FEN BİLİMLERİ 1. Dönem

Transkript

1 TÜRİYE DE İL DEFA ATU FEN BİLİMLERİ 1. Dönem TAM ÖLÇME ÖĞRETİCİ BOL ETİNLİ AZANIMLARA TAM UYUMLU ONU TESTLERİ ÜNİTE TARAMA TESTLERİ YAZILIYA HAZIRLI SORULARI YARIYIL VE YIL SONU DEĞERLENDİRME SINAVLARI DİJİTAL ÇÖZÜMLER

2 GÜNEŞ SİSTEMİ ETİNLİ - 1 Güneş sistemindeki gezegenlerin bazı özellikleri aşağıdaki tabloda verilmiştir. Özelliğin ait olduğu gezegenin ismini boş bırakılan yere yazınız. Özellik Güneş e en yakın gezegendir. Güneş sisteminin en büyük gezegenidir. Güneş in etrafındaki yörüngesinde, yuvarlanan bir varil gibi hareket eder. Dünya nın ikizi olarak da bilinir. Yaşam olduğu bilinen tek gezegendir. Güneş sisteminin ikinci büyük gezegenidir. Yapılan çalışmalar sebebiyle sürekli gündemdedir. ızıl gezegen olarak da bilinir. Güneş e olan uzaklığına göre sekizinci gezegendir. Atmosferindeki yoğun karbondioksit nedeniyle sürekli sera etkisi görülen gezegendir. Çoban Yıldızı olarak da bilinir. Gezegen Merkür Jüpiter Uranüs Venüs Dünya Satürn Mars Mars Neptün Venüs Venüs ETİNLİ - 2 Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere verilen kavramlardan uygun olanları yazarak bilgileri tamamlayınız. asteroit dış gezegen gezegen meteor gök taşı Güneş sistemi iç gezegen 1. Güneş in çevresinde dolanan, ondan aldıkları ışığı yansıtan gök cisimlerine gezegen adı verilir. 2. Güneş ve onun çekim etkisi altında kalan sekiz gezegen ile onların uyduları, cüce gezegenler ile onların bilinen uyduları ve asteroitler, gök taşları, meteorlar, kuyruklu yıldızlar gibi milyarlarca küçük cisimden oluşan topluluğa Güneş sistemi denir. 3. Uzaydaki gök cisimlerinden özellikle de kuyruklu yıldızlardan kopan parçalara meteor denir. 4. Yörüngeleri genellikle Mars ve Jüpiter gezegenleri arasında kalan ve küçük gezegen de denilen gök cisimlerine asteroit adı verilir. 5. Dünya nın atmosferini geçip Dünya ya ulaşan meteorlara gök taşı denir. 6. Yapısı taş, kaya gibi katı olan gezegenlere iç gezegen denir. 7. Güneş sisteminin en dış yörüngelerinde bulunan ve gaz yapıda olan gezegenlere dış gezegen denir. 6. Sınıf Fen Bilimleri 11

3 GÜNEŞ SİSTEMİ ETİNLİ - 3 Aşağıdaki Güneş sistemi modelinde gezegenlerin isimlerini yazınız. Modelin altındaki soruları cevaplayınız. Merkür Venüs Dünya Mars Jüpiter Güneş Satürn Uranüs Neptün 1. En büyük gezegen hangisidir? Jüpiter 2. En küçük gezegen hangisidir? Merkür 3. ızıl gezegen adıyla anılan gezegen hangisidir? Mars 4. Dünya nın ikizi olarak da bilinen gezegen hangisidir? Venüs 12 Bilfen Yayıncılık

4 GÜNEŞ VE AY TUTULMALARI ETİNLİ - 1 Aşağıdaki tabloda bazı olaylar verilmiştir. Bu olayların gerçekleştiği tutulma çeşidine karar verip ilgili kutucukları işaretleyiniz. Ay, Dünya ile Güneş arasındadır. Olaylar Ay tutulması Güneş tutulması Tam gölgesi oluşan gök cismi Dünya dır. Dünya, Güneş ten Ay a gelen ışınları engeller. Dünya, Ay ile Güneş arasındadır. Tam gölgesi oluşan gök cismi Ay dır. Ay, Güneş ten Dünya ya gelen ışınların bir kısmını engeller. Ay, yeni ay evresinde iken gerçekleşir. Ay, dolunay evresinde iken gerçekleşir. ETİNLİ - 2 Aşağıdaki bilgileri dikkatlice okuyunuz. Bilgi doğru ise önüne D, yanlış ise Y yazınız. 1. (D) Ay, Dünya nın etrafında dolanırken Dünya ile birlikte Güneş in de etrafında dolanır. 2. (D) Güneş tutulması, Ay ın Dünya ile Güneş arasında bulunduğu durumlarda gerçekleşir. 3. (Y) Güneş tutulması her ay bir kez gerçekleşir. 4. (D) Güneş tutulması sırasında Güneş e çıplak gözle ya da teleskopla bakmak tehlikelidir. 5. (D) Güneş tutulması, Ay ın yeni ay evresinde gerçekleşir. 6. (D) Ay tutulması olayında Dünya nın gölgesi Ay ın üzerine düşer. 7. (Y) Ay tutulması Ay ın ilk dördün evresinde gerçekleşir. 8. (D) Ay tutulması olayında Güneş ışık kaynağı, Dünya ışığı geçirmeyen opak maddedir. 9. (D) Ay ışık kaynağı değildir, Güneş ten aldığı ışığı yansıtır. 10. (D) Ay ve Güneş tutulmaları doğada gerçekleşen tam gölge oluşumu örnekleridir. 11. (D) Güneş tutulması sırasında Ay ın gölgesi Dünya nın belli bir bölgesine düştüğü için bu olay ancak Dünya nın belli yerlerinden gözlenebilir. 12. (D) Ay tutulması genellikle yılda iki kez, bazen üç kez gerçekleşir çok nadir de hiç gerçekleşmeyebilir. 6. Sınıf Fen Bilimleri 15

