AFAK MECMUASI VE DIZINI

Transkript

1 Yeni Türk y. 3, S. 5, Ocak-Haziran s A A AFAK MECMUASI VE DIZINI Nuran Özlük* F Özet: Bu Türk bir devresi olan Tanzimat döneminde lanan ve bu dönemin önemli temsilcilerinden biri kabul edilen Muallim Naci'nin de yazar kadrosu içinde yer Afak sistematik dizini larak edebiyat tarihi kaynak Anahtar Kelimeler: Afak, Muallim Naci, Tanzimat dönemi, süreli THE AF AK MAGAZINE AND ITS INDEX dergi. Abstract:.In this study, to introduce Afak magazine that was published during Tanzimat Period (one of the periods of the Turkish literature), including one of the most important representatives of this period as its writers Muallim Naci by making systematical research for literature studies is aimed. Keywords: Afak, Muallim Naci, Tanzimat Period, periodical, review. Tanzimat içerisinde özellikle 1880' den sonra görülmeye eski-yeni Talim-i Edebiyat ile (Talim-i Edebiyat birinci devresi içerisindeki ilk 29 Eylül 1882, son ' de Hakikat'te yave bu devre iki bir süreyi kapsar.) 1 dönemin ilk ve 20 Zilhicce Cemaziyelevvel 1300 ( Nisan 1883) 2 tarihleri redilen 7 sonunda kapanan Afak dönemin ünlü sibilhassa Muallim Naci'nin tahrir heyeti içerisinde buönem arz etmektedir ' de Cezayir, Sefid tayin edilen Said ile birlikte bulunan Muallim Naci,3 mecmuabir müddet oradan Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Bölümü Doktora Mezunu. 201

2 NURAN ÖZLÜK 1. "Maarif Nezaretinin 2. itibaren "Maarif Nezaretinin 636 ve 1 Muharrem 1300 tarihli ruhsatnamesiyle" "Siyasiyattan her ve cüz cüz" bildirilen derginin her Her fikr-i evrak cila Afaka her sitare verir bir safa.." 5 beyti yer Derginin gün, gün, gün, gün arayla son 3 ayda bir gayret ilk iki Ebussuud Caddesi 72 nu- Mahmud Bey'in 3. daha muntazam ümidiyle belirtilir ve dergi, Agopyan numara 13' te bulunan Matbaa-i Aram yan' da tab edilir. ömürlü na dergi 3. kez matbaa ve 5. itibaren Matbaa-i Osmaniye' de Derginin merkezi Caddesi'ndeki Arakel Efendi'nin 47 kütüphanesidir ve 3 ilk tahrir heyeti "Mukaddime" de söz yerine sade yolda sevdikleri, dergiyi umuma hizmet etmek için tesis ettikleri, kullanadilin zaman sade, güzel elbise-i katibane gibir efendinin mükellef bir keyani giydirmek kabilinden olarak böyle bir mecmuaya -ellerinden gelse bile- Veysi'yane bir mukaddime gerekli istifade olunacak görmezlerse dipek çok gibi perde-i hafaya pek kolay çekilebilecekleri dile getirilir ve cümle ile sona erer: "Pek kavi olarak ümit vechle ve muavenet olur isek ne büyük iftihar! Tevfik ve "cahil bir geçen muhavere Tevfik neden maarif", marifet" gibi bir ad dede seçtiklerini, yoksa bu isimlerin ni Tevfik sabahlara kadar bu konuyla kamuslar 202

3 TÜRK Muallim Naci'nin hepsinin tercih ve bu nakabul söyler muharrirlerin isimleri metinlerin sonunda yer 2. kaleme bir eseri okuzaman ilk olarak sahibini merak uzun sayfalaçevirmek zorunda buna hacet için birden fazla metni bulunan yazarisimlerinin ilkinde Derginin imtiyaz sahibi, A. Kamil Efendi' dir. 7 boyunca derginin tahrir heyetinde bulunan isimler Muallim Naci, Mehmed Tevfik Mehmed Nadir' dir. Derginin edebi' "Edebiyat" bazen bazen de Muallim Naci derginin yer Naci, bu kendi eserlerine yer verirken Perni, Victor Hugo gibi ve da tercümeler Bununla birlikte Muallim Naci "dergiye edebi' istikametini veren ikaz ve tenkitleri" 8 ile de ön planda yer Tevfik "Cümel-i Hikemiyye" Fenelon, La Bruyere, Jean Jacques Rousseau gibi mütefekkirlerden, Mehmed "Cümel-i Hikemiyye-i Hz. Ömer, Farabi', gibi ve önemli isimlerinden tercümeler Tevfik zamanda yumurta, istiridye gibi konularla derginin daha çok fenni' vücuda getirirken Mehmed hem tarih hem de tabii ilimlere derginin yer Mehmed Nadir, Denis Papen'in tercüme-i halini seri yadaha çok sosyal konulara ve olarak tercümeler Dergide Denis Papin im~abir tecüme-i hal ise Farabi"nindir. Fenelon, Herder, Parni, Duclos, Tyer, Lamartine, Musset gibi mütefekkirlerin da tercüme edilerek dergide ya- Derginin daimi' kadrosu içinde yer almayan Mehmed Nesib 2. sahibine ait imzalarda nokta isminin ilk veya son harflerini gösterenleri nokta kullanmayanlardan daha maisminin ilk harfini da söyler.9 Tevfik bu konudaki bir bir ise reddeder

4 NURAN ÖZLÜK Mehmed Nesib dergide devrin isimleri: Hersekli Arif Hikmet, Nusred Ali Han, Ahmed Münif Bey, Celal Bey, E. Malik, M. M. Nuri'dir. Dergt döneminde övgülere mazhar 3. Abdij.llatif Fecri'nin derginin yazar kadrosu ve ile ilgili methiyelerini içeren tebriknamesinde "Mukaddime" de yer alan derginin görmemesi gibi tereddütlere gerek söyler Trabzon Valisi Heyet-i Muhtereme-i Tahririyesine" Abdüllatif Fecri gibi över.1 2 Ancak dergi 2 sonra yani 7. sonra matbuat aleminden çekilir. Askeriye, ve çocuk dergileri 1299 (1882)-1300 (1883) tarihleri edebi dergilerden Manzara-i ( ) 2 Mecmua-i Asar 12 Mecmua-i Fünun ( ) 1 sonra sebeplerden Sözü geçen ve benzeri uzun soluklu dergiler de söz konusudur. Afak'tan birkaç sene önce Mecmua-i Ebuzziya tarihleri 'te ci'nin Muallim Na- a gelerek Ahmed Midhat Efendi'nin Hakikat gazetesinde sanat eserlerini ve tenkit edebiyat sütununu idare etmeye ve mesaisini olarak burada belki de derginin kapasebepleri Afak ömürlü dönemin sosyal ve kültürel önemli bir Bu derginin sistematik dizini edebiyat tarihi ümidiyle A.F.AK'IN Numara: t 20 Zilhicce 1299 (2 1882) Heyet-i Tahririyye, "Mukaddime", s Mektub", s Perni, (çev. Muallim "Mealen Tercüme: Mersiye'\ s T. "Cümel-i Hikemiyye", s T. Mi' deviyyesi ve Suret-i Muhas

5 TÜRK./ Mehmed Tevarihiyye: Ebu'l-Feda Tarihinden", s / Mehmed Manzum Nasayih-i Hikemiyyesi", s / Mehmed Uzviye", s. 15../ Mehmed Nadir, "Bir Makale-i Hikemiyye: Cemiyet-i Hükema: Mukaddime", s / (çev. Mehmed Nadir), "Teracim-i Ahval: Denis Papin", s / T. "Tarih-i Tabiiden: s / "Edebiyat", s / "Letaif: Muhavere", s. 32. Numara: 2, 1 Muharrem 1300 ( )./ "Bir Fikrimiz", s / Muallim Naci, "Edebiyat Victor Hugo: Bir Küçük Kabri Üzerinde Muharrerdir", s / Margaret, (çev. Muallim Naci), "Bir Mektubcuk", s. 36../ Muallim Naci, "Birinci Cüzde Münderiç Mektubunun s / Muallim Naci, "Devlet-i Abbasiye'nin Müessisi Olan Ebu Müslim Horasani'nin Bir Sözü", s. 38../ Muallim Naci, "Edebiyat", s / Mehmed Nesib, "Varaka: s / Abdüllatif Fecri, "Tebrikname", s / Afak, "Tebrikname'ye Cevab", s. 42../ Mehmed Uzviye", s / Mehmed Tevarihiyye: Ebu'l-Fida Tarihinden (Mabad-Son)", s / Mehmed "Edebiyat", s / Tevfik "Cümel-i Hikemiyye", s / Alicenabane: Franklin'in Bir Mektubu", (çev. Tevfik s / Tevfik "Garib Bir Hakaret", / Tevfik "Seyahatin Hasenesi", s / (çev. K. Y.), "Ölüm ve Oburluk", s / (çev. Mehmed Nadir), "Teracim-i Ahval: Denis Papin" (Mabad), s

6 NURAN ÖZLÜK,/ Mehmed Nadir, "Gayret-i Ciddiyye", s ,/ Tevfik "Letaif", s Numara: 3, 27 Muharrem 1300 (8 1882),/ Muallim Naci, "Edebiyat: Tevhid", s ,/ Nusred Ali Han, "Bir Manzume", s. 70.,/ Mehmed "Cümel-i Hikemiyye-i s ,/ Mehmed "Ekalim-i Tabiiyye", s ,/ Tevfik "Cümel-i Hikemiyye", s ,/ Herder, (çev. Mehmed "Üç Dost", s ,/ Duclos, (çev. Mehmed "Uluvv-i Cenaba Bir Misal", s ,/ Mehmed "Hiddetli", s ,/ M. Nadir, "Kuvve-i Mihanikiyye", s ,/ M. Nadir, "Gayret-i Ciddiyye (Mabad-Son)", s ,/ M. Nadir, "Köpekte Sadakat", s ,/ M. Nadir, "Bir Edebiyye", s ,/ (çev. M. Nadir), "Denis Papin (Mabad)", s ,/ Gönderen: Ahmed Münif Bey, Me- Sözleri", s Numara: 4, 3 Safer 1300 ( )./ Hersekli Arif Hikmet, "Edebiyat: Hasbihal", s ,/ Celal Bey, "Gazel", s ,/ (çev. E. "Yaprak", s / Afak, "E. s / Muallim Naci, "Letaif", s ,/ Muallim Naci, "Püsküllü Bela!", s ,/ Mehmed "Sular", s ,/ Mehmed Kemal Meratib-i Fukaha Makalesinin Tercümesi", s ,/ Mehmet "Cümel-i Hikemiyye-i s ,/ Tevfik Varakaya Cevab", s ,/ Tevfik "Cümel-i Hikemiyye", s ,/ Tyer, (çev. Tevfik s ,/ Madam Lamber, s ,/ M. Nadir, "Mukaddes Bir Elma", s

7 TÜRK Numara: 5, 25 Rebiyülevvel 1300 (8 1883)./ Heyet-i Muhtereme-i Tahririyyesine", s / Afak, Cevab", s / "Firakname", s / E. "Varaka: Afak Heyet-i Tahririyyesine: Muhabere'ye Mukaddimecik", s / Malik, "Varaka: Kalem Birkaç Söz", s / M. "Varaka", s / Muallim Naci, "Zeval-i s / Muallim Naci, Gariban", s / Alfred de Musset, Perdesi", s / Mehmed Bir Kasidesi", s / Mehmed den Farabi': Tercüme-i Hal", s / Tevfik "Bir Muhavere", s / Tevfik "Cümel-i Hikemiyye", s / Tevfik "Cehalet ile Sefalet", s Numara: 6, 25 Rebiyülayir 1300 (5 Mart 1883)./ (çev. Feyzi Efendi), Hayata Dair lar Tertip Bir Manzume", s / M. Nuri, "Aynen Varaka: s / E. "Muhaberenin Mektub", s / Muallim Naci, "Kebuter", s / Mehmed "Hakim Fihristi", s / Tevfik "Cümel-i Hikemiyye", s / Fenelon, (çev. Tevfik Tilki", s / Tevfik "Cehalet ile Sefalet (Mabad)", s / Lamartine, (çev. M. Nadir), "Mevt", s / (çev. M. Nadir), "Denis Papin (Mabad)", s Numara: 7, 23 Cemaziyelevvel 1300 (1 Nisan 1883)./ Muallim Naci, "Dereden Tepeden", s / Feyzi Efendi, "Nevzemin Bir Gazel", s / Mehmed "Cümel-i Hikemiyye-i s

8 NURAN ÖZLÜK./ Mehmed "Cevv yahut Muhit", s / Tevfik "Cümel-i Hikemiyye", s / Tevfik Sakime ve Vahimesi", s / M. Nadir, "Ümid", s / M. Nadir, "Saint Louis'nin Adaleti", s / Fenelon, (çev. M. Nadir), "Saint Louis'nin Mektup", s / (çev. M. Nadir), "Denis Papin (Son)", s bilgi için bk. Talim-i Retorik ve Edebiyat Yenilikler, Atatürk Kültür Merkezi Ankara, Yücel Tarih Çevirme c. V, Türk Tarih Kurumu Ankara, 1997, s Ahmet Hamdi 19. Tür Tarihi, Kitabevi, 1997, s Derginin sayfada biterken ' den son iki bu de devam 5 Heyet-i Tahririyye, "Mukaddime", Afak, S. 1, 20 Zilhicce 1299 (2 1882), s Teville "Bir Muhavere", Afak, S. 5, 25 Rebiyülevvel 1300 (3 1883), s "Bir Fikrimiz", Afak, S. 2, 1 Muharrem 1330 ( ), s Orhan Okay, "Afak", TDV Ansiklopedisi, c. I, s Mehmed Nesib, Afak, S. 2, 1 Muharrem 1330 ( ), s Tevfik Varakaya Cevab", Afak, S. 4, 3 Sefer 1330 ( ), s Abdüllatif Fecri, "Tebrikname", Afak, S. 2, 1 Muharrem 1330 ( ), s "AJak'm Muhtereme-i Tahririyyesine", S. 5, 25 Rebiyülevvel 1330 (3 1883), s. l3 M. Orhan Bayrak, Türkiye' de Gazeteler ve Dergiler Kül! 1994, s Fevziye Abdullah Tansel, "Naci", Ansiklopedisi, c. IX, MEB Devlet 2001, s. 16. KAYNAKÇA Abdüllatif Fecri, "Tebrikname", Afak, S. 2, 1 Muharrem 1330 ( ). Bayrak, M. Orhan, Türkiye'de Gazeteler ve Dergiler Küll Yücel-Üçer, Cumhure, Tarih Çevirme c. V, Türk Tarih Kurumu Ankara, Heyet-i Tahririyye, "Mukaddime", Afak, S. 1, 20 Zilhicce 1299 (2 1882). "Bir Fikrimiz", Afak, S. 2, 1 Muharrem 1330 ( ). Mehmed Nesib, Afak, S. 2, 1 Muharrem 1330 ( ). Okay, Orhan, "Afak", TDV Ansiklopedisi, c. I, "Afak'm Heyet-i Muhtereme-i Tahririyyesine", Afak, S. 5, 25 Rebiyülevvel 1330 (3 1883). Ahmet Hamdi, 19. Tür Tarihi, Kitabevi, Tansel, Fevziye Abdullah, "Naci", Ansiklopedisi, c. IX, MEB Devlet Tevfik "Bir Muhavere", Afak, S. 5, 25 Rebiyülevvel 1300 (3 1883)...., Varakaya Cevab", Afak, S. 4, 3 Sefer 1330 ( ). Talim-i Retorik ve Edebiyat Yenilikler, Ankara, Atatürk Kültür Merkezi