ÜKKÂŞE B. MİHSAN EL-ESEDÎ VE ÖKKEŞİYE TÜRBESİ

Transkript

1 ÜKKÂŞE B. MİHSAN EL-ESEDÎ VE ÖKKEŞİYE TÜRBESİ Ali ÇOLAK 1 ÖZET Bu makalede, Hz. Peygamberin yakın arkadaģlarından olan ÜkkâĢe b. Mihsan b. Hursân el-esedî nin hayatı incelenerek, onun doğumu, katıldığı seferler, Hz. Peygamberle olan yakınlığı, vefat yeri ve tarihi araģtırılmıģtır. Gaziantep Ġlimizin Nurdağı ilçesinin Sakçagözü köyü civarında bulunan ve halk arasında ÖkkeĢiye türbesi olarak bilinen bu türbe ile ÜkkâĢe b. Mihsan el-esedî arasında bir ilgi olup olmadığı araģtırılmıģtır. Anahtar Kelimeler: ÜkkâĢe b. Mihsan el-esedî, Sahâbî, Türbe. ABSTRACT Ükkâşe b. Mihsan el-esedî and Ökkesiye turbe (tomb) In this article the life of one of the close friends of the prophet Ukase b.mihsan b. Husran el-esedi, the date of his birth, the wars he attended, his relations with the prophet, the place and the date of his death are searched. It is searched whether the turbe(tomb) -known as Ökkesiye turbe in Gaziantep city s Nurdagı town s Sakçagözü village- is related with(to) Ukkase b. Mıhsan el Esedi or not. Key Words : ÜkkâĢe b. Mihsan el-esedî, The Companion of Muhammed, Turbe (Tomb) Anadolu nun neresine gidersek gidelim, orada muhakkak bir sahabenin ya da halk arasında hak dostu olarak bilinen bir zatın türbesine rastlamak mümkündür. Müslüman Anadolu toplumu Hz. Peygamber e ve onun arkadaģlarına olan fevkalade muhabbet ve saygılarından dolayı, bu zatların mezarlarını öğrendikleri zaman onlara olan sevgi ve saygılarını en iyi Ģekilde ifade etmek istemiģlerdir. Bazen de Müslümanların gönlünde yer eden bu önemli Ģahsiyetler Anadolu da vefat etmeseler dahi, onlara makamlar bina ederek, temsili mezarlar oluģturmuģlardır. Gaziantep ilimizin Nurdağı ilçesinin Sakçagözü köyü civarında bir tepenin üzerinde bulunan ÖkkeĢiye Türbesi bunlardan birisidir. Halk arasında ÖkkeĢiye ya da ÜkkâĢiye türbesi olarak bilinmektedir. 1 Düziçi Cumhuriyet Lisesi Müdürü.

2 174 Ali ÇOLAK Bu türbe hakkında halk arasında çeģitli bilgiler dolaģmaktadır. Bunlardan bazılarını aģağıya kaydetmek istiyoruz. 1. Kimilerine göre bu türbe; Hz. Ömer zamanında Arapların Gaziantep i fethi sırasında Ģehit düģen beģ sahabeden birisi olan ÜkkâĢe b. Mihsân el-esedî ye ait olup, kendisi burada medfundur. 2. Bazıları, ÜkkâĢe b. Mihsân ın burada katıldığı bir savaģta, kaybettiği parmağının gömüldüğü ya da kanının döküldüğü yer olduğu için bu türbenin yapıldığına inanmaktadırlar. 3. Bazıları, ÜkkâĢe veya ÖkkeĢiye adında bir ermiģ kiģiye ait olduğuna inanırlar. 4. Bazıları da, bu türbenin Hz. Peygamberin arkadaģlarından olan cennetle müjdelenmiģ sahâbî ÜkkâĢe b. Mihsân el-esedî nin anısına, ona hürmet ve muhabbetin iģareti olarak, yapılmıģ bir makam olduğunu kabul ederler. Biz bu çalıģmamızda Hz. Peygamberin yakın arkadaģlarından olan ÜkkâĢe b. Mihsân b. Hursân el-esedî nin (v.12/633) hayatını inceleyeceğiz. Onun doğumu, katıldığı seferler, Hz. Peygamberle olan yakınlığı, vefat yeri ve tarihini kaynaklardan araģtırarak hem hadis rivayet eden bir sahâbînin tanıtımını yapacak, hem de yukarıda belirtilen türbe ile kendisinin ilgisini ortaya koymaya çalıģacağız. Ayrıca internet sitelerinde ve halk arasında dolaģan, yukarıda saydığımız iddiaları ele alarak doğruluklarını araģtıracağız. Birinci iddia olan; Hz. Ömer zamanında Gaziantep in fethi sırasında Ģehit olan beģ sahabeden biri olduğu görüģü doğru değildir. Çünkü temel kaynaklarımızın tamamında ÜkkâĢe b. Mihsân ın Hz. Ebû Bekir (r.a.) zamanında ridde olaylarında Tuleyhâ Ġbn Huveylid el-esedî tarafından Buzâha da Ģehit edildiği kaydedilmiģtir. 2 Buzâha; Tuleyhâ nın ordusunu topladığı, karar- 2 eģ-ġâfiî, Muhammed b. Ġdris (v.204/820), el-ümm, I-VIII, Dârul-Ma rife, Beyrut 1393, IV/222; Ġbn HiĢâm, Ebû Muhammed Abdulmelik b. HiĢâm b. Eyyûb el-hımyerî el-muâfirî (v.218/833), es-sîretü n-nebeviyye, I-VI, Tahkik: Taha Abdurrauf Said, Dâru l-cîl, Beyrut 1411, III/185; Ġbn Hibbân, Muhammed b. Hibbân b. Ahmed Ebû Hâtim et-temîmî el-büstî (v. 354/965); Meşâhîru Ulemâi l-emsâr, I cilt, Dâru l-kütübi l-ġlmiyye, Beyrut 1959, I/16;

3 Ükkaşe b. Mihsan el-esedî ve Ökkeşiye Türbesi 175 gâh olarak kullandığı, Necid bölgesinde, Tay kabilesine ait, su kenarında bir yerleģim yeridir. 3 ÜkkâĢe nin Hz. Ömer in hilâfeti dönemine ulaģamadığı tüm kaynaklarda açıkça belirtilmektedir. Hatta peygamberlik iddiasından vazgeçerek, sonra samimi bir Müslüman olan Tuleyhâ b. Huveylid el-esedî ile Hz. Ömer in hilafeti devrinde, hac esnasında yapılan bir konuģma bunu açıkça ortaya koymaktadır. Bu konuģmada Hz. Ömer; Ey Tuleyhâ! Ükkâşe b. Mihsân ve Sâbit b. Egram ı katlettikten sonra seni sevmiyorum demiģtir. 4 Hz. Ebû Bekir zamanında da bu bölgede herhangi bir savaģ meydana gelmemiģtir. ÜkkâĢe b. Mihsân ın, burada katıldığı bir savaģta, kaybettiği parmağının gömüldüğü ya da kanının döküldüğü yer olduğu dolayısıyla bu türbenin yapıldığı görüģüne gelince; öncelikle Hz. Ebû Bekir zamanında yapılan seferlere göz atmak gerekmektedir. Birinci halife zamanında hicrî yılları arasında Ġslam topraklarının geniģlemesine baktığımızda Gaziantep ve Nurdağı bölgesi bu alan içerisinde gözükmemektedir. 5 Ayrıca, ÜkkâĢe b. Mihsân ın katıldığı seferlere baktığımızda hiç birinin bu bölgede yapılmamıģ olduğunu görüyoruz. Bunlar da bize bu görüģün doğru olmadığı kanaatini vermektedir. Bazıları, bu türbenin UkkâĢe veya ÖkkeĢiye adında bir ermiģ kiģiye ait olduğunu söylerler. Ancak bununla ilgili net bir bilgi elde bulunmadığından sadece söylentiden ileriye geçmemiģtir. Ebû Nuaym, Ahmed b. Abdullah el-isbahânî (v.430/1039), Hilyetü l-evliyâ ve Tabakâtu l-esfiyâ, I-X, Dâru l-kütübi l-arabî, Beyrut 1405, II/13; Ġbn Abdi l-berr, Yûsuf b. Abdullah b. Muhammed (v. 463/1071), el-istîâb fî Ma rifeti l-ashâb, I-IV, Tahkik: Ali Muhammed el-becâvî, Dâru l-cîl, Beyrut 1412, III/1080; ez-zehebî, ġemsüddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Osmân b. Kaymâz et-türkmânî (v.748/1347); Siyeru A lâmi n-nubelâ, I- XXIII, Müessesetü r-risâle, Beyrut 1413, I/308; Ġbn Hacer, ġihâbuddîn Ahmed b. Alî Ebu l-fadl el-askalânî (v.852/1448), el-isâbe Fî Temyîzi s- Sahâbe, I-VIII, Dâru l-cîl, Tahkik: Ali Muhammed el-becâvî, Beyrut- 1992, IV/ Yıldız, Hakkı Dursun (Redaktör), Doğuştan Günümüze Büyük İslâm Tarihi, I-XIV, Çağ Yayınları, Ġstanbul-1986, II/37. 4 ez-zehebî, Siyeru A lâmi n-nubelâ, I/317; Ġbn Abdi l-berr, el-istîâb fî Ma rifeti l-ashâb, II/ Bkz. Marshall G.S. Hodgson, İslâm ın Serüveni, I-III, Ġz Yayıncılık, Ġstanbul- 1993, I/ 141, 143.

4 176 Ali ÇOLAK Türbenin bir tepenin baģında ve yerleģim yerinin dıģında olması, burada bir kiģinin yaģamıģ olma ihtimalini zayıflatmaktadır. Bazıları da bu türbenin Hz. Peygamberin arkadaģlarından olan cennetle müjdelenmiģ sahâbî 6 ÜkkâĢe b. Mihsân ın anısına, ona hürmet ve muhabbetin iģareti olarak, yapılmıģ bir makam olduğunu kabul ederler. Bu halk arasında kâhir ekseriyetle inanılan görüģtür. Bizim de kanaatimiz bu yöndedir. Çünkü biraz sonra ÜkkâĢe b. Mihsân b. Hursân el-esedî ile ilgili vereceğimiz bilgiler, onun Nurdağı na gelmediği görüģünü desteklemektedir. Ancak Anadolu insanının Hz. Peygambere bağlılığı ve Ġslam adına fedakârlığı ile öne çıkmıģ bir sahâbînin ismini ve manevi Ģahsiyetini daima canlı tutma arzusu sonucu, bu türbenin bir makam olarak yapılmıģ olabileceği kanaatindeyiz. Türbeye adı verilen sahâbînin tam ismi, ÜkkâĢe b. Mihsân b. Hursân b. Kays b. Mürre b. Kebîr b. Ğanem b. Dûdân b. Esed b. Huzeyme dir. 7 Ġnsanların en güzellerinden olan bu sahâbî 8 Hz. Peygambere yakınlığı ile bilinmektedir. Ona soru soran, onunla seferlere katılan ve Allâh Resulü ile belli bir samimiyeti olan kimselerdendir. Nitekim Ebû Hureyre (r.a.) Ģöyle anlatıyor: Resûlullâh (s.a.v.) bize hitâb etti ve Ģöyle dedi: Ey insanlar! Muhakkak Allâh size haccı farz kıldı. O esnada orada bulunan ÜkkâĢe b. Mihsân el-esedî ayağa kalkarak Her yıl mı farz kılındı ey Allâhın Resûlü dedi. Hz. Peygamber (s.a.v.); Eğer evet deseydim, onu her yıl yapmanız farz olurdu. Farz olsaydı da siz onu yapmasaydınız sapıklığa düşerdiniz. Ben size bir şey demediğim sürece siz susun. Sizden öncekiler sorularından ve nebilerine ihtilaf etmelerinden dolayı helak oldular dedi. Bunun üzerine Yüca Allâh; Ey îmân edenler! Size açıklandığı takdirde sizi üzecek olan şeylere dair soru sormayın. Eğer Kur ân indirilirken bunlara dair soru sorarsanız size açıklanır. (Halbuki) Allah 6 Abdurrezzâk b. Hemmâm es-san ânî (v.211/827), Muannefü Abdu r-rezzâk, I-XI, el-mektebü l-ġslâmî, Beyrut 1403, Tahkik: Habîburrahmân el-a zamî, XI/ 49, no: Ġbn Mâkûlâ, Ali b. Hibetullâh b. Ebî Nasr (v. 475/1086), el-ikmâl fî Ref i l- İrtiyâb ani l-mü telifi ve!l-muhtelif fi l-esmâi vel Kunâ, I-V, Dâru l-kütübi l- Ġlmiyye, Beyrut1411, II/ el-hâkim en-neysâbûrî, Ebû Abdullah Muhammed b. Abdullah (v.405/1014), el-müstedrek ale s-sahîhayn, I-IV, Tahkik: Mustafa Abdulkadir Ata, Dâru l-kütübi l-ġlmiyye, Beyrut 1990, III/253, no: 5009.

5 Ükkaşe b. Mihsan el-esedî ve Ökkeşiye Türbesi 177 onları bağışlamıştır. Allâh çok bağışlayandır halîmdir (hemen cezalandırmaz, mühlet verir.) 9 âyetini indirdi. 10 Bir keresinde de Allah Resûlü (s.a.v.) uzun bir konuģma yapmıģtı. Mü minler o konuģmadan çok etkilenmiģlerdi. Kendisinin ümmetine karģı nasıl davrandığını sormuģ, haklarını helal etmelerini istemiģ ve kimin bende hakkı varsa bugün hakkını alsın, kısas yapsın demiģti. Bunu da üç defa tekrar etmiģti. Üçüncüsünde ÜkkâĢe ayağa kalkmıģ ve kendisinin bir sefer dönüģünde Resûlullâh tarafından bilerek ya da bilmeyerek eza gördüğünü ifade etmiģti. Bunun üzerine Hz. Peygamber (s.a.v.) sırtını açarak ondan kısas yapmasını istemiģ, ancak ÜkkâĢe hakkından vazgeçtiğini söyleyerek hakkını helal etmiģti. 11 el-hâkim en-neysâbûrî (v.405/1014) Hz. Peygamber vefat ettiğinde ÜkkâĢe b. Mihsân ın 40 yaģında olduğunu kaydetmiģ olsa da, 12 çoğunluk onun 44 yaģında olduğunu belirtmiģtir. Nitekim Ümmü Kays Bint Mihsân, O 44 yaģındayken Hz. Peygamber in vefat ettiğini söylemiģtir. 13 Bu rivayete göre o, mîlâdî 588 yılında doğmuģtur. ÜkkâĢe b. Mihsân Hz. Peygamber e (s.a.v.) ilk iman edenler (es-sâbikûn el-evvelûn) den birisidir. Bedir savaģına katılmıģ, savaģta büyük mücadele vermiģ ve savaģ esnasında kılıcı kırılmıģtır. Bunun üzerine Allah Resûlü ona kuru bir hurma dalı vermiģ ve onunla savaģmasını istemiģtir. Rivayette bildirildiğine göre o dal bir kılıca dönüģmüģ ve ridde olaylarında, Tuleyhâ tarafından, Ģehid edilinceye kadar ÜkkâĢe b. Mihsân onunla savaģmıģtır Mâide Malik b. Enes (v.179/796), Muvatta, I-III, Tahkik: Takıyyü d-dîn en- Nedvî, Dâru l-kalem, DımeĢk 1991, III/507, no: Bkz. et-taberânî, Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb (v. 360/971), el-mu cemü l- Kebîr, I-XX, Tahkîk: Hamdi b. Abdulmecîd es-selefî, Mektebetü l-ulûm ve l- Hikem, Musul 1983, III/58, no: el-hâkim en-neysâbûrî, el-müstedrek ale s-sahîhayn, III/253, no: ez-zehebî, Siyeru A lâmi n-nubelâ, I/307; en-nevevî Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. ġerefüddîn (v. 676/1277), Tehzîbü l-esmâi ve l-luğât, I cilt, Dâru l- Fikr, Beyrut-1996, s. 310; Ġbn Abdi l-berr, el-istîâb fî Ma rifeti l-ashâb, III/ Ġbn HiĢâm, es-sîretü n-nebeviyye, III/185; en-nevevî, Tehzîbu l-esmâi ve l- Luğât, s. 310; el-beyhakî, Ahmed b. el-hüseyn (v.458/1066), el-i tikâd ve l- Hidâye ilâ Sebîli r-reşâd alâ Mezhebi s-selef ve Ashâbi l-hadîs, I cilt, Tahkik:

6 178 Ali ÇOLAK Bu kılıç el-avn diye isimlendirilmiģtir. 15 el-beyhakî (v.458/1066), el-vâkıdî den, kılıcı kırılan bu kiģinin, Seleme b. Eslem olduğunu kaydetmiģse de 16 ancak biz bu olayın, diğer kaynakların tamamında, ÜkkâĢe b. Mihsân olarak kaydedildiğini görmekteyiz. Kaynaklarımız ÜkkâĢe b. Mihsân ın es-sâbikûn elevvelûn dan olduğunu kaydediyor, ancak onun tam olarak ne zaman Ġslam ı kabul ettiği hakkında bir bilgiye rastlayamıyoruz. Sahabe nin fazilet bakımından sınıflandırılmasını dikkate alırsak, onun Bedir savaģına katıldığı kesin olarak bilindiğinden, en- Neysâbûrî nin sınıflandırmasına göre en az, sahabenin yedinci derecesinden, 17 Ġbn Sa d ın sınıflandırmasına göre ise, Bedir savaģına katılan muhâcirlerden olduğu için, 18 birinci derecesinden olarak kabul etmek gerekecektir. 19 ÜkkâĢe b. Mihsân hadis rivayetinde bulunan sahabilerden birisidir. Hicrî 12 (m.633) senesinde erken bir zamanda vefat ettiğinden çok hadis rivayet etmemiģtir. Kendisinden Ebû Hureyre, Ġbn Abbâs 20 ve ÜkkâĢe nin kız kardeģi Ümmü Kays bint Mihsân hadis almıģtır. 21 Ahmed Isâm el-kâtib, Dâru l-âfâki l-cedîd, Beyrut-1401, s. 295; Ġbn Abdi l- Berr, el-istîâb fî Ma rifeti l-ashâb, III/1080; ez-zehebî, Siyeru A lâmi n- Nubelâ, I/ Ġbn HiĢâm, es-sîretü n-nebeviyye, III/ el-beyhakî, el-i tikâd ve l-hidâye ilâ Sebîli r-reşâd alâ Mezhebi s-selef ve Ashâbi l-hadîs, s es-süyûtî, Celâluddin Ebu l-fadl Abdurrahman Ġbn Ebî Bekr (v. 911/1505), Tedrîbu r-râvî fî Şerhi Takrîbi n-nevâvî, Dâru l-fikr, Beyrut 1993, s Ayrıca Bkz. Subhî es-sâlih, Hadis İlimleri ve Hadis Istılahları, Çeviri: M. YaĢar Kandemir, Marmara Üniversitesi Ġlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, Ġstanbul 1996, s ; ÂĢık, Nevzat, Sahabe ve Hadis Rivayeti, Ġzmir- 1981, s.25-28; Koçyiğit, Talat, Hadis Tarihi, Ankara Üniversitesi Ġlâhiyat Fakültesi Yayınları, 2. Baskı, Ankara 1988, s ; Uğur, Ansiklopedik Hadis Terimleri Sözlüğü, s Ġbn Hacer, ġihâbuddîn Ahmed b. Alî Ebu l-fadl el-askalânî (v.852/1448), Fethu l-bârî Şerhu Sahîhi l-buhârî, I-XIII, Tahkik: Muhammed Fuad Abdulbâkî, Dâru l-mârife, Beyrut 1379, XI, Bkz. ÂĢık, Sahabe ve Hadis Rivâyeti, s En-Nevevî, Tehzîbu l-esmâi ve l-luğât, s. 310; Ġbn Abdi l-berr, el-istîâb fî Ma rifeti l-ashâb, III/ Ebû Hâtim er-râzî, Abdurrahman b. Ebî Hâtim Muhammed b. Ġdris Ebû Muhammed er-râzî et-temîmî (v.327/938), el-cerh ve t-ta dîl, I-IX, Dâru Ġhyâi t-turâsi l-arabî, Beyrut- 1952, VII/39.

7 Ükkaşe b. Mihsan el-esedî ve Ökkeşiye Türbesi 179 Hayatta iken cennetle müjdelenen seçkin sahâbeden birisidir. Bu konudaki rivayetleri aģağıya kaydetmek istiyoruz: Ġmrân b. Husayn Resûlullâh ın Ģöyle dediğini bildirmiģtir; Rabbim bana, ümmetimden kişinin tertemiz cennete gireceği bilgisini verdi. Ġbn Sîrîn rivayetinde diyor ki; ÜkkâĢe b. Mihsân kalktı ve Ey Allah ın Resûlü! Duâ et de, ben de onlardan olayım dedi. Resûlullâh (s.a.v.) da, Sen de onlardansın buyurdu. Sonra bir adam daha kalktı ve aynı Ģeyi istedi. Allah Resûlü de, Ükkâşe senden önce davrandı dedi. 22 Ebû Hureyre (r.a.), Resûlullâh ın Ģöyle söylediğini rivayet etmiģtir: Cennete ilk girecek zümrenin yüzleri, ayın dolunaydaki ışığı gibidir. Sonra onları takip edenlerin yüzleri, en parlak yıldızın semayı aydınlatması gibidir ÜkkâĢe b. Mihsân; Ey Allah ın Resûlü! Benim onlardan biri olmam için duâ et dedi. Resûlullâh (s.a.v.) da, Ey Allâhım! Onu onlardan kıl dedi. Bir baģkası kalktı ve Ey Allah ın Resûlü! Benim de onlardan olmam için duâ et dedi. Allah Resûlü; Ükkâşe ondan önce davrandı dedi. el-hâkim en-neysâbûrî, bu rivayetin Müslim in Ģartına göre sahih olduğunu, ancak tahrîc etmediğini belirtmiģtir. 23 ÜkkâĢe b. Mihsân, Hz. Peygamber ile birlikte Bedir, Uhud, Hendek savaģlarına katılmıģ ve Hz. Peygamber in bulunduğu gazvelerin tamamında bulunmuģtur. 24 O, el-gamre gazvesinde komutan olarak görevlendirilmiģ, 25 ridde olaylarında peygamberlik iddia eden Tuleyhâ ya karģı savaģırken, onun tarafından 22 Ebû Avâne, Ya kub b. Ġshak el-esfarâinî (v. 316/929), Müsnedü Ebî Avâne, I- V, Tahkik: Eymen b. Ârif ed-dımeģkî, Dâru l-ma rife, Beyrut-1998, I/82, no: 246; Ġbn Râhûye, Ġshak b. Ġbrahim b. Mahled el-hanzalî (v. 238/852), Müsned-i İshak b. Râhûye, I-III, Tahkik: Abdulğafur b. Abdulhak el-belûģî, Mektebetü l-îmân, Medinetü l-münevver-1991, I/143, no: el-hâkim en-neysâbûrî, el-müstedrek ale s-sahîhayn, III/253, no: Ġbn Abdi l-berr, el-istîâb fî Ma rifeti l-ashâb, III/1080; en-nevevî, Tehzîbu l- Esmâi ve l-luğât, s. 310; Ġbn HiĢâm, es-sîretü n-nebeviyye, III/185; el-hâkim en-neysâbûrî, el-müstedrek ale s-sahîhayn, III/253, no: Ġbn HiĢâm, Ebû Muhammed Abdulmelik b. HiĢâm b. Eyyûb el-hımyerî el- Muâfirî (v.218/833), Sîret-i İbn Hişâm Tercemesi, I-IV, Terceme Eden: Hasan Ege, Kahraman Yayınları, Ġstanbul 1985, IV/355; ez-zehebî, Siyeru A lâmi n-nubelâ, I/307; el-hamevî, Ebû Abdullah Yâkut b. Abdullah (v. 626/1229), Mu cemü l-büldân, I-V, Dâru l-fikr, Beyrut trs., IV/212; Ebû Avâne, Müsnedü Ebî Avâne, IV/362, no: 6965.

8 180 Ali ÇOLAK Buzâha gününde Ģehid edilmiģtir. 26 el-gamre; Mekke yolu üzerinde, Tihâme ile Necd arasında bir yerdir. 27 Tuleyhâ daha sonra Ġslam a dönüp, samimi bir Müslüman olduğunda, Hz. Ömer ona hac esnasında rastlamıģ ve ÜkkâĢe yi Ģehit ettiği için ona sitemde bulunarak ÜkkâĢe b. Mihsân ın sahabe arasındaki önemli yerine iģaret etmiģ, kendisinin de onu çok sevdiğini ve önemli bir sahâbî olduğunu vurgulamıģtır. 28 Tuleyhâ b. Huveylid el-esedî; Esed b. Huzeyme oğullarındandır. Hz. Peygamber in hastalanmasından sonra, peygamber olduğunu iddia etmiģtir. Amacı, Esed oğullarını Araplar arasında iyi bir mevkie yükseltmekti. Bu sebeple Esed oğulları onun peygamberlik iddiasını kolayca kabul ettiler. Tay ve Gatafan kabileleri de Esed oğullarıyla olan iyi iliģkilerinden dolayı onun peygamberliğini desteklediler. Hz. Ebû Bekir döneminde Ġslam ordusu Hâlid b. Velid komutasında Buzâha bölgesinde üzerine yürüdü ve onu mağlup etti. 29 ĠĢte bu savaģta ÜkkâĢe b. Mihsân el-esedî Ģehid oldu. Buzâha; Necid bölgesinde, Tay veya Benî Esed kabilesine ait, su kenarında bir yerleģim yeridir. 30 Kahraman bir sahâbî olarak bilinen ÜkkâĢe b. Mihsân için Hz. Peygamber; Arab ın en hayırlı süvârîsi demiģtir. 31 Kendisine ihtiyaç duyulduğunda, tereddüt etmeden Hz. Peygamber in yanında yer alan, cesur ve samimi bir sahabi idi. Zû Kırd gazvesinde, düģmanı ilk Seleme b.amr b. el-ekvâ fark etmiģti. Onları biraz oyaladıktan sonra durumu Hz. Peygambere hemen haber vermiģ ve Medîne de düģmana karģı toplanmak için acil çağrı yapılmıģtı. Bu çağrıyı duyunca Hz. Peygamberin yanına yıldırım gi- 26 Ġbn Abdi l-berr, el-istîâb fî Ma rifeti l-ashâb, III/1080; et-taberî, Ebû Ca fer Muhammed b. Cerîr (v. 310/922), Târîhu l-ümem ve l-mülûk, I-V, Dâru l- Kütübi l-ġlmiyye, Beyrut 1407, II/ ; eģ-ġâfiî, el-ümm, IV/222; ez- Zehebî, Siyeru A lâmi n-nubelâ, I/317; en-nevevî, Tehzîbu l-esmâi ve l-luğât, s. 310; Ġbn HiĢâm, es-sîretü n-nebeviyye, III/185; Ebû Nuaym, Hilyetü l- Evliyâ ve Tabakâtü l-asfiyâ, II/13 27 Yâkut el-hamevî, Mu cemu l-büldân, IV/ ez-zehebî, Siyeru A lâmi n-nubelâ, I/ Bkz. Yıldız, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, II/ 35, et-taberî, Târîhu l-ümem ve l-mülûk, II/260; Bkz. Yıldız, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, II/ Ġbn HiĢâm, es-sîretü n-nebeviyye, III/186.

9 Ükkaşe b. Mihsan el-esedî ve Ökkeşiye Türbesi 181 bi gelen altı sahabeden birisi ÜkkâĢe b. Mihsân el-esedî olmuģtu. 32 ÜkkâĢe b. Mihsân el-esedî nin Hz. Peygamber in Benî Huzeyme üzerine gönderdiği baģka bir gazvede Ģehit olduğu bilgisi mevcut olsa da, 33 onun Tuleyhâ tarafından Buzâha günü Sâbit b. Egram ile birlikte Ģehit olduğu ve aynı yere Halid b. Velid ile birlikte Müslümanların onun mezarını kazarak gömdükleri bilinmektedir. 34 Zaten Hz. Peygamber in Medine döneminde yaptığı 35 seriye ve gazvenin hiç birisi Gaziantep bölgesinde yapılmamıģtır. 35 Bütün bu yukarıda verdiğimiz bilgiler göstermektedir ki, ÜkkâĢe b. Mihsân el-esedî hayatı boyunca, ÖkkeĢiye/ÜkkâĢiye türbesinin bulunduğu bölgeye gelmemiģtir. Bu durumda türbenin, Allah Resûlü yanında önemli bir yeri olan, kahramanlığı ve Allah Resûlüne bağlılığı ile öne çıkmıģ bu sahâbî adına yapılmıģ temsili bir makam olduğu anlaģılmaktadır. Anadolu nun Müslüman halkı Hz. Peygambere ve onun arkadaģlarına olan sevgisini çeģitli Ģekillerde ortaya koymuģtur. Onların isimlerini ve hatıralarını canlı tutarak nesiller boyu tanıtmayı hedeflemiģ olabilirler. Nitekim ÜkkâĢe b Mihsân ın türbesi ve o yöredeki insanların erkek çocuklarına çoğunlukla onun ismini vermeleri, bunun en bariz örneklerindendir. Bu tür sevgi ve saygı tezahürü olan türbeler muhakkak ki iyi niyetle yapılmıģtır. Ancak yine de, bazı din yönünden bilgisiz kimseler batıl davranıģlara tevessül ederek kötüye kullanmaktadırlar. Türbeye gelen insanlar o sahabeyi hatırlayıp manevi bir ortam oluģturmaya çalıģırken, türbelerdeki tüm uyarılara rağmen, bazıları çocuğu olmuyorsa çocuk istemek, oranın ağaçlarına çaputlar bağlayarak dilekler tutmak gibi âdeta Allah ile kulları arasına bir aracı koyarak, Ġslam inancıyla bağdaģmayan bir kısım davranıģlar sergilemektedirler. Bunun yerine, türbede medfun olan ya da onun adına yapılan kiģilerin baģında duâlar okumak, onun hayatını hatırlamak, kendimize ve çevremize onun örnek olacak davranıģ- 32 Ġbn HiĢâm, Sîret-i İbn Hişâm Tercemesi, III/ Ġbn Abdi l-berr, el-istîâb fî Ma rifeti l-ashâb, III/ el-hâkim en-neysâbûrî, el-müstedrek ale s-sahîhayn, III/253, no: Ebû Avâne, Müsnedü Ebî Avâne, IV/362, no: 6965.

10 182 Ali ÇOLAK larını öğretmek ve onun gibi olmaya çalıģmak daha faydalı olacaktır.