5 GÜNEŞ VE AY TUTULMALARI ETİNLİ - 3 Aşağıdaki şemalarda Güneş ve Dünya nın birbirlerine göre konumları verilmiştir. Şemalara Ay resmi çizerek Güneş ve Ay tutulmalarının modellerini oluşturunuz. Olaylarla ilgili soruları cevaplayınız. Güneş tutulması 1. Olaydaki opak cisim hangi gök cismidir? Ay 2. Olaydaki ışık kaynağı hangi gök cismidir? Güneş 3. Bu olay sırasında Ay hangi evrededir? Evrenin ismini yazıp modelini aşağıdaki kutuya çiziniz. Dünyadan bakan kişi ayı göremez. Yeni ay Ay Dünya Güneş Ay tutulması 1. Olaydaki ışık kaynağı hangi gök cismidir? Güneş 2. Olay gerçekleşirken Ay hangi evrededir? Evrenin ismini yazıp modelini aşağıdaki kutuya çiziniz. Dünyadan bakan kişi aydınlık görür.. Dolunay Ay 16 Bilfen Yayıncılık Dünya Güneş

6 YAZILIYA HAZIRLI SORULARI Güneş Sistemi ve Tutulmalar 1. Aşağıda özellikleri verilen gezegenlerin isimlerini yazınız. Güneş sisteminin en büyük gezegeni Jüpiter 2. Güneş sistemi nedir? ısaca tanımlayınız. Güneş ve etrafındaki gezegenler, gezegenlerin uyduları, meteorlar, asteroitler ve kuyruklu yıldızlardan oluşan gök cisimleri topluluğudur. ızıl gezegen olarak da bilinen gezegen Mars Güneş e en yakın gezegen Merkür 3. Aşağıdaki kavramları kısaca tanımlayınız. Meteor: Dünya nın ikizi olarak da bilinen gezegen Venüs uyruklu yıldız ya da başka gök cisimlerinden kopan, atmosfere girdiğinde yanıp yok olan gök cisimleridir. Dış gezegenler Gök taşı: Jüpiter, Satürn, Uranüs, Neptün İç gezegenler Atmosferi geçerek yeryüzüne ulaşan meteorlardır. Çoban Yıldızı ya da Akşam Yıldızı diye anılan gezegen Venüs Merkür, Venüs, Dünya, Mars Asteroit: Özellikle Jüpiter ile Mars arasındaki yörüngelerde bulunan, küçük gezegen de denilen gök cisimleridir. Güneş e en uzak gezegen Uydu: Neptün Bazı gezegenlerin etrafında dolanan, gezegenin çekim etkisindeki gök cisimleridir. 6. Sınıf Fen Bilimleri 23

7 YAZILIYA HAZIRLI SORULARI Güneş Sistemi ve Tutulmalar 4. Güneş sistemindeki gezegenlerin isimlerini Güneş e uzaklıklarına göre aşağıdaki şemaya yazınız. 7. Güneş tutulması esnasında Ay hangi evrededir? Evrenin adını yazıp modelini çiziniz. Yeni Ay evresindedir. Merkür Venüs Dünya Mars Jüpiter Satürn Uranüs Neptün Ay Güneş 8. Ay tutulmasının nasıl oluştuğunu kısaca yazınız. 5. Güneş tutulmasının nasıl oluştuğunu kısaca yazınız. Dünya, Güneş ile Ay arasında iken bu üç gök cismi aynı doğrultuda bulunabilir. Bu anda Dünya nın gölgesi Ay ın üzerine düşer ve Ay bir süre gözlemlenemez. Ay, Dünya ile Güneş in arasında iken bu üç gök cismi aynı doğrultuda bulunduğunda Ay ın gölgesinin Dünya nın belli bölgeleri üzerine düşmesidir. Gölgenin düştüğü yerlerde gündüz saatlerinde hava kararır ve Güneş görülemez. 9. Ay tutulmasının modelini çiziniz. 6. Güneş tutulmasının modelini çiziniz. 10. Ay tutulması esnasında Ay hangi evrededir? Evrenin adını yazıp modelini çiziniz. Dolunay evresindedir. Ay 24 Bilfen Yayıncılık

8 DESTE VE HAREET SİSTEMİ ETİNLİ - 1 Verilen kavramları kullanarak aşağıdaki kavram haritasındaki boşlukları doldurunuz as Oynar Eklem emik Yassı Oynamaz Çizgili kas Düz kas Destek ve Hareket Sistemi bölümüdür. İskelet as oluşturur çeşididir. emik çeşididir Uzun ıkırdak Eklem çeşididir Oynar Düz kas Çizgili kas alp kası ısa Yarı oynar Yassı Oynamaz ETİNLİ - 2 Aşağıdaki kartlara kemik çeşitlerinin isimleri yazılmıştır. artlardaki kemik çeşitlerine vücudumuzdaki kemiklerden üçer tane örnek yazınız. ısa emik Yassı emik Uzun emik El bilek kemikleri... Ayak bilek kