gebze, m.yildiz@gyte.edu.tr 2 Prof. Dr., Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümü, 41400, Gebze, kavzoglu@gyte.edu.tr Uzaktan algılama uygulamalarında sınıflandırma işlemi, uydu görüntülerinde benzer spektral özelliklerin gruplandırılması sonucu elde edilen bilgileri kullanan en yaygın tekniktir. Sınıflandırma teknikleri içerisinde nesne tabanlı sınıflandırma yönteminin kullanımı son yıllarda oldukça yaygınlaşmıştır. Nesne tabanlı sınıflandırma, homojen piksellerin gruplandırılmasıyla oluşturulan nesnelerin şekil, boyut, doku gibi özelliklerinin kullanılmasına imkân sağlar. Bu sınıflandırma yaklaşımında ilk işlem adımı segmentasyondur. Nesne tabanlı sınıflandırma tekniği, bulanık mantık fonksiyonlarının kullanılmasına ve karar setleri oluşturulmasına izin verir. Bu çalışmada, Trabzon ilini kapsayan Quickbird ve Landsat uydu görüntüleri kullanılmış ve arazi örtüsünün nesne tabanlı sınıflandırma tekniği ile belirlenmesi amaçlanmıştır. Segmentasyon işlemi için çoklu çözünürlük segmentasyon yaklaşımı kullanılmıştır. Segmentasyon kalitesi sınıflandırma doğruluğunu önemli derecede etkilendiğinden segmentasyon parametrelerinin seçimi kritik derecede öneme sahiptir. Bu çalışmada segmentasyon işlemi için uygun sonuçları sağlayan ölçek, şekil ve bütünlük parametrelerinin tespiti yapılmıştır. Farklı konumsal çözünürlükteki uydu görüntüleri için bu parametrelerin değişimleri analiz edilmiştir. Yüksek konumsal çözünürlükteki Quickbird uydu görüntüsünde elde edilen nesneler, arazi örtüsünün geometrik özelliklerini daha net yansıtırken, Landsat görüntüsü için bu düzeyde bir başarı sağlanamadığı görülmüştür. Sınıflandırma işlemi üyelik fonksiyonlarının kullanımı ile gerçekleştirilmiştir. Üyelik fonksiyonun doğru seçilmesi sınıflandırmanın en önemli kısmını oluşturmaktadır. Konumsal ve spektral çözünürlükleri farklı olan her iki görüntü için yapılan nesne tabanlı sınıflandırma sonuçları değerlendirilmiştir. Anahtar Sözcükler: Nesne tabanlı sınıflandırma, üyelik fonksiyonları, Quickbird, Landsat. 138

142 [132] COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ İLE GAYRİMENKUL PİYASA DEĞERİNİN BELİRLENMESİ DÜZCE ÖRNEĞİ Murat TABANOĞLU 1, Ümit YURT, 2 Halil YILMAZ 3, Behçet DÜNDAR 4 1 Murat TABANOĞLU, 81000, Düzce, mtabanoglu@gmail.com 2 Ümit YURT, 81000, Düzce, umityurt@gmail.com 3 Behçet DÜNDAR Abant İzzet Baysal Üniversitesi Yeniçağa Yaşar Çelik Meslek Yüksekokulu Yeniçağa/BOLU dundar_b@ibu.edu.tr 4 Halil YILMAZ Abant İzzet Baysal Üniversitesi Yeniçağa Yaşar Çelik Meslek Yüksekokulu Yeniçağa/BOLU yilmaz_h3@ibu.edu.tr Bilim ve teknoloji, günümüzde insanların hayatını kolaylaştırmak amacıyla hızlı gelişmelere sahne olmaktadır. Hayatın her alanında teknolojiden yararlanılmakta, daha önce tarım ülkesi olan birçok ülke iş gücünü teknoloji alanına kaydırmaktadır. Teknolojinin gelişimi ile birlikte istenilen verilere ulaşım hızı artmıştır. Coğrafi bilgi sistemleri (CBS) de bu teknolojiye paralel olarak gelişmiştir. CBS gayrimenkul değerlemeye altlık oluşturacak sayısal harita ve planların üretilmesi sürecinde, Düzce Belediyesi nden temin edilen hali hazır haritaların ArcGIS ortamına girilerek sayısal alt yapısı oluşturulmuştur. Bu çalışmada oluşturulan sayısal altlık ile gayrimenkul değerleme uzmanınca değerlendirilen taşınmazlara ait raporlar ilişkilendirilerek yakın çevredeki taşınmazların yaklaşık piyasa değerlerine ulaşılmaya çalışılmıştır. Anahtar Sözcükler: Coğrafi bilgi Sistemleri, CBS, Gayrimenkul 139

143 [133] GABOR DÖNÜŞÜMÜ TABANLI BÖLGE KOVARYANS MATRİSLERİ İLE HİPERSPEKTRAL GÖRÜNTÜLERDE SINIFLANDIRMA Hamidullah BİNOL 1, Abdullah BAL 2 1 Arş. Gör., Yıldız Teknik Üniversitesi, Elektronik ve Haberleşme Mühendisliği Bölümü, 34220, İstanbul, hbinol@yildiz.edu.tr 2 Doç. Dr., Yıldız Teknik Üniversitesi, Elektronik ve Haberleşme Mühendisliği Bölümü, 34220, İstanbul, bal@yildiz.edu.tr Hiperspektral görüntülerde sınıflandırma işlemi için Kovaryans Tanımlayıcı metodunun başarılı sonuçlar verdiği önceki çalışmalarda ortaya konmuştur. Bu çalışma kapsamında ise Kovaryans Tanımlayıcı yönteminin sınıflandırma performansını artırmaya yönelik yeni öznitelik tanımlamaları yapılmış ve sınıflama sonuçları karşılaştırmalı olarak test edilmiştir. Kovaryans Tanımlayıcı, öznitelik görüntüsü ve bölge kovaryans matrisleri tabanlı bir tanıma/sınıflama metodudur. Kovaryans Tanımlayıcının performansı seçilen özniteliklere direkt bağlıdır. Hiperspektral görüntülerde Kovaryans Tanımlayıcı uygularken her bir spektral imzanın anlamlı özniteliklerinin kullanılması sınıflayıcı performansını artıracaktır. Bu nedenle, bu çalışmada her bir sınıfa ait spektral imzaların öznitelikleri farklı frekans ve ölçeklerde Gabor dönüşümü kullanılarak elde edilmiş ve bölge kovaryans matrislerinin öznitelik görüntülerinin oluşturulması için kullanılmıştır. Gabor dönüşümü ile elde edilen öznitelikler, referans özniteliklere eklenmiş ve sonuçlar eski öznitelik vektörleri kullanım sonuçları ile karşılaştırılmıştır. Çalışma kapsamında, test için AVIRIS gerçek hiperspektral görüntüsü kullanılmıştır. Anahtar Sözcükler: Gabor dönüşümü, Hiperspektral Görüntüler, Kovaryans Tanımlayıcı, Sınıflandırma 140

144 [134] AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİNDE COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİNİN KULLANIMI Canan AKIN 1 1 Jeoloji Yüksek Mühendisi, Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, Ankara, canan.akin@afad.gov.tr Bütünleştirilmiş Afet ve Acil Durum Yönetimi hazırlıklı olma, zarar azaltma, müdahale etme ve iyileştirme amacı ile mevcut kaynakları organize eden, analiz, planlama, karar alma ve değerlendirme süreçlerinin bütünüdür (Kadıoğlu, 2007). Afet ve Acil Durum Yönetimi Zarar azaltma, Hazırlık, Müdahale, İyileştirme evrelerinden oluşur. Her bir evre birbiri ile ilişkili ve farklı süreçler içermektedir. Acil durum yönetiminin tüm aşamalarında çeşitli kaynaklardan gelen veriler Coğrafi Bilgi Sistemleri kullanılarak işlenir. Coğrafi Bilgi Sistemleri özellikle risk değerlendirmesi ve uzun vadede zarar azaltma stratejileri geliştirme konusunda özellikle önem taşımaktadır. Coğrafi Bilgi Sistemleri Hazırlıklı olma ve müdahale aşamalarında, kapsamlı bir afet hazırlık ve müdahale sistemi için entegre merkezinde ya da mekansal bilgilerin taşınabilir bir yerinde kaynağı olarak da hizmet verebilir. Bir afet sonrasında Coğrafi Bilgi Sistemleri hasar tespit destekleyen ve iyileştirme için gereklidir. Anahtar Kelimeler: Afet ve Acil Durum Yönetimi,CBS 141

145 [135] BİZANS DÖNEMİNE AİT AYDOS KALESİNİN RESTORASYON PROJESİNİN HAZIRLANMASINDA UZAKTAN ALGILAMA, LAZER TARAMA, YERSEL FOTOGRAMETRİ VE GPS TEKNOLOJİLERİNİN KULLANIMI Cengiz ERDOĞAN 1, Derya MAKTAV 2 1 Akropol Bil. Müh. Sanayi Tic. Ltd. Şti, Yüksek Harita Müh. İstanbul, cengiz@akropol.com.tr 2 İstanbul Teknik Üniversitesi, Geomatik Mühendisliği Bölümü, 34469, Maslak, İstanbul. maktavd@itu.edu.tr İstanbul un otuzdokuz ilçesinden biri olan Sultanbeyli, İstanbul metropoliten alanının Asya yakasında yer almaktadır. Doğu ve güneyde Pendik, batı ve kuzeyde Sancaktepe, güney batıda ise Kartal ilçeleri ile sınırlanmaktadır. Sultanbeyli deki Aydos Kalesi yaklaşık 327 m. yüksekliğinde bir tepe üzerindeki m 2 alanı kapsamaktadır. Oval bir formda olan kale, iç ve dış savunma duvarlarından ve her iki sura bitişik burçlardan oluşmaktadır. Aydos Kalesi nin, Bizans devletinin sınırlarının küçüldüğü Geç Bizans döneminde doğu sınırında önemli bir merkez olduğu ilgili belgelerden anlaşılmaktadır tarihleri arasında Osmanlılar ın bugünkü Kocaeli Yarımadası nın önemli bir kısmı ile İstanbul un Anadolu yakasındaki yerleşimlerin bir kısmını ele geçirdiği dönemde, Osmanlı ve Bizans sınırının, Aydos- Pendik arasındaki hat üzerinde olduğu bilinmektedir yılında kalenin restorasyon projelerinin yapılmasına başlanmıştır. Restorasyon çalışmalarının sağlıklı yapılabilmesi için ilk önce mevcut durumun doğru bir şekilde belirlenmesi ve rölöve projesinin hazırlanması gerekmektedir. Rölöve çalışmaları için ileri belgeleme teknikleri kullanılmıştır. Uzaktan algılama, lazer tarama, yersel fotogrametri, GPS, çeşitli arazi ölçümleri, model uçak ile görüntüleme, helikopter ile belgeleme çalışmaları yapılmıştır. Ancak %15 kısmı toprak üstünde bulunan kalenin üstü ağaçlarla kaplı idi. İlk etapta mevcut durumun tespiti için model uçak ile görüntüleme yapılmış, helikopter ile havadan yüksek çözünürlüklü fotoğraflar çekilmiştir. Trimble GX lazer tarama cihazı ile kalenin 3D lazer tarama verileri elde edilmiştir. Diferensiyel GPS sistemi ile alanın vaziyet planı çıkarılmış ve dijital arazi modeli oluşturulmuştur. Daha sonra gerekli protokol çerçevesinde alan bitki temizliği yapılmıştır. Kale içerisinde taş temizliği de yapılarak kale arkeolojik kazıya hazır hale getirilmiştir. Bu aşamada helikopter çekimleri, yersel fotogrametri, lazer tarama ve GPS ile tespitler tekrar yapılmıştır. Kazı çalışmaları İstanbul Arkeoloji Müzesi denetiminde altmış kişilik ekiple yapılmış ve iki büyük burç ve sur duvarları ortaya çıkartılmıştır. Kazı çalışmaları sonucu üçüncü kez belgeleme çalışmaları yapılmıştır. Bu çalışmalar sonucunda rölöve projeleri hazırlanmış, tarihi kaynaklar incelenmiş, benzer kaleler araştırılarak karşılaştırmalı restitüsyon raporu hazıranmıştır. Rölöve ve restitüsyon projelerine dayanarak restorasyon projeleri tamamlanmıştır. Bu çalışma projede kullanılan dokümantasyon yöntemleri hakkında genel bilgi vermektedir. Anahtar Sözcükler: Aydos Kalesi, Uzaktan algılama, Lazer tarama, 3D model, Arkeoloji. 142

146 IV. UZAKTAN ALGILAMA VE COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ SEMPOZYUMU DÜZENLEYENLER Bülent Ecevit Üniversitesi İstanbul Teknik Üniversitesi Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası DESTEKLEYEN KAMU KURUMLARI Zonguldak Valiliği Zonguldak Belediyesi TÜBİTAK EARSeL DESTEKLEYEN ÖZEL KURULUŞLAR Başar Bilgisayar Sistemleri ve İletişim Teknolojileri San. ve Tic. Ltd. Şti. NİK İnşaat Ticaret Ltd. Şti. Ulusal CAD ve GIS Çözümleri A.Ş.. Mescioğlu Şirketler Grubu Piri Reis Grup GNSS Harita Teknik Danışmanlık San. ve Tic. Ltd. Şti. Dedeman Zonguldak Şah-Kar Harita Ltd. Şti Aydıner İnşaat A.Ş. Akropol Bilgisayar, Mühendislik, Mimarlık Zonguldak Arge Yapı Laboratuvarı İletişim: BEÜ Mühendislik Fakültesi Jeodezi ve Fotogrametri Müh. Böl Zonguldak Tel/Faks: e-posta: uzalcbs2012@gmail.com