2229 SAYILI KANUNUN BAĞ-KUR'A GETİRDİĞİ YENİLİKLER

Transkript

1

2 Rehberlk Yayınları Dizisi No : 10 İSTANBUL TİCARET ODASI 2229 SAYILI KANUNUN BAĞ-KUR'A GETİRDİĞİ YENİLİKLER

3 HÜSNÜTABÎAT MATBAAS I İSTANBUL 198 0

4 Sayın Üyemiz, 4 Mayıs 1979 tarihli Resmî Gazetemde yayınlanan 2229 sayılı Kanunun 1497 sayılı Bağ-Kur Kanununda yaptığı değişiklikleri aşağıdaki şekilde özetleyerek açıklamak mümkündür. KAPSAM : 2229 sayılı Kanun 1497 sayılı Kanunun 24 desini değiştirmiş ve kapsama yeni giren sigortalıları ş\x şekilde tesbit edilmiştir; 1 - Donatma İştirakleri ortakları, 2-Anonim şirketlerin kurucu ortakları ile Yönetim Kurulu üyesi ortakları,, 3-Hiçbir meslek kuruluşuna kayıtlı olma zorunluluğımda olmayanlar, İSTİSNALAR :Bağ-Kur kapsamına girmeyen kimseler değişik 24 üncü maddede aşağıdaki şekilde gösterilmiştir: 1-18 yaşından küçük olanlar, 2 - Yabancı uyruklular kapsam dışındadır. Ancak Türkiye'de ikâmet eden Türk asıllı yabancı isteğe bağlı olarak Bağ-Kur'a başvurabilirler. uyruklular 3-Kanunla veya Kanunun verdiği yetkiye dayanılarak kurulmuş sosyal güvenlik kurumlarından malûllük veya yaşlılık aylığı ile daimî tam işgöremezlik geliri almakta olanlar ile aylık veya gelir bağlanması için talepte bulunmuş olanlar kapsam dışı bırakılmışlardır. Dul ve yetim aylığı veya Sosyal Sigortalar Kurumundan Bağ-Kur kapsa- veya sürekli işgöremezlik geliri alanlar mmdadır. geçici

5 4 - Tarım işi yapanlar kapsam dışındadır fakat tarım sanatları ile uğraşanlar Bağ-Kur kapsamındadır. SÎGOETALÎLIĞÎN B^IŞLANGÎCI VE BÎTÎMÎ : Değişik 25 inci maddeye göre: Başîangıç-l-Herhangibir meslek kuruluşuna kayıtlı olma zorunluluğunda olmayanlar kendi nam ve hesabına çalışmaya başladıkları tarihten, 2-Kanunla kurulu meslek kuruluşlarına kayıt zorunluluğunda olanlar ise, mxeslek kuruluşlarına kayıt oldukları tarihten itibaren kendiliğinden sigortalı olurlar. Bağ-Kur'a kayıt için ne zaman müracaat edilirse edilsin, sigortalılık yukarıda açıklanan tarihlerde başlar. Bitim~l Kendi nam ve hesabına çalışanlardan: a) Meslek kuruluşuna kayıt olarak Bağ-Kur'a girenlerin, bu kuruluştaki kayıtlarının silindiği tarihten itibaren, b) Meslek kuruluşuna kayıtlı olma zorunluluğunda olmayanların, kendi nam ve hesabına çalışmalarına son verdikleri tarihten itibaren, c) Şirketle ilgisi kalmayan şirket ortaklarının, çalışmalarına son verdikleri veya ilgilerinin kesildiği tarih ve şirket m.eslekî teşekkülden kaydını siidiriyorsa meslek teşekküllerince kaydın silindiği tarihten itibaren Bağ- Kur sigortalılığı son bulur. 2 - Bir işverene hizmet akdi ile bağlı olarak çalışırken meslek teşekkülüne kayıtlı olmak zorunda bulunanların Bağ-Kur sigortalılığına ise, kendi nam ve hesaplarına çalışmalarını bitirdikleri tarihte son verilir. Ömek : tarihinden itibaren Sosyal Sigortalar Kurumuna tâbi olan bir sigortalı, tarihinde meslek km^uluşuna kayıt olduğu takdirde, Sosyal Sigor-

6 talar Kurumuna tâtei olarak çalışmasına ara vermeden devam eden ve sözü edilen Kurumdan ayrıldığı tarihten il'b'ren 3 ay içinde yaşlılık ve malûllük aylığı talebin de bulunursa, bu sigortalı meslek kuruluşuna kayıtlı olduğu halde Bağ-Kur kapsamı dışında bırakılacaktır. 3-îflâsma karar verilmiş olan tasfiye hâlindeki şirket ortaklarının, şirketin tasfiyesine karar verildiği tarihte sigortalılığına son verilir. BAĞ-KUF/A YAZILMA : Değişik 26 ncı madde ile, meslek kuruluşuna kayıtlı olanların, kayıt oldukları tarihten it;ba]'cn; meslek kuruluşuna kajat zorunluluğunda olmayanların ise, çalışmaya başladıkları tarihten itibaren üç ay içinde Bag-Kur'a kayıt ve tescillerini yaptırmaları zoıunlulugu getirilmiştir. Meslek kuruluşuna kayıt olma zorunluluğunda Olmayan sigortalılardan belediye, özel idare, vergi dairesi veya diğer kamu kuruluşlarına kayıtlı olanların Bağ-Kur'a girin, bildirgeleri bu kuruluşlarca onaylanır. Meslek kuruluşlarına kayıth olanlar, Bağ-Kur bildirgelerdi onaylatmak üzere, bağlı oldukları meslek kuruluşlarına, başvururlar. Üç ay içinde Kuruma başvurmayanların resen tesciline gidilecektir. Bu duruma göre; 1-Meslek kuruluşlarına kayıtlı olanların resen tescili, mes'^ek kuruluşlarına kayıtlı oldukları tarih itibariyle, ]şycr< açarak veya ruhsat alarak çalısm.aya başlayanların rccen tescili işyerinin açıldığı veya ruhsatın alındığı tarihten itibaren, 3 " Hiçbir meslek kuruluşuna kayıtlı olmayanlardan ruhsat almjyarak sâdece vergi kaydı bulunanların resen tescili Yergi Dalresme ka^^dolduklan tarih itibariyle yapılacaktır.

7 GELtE BASAMAKLARININ SEÇİLMESİ : De.ğişik 51 inci madde ile basamak seçme süresi 3 aya çıkarılmıştır. 3 aym hesabında şu yöntem uygulanacaktır. Örneğin, 15 Mayıs 1979 tarihinde meslek kuruluşuna kayıt oîan bir sigortalının 14 Ağustos 1979 tarihinde mesai saati sonunda basamak seçme süresi sona erecektir. Bildirgenin 3 aylık süre içinde Kuruma intikal etmemesi hâlinde bildirgede seçilmiş bulunan basamak Te indirilir. Sosyal güvenlik kanunlarına tâbi bir işte çalıştıktan sonra Bağ-Kur kapsamına girenlerin geldikleri sosyal güvenlik kurumundaki prime esas ücretin veya keseneğe esas derecelerin en yakın olduğu basamağı seçmiş sayılacakları öngörülmüştür. Örnek 1- Sosyal Sigortalar Kurumunda prime esas ücreti 4700 lira olan bir kimse kanunî süresi içinde basamak seçimi yapmamış olsa veya başka bir basamak seçmiş olsa dahi 7 nci basamağı seçmiş sayılacaktır. Örnek 2*T.C. Emekli Sandığında keseneğe esas aylığı 5200 lira olan bir kimse kanunî süresi içinde basamak seçimi yapmamış olsa dahi 8 nci basamağı seçmiş sajnlır sayılı Kanun çıktıktan sonra kapsama girenlerin Bağ-Kur'a giriş bildirgesinde, «Sosyal Sigortalar Kurumu veya Emekli Sandığına kesenek ödediniz mi» kısmında bilgi varsa, o kurum ile yazışma yapılarak ücretin belirlenmesi cihetine gidilecek ve basamak tesbiti yapılacaktır. PRİMLER VE ÖDENMESİ : 2229 sayılı Kanuna göre ödenecek aylık sigorta primi, sigortalının seçtiği gelir basamağı göstergesinin % 15»'idir. Sigortaya girişte bir defaya mahsus olarak, bildirilen gelir göstergesinin % 25'i oranında giriş keseneği alınır. Sigorta primi, sigortahlı-

8 gı takip eden ay başından itibaren alınır. Bağ-Knr'dan ayrılanların priminin ödenmesinde, sigortalılığın bittiği ayın sonuna kadar hesap yapılması öngörülmüştür. Bu kesenek ve primler, gelir vergisi uygulamasında gider olarak gösterilebilir. Basamak göstergeleri, giriş kesenekleri ve 3 aylık primler ile emeklilik maaşı miktarları aşağıdadır: Giriş 3 aylık Easamak Gösterge Keseneği Prim Aylık Maa ş (%70 ) Sigortalı, prim borcunu (Ocak, Şubat, Mart), (Nisan, Mayıs, Haziran), (Temmuz-Ağustos-Eylül), (Ekim, Kasım, Aralık) sürelerine ait olmak üzere, ilgili dönemin üçüncü ayının sonuna kadar kuruma ödemek zorundadır.

9 Primler, süresi içinde ve tamamiyle ödenmezse, ödenmeyen lasmma sürenin bittiği tarihten başlayarak, ilk ay için % 10 ve bundan sonra geçecek her ay için % 2 oranmda gecikme zammı uygulanacaktır. İSTEĞE BAĞLI SİGORTA : 1479 sayılı Kanunun değişik 79 uncu maddesi ve ek madde 3'ün uygulaması aşağıda gösterildiği gibidir. Bugüne kadar, 2 yıl çalıştıktan sonra meslek kuruluşundan kaydını sildiren Bağ-Kur sigortalıları isteğe bağlı sigortalı olabilmekte idi. Bundan böyle, değişik 79 uncu madde gereğince; a) Ev kadınları, b) Tarım işi yapanlar, c) Türkiye'de ikamet eden Türk asıllı yabancı uyruklular, d) Herhangi bir işle iştigal etmeyenler, e) Yurt dışında bulunan vatandaşların herhangi bir işte çalışmayan yanındaki eşleri, primlerini döviz olarak ödemek şartıyla, diledikleri takdirde isteğe bağlı Bağ- Kur sigortalısı olabileceklerdir. a,b,c ve d fıkralarında sözü geçenlerin Bağ-Kur'a kayıt ve tescilleri, isteğe bağlı sigortalılar için hazırlanan yeni bildirge ile yapılacaktır. Bağ-Kur Şube Müdürlükleri, bildirgenin Kuruma geldiği tarihi yahut iadeli taahhütlü gönderilmiş ise, postaya verildiği tarihi, bildirgedeki sigortalılık başlangıç tarihi kısmına yazacaklardır. Bildirgeler köy ve mahalle muhtar]arınca onaylanacaktır. Yurt dışında bulunan vatandaşlarımızın yanlarında bulunan çalışmayan eşleri, doğrudan doğruya Bağ-Kur Genel Müdürlüğüne veya bulundukları yerlerdeki konsolosluk veya ateşeliklere başvurarak Bağ-Kur îsteğe Bağlı

10 Sigortalı Giriş Bildirgesi temin ederek, doldurup imzaladıktan sonra Konsolosluklara onaylatarak Bağ-Kur Genel Müdürlüğüne göndereceklerdir. îsteğe bağlı sigortalı olmak isteyenlerden, daha önce sosyal güvenlik kuruluşlarına tâbi bir işte çalışanlar, geldikleri sosyal güvenlik kurumundaki prime esas ücrete veya keseeneğe esas derecelere en yakın olan basamağı seç mek zorundadır. Fiilî sigortalı iken, kendi nam ve hesabına çalışmasına son vererek isteğe bağlı sigortalı olmak isteyenler, eskiden olduğu gibi (ÎS) formu tanzim ve tasdik ettirecektir. BASAMAK İNTİBAKI : 2229 sayıh Kanunun ek 2 nci madde ve ek geçici madde 2,sinin uygulaması aşağıdaki şekilde olmaktadır. Kanunun yürürlüğe girdiği tarihinden önceki basamaklar, kanunun yürürlük tarihini takip eden dönem başından yâni tarihinden itibaren geçerli olmak üzere yeni gelir basamaklarına intibak ettirilecektir. Kanunun değişik 50 nci maddesinin son fıkrasına istinaden, Bakanlar Kurulunca gösterge tablosunda yapılacak değişiklikler. Bakanlar Kurulu kararının alındığı tarihi takip eden dönem başından (1 Temmuz 1979) itibaren uygulanacaktır. Ek madde 2'nin son fıkrası, eski basamakta geçen süreler, yeni basamakta (2229 sayılı Kanunla getirilen basamak) geçen süreler olarak değerlendirilemez, hükmünü getirmiştir. Örneğin,4 üncü basamakta 1 yıl prim ödemiş bir sigortalı yeni 4 üncü basamağa intibak ettirilecek ve

11 eski 4 üncü basamakta geçen 1 yıllık süre nazara alınmayacak, 4 üncü basamağa sanki tarihinde geçmiş gibi işlem yapılacaktır. İSTEĞE BAıGLI SİGORTALILARIN BORÇLANMASI : Kanunun değişik 79 uncu maddesine göre isteğe bağlı sigortalı olan ev kadınları, Türkiye'de ikamet eden Türk asıllı yabancı uyruklular, tarım işi ile uğraşanlar, herhangi bir işle iştigal etmeyenler ve ek 3 üncü maddeye göre İsteğe bağlı sigortalı olan yurt dışında bulunan vatandaşlarımızın yanlarındaki eşleri; bu kanunun yürürlüğe girdiği tarihte ( ) kadın iseler 40, erkek iseler 45 yaşını geçmişlerse, diledikleri takdirde sigortalı oldukları tarihten itibaren geriye doğru 10 yıllık süreyi, sigortalılığın tescilinden itibaren bir yıl içinde ilk ' girişte seçtikleri basamak üzerinden borçlanabilirler. 10 yıldan daha az bir sürenin borçlanılması mümkün değildir. Borçlanma talebi özel bir form doldurulmak suretiyle yapılır. Bu forma, isteğe bağlı sigortalının bağlı olduğu Nüfus İdaresinden alınacak onaylı kayıt örneği eklenecektir. ' Borçlanılan meblağın ödeme şekli şöyle olur: 1 - Borçlanmanın yapılmasına ilişkin sürenin başlangıcı, isteğe bağlı sigortalılığın tescilinin yapıldığı tarihte başlar ve bu tarihi takip eden bir yılm bitiminde son bulur. 2 - Borçlanılan primlerin ödenmesine ilişkin sürenin başlangıç tarihi, isteğe bağlı sigortalılığın tescili tarihinde başlar ve bu tarihi takip eden 3 üncü yılm bitiminde son bulur.

12 3 - Borçlanma primleri defaten veya üç yıl içinde yıllık eşit taksitler halinde ödenir. 4 - Yıllık taksitlerin, bir yılın bitiminde tamamen ödenmesi gerekmektedir. Ödenmeyen primlere ilk ay için % 10, müteakip aylar için % 2 gecikme zammı uygulanır. 5 - Sigortalılığın tescili tarihinden itibaren 3 yıl içinde ödenen ve borçlanma primi açıklanmasmı haiz olmayan ödemeler, öncelikle dönem primlerine mahsup edilecek, varsa kalanı borçlanma primine sayılacaktır. 6 - Sigortalılığın tescilinden itibaren 3 yıl içinde borçlanma primlerini, varsa gecikme zamları ile birlikte ödemeyenlere, bir yazı ile taahhütlü olarak borçlanma sürelerinin iptar edildiği bildirilecektir. 7 - Borçlanma primleri tamamen ödenmemişse, borçlanma taleplerinden vazgeçilebilir. Ödenmiş bulunan primler ilgili sigortalılara iade edilir. 8 - Borçlanılan sürenin 228 ve 1214 sayılı Kanunlara göre hizmet birleştirilmesinde dikkate alınabilmesi için, borcun tamamının varsa gecikme zamlarıyla birlikte sigortalı veya hak sahiplerince ödenmiş olması şarttır. îlert YAŞTAKİLERE AYLIK BAĞLANMASI : 1 Nisan 1972 tarihinde 40 yaşını geçmiş kadın sigortalılarla, 45 yaşını geçmiş erkek sigortalılar, 1 Nisan 1972 tarihinden önce devamlı veya aralıklı olarak en az 10 yıl süre ile kendi adıiıa ve hesabına çalıştıklarını belgelerlerse, Bağ- Kur'a en az 5 tam yıl prim ödemek suretiyle yaşlılık aylığına l^ak kazanırlar. a) ^ lo yıllık eski çalışma süreleri, sigortalıların üye oldukları meslek kuruluşlarından veya kayıtlı bulundukları vergi dairelerinden alacakları belgelerle belgelenir.

13 b) Vergi daireleri veya meslek kuruluşlarından alınacak geçmiş hizmet belgelerinin 4, ile tarihleri- arasında iki yıl içinde Bağ-Kur Şube Müdürlüklerime veril^'aesi veya P.T T. i!e iadeli taahhütlü olarak gönderilmesi gerekir. c) 10 yıldan daha az hizmetin belgelenmesi halinde, belgelenmeyen süreler BaŞ-Kur'a girişte seçilen gelir basarnasının 2229 sayılı Kanunla intibakı yapılan gelir ba- ^-îr-ao-ı ü'^ernden % "^5 pı-^m o-^^am-na çöre hesaplanarak borçja^ıdn^ıhr. Borç tutarının peşin veya üç yıl içinde eşit taksitlerle ödenmesi gerekmektedir. d) İlk defa 10 yıllık hizmet belgesi verecek veya noksan hazmet sürelerini borçlanmak isteyeceklerin Bağ- K^ır k^n^.ammda bulunmaları şarttır. Daha önce Bag-Kur s\'i'o^iahhğma son vermiş bulunanlar yeniden belge vermek veya noksan sürelerini borçlanmak isterlerse tekrar Bağ-Kur sigortalısı olmak zorundadır. e) 10 yıllık hizmet belgelerinin geçerli sayılabilmesi inin sigcrta"imm 1 Nisan 1972 tarihinde bir meslek kuruusun a üye bulunması şartı kaldırılmıştır. f) 10 y^lhk hizmet belgesi geçerli olan sigortalılara va'^.hlık aylığı bağlanabilmesi için sigortalının kadın ise 55 e^fkev ise 60 vaşti doldurmuş olması, Bağ-Kur'aen az 5 tarr vıl it;im ödemesi ve ayhk ba^şianması içm Kummdan yazlı talep'î:e bulunması gerekir. Aylık bağlanabilmesi için 60 yaşından sonra işi terk zorunluluğu bulunmamaktadır. YENİBEN BASAMAK SEÇME, DÜZELTME VE YtJK- SELTMSLFEÎ : 2229 sayılı Kanuna göre, Bağ-Kur sigortç*^ılarına basamak seçme, düzeltme ve yükseltebilmeleri için, bu kanunun yürürlük tarihi olan 'dan itiba-

14 ren Ş aylık bir süre lanınmış bulunmaktadır. 5 Kasım 1979 günü mesai saati sonunda bitmiş olan bu süre içinde, sigortalıların yazılı talepte bulunmaları gerekiyordu. Bu taleplerin geçerli olabilmesi için Bağ-Kur sigortalılarının; 1, tarihine kadar olan ve eski basamakları üzerinden hesap edilen prim borçlarını, fark ve cezalarını, bulundukları basamak ile yükselmek istedikleri basamak arasındaki prim farkı ile birlikte tarihine kadar ödemeleri gerekmektedir. ERÎEKLÎLİÎİ YAŞî VE EMEKLİLİK ŞARTLARI : 2229 sayılı Kanunun 14 üncü maddesi 1497 sayılı Kanunun 35 inci maddesini yeniden düzenlemiş ve getirilen değişikliğe göre, yaşlılık aylığından yararlanabilmek için emekli olmak isteyen kişinin bu kanuna tâbi işinden ayrılmış, başka bir deyimle meslek kuruluşundan ve bağlı olduğu vergi dairesinden kaydını sildirmiş olması; kadın ise 50, erkek ise 55 yaşını doldurmuş olması ve en az 25 yıl Bağ-Kur'a sigorta primi ödemiş olması (Sosyal Sigortalar Kurumu veya T.C. Emekli Sandığı gibi kanunla kurulu sosyal güvenlik kuruluşlarına bağlı olarak prim ödenmiş veya kesenek alınmışsa bu kuruluşlarda geçen sürelerin Bağ-Kur'daki hizmetlerle birleştirilmesi mümkündür) gerekmektedir*. Kadın ise 50, erkek ise 55 yaşını doldurmuş olmakla beraber, en az 15 tam yıl sigorta primi ödenmiş olanlara da kısmî yaşlıhk aylığı bağlanır. îçt BÎEAKMABAN EMEKLİLİK : Emeklilik konusundaki en önemli değişiklik, 1479 sayılı Kanunun 35 inci maddesinin son fıkrası ile getirilmiştir. Bu değ'^j^ ki iğe göre, bu madde esasları gereğince aylık bagîananlar, 00 yaşını bitirdikleri zaman tekrar bu

15 kanuna tâbi bir işyeri açabilirler, o zaman onlarm yaşlılık aylığı kesilmez. Diğer taraftan, 60 yaşından sonra aylık talebinde bulunanlardan, işten ayrılma şartı aranmaz ve 60 yaşını geçmiş bir Bağ-Kur sigortalısı ister kadın, ister erkek olsun emeklilik talebinde bulunduktan sonra iıem kendi işinde çalışabilir, hem de yaşlılık aylığı alır. YAŞLILIK AYLIĞININ HESAPLANMASI : 1479 sayılı Kanımun değiştirilen 36 mcı maddesine göre yaşlılık aylığının hesaplanması şöyle olmaktadır. Yaşlılık aylığı bağlanabilmesi için gerekli şartları haiz olan sigortalıya, en son bulunduğu basamakta en az bir tam yıl prim ödemiş olması hâlinde, basamak göstergesinin % 70'i oranında aylık bağlanır. Sigortalı, bulunduğu basamakta bir yıldan daha az bir süre prim ödemişse, bir önceki basamak üzerinden aylık bağlanır. Aylık; 25 yıldan fazla prim ödenmişse, fazla olan her tam yıl için % 1 oranında; sigortalının kadın ise 50, erkek ise 55 yaşlarından sonra sigortalılığa devam etmesi hâlinde, fazla olan her tam yaş için ayrıca % 1 oranında arttırılır. 25 yıldan az prim ödenmesi hâlinde, prim ödenmemiş her tam yıl için aylıktan % 1 indirim yapılır. İSTANBUL TİCARET ODASI