kpss Önce biz sorduk 50 Soruda 34 SORU Güncellenmiş Yeni Baskı ÖABT SINIF ÖĞRETMENLİĞİ BİYOLOJİ

Transkript

1 Önce biz sorduk kpss Soruda 34 SORU Güncellenmiş Yeni Baskı ÖABT SINIF ÖĞRETMENLİĞİ BİYOLOJİ

2 KOMİSYON ÖABT Sınıf Öğretmenliği Biyoloji Konu Anlatımlı ISBN Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. AŞ'ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. 4. Baskı: 2018, Ankara Proje-Yayın: Pelin Özdemir Dizgi-Grafik Tasarım: Hilal Sultan Coşkun Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Vadi Grup Basım AŞ İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 2284 Sokak No:105 Yenimahalle/ANKARA ( ) Yayıncı Sertifika No: Matbaa Sertifika No: İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: Yayınevi Belgeç: Dağıtım: Dağıtım Belgeç: Hazırlık Kursları: E-ileti: pegem@pegem.net İnternet:

3 ÖN SÖZ Sevgili Öğretmen Adayları, Elinizdeki bu kitap, Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Sınıf Öğretmenliği Alan Bilgisi Testi (Biyoloji) kapsamındaki soruları çözmek için gerekli bilgi, beceri ve teknikleri edinme ve geliştirme sürecinde siz değerli öğretmen adaylarımıza kılavuz olarak hazırlanmıştır. Kitabın hazırlanış sürecinde, sınav kapsamındaki temel alanlarda kapsamlı alanyazın taraması yapılmış, bu kitabın gerek ÖABT de gerekse gelecekteki meslek hayatınızda ihtiyacınızı maksimum derecede karşılayacak bir başucu kitabı niteliğinde olması hedeflenmiştir. Detaylı, güncel ve anlaşılır bir dilde yazılan konu anlatımları, çıkmış sorular ve detaylı açıklamalarıyla desteklenmiş, her ünite içeriği ÖSYM formatına uygun, çözümlü test sorularıyla pekiştirilmiştir. Ayrıca konu anlatımlarında verilen bilgi ve çözüm tekniklerine ek olarak uyarı kutucuklarıyla önemli konulara dikkat çekilmiştir. Yoğun bir araştırma ve çalışma sürecinde hazırlanmış olan bu kitapla ilgili görüş ve önerilerinizi adresini kullanarak ya da numaralı telefona WhatsApp üzerinden iletmeniz yeterli olacaktır. Sorunuz en kısa sürede yazarlarımız tarafından cevaplandırılacaktır. Geleceğimizi güvenle emanet ettiğimiz siz değerli öğretmenlerimizin hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimlerine katkıda bulunabilmek ümidiyle... Başarılar...

4 SINIF ÖĞRETMENLİĞİ ÖABT İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER ÖABT SINIF ÖĞRETMENLİĞİ, 50 sorudan oluşmakta ve Sınıf Öğretmeni Adaylarının Alan Bilgisi (Temel Matematik, Genel Biyoloji, Genel Fizik, Genel Kimya, Türk Dili, Cumhuruyet Dönemi Türk Edebiyatı, Çocuk Edebiyatı, Uygarlık Tarihi, Türk Tarihi ve Kültürü, Genel Coğrafya, Türkiye Coğrafyası ve Jeopolitiği) ile Alan Eğitimi alanlarındaki bilgi ve becerilerini ölçmeyi hedeflemektedir. Öğretmenlik Alan Bilgisi Testinde çıkan sorular, Sınıf Öğretmenliği Lisans Programlarında verilen akademik disiplinlere paralel olarak hazırlanmaktadır. Sınavdaki Alan-Soru dağılımı aşağıdaki tabloda belirtilmiştir. Genel Yüzde Yaklaşık Yüzde Soru Sayısı Alan Bilgisi Testi % a) Temel Matematik b) Genel Biyoloji c) Genel Fizik d) Genel Kimya e) Türk Dili f) Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyat g) Çocuk Edebiyatı h) Uygarlık Tarihi i) Türk Tarihi ve Kültürü j) Genel Coğrafya k) Türkiye Coğrafyası ve Jeopolitiği % 12 % 12 % 8 Alan Eğitimi Testi % Genel Kültür, Genel Yetenek ve Eğitim Bilimleri Sınavlarınıza ek olarak gireceğiniz Öğretmenlik Alan Bilgisi Testi ile ilgili verilen bu bilgiler ÖABT Sınıf Öğretmenliği Sınavı çerçevesinde hazırlanmıştır. Sınav içeriğinde yapılabilecek olası değişiklikleri ÖSYM'nin web sitesinden takip edebilirsiniz.

5 İÇİNDEKİLER 1. BÖLÜM: CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ VE CANLILARIN TEMEL BİLEŞENLERİ Canlıların Ortak Özellikleri...5 Canlıların Temel Bileşenleri...6 A. İnorganik Bileşikler...6 B. Organik Bileşikler...8 C. ATP ve Metabolizma...12 D. Enzimler...14 F. Protein Sentezi...20 Çözümlü Test...22 Çözümler BÖLÜM: CANLILARIN ÇEŞİTLİLİĞİ Canlıların Sınıflandırılması ve Canlılar Alemi...31 A. Canlıların Sınıflandırılması...31 B. Virüsler...33 C. Canlılar Âlemi BÖLÜM: ÇEVRE BİLİMİ Ekoloji...49 A. Ekolojik Kavramlar...49 B. Biyomlar...50 C. Populasyonlar...50 D. Besin Zinciri ve Enerji Piramidi...53 E. Doğadaki Madde Döngüsü...54 F. Beslenme Şekilleri ve Etkileşim...56 Çözümlü Test...59 Çözümler BÖLÜM: HÜCRE Hücre...69 A. Hücre Zarının Yapısı...69 B. Hücre Zarından Madde Geçişleri...71 C. Sitoplazma ve Organeller...76 D. Çekirdek (Nükleus)...80 Çözümlü Test...84 Çözümler...86

6 vi 5. BÖLÜM: HÜCRE BÖLÜNMELERİ VE ÜREME Hücre Bölünmesi...89 A. Mitoz Bölünme...90 B. Mayoz Bölünme...92 Canlılarda Üreme ve Gelişme...96 A. Eşeysiz Üreme...96 B. Eşeyli Üreme...97 C. Hayvanlarda Eşeyli Üreme...99 D. Yumurtanın Yapısı...99 E. İnsanda Üreme F. Hayvanlarda Gelişme ve Büyüme Çözümlü Test Çözümler BÖLÜM: KALITIM VE EVRİM Kalıtım A. Kalıtımla İlgili Kavramlar B. Kalıtım ve Çevre C. Genetik ve Olasılık D. Eksik Baskınlık E. Genotipin Araştırılması (Kontrol = Geri Çaprazlama) F. Çok Allellik (Multiple Allelik) G. Kan Grupları H. Cinsiyetin Belirlenmesi ve Eşeye Bağlı Katılım Biyoteknoloji ve Genetik Mühendisliği A. Biyoteknolojik Yöntemler B. Genetik Mühendisliği C. Hayvanlarda Klonlama D. DNA Parmak İzi Canlıların Oluşumu ve Evrim A. Abiyogenez (Kendiliğinden Oluş) Hipotezi B. Biyogenez (Canlıdan Oluş) Hipotezi C. LAMARCK'ın Evrimle İlgili Görüşü D. DARWIN'in Evrimle İlgili Görüşü E. Yaratılış Görüşü F. Ekolojik ve Evrimsel Kurallar G. Evrimi Destekleyen Kanıtlar Çözümlü Test Çözümler...130

7 vii 7. BÖLÜM: FOTOSENTEZ VE SOLUNUM Fotosentez A. Işığa Bağlı (Aydınlık) Evre B. Işıktan Bağımsız (Karanlık) Evre (Calwin Devri) C. Fotosentez Hızını Etkileyen Faktörler Hücresel Solunum A. Oksijenli (Aerob) Solunum B. Oksijensiz (Anaerob) Solunum Çözümlü Test Çözümler BÖLÜM: BİTKİ BİYOLOJİSİ Bitkisel Dokular A. Meristem (Bölünür = Sürgen) Doku B. Temel Doku C. İletim Doku D. Örtü Doku E. Bitkinin Kısımları Bitkilerde Taşıma Sistemi Bitkilerde Beslenme ve Büyüme Bitkilerde Hareket Bitkilerde Üreme ve Gelişme A. Tohumsuz Bitkilerde Üreme B. Tohumlu Bitkilerde Eşeysiz Üreme C. Tohumlu Bitkilerde Eşeyli Üreme D. Tohum E. Meyve Çözümlü Test Çözümler...168

8 viii 9. BÖLÜM: HAYVANSAL DOKULAR VE İSKELET - KAS SİSTEMİ Hayvansal Dokular A. Epitel Doku B. Bağ ve Destek Doku C. Kas Doku D. Sinir Doku İnsanda İskelet Sistemi Kas Sistemi Çözümlü Test Çözümler BÖLÜM: DOLAŞIM VE SOLUNUM SİSTEMİ İnsanda Dolaşım Sistemi Vücut Savunması Solunum Sistemi Çözümlü Test Çözümler BÖLÜM: SİNDİRİM VE BOŞALTIM SİSTEMİ Sindirim Sistemi Boşaltım Sistemi Çözümlü Test Çözümler BÖLÜM: DENETLEYİCİ VE DÜZENLEYİCİ SİSTEMLER Sinir Sistemi Duyu Organları Hormonal Sistem Çözümlü Test Çözümler...239

9 ALAN BİLGİSİ

10

11 1. BÖLÜM CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ VE CANLILARIN TEMEL BİLEŞENLERİ

12

13 5 CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ En ilkel canlılar olan algler, bakteri ve archaealardan (monerler) omurgalılara kadar canlıların tamamında görülen ortak özellikler vardır. Bu özellikler canlılığın varlığı ve canlı hayatının devamlılığı için gereklidir. 1. Hücresel Yapı Bütün canlılar hücre veya hücrelerden meydana gelir. Canlılar yapısal ve işlevsel bakımdan en küçük birim olan hücrelerden oluşmuştur. Bazı canlılar tek hücrelidir. Örneğin, bakteri, amip ve paramesyum gibi. Bazı canlılar ise çok hücrelidir. Örneğin, bitki, mantar ve hayvan gibi. Hücresel yapıya göre prokaryot ve ökaryot olmak üzere ikiye ayrılır. Prokaryot hücre: Zarla çevrili çekirdek ve zarla çevrili organelleri olmayan hücrelerdir. Organel olarak yalnızca ribozom organelini bulundurur. Bakteri ve arkebakteri domaini içerisinde yer alan canlılar prokaryottur. Ökaryot hücre: Yönetici molekül olan DNA çekirdek içerisinde bulunur. Zarla çevrili organelleri vardır. Hücre organizasyonu bu organeller arasında koordineli olarak yapılır. Protista, mantar, bitki ve hayvanlar âleminde yer alan canlılar ökaryot hücre yapısındadır. Bütün hücrelerde hücre zarı sitoplazma, DNA, RNA, ribozom ve enzim bulunur. 2. Beslenme Bütün canlılar yaşamlarını sürdürebilmek ve metabolik aktivitelerini devam ettirebilmek için beslenmeye ihtiyaç duyarlar. Beslenme canlıların enerji eldesi ve kütlesel artışı için mutlaka gereklidir. Bütün canlılar su ve mineral madde gibi inorganik besinleri mutlaka dışarıdan hazır olarak alır. Ototrof beslenme: Bu canlılar inorganik maddeleri kullanarak kendi besinlerini kendi üreten canlılardır. Bu canlılara üretici ya da ototrof canlı denir. Örneğin fotosentetikler ışığı kullanırken kemosentetikler oksitlenme enerjisini kullanırlar. Bakteri, algler, fitoplanktonlar ve bitkiler ototrof beslenir. Heterotrof beslenme: Bu canlılar kendi besinlerini üretemedikleri için besinlerini dış ortamdan hazır alarak beslenirler. Bu canlılara tüketici ya da heterotrof canlı denir. Heterotrof canlılar diğer canlıları besin olarak kullanır. Örneğin, mantarlar, hayvanlar bazı protistler, heterotrof beslenirler. 3. Solunum ve ATP Üretimi Bütün canlılar aldıkları besinleri hücresel solunumla yıkarak metabolik ATP üretirler. Solunum bir canlıda kesintisiz devam etmelidir. Tüm canlıların kullandığı ortak enerji ATP'dir. ATP üretimi ve tüketimi canlılık göstergesidir. Solunum oksijenin varlığında ya da yokluğunda iki şekilde gerçekleşir. Aerob solunum (O 2 'li solunum): Organik besinlerin oksijenli ortamda yıkılarak ATP elde edilmesidir. Enerji üretme olayı mitokondri organelinde gerçekleşir. Oksijenli solunumda besin tam parçalandığından ve elektron enerjisinden yararlanıldığı için üretilen ATP miktarı fazladır. Anaerob solunum (O 'siz solunum): Organik besinlerin oksijensiz ortamda yıkılarak enerji elde edil- 2 mesidir. Besinler laktik asit ve etil alkol gibi organik bileşiklere kadar parçalandığı için ve E.T.S kullanılmadığından üretilen ATP miktarı azdır. 4. Metabolizma Hücrede meydana gelen anabolik (yapım) ve katabolik (yıkım) tepkimelerinin tamamına metabolizma denir. Anabolizma (özümleme = asimilayon): Basit moleküllerin birleştirilerek karmaşık moleküller sentezlenmesidir. Bu olayda ATP harcanır. Reaksiyon endergoniktir. Fotosentez, protein sentezi ve yağ sentezi anabolik olaylardır. Katabolizma (yadımlama = disimilasyon): Kompleks moleküllerin daha basit moleküllere parçalanmasıdır. Sindirim, solunum proteinlerin hidrolizi, katabolik olaylardır. 5. Hareket Hareket üreme, korunma, beslenme veya uygun ortam bulma için yapılır. Bütün canlılarda görülen hareket iki şekildedir. Sünger, mercan gibi bazı canlılarda yer değiştirme görülmez. Bu nedenle pasif hareket görülür. Bitkilerde ve mantarlarda da pasif hareket gözlenir. Kamçısı olmayan bir bakterinin deniz dalgasıyla savrularak yer değiştirmesi pasif harekettir. Bazı tek hücreliler ve hayvanlarda aktif hareket görülür. Amip yalancı ayaklarıyla, öglena kamçısıyla, paramesyum silleriyle, bazı omurgalı ve omurgasızlar iskelet ve kaslarıyla aktif hareket eder. 6. Çevresel Uyarılara Tepki Bütün canlılar dışarıdan gelen değişimleri ve uyartıları algılayarak onlara karşı tepki gösterirler. Dışarıdan canlılara fiziksel, kimyasal ve mekaniksel uyarılar gelir.

14 6 Örneğin öglenanın ışığına doğru hareketi fiziksel tepki, bitki köklerinin gübreye yönelmesi kimyasal tepki, kedinin sese doğru yönelmesi mekaniksel bir tepkidir. Uyarı şiddeti arttıkça tepkinin dereceside artabilir. 7. Üreme Canlıların nesillerini devam ettirebilmek için kendilerine benzer bireyler meydana getirme olayına üreme denir. Üreme yaşam için değil populasyonların devamı için gereklidir. Eşeysiz üreme: Tek bir canlının çeşitli yollarla kendisiyle aynı özellikte yeni bireyler oluşturmasıdır. Bölünme, tomurcuklanma, sporla üreme ve vejetatif üreme gibi çeşitleri vardır. Eşeysiz üremeyle oluşan calıların genetik yapıları ata canlı ile aynıdır. Bakterilerin bölünmesi, hidranın tomurcuklanması, eşeysiz üremedir. Ayrıca canlılar yıpranan kısımları yeniler. Buna rejenerasyon denir. Rejenerasyon yenilenmeye bağlı üremedir. Eşeyli üreme: Erkek ve dişi üreme hücrelerinin (sperm ve yumurta) birleşmesiyle yeni bir canlının oluşturulmasına eşeyli üreme denir. Eşeyli üremeyle oluşan canlıların genetik yapıları ata canlıdan farklı olur. Böylece tür içi çeşitlilik sağlanmış olur. Eşeyli üremenin temeli mayoz bölünme ve döllenmedir. Mayoz bölünme ile gametler oluşur. Döllenme ile gametler birleşir. Oluşan canlı ata bireyden daha dirençli olabilir. 8. Boşaltım Hücrelerde metabolik faaliyetler sonucunda meydana gelen atıkların ya da beslenme ile alınan bazı gereksiz zararlı madde ve yan ürünlerin dışarı atılmasına boşaltım denir. Canlılar boşaltım yaparak kararlı bir iç denge (homeostasi) sağlamış olur. 9. Büyüme Canlılar dışardan aldıkları besinleri yapılarına katarak hacimsel ve kütlesel artış sağlayarak büyürler. Bitkilerde meristem dokunun varlığı sayesinde sınırsız büyüme görünür. Hayvanlarda ise bölünen dokuların zamanla bölünme özelliklerini yitirmesiyle sınırlı bir büyüme görülür. 10. Kimyasal Yapı Bütün canlı hücrelerin yapısında kimyasal maddeler bulunur. Bu kimyasal maddelere örnek DNA, RNA, su, karbonhidratlar, proteinler ve yağlar verilir. Bütün canlılarda protein sentezi evrenseldir. Ayrıca canlılarda DNA ve RNA bulunduğu için mutasyona uğrayabilir. 11. Homeostasi (İç denge) Sağlıklı her hücrenin kendine ait kararlı bir iç dengesi vardır. Bu denge asidik ve bazik karakterli çeşitli kimyasallarla sağlanır. Homeostasinin korunmasında sinir sistemi ve endokrin sistem önemlidir. CANLILARIN TEMEL BİLEŞENLERİ Canlılar yaşamlarını sürdürmek için organik ve inorganik maddelere ihtiyaç duyar. Hayatsal fonksiyonlar bir organizmayı meydana getiren kimyasal maddelerin belirli bir düzen içinde bir araya gelmesiyle oluşur. Bu olay Atomlar elementleri, elementler ise organik ve inorganik bileşikleri meydan getirir. Organik bileşikler sadece hücre içerisinde sentezlenirken, inorganik maddelerin kaynağı tabiattır. Canlıların Temel Bileşenleri Canlılardaki inorganik bileşikler Su Mineral Asit Baz Tuzlar A. İnorganik Bileşikler Canlılardaki organik bileşikler Karbonhidratlar Lipitler (Yağlar) Proteinler Vitaminler ATP (Adenozintrifosfat) Enzimler Nükleik asitler Canlı vücudunda sentezlenemez. Bu besinleri canlılar dışardan hazır olarak alır. Kökeni tabiattır. Organizmada hem yapısal olarak hem de düzenleyici olarak görev yapar. Yapısında C, H ve O elementlerinin en az birini taşımayan elementlerdir. Su: İki hidrojen bir oksijen atomunun birleşmesiyle oluşur. Canlılar için yaşam sıvısıdır. Canlı yapısının büyük bir kısmını su oluşturur. İnsan vücudunun %74'ü sudur. Su canlıların temel bileşenidir. Su her canlıda farklı miktarda bulunur. Su bitkilerinde su miktarı %98'e kadar yükselirken, tohumlarda bu oran %15 kadardır. Su sindirim kanalında kimyasal sindirimi kolaylaştırır. Enzimlerin çalışması için su mutlaka şarttır. Terlemeyle dışarı atılarak vücut ısısını ayarlar. Metabolizma sonucu oluşan zararlı artıkların seyreltilmesinde ve atılmasında rol oynar. Kararlı bir madde olduğunda kimyasal reaksiyonlarda iyonlaşmaz bu nedenle hücrenin ph'sını korur. İyi bir çözücü olduğundan besinlerin kanda çözünerek dokulara ulaşmasını kolaylaştırır. Buharlaşma ısısı yüksek olduğundan ani sıcaklık değişmelerinde gaz hâline geçerek vü-

15 Önce biz sorduk kpss Soruda 34 SORU Güncellenmiş Yeni Baskı ÖABT SINIF ÖĞRETMENLİĞİ FİZİK

16 Komisyon ÖABT Sınıf Öğretmenliği Fizik Konu Anlatımlı ISBN Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. AŞ'ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. 4. Baskı: 2018, Ankara Proje-Yayın: Pelin Özdemir Dizgi-Grafik Tasarım: Hilal Sultan Coşkun Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Vadi Grup Basım AŞ İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 2284 Sokak No:105 Yenimahalle/ANKARA ( ) Yayıncı Sertifika No: Matbaa Sertifika No: İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: Yayınevi Belgeç: Dağıtım: Dağıtım Belgeç: Hazırlık Kursları: İnternet: E-ileti: pegem@pegem.net

17 Sevgili Öğretmen Adayları, ÖN SÖZ ÖABT Sınıf Öğretmenliği kapsamına giren Fizik dersi konu anlatımlı kitap hâlinde düzenlenmiştir. "Sıınf Öğretmenliği Fizik" adlı yayınımız Kamu Personel Seçme Sınavı (KPSS) Sınıf Öğretmenliği Alan Bilgisi Dersi Fizik bölümündeki soruları çözmek için gerekli bilgi, beceri ve teknikleri edinme ve geliştirme sürecinde siz değerli öğretmen adaylarımıza kılavuz olarak hazırlanmıştır. Kitabın hazırlanış sürecinde, sınav kapsamındaki temel alanlarda kapsamlı alanyazın taraması yapılmış, bu kitabın gerek ÖABT de gerekse gelecekteki meslek hayatınızda ihtiyacınızı maksimum derecede karşılayacak bir başucu kitabı niteliğinde olması hedeflenmiştir. Detaylı, güncel ve anlaşılır bir dilde yazılan konu anlatımları, çıkmış sorular ve detaylı açıklamalarıyla desteklenmiş, her ünite içeriği ÖSYM formatına uygun, çözümlü test sorularıyla pekiştirilmiştir. Ayrıca konu anlatımlarında verilen bilgi ve çözüm tekniklerine ek olarak uyarı kutucuklarıyla da önemli konulara dikkat çekilmiştir. Yoğun bir araştırma ve çalışma sürecinde hazırlanmış olan bu kitapla ilgili görüş ve önerilerinizi adresini kullanarak ya da numaralı telefona WhatsApp üzerinden iletmeniz yeterli olacaktır. Sorunuz en kısa sürede yazarlarımız tarafından cevaplandırılacaktır. Geleceğimizi güvenle emanet ettiğimiz siz değerli öğretmenlerimizin hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimlerine katkıda bulunabilmek ümidiyle... Başarılar...

18 SINIF ÖĞRETMENLİĞİ ÖABT İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER ÖABT SINIF ÖĞRETMENLİĞİ, 50 sorudan oluşmakta ve Sınıf Öğretmeni Adaylarının Alan Bilgisi (Temel Matematik, Genel Biyoloji, Genel Fizik, Genel Kimya, Türk Dili, Cumhuruyet Dönemi Türk Edebiyatı, Çocuk Edebiyatı, Uygarlık Tarihi, Türk Tarihi ve Kültürü, Genel Coğrafya, Türkiye Coğrafyası ve Jeopolitiği) ile Alan Eğitimi alanlarındaki bilgi ve becerilerini ölçmeyi hedeflemektedir. Öğretmenlik Alan Bilgisi Testinde çıkan sorular, Sınıf Öğretmenliği Lisans Programlarında verilen akademik disiplinlere paralel olarak hazırlanmaktadır. Sınavdaki Alan-Soru dağılımı aşağıdaki tabloda belirtilmiştir. Genel Yüzde Yaklaşık Yüzde Soru Sayısı Alan Bilgisi Testi % a) Temel Matematik b) Genel Biyoloji c) Genel Fizik d) Genel Kimya e) Türk Dili f) Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyat g) Çocuk Edebiyatı h) Uygarlık Tarihi i) Türk Tarihi ve Kültürü j) Genel Coğrafya k) Türkiye Coğrafyası ve Jeopolitiği % 12 % 12 % 8 Alan Eğitimi Testi % Genel Kültür, Genel Yetenek ve Eğitim Bilimleri Sınavlarınıza ek olarak gireceğiniz Öğretmenlik Alan Bilgisi Testi ile ilgili verilen bu bilgiler ÖABT Sınıf Öğretmenliği Sınavı çerçevesinde hazırlanmıştır. Sınav içeriğinde yapılabilecek olası değişiklikleri ÖSYM'nin web sitesinden takip edebilirsiniz.

19 İÇİNDEKİLER SINIF ÖĞRETMENLİĞİ 1. BÖLÜM: BASINÇ Basınç...3 Katıların Basıncı...3 Eğik Düzlemde Cismin Basıncı...4 Durgun Sıvıların Basıncı...5 Sıvı Basınç Kuvveti...6 Yan Yüzeylere Uygulanan Sıvı Basınç Kuvveti...6 Pascal Prensibi...7 U Borusu...7 Akışkanların Basıncı...8 Açık Hava Basıncı...9 Kapalı Kaplardaki Gazların Basıncı...9 Çözümlü Test...10 Çözümler BÖLÜM: SIVILARIN KALDIRMA KUVVETİ Sıvıların Kaldırma Kuvveti...17 Yüzen Cisimler...17 Askıda Kalan Cisimler...17 Batan Cisimler...18 Birbirine Karışmayan Sıvılarda Kaldırma Kuvveti...19 Çözümlü Test...20 Çözümler BÖLÜM: ISI VE SICAKLIK Isı ve Sıcaklık...27 Termometre...27 Sıvılı Termometreler...28 Metal Termometreler...28 Gazlı Termometreler...28 Sıcaklık Değişimi...28 Isı Alış-Verişi...29 Hâl Değişimi...30 Erime ve Donma Sıcaklığına Etki Eden Faktörler...31 Kaynama ve Yoğunlaşma...31 Kaynama ve Yoğunlaşma Sıcaklığına Etki Eden Faktörler...31 Buharlaşma...31 Çözümlü Test...32 Çözümler...34

20 vi 4. BÖLÜM: BASİT MAKİNELER Basit Makineler...37 Kaldıraçlar...37 Makaralar Sabit makara Hareketli Makara...38 Eğik düzlem...39 Çıkrık...40 Kasnaklar...40 Dişliler...40 Vida...41 Eşit Kollu Teraziler...41 Çözümlü Test...42 Çözümler BÖLÜM: HAREKET Hareket...53 Düzgün Doğrusal Hareket...54 Düzgün Hızlanan Doğrusal Hareket...56 Düzgün Yavaşlayan Doğrusal Hareket...58 Ortalama Hız...59 Ani Hız (Anlık Hız)...59 Çözümlü Test...60 Çözümler BÖLÜM: YERYÜZÜNDE HAREKET Yeryüzünde Hareket...65 Atışlar...65 Hava Direnci ve Limit Hız...66 Limit Hız Bağıntısı...67 Düşey Atış...67 Çözümlü Test...71 Çözümler...72 Yatay Atış...73 Eğik Atış...75 Çözümlü Test...77 Çözümler...79

21 vii 7. BÖLÜM: DİNAMİK Dinamik...83 Güçlü Nükleer (Yeğin Çekirdek) Kuvvet...83 Zayıf Nükleer (Zayıf Çekirdek) Kuvvet...83 Elektromanyetik Kuvvet...83 Kütle Çekim Kuvveti...83 Newton'un Hareket Kanunları...83 (Etki - Tepki Kuvveti)...86 Sürtünme Kuvveti...87 Çözümlü Test...90 Çözümler BÖLÜM: İŞ, GÜÇ VE ENERJİ İş, Güç Ve Enerji...95 Enerji...98 Yapılan İş ve Kinetik Enerji Değişimi...98 Potansiyel Enerji Yenilenebilir ve Yenilenemez Enerji Kaynakları Yenilenebilir Enerji Kaynakları Çözümlü Test Çözümler BÖLÜM: İTME VE MOMENTUM İtme ve Momentum İtme Momentum İtme ile Momentum Arasındaki İlişki Çarpışmalar Momentum Korunumu Enerjinin Korunumu Hızların Korunumu Momentum ve Kinetik Enerji Arasındaki İlişki Patlamalar Roketler Çözümlü Test Çözümler BÖLÜM: ELEKTRİK Elektrik Elektriklenme Çeşitleri Topraklanma İletken Kürelerde Yük Paylaşımı Elektroskop Özel Durumlar Çözümlü Test Çözümler...136

22 viii Elektrik Akımı Direnç Dirençlerin Bağlanması Elektromotor Kuvveti Pillerin Bağlanılması Çözümlü Test Çözümler BÖLÜM: DALGALAR Dalgalar Titreşim Doğrultusuna Göre Dalgalar Taşıdığı Enerjiye Göre Dalgalar P - Dalgası S - Dalgası Love Dalgası Rayleigh (Rayley) Dalgası Depremin Büyüklüğü Ses Dalgası Sesin Şiddeti Sesin Frekansı (Yüksekliği) Sesin Tınısı Sesin Yansıması ve Yankı Sesin Kırılması Çözümlü Test Çözümler BÖLÜM: MANYETİZMA Manyetizma Maddenin Manyetik Özelliği, Manyetik ve Manyetik Olmayan Maddeler Manyetik Kutuplar Manyetik Alan, Alan Şiddeti, Alan Çizgileri Manyetik Akı, Manyetik Geçirgenlik Manyetik Geçirgenlik Yerin Manyetik Alanı Elektromıknatıs ve Yapısı Elektrik Akımının Manyetik Etkileri Çözümlü Test Çözümler KAYNAKLAR...173

23 1. BÖLÜM BASINÇ

24

25 3 BASINÇ Birim yüzeye dik olarak uygulanan kuvvetin büyüklüğüne basınç denir. S yüzeyine dik olarak F kuvveti uygulanıyorsa F kuvvetinin S yüzeyine oranına basınç denir. Düzgün türdeş bir katı düşeyden dik olarak kesilirse katının basıncı ile parçaların basıncı birbirine eşit olur. 5G P 2G 3G P 1 P 2 F P = ba ðý nt ý s ý yla bulunur. S 5S 2S 3S Newton Birimi ise = Pascal' dýr. 2 ^metreh Basınç skaler, basınç kuvveti ise vektörel bir büyüklüktür. NOT Katılar kendilerine uygulanan kuvveti aynen aynı doğrultuda ilettikleri hâlde basıncı iletmez. F F Katıların Basıncı G P = ' dir. S S 1 S 2 F F P2 =, P 1 = S2 S1 P1 > P2 olduðundan çivi duvara girer. S G Örnek Örnek Şekil I'de X ve Y cisimlerinin zemine uyguladığı basınçlar eşit olup P'dir. Aynı maddeden yapılan aynı yüksekliğe sahip türdeş K, L, ve M cisimlerinin zemine yaptıkları basınçlar P K, P L ve P M 'dir. K L M S X S Y Y X Y P K P L P M S Şekil I 3S Şekil II Buna göre, P K, P L ve P M arasındaki ilişki nedir? A) P K > P L > P M Buna göre, Şekil II'de zemine uygulanan basınç kaç P'dir? A) 3 B) 4 C) 5 D) 6 E) 7 Çözüm X'in ağırlığına G diyelim. G G P = x & P = olur. S S Gy G Gy P = & = & Gy = 3G olur. 3S S 3S 2Gy+ G Þekil II' deki basýnçpý x = S 2 3G G G Pý : + = = 7 S S Pý = 7P olur. B) P K > P M > P L C) P L > P K > P M D) P M > P K > P L E) P M > P L > P K Çözüm Aynı maddeden yapılan aynı yüksekliğe sahip türdeş cisimlerden ucu sivri olanın zemine yaptığı basınç daha büyüktür. Buna göre, P L en büyük P M en küçük olur. Sıralama da P L > P K > P M olur. Cevap C Cevap E

26 4 Eğik Düzlemde Cismin Basıncı Katılarda basınç kuvveti katının ağırlığına eşittir. Basınç kuvveti = Basınç x Yüzey alanı G sinθ θ G S G cosθ G : cos θ P = ' dir. S S F = P S G F = : S S F = G olur. Örnek G Sürtünmenin önemsenmediği eğik düzlemlerde K ve L cisimleri şekildeki gibi dengededir. K 2S S L Örnek Türdeş X cisminin zemine uyguladığı basınç P, basınç kuvveti F yere göre potansiyel enejisi E'dir. X Taban alanı 2S olan K cisminin eğik düzleme uygulandığı basınç P K, taban alanı S olan L cisminin eğik düzleme uyguladığı basınç P L P olduğuna göre, K oranı kaçtır? P L (sin37 = cos53 = 0,6; sin53 = cos37 = 0,8) 1 A) 6 3 B) 8 5 C) 7 8 D) 9 9 E) 10 Çözüm Cisim ters çevrilirse P, F ve E nasıl değişir? P F E A) Artar Değişmez Artar B) Azalır Değişmez Artar C) Azalır Azalır Değişmez D) Artar Artar Azalır E) Değişmez Artar Azalır K L G K sin S S 53 GK: sin 37c = GL: sin 53c GK: 06, = GL: 08, & GK = 8 GL = 6 olur. GK 8: 0, 8 3, 2 PK = : cos 37% & PK = = 2S 2S S GL 6: 0, 6 3, 6 PL = : cos 53% & PL = = S S S 32, PK PK S 8 = = = PL PL 36, 9 S G L sin53 Çözüm kütle merkezi Cisim ters çevrildiğinde cismin zemine temas ettiği yüzey alanı azaldığından basıncı artar. Ağırlığı değişmediğinden basınç kuvveti değişmez. Kütle merkezinin yerden yüksekliği arttığından potansiyel enerjisi artar. Cevap A Cevap D

27 Önce biz sorduk kpss Soruda 34 SORU Güncellenmiş Yeni Baskı ÖABT SINIF ÖĞRETMENLİĞİ KİMYA

28 Komisyon ÖABT SINIF ÖĞRETMENLİĞİ KİMYA KONU ANLATIMLI ISBN Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. AŞ'ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. 4.Baskı: 2018, Ankara Proje-Yayın: Pelin Özdemir Dizgi-Grafik Tasarım: Hilal Sultan Coşkun Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Vadi Grup Basım AŞ İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 2284 Sokak No:105 Yenimahalle/ANKARA ( ) Yayıncı Sertifika No: Matbaa Sertifika No: İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: Yayınevi Belgeç: Dağıtım: Dağıtım Belgeç: Hazırlık Kursları: İnternet: E-ileti: pegem@pegem.net

29 ÖN SÖZ Sevgili Öğretmen Adayları, ÖABT Sınıf Öğretmenliği kapsamına giren Kimya dersi konu anlatımlı kitap hâlinde düzenlenmiştir. "Sıınf Öğretmenliği Kimya" adlı yayınımız Kamu Personel Seçme Sınavı (KPSS) Sınıf Öğretmenliği Alan Bilgisi Dersi Kimya bölümündeki soruları çözmek için gerekli bilgi, beceri ve teknikleri edinme ve geliştirme sürecinde siz değerli öğretmen adaylarımıza kılavuz olarak hazırlanmıştır. Kitabın hazırlanış sürecinde, sınav kapsamındaki temel alanlarda kapsamlı alanyazın taraması yapılmış, bu kitabın gerek ÖABT de gerekse gelecekteki meslek hayatınızda ihtiyacınızı maksimum derecede karşılayacak bir başucu kitabı niteliğinde olması hedeflenmiştir. Detaylı, güncel ve anlaşılır bir dilde yazılan konu anlatımları, çıkmış sorular ve detaylı açıklamalarıyla desteklenmiş, her ünite içeriği ÖSYM formatına uygun, çözümlü test sorularıyla pekiştirilmiştir. Ayrıca konu anlatımlarında verilen bilgi ve çözüm tekniklerine ek olarak uyarı kutucuklarıyla da önemli konulara dikkat çekilmiştir. Yoğun bir araştırma ve çalışma sürecinde hazırlanmış olan bu kitapla ilgili görüş ve önerilerinizi adresini kullanarak ya da numaralı telefona WhatsApp üzerinden iletmeniz yeterli olacaktır. Sorunuz en kısa sürede yazarlarımız tarafından cevaplandırılacaktır. Geleceğimizi güvenle emanet ettiğimiz siz değerli öğretmenlerimizin hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimlerine katkıda bulunabilmek ümidiyle... Başarılar...

30 SINIF ÖĞRETMENLİĞİ ÖABT İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER ÖABT SINIF ÖĞRETMENLİĞİ, 50 sorudan oluşmakta ve Sınıf Öğretmeni Adaylarının Alan Bilgisi (Temel Matematik, Genel Biyoloji, Genel Fizik, Genel Kimya, Türk Dili, Cumhuruyet Dönemi Türk Edebiyatı, Çocuk Edebiyatı, Uygarlık Tarihi, Türk Tarihi ve Kültürü, Genel Coğrafya, Türkiye Coğrafyası ve Jeopolitiği) ile Alan Eğitimi alanlarındaki bilgi ve becerilerini ölçmeyi hedeflemektedir. Öğretmenlik Alan Bilgisi Testinde çıkan sorular, Sınıf Öğretmenliği Lisans Programlarında verilen akademik disiplinlere paralel olarak hazırlanmaktadır. Sınavdaki Alan-Soru dağılımı aşağıdaki tabloda belirtilmiştir. Genel Yüzde Yaklaşık Yüzde Soru Sayısı Alan Bilgisi Testi % a) Temel Matematik b) Genel Biyoloji c) Genel Fizik d) Genel Kimya e) Türk Dili f) Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyat g) Çocuk Edebiyatı h) Uygarlık Tarihi i) Türk Tarihi ve Kültürü j) Genel Coğrafya k) Türkiye Coğrafyası ve Jeopolitiği % 12 % 12 % 8 Alan Eğitimi Testi % Genel Kültür, Genel Yetenek ve Eğitim Bilimleri Sınavlarınıza ek olarak gireceğiniz Öğretmenlik Alan Bilgisi Testi ile ilgili verilen bu bilgiler ÖABT Sınıf Öğretmenliği Sınavı çerçevesinde hazırlanmıştır. Sınav içeriğinde yapılabilecek olası değişiklikleri ÖSYM'nin web sitesinden takip edebilirsiniz.

31 İÇİNDEKİLER ALAN BİLGİSİ 1. BÖLÜM: MADDE A. Maddenin Ortak Özellikleri...5 B. Maddenin Ayırt Edici Özellikleri...5 C. Maddenin Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri...12 D. Maddenin Sınıflandırılması...13 E. Homojen Karışımlar (Çözeltiler)...15 F. Heterojen Karışımlar...16 G. Karışımları Ayırma Yöntemleri...17 H. Maddelerin Hâl Değişimi...19 I. Maddeler Arası Isı Alış-Verişi...20 Çözümlü Test...22 Çözümler BÖLÜM: ATOM VE YAPISI A. Statik (Durgun) Elektrik...29 B. Atom Modelleri...29 C. Atomların Elektron Dağılımı...30 D. Küresel Simetri...32 E. İyonların Elektron Dağılımı...33 F. Değerlik Orbitalleri ve Değerlik Elektronları...34 G. Temel Hâl - Uyarılmış Hâl...34 H. Atom Çeşitleri...37 Çözümlü Test...40 Çözümler BÖLÜM: PERİYODİK ÇİZELGE A. Periyoduk Tablonun Tarihsel Gelişimi...47 B. Periyodik Tablo ile İlgili Temel Kavramlar...47 C. Periyodik Cetvelde Yer Bulma...48 D. Grupların Özellikleri...50 E. Elementlerin Periyodik Cetvelde Değişen Özellikleri...54 Çözümlü Test...61 Çözümler...64

32 vi 4. BÖLÜM: BİLEŞİKLER A. Bileşikler...69 B. İyonik Bağlı Bileşiklerin Formüllerinin Yazılması...69 C. Bileşiklerin Adlandırılması...70 D. Değerlik Bulma...73 E. Bileşiklerin Sınıflandırılması...74 Çözümlü Test...79 Çözümler BÖLÜM: KİMYASAL TEPKİMELER A. Kimyasal Tepkime...85 B. Basit Denklem Denkleştirme...85 C. Denklem Kat Sayılarının Yorumlanması...86 D. Kimyasal Tepkime Türleri...87 E. Redoks Tepkimelerinin Denkleştirilmesi...91 Çözümlü Test...96 Çözümler BÖLÜM: MOL KAVRAMI A. Mol Kavramı B. Avogadro Sayısı ve Mol Sayısı C. Bağıl Kütle ve Mol Sayısı D. Molar Hacim E. Avogadro Hipotezi Çözümlü Test Çözümler BÖLÜM: STOKİYOMETRİ A. Kimyasal Yasalar B. Kimyasal Hesaplamalar C. Miktarlı Geçiş Problemleri D. Artan Madde Problemleri E. Karışım Problemleri F. Basit ve Molekül Formülü Bulma Problemleri G. Verim Problemleri H. Saflık Problemleri I. Birbirini İzleyen Reaksiyonlar Çözümlü Test Çözümler...133

33 vii 8. BÖLÜM: GAZLAR A. Gazlarin Genel Özellikleri B. Kinetik Gaz Teorisi C. Gazların Difüzyonu E. Gazlarda Basınç, Hacim, Mol Sayısı ve Sıcaklık İlişkisi F. Gaz Yasaları G. Kısmi Basınç H. Genel Gaz Denklemi I. Tepkimeli Gaz Problemleri İ. Su Üstünde Toplanan Gaz Basıncı Çözümlü Test Çözümler BÖLÜM: ÇÖZELTİLER A. Çözeltiler B. Çözelti Türleri C. Çözünürlüğe Etki Eden Faktörler D. Çözünme Hızı E. Derişim (Konsantrasyon) F. Çözeltiler Arası Tepkimeler G. Koligatif Özellikler Çözümlü Test Çözümlü Test Çözümler Çözümler

34

35 ALAN BİLGİSİ

36

37 1. BÖLÜM MADDE

38

39 5 A. MADDENİN ORTAK ÖZELLİKLERİ Bütün maddelerde olması gereken özelliklere ortak özellikler denir. Bunları şöyle sıralayabiliriz: Hacim Maddenin uzayda kapladığı yere hacim denir. Hacim birimi cm 3 ve katlarıdır. 1 Litre ise +4 C ve 760 mmhg basınç altındaki 1 kilogram saf suyun hacmidir. 1 Litre 1000 ml ve 1000,027 cm 3 tür veya 1 ml = 1, cm 3 tür. Kütle Bir maddenin hacmini dolduran madde miktarına kütle denir. Kütle, madde miktarının bir ölçüsüdür ve herhangi bir cismin kütlesi o cismin uzaydaki konumuna göre değişmez. Kütlenin birimi kg ve katlarıdır. Elektrikli Yapı Bütün maddelerin yapısında + ve yükler mevcuttur. Bu nedenle bütün maddeler elektrikli yapıdadır. Maddenin ortak özellikleri madde miktarına bağlıdır. B. MADDENİN AYIRT EDİCİ ÖZELLİKLERİ Madde miktarına bağlı değildir. a) Özkütle (Yoğunluk) Bir maddenin birim hacminin kütlesine denir. kütle g g g Özkütle = =, veya hacim ml cm3 L m Özkü tle: d = form üü l yle ifade edilir. V Özkütle (d) ayırt edici özellik olduğu için maddenin kütlesine ve hacmine bağlı değildir. Paris yakınlarında Sevres teki uluslararası ölçü ve tartılar müzesinde bulunan %90 platin ve %10 iridyumdan yapılmış olan bir silindirin kütlesi 1 kilogram olarak kabul edilmiştir. Bir cisme etki eden yerçekimi kuvvetine ağırlık denir. Özkütle (d) Özkütle (d) Ağırlık bir kuvvet olup kg kuvvet, g kuvvet, dyn ve newton birimleri ile ifade edilir. 1 kg kuvvet = 1000 g kuvvet = 9,81 newtondur. 1 g kuvvet = 981 dyn dir. Ağırlık, kuvvet ölçen aletlerle yani dinamometrelerle ölçülür. Ağırlık ve kütle, farklı iki kavramdır ve farklı birimlerle ölçülür. Kütle ile ağırlık kavramları arasında bir bağıntı mevcuttur. Ağırlık W, kütle m, yerçekimi ivmesi g ile gösterilirse bu bağıntı: W = m g şeklinde ifade edilir. Kütle (m) T ve P sabit Hacim T ve P sabit Sabit sıcaklık ve basınçta madde miktarı artırılırsa kütle ve hacim aynı oranda artar. Dolayısıyla özkütle değişmez. Saf bir maddenin katı ve sıvı hâllerinin özkütlesi sıcaklığa, gaz hâlinin öz kütlesi ise hem sıcaklığa hem basınca bağlıdır. Eylemsizlik Kütle (m) Hacim (V) Özkütle (d) Maddenin sahip olduğu durumu koruma isteğidir. Başka bir ifadeyle eylemsizlik; duran bir cismin durmak isteme- P Sabit P Sabit P Sabit si, hareketli olan bir cismin de hareket etme eğiliminde olmasıdır. Eylemsizliğin birimi yoktur. Sıcaklık ( o C) Sıcaklık ( o C) Sıcaklık ( o C) Tanecikli Yapı Bütün maddeler atom denilen küçük taneciklerden yapılmıştır. Atomlar da proton, nötron ve elektron gibi küçük taneciklerden yapılmıştır. Bütün bu tanecikler arasında boşluklar vardır. Onun için maddede boşluklu ve tanecikli yapı esastır. Sabit basınç altında bir maddenin sıcaklığı artırılsa kütle değişmez. Fakat hacim artar, dolayısıyla özkütle azalır. Özkütle maddenin katı, sıvı ve gaz hâlleri için ayırt edici özelliktir.

40 6 Suyun özkütlesinin sıcaklıkla değişim grafiği diğer maddelerden farklıdır. d (g/ml) Hacim (ml) NOT b) Özhacim Bir maddenin birim kütlesinin hacmine denir. 1 1 V Özhacim = = = d m m V Sıcaklık ( o C) 0 +4 Sıcaklık ( o C) Suyun +4 C özkütlesi en büyük değeri olan 1'e ulaşır, bu sıcaklıkta suyun hacmi en küçüktür. Örnek Soru Özkütle X Y Z Kütle Özkütle kütle grafiği yukarıdaki gibi olan X, Y ve Z maddeleri aynı koşuldadır. Buna göre eşit kütlelerdeki X, Y ve Z maddelerinin hacimleri büyükten küçüğe doğru nasıl sıralanır? A) X > Y > Z B) Z > X > Y C) Y > X > Z D) Z > Y > X E) Y > Z > X Çözüm Maddelerden eşit kütlelerde alındığında maddelerin özkütleleri X > Y > Z şeklinde sıralanır. m d = formülüne göre hacimle özkütle ters oranlı olduğundan hacim sıralaması Z > Y > X V şeklindedir. Cevap D Özhacim maddenin katı, sıvı ve gaz hâli için ayırt edici özelliktir. c) Öz ısı (Isınma Isısı) 1 gram maddenin sıcaklığını 1 o C artırmak için verilmesi gereken ısıya denir. Öz ısı c ile sembolize edilir. Q = m. c. Tt Q : Alınan ya da verilen ısı (kalori yada kal) m: kütle (gram) T t = sıcaklık farkı ( o C) c :ö z ý s kal ýf g : o p C Öz ısı maddenin katı, sıvı ve gaz hâli için ayırt edici özelliktir. Her saf maddenin kendine özgü ısınma ısısı vardır. Saf bir madde hâl değiştirildiğinde öz ısısı da değişir. Örnek cbuz 05, kal/ g. oc, csu 1kal/ g. oc d) Çözünürlük Sabit sıcaklık ve basınçta belirli miktar çözücüde (genelde 100 g. 100 ml veya 100 cm 3 su) çözünebilen maksimum madde miktarına denir. Örnek 20 o C'da 100 g suda KNO 3 ün çözünürlüğü 32 g'dır. Çözünürlük; Çözücü ve çözünenin türüne, Sıcaklığa, Basınca, Ortak iyon etkisine, Yabancı iyon etkisine bağlı olarak değişir. Birim zamanda çözünen tanecik sayısına çözünme hızı denir. Çözünme hızı aşağıdaki faktörlere bağlı olarak değişir. Temas yüzeyi Karıştırmak Sıcaklık Çözünürlük maddenin katı, sıvı ve gaz hâlleri için ayırt edici özelliktir.

41 Önce biz sorduk kpss Soruda 34 SORU Güncellenmiş Yeni Baskı ÖABT SINIF ÖĞRETMENLİĞİ TEMEL MATEMATİK

42 Komisyon ÖABT Sınıf Öğretmenliği Temel Matematik ISBN Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. AŞ'ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. 4.Baskı: 2018, Ankara Proje-Yayın: Pelin Özdemir Dizgi-Grafik Tasarım: Hilal Sultan Coşkun Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Vadi Grup Basım AŞ İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 2284 Sokak No:105 Yenimahalle/ANKARA ( ) Yayıncı Sertifika No: Matbaa Sertifika No: İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: Yayınevi Belgeç: Dağıtım: Dağıtım Belgeç: Hazırlık Kursları: İnternet: E-ileti: pegem@pegem.net

43 ÖN SÖZ Sevgili Öğretmen Adayları, ÖABT Sınıf Öğretmenliği kapsamına giren Temel Matematik dersi, konu anlatımlı kitap hâlinde düzenlenmiştir. "Sınıf Öğretmenliği Temel Matematik" adlı yayınımız Kamu Personel Seçme Sınavı (KPSS) Sınıf Öğretmenliği Alan Bilgisi Dersi Temel Matematik bölümündeki soruları çözmek için gerekli bilgi, beceri ve teknikleri edinme ve geliştirme sürecinde siz değerli öğretmen adaylarımıza kılavuz olarak hazırlanmıştır. Kitabın hazırlanış sürecinde, sınav kapsamındaki temel alanlarda kapsamlı alanyazın taraması yapılmış, bu kitabın gerek ÖABT de gerekse gelecekteki meslek hayatınızda ihtiyacınızı maksimum derecede karşılayacak bir başucu kitabı niteliğinde olması hedeflenmiştir. Detaylı, güncel ve anlaşılır bir dilde yazılan konu anlatımları, çıkmış sorular ve detaylı açıklamalarıyla desteklenmiş, her ünite içeriği ÖSYM formatına uygun, çözümlü test sorularıyla pekiştirilmiştir. Ayrıca konu anlatımlarında verilen bilgi ve çözüm tekniklerine ek olarak uyarı kutucuklarıyla da önemli konulara dikkat çekilmiştir. Yoğun bir araştırma ve çalışma sürecinde hazırlanmış olan bu kitapla ilgili görüş ve önerilerinizi adresini kullanarak ya da numaralı telefona WhatsApp üzerinden iletmeniz yeterli olacaktır. Sorunuz en kısa sürede yazarlarımız tarafından cevaplandırılacaktır. Geleceğimizi güvenle emanet ettiğimiz siz değerli öğretmenlerimizin hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimlerine katkıda bulunabilmek ümidiyle... Başarılar...

44 iv SINIF ÖĞRETMENLİĞİ ÖABT İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER ÖABT SINIF ÖĞRETMENLİĞİ, 50 sorudan oluşmakta ve Sınıf Öğretmeni Adaylarının Alan Bilgisi (Temel Matematik, Genel Biyoloji, Genel Fizik, Genel Kimya, Türk Dili, Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı, Çocuk Edebiyatı, Uygarlık Tarihi, Türk Tarihi ve Kültürü, Genel Coğrafya, Türkiye Coğrafyası ve Jeopolitiği) ile Alan Eğitimi alanlarındaki bilgi ve becerilerini ölçmeyi hedeflemektedir. Öğretmenlik Alan Bilgisi Testinde çıkan sorular, Sınıf Öğretmenliği Lisans Programlarında verilen akademik disiplinlere paralel olarak hazırlanmaktadır. Sınavdaki Alan-Soru dağılımı aşağıdaki tabloda belirtilmiştir. Genel Yüzde Yaklaşık Yüzde Soru Sayısı Alan Bilgisi Testi % a) Temel Matematik b) Genel Biyoloji c) Genel Fizik d) Genel Kimya e) Türk Dili f) Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı g) Çocuk Edebiyatı h) Uygarlık Tarihi i) Türk Tarihi ve Kültürü j) Genel Coğrafya k) Türkiye Coğrafyası ve Jeopolitiği % 12 % 12 % 8 Alan Eğitimi Testi % Genel Kültür, Genel Yetenek ve Eğitim Bilimleri Sınavlarınıza ek olarak gireceğiniz Öğretmenlik Alan Bilgisi Testi ile ilgili verilen bu bilgiler ÖABT Sınıf Öğretmenliği Sınavı çerçevesinde hazırlanmıştır. Sınav içeriğinde yapılabilecek olası değişiklikleri ÖSYM'nin web sitesinden takip edebilirsiniz.

45 v İÇİNDEKİLER 1. BÖLÜM: KÜMELER Kümelerin Gösterilişi Ortak Özellik Yöntemi Liste Yöntemi Venn Şeması Yöntemi: Boş Küme Alt Küme...3 Evrensel Küme...5 Kümenin Tümleyeni...5 Özellikler...5 Kümelerin Kesişimi...5 Kümelerin Birleşimi...6 Kesişim ve Birleşimin Özellikleri...6 İki Küme Farkı...6 Özellikler...7 Çözümlü Test...8 Çözümler BÖLÜM: SAYILAR Rakam...15 Sayı...15 Doğal Sayılar...15 Tam Sayılar...16 Rasyonel Sayılar...16 İrrasyonel (Rasyonel Olmayan) Sayılar...16 Tek ve Çift Sayılar...16 Pozitif ve Negatif Sayılar...17 Ardışık Sayılar...17 Asal Sayılar...18 Asal Çarpanlarına Ayırma...18 Aralarında Asal Sayılar...19 Çözümlü Test...21 Çözümler BÖLÜM: BASAMAK KAVRAMI VE TABAN ARİTMETİĞİ Taban Aritmetiği Tabanındaki Bir Sayının Herhangi Bir Tabanda Yazılması...28 Herhangi Bir Tabandaki Sayının Başka Bir Tabanda Yazılımı...28 a Tabanındaki Sayının a n Tabanındaki Yazılımı...28 Herhangi Bir Tabana Göre İşlemler...29 Çözümlü Test...30 Çözümler BÖLÜM: BÖLME, BÖLÜNEBİLME, OBEB - OKEK Bölme ve Kalan Özellikleri...37 Bölünebilme Kuralları ile Bölünebilme ile Bölünebilme ile Bölünebilme ile bölünebilme ile Bölünebilme ile Bölünebilme ile Bölünebilme ile Bölünebilme...38 OBEB - OKEK...39 Çözümlü Test...41 Çözümler BÖLÜM: ÜSLÜ VE KÖKLÜ İFADELER Üslü İfadeler...47 Özellikler...47 Köklü İfadeler...49 Özellikler...50 Çözümlü Test...53 Çözümler BÖLÜM: ORAN - ORANTI Oran...59 Orantı...59 Özellikler...59 Orantı Çeşitleri Doğru Orantı Ters Orantı Bileşik Orantı...60 Aritmetik Ortalama...61 Geometrik Ortalama...61 Harmonik Ortalama...61 Dördüncü Orantılı...61 Çözümlü Test...62 Çözümler BÖLÜM: ÇARPANLARINA AYIRMA VE ÖZDEŞLİKLER Dağılma Özelliği...69 Ortak Çarpan Parantezine Alma...69 Gruplandırma...69 Özdeşlikler İki Kare Farkı Tam Kare Küp Açılımı İki Küp Toplamı ve Farkı Üç Terimli İfadeler...71 Sadeleştirme...71 Çözümlü Test...73 Çözümler...75

46 vi 8. BÖLÜM: BİRİNCİ DERECEDEN BİR BİLİNMEYENLİ DENKLEMLER Birinci Dereceden İki Bilinmeyenli Denklem Sistemleri ) Yok Etme Metodu ) Yerine Koyma Metodu...80 Çözümlü Test...81 Çözümler BÖLÜM: PROBLEMLER 1. Sayı, Kesir Problemleri...87 Çözümlü Test...90 Çözümler Yaş Problemleri...94 Çözümlü Test...96 Çözümler İşçi - Havuz Problemleri Çözümlü Test Çözümler Hareket Problemleri Çözümlü Test Çözümler Yüzde Faiz Problemleri Çözümlü Test Çözümler Karışım Problemleri Çözümlü Test Çözümler BÖLÜM: İKİNCİ DERECEDEN DENKLEM VE EŞİTSİZLİK İkinci Dereceden Denklemin Köklerinin Bulunması ) Çarpanlara Ayırma Yöntemi ) Diskriminant Yöntemi İkinci Dereceden Denklemin Kökleri ile Katsayıları Arasındaki Bağıntılar Kökleri Bilinen İkinci Dereceden Denklemin Yazılımı İkinci Dereceden Eşitsizlikler Birinci Dereceden Bir Bilinmeyenli Eşitsizlikler 132 İkinci Dereceden Bir Bilinmeyenli Eşitsizlikler Tablo Çizimi Eşitsizlik Sistemleri İkinci Dereceden Bir Bilinmeyenli Denklemi Çözmeden Köklerin İşaretinin İncelenmesi İkinci Dereceden Bir Bilinmeyenli Denklemin Köklerinin Bir Reel Sayı ile Karşılaştırılması Çözümlü Test Çözümler BÖLÜM: İKİNCİ DERECEDEN FONKSİYONLAR İkinci Dereceden Bir Fonksiyonun Grafiği (Parabol) A. Fonksiyonun Tepe Noktası B. Fonksiyonun Eksenleri Kestiği Noktalar C. Genel Parabol Grafiği Grafiği Verilen Parabolün Denkleminin Bulunması Çözümlü Test Çözümler BÖLÜM: BAĞINTI VE FONKSİYON Sıralı İkili Sıralı İkililerin Eşitliği İki Kümenin Kartezyen Çarpımı Kartezyen Çarpımının Özellikleri Analitik Düzlem (Dik Koordinat Sistemi) Bağıntı Bağıntı Sayısı Bağıntının Tersi Bağıntının Grafiği Bağıntının Özellikleri Denklik ve Sıralama Bağıntısı Fonksiyon Fonksiyonun Grafiği Fonksiyon Çeşitleri Fonksiyon Sayısı Bir Fonksiyonun Tersi Fonksiyonların Bileşkesi Fonksiyonlarda Dört İşlem Permütasyon Fonksiyon Tek ve Çift Fonksiyon İki Fonksiyonun Birbiri Cinsinden Ifadesi Grafik Okuma Çözümlü Test Çözümler BÖLÜM: İŞLEM VE ÖZELLİKLERİ İşlem İşlemin Özellikleri a) Kapalılık Özelliği b) Değişme Özelliği c) Birleşme Özelliği d) Dağılma Özelliği e) Birim (Etkisiz) Eleman f) Ters eleman g) Yutan Eleman Grup Çözümlü Test Çözümler BÖLÜM: ÖZEL TANIMLI FONKSİYONLAR Parçalı Fonksiyonlar Dört İşlem...197

47 vii Bir Fonksiyonun Tersini Bulma Parçalı Fonksiyonların Grafiği Mutlak Değer Fonksiyonu Mutlak Değer Fonksiyonunun Özellikleri Mutlak Değer Fonksiyonun Grafiği İşaret (Signum) Fonksiyonu Tam Değer Fonksiyonu Tam Değer Fonksiyonunun Özellikleri Tam Değer Fonksiyonunun Grafiği Çözümlü Test Çözümler BÖLÜM: TRİGONOMETRİ Yönlü Açılar Birim Çember Açı Ölçü Birimleri Derece Grad Radyan Açı Ölçü Birimlerinin Birbirine Dönüştürülmesi Esas Ölçü Trigonometrik Fonksiyonlar I. Kosinüs ve Sinüs Fonksiyonları Dar Açıların Sinüs ve Kosinüsleri II. Tanjant ve Kotanjant Fonksiyonları III. Sekant ve Kosekant Fonksiyonları Trigonometrik Fonksiyonların Özellikleri Trigonometrik Oranlardan Biri Verildiğinde Diğerlerinin Bulunması Üçgende Bazı Trigonometrik Teoremler ) Kosinüs Teoremi ) Sinüs Teoremi ) Tanjant Teoremi Toplam ve Fark Formülleri Yarım Açı Formülleri a'nın Trigonometrik Oranları Dönüşüm Formülleri Ters Dönüşüm Formülleri Çözümlü Test Çözümler BÖLÜM: AÇILAR VE ÜÇGENLER Geometrik Kavramlar Tanımsız Kavramlar Açılar Açının Ölçüsü Açının Düzlemde Ayırdığı Bölgeler Açı Ölçü Birimleri Derecenin Alt Birimleri Açı Çeşitleri Dar Açı Dik Açı Geniş Açı Doğru Açı Tam açı Komşu Açılar Tümler Açılar Bütünler Açılar Ters Açılar Paralel İki Doğrunun Bir Kesen ile Meydana Getirdiği Açılar Paralel İki Doğrunun Birden Çok Kesen ile Meydana Getirdiği Açılar Kenarları Paralel Açılar Kenarları Dik Açılar Üçgenler Üçgen Çeşitleri Açılarına Göre Üçgenler Kenarlarına Göre Üçgenler Üçgende Temel ve Yardımcı Elemanlar Yükseklik Açıortay Kenarortay Üçgende Açılar ile İlgili Özellikler Dik Üçgen Pisagor Teoremi Öklid Bağıntıları Kenarlarına Göre Özel Dik Üçgenler Açılarına Göre Dik Üçgenler Üçgende Açıortay Teoremleri İç Açıortay Teoremi Dış Açıortay Teoremi Üçgende Kenarortay Teoremleri Ağırlık Merkezi Kenarortay Bağıntıları İkizkenar Üçgen Eşkenar Üçgen Üçgende Alan Üçgende Benzerlik Açı - Açı - Açı Benzerlik Kuralı Tales Teoremi Temel Orantı Teoremi Çapraz Tales Teoremi Ters Orantılı Uzunluk Bağıntısı Kenar - Açı - Kenar Benzerlik Kuralı Kenar - Kenar - Kenar Benzerlik Kuralı Üçgende Açı - Kenar Bağıntıları Üçgen Eşitsizliği Çözümlü Test Çözümlü Test Çözümler Çözümler Cevaplı Test Cevaplı Test

48 viii 17. BÖLÜM: ÇOKGENLER VE DÖRTGENLER Çokgenler Dışbükey ve İçbükey Çokgenler Düzgün Çokgenler Dörtgenler Dörtgenlerde Alan Paralelkenar Paralelkenarda Alan Paralelkenarda Alan Özellikleri Paralelkenarda Uzunluk ile İlgili Özellikler Eşkenar Dörtgen Dikdörtgen Kare Yamuk İkizkenar Yamuk Dik Yamuk Deltoid Çözümlü Test Çözümler Cevaplı Test BÖLÜM: ÇEMBER VE DAİRE Çemberde Açı Çemberde Yardımcı Elemanlar Çemberde Yay ve Açı Özellikleri Merkez Açı Çevre Açı Teğet Kiriş Açı İç Açı Dış Açı Çemberde Kiriş-Yay Özellikleri Kirişler Dörtgeni Çemberde Uzunluk Bir Noktanın Bir Çembere Göre Kuvveti Kuvvet Ekseni İki Çemberin Ortak Teğetleri İki Çemberin Birbirine Göre Durumları Üçgenin Çemberleri Üçgenin İç Teğet Çemberi Üçgenin Dış Teğet Çemberi Teğetler Dörtgeni Dairede Alan Dairenin Alanı ve Çevresi Daire Diliminin Alanı Çember Yayının Uzunluğu Daire Kesmesinin Alanı Daire Halkasının Alanı Çemberde Benzerlik Cevaplı Test BÖLÜM: DOĞRU VE NOKTA ANALİTİĞİ Noktanın Analitik İncelenmesi Analitik Düzlem İki Nokta Arasındaki Uzaklık Doğrusal Noktalar Bir Doğru Parçasının Orta Noktasının Koordinatlarının Bulunması Paralelkenarın Köşe Noktalarının Koordinatlarının Bulunması Doğrusal Olmayan Noktalar Doğrunun Analitik İncelenmesi Doğrunun Eğim Açısı ve Eğimi Doğru Grafiğinin Çizimi Doğrunun Denklemleri Özel Doğrular İki Doğrunun Birbirine Göre Durumları Doğru Demeti Simetriler Noktanın Simetriği Doğrunun Simetriği Eşitsizlikler Cevaplı Test BÖLÜM: KATI CİSİMLER Katı Cisimler Prizma Dikdörtgenler Prizması Küp Silindir Dönel Silindir Piramit Düzgün Piramit Kesik Piramit Koni Küre Cevaplı Test BÖLÜM: ÇEMBER ANALİTİĞİ Çember Analitiği Çember Denklemi Genel Çember Denklemi Teğet ve Normal Denklemleri Doğru ile Çemberin Birbirine Göre Durumları Nokta ile Çemberin Birbirine Göre Durumları Çembere Göre Kuvvet İki Çemberin Birbirine Göre Durumları Çözümlü Test Çözümler Cevaplı Test BÖLÜM: KONİKLER Elips Elipsin Denklemi Elipsin Parametresi Elipsin Dış Merkezliği ve Basıklığı Elipsin Doğrultmanları Elipsin Alanı Parabol Parabolün Denklemi Hiperbol Hiperbolün Denklemi Hiperbolün Parametresi İkizkenar Hiperbol Hiperbolün Doğrultmanları Hiperbolün Dış Merkezliği Çözümlü Test Çözümler KAYNAKLAR...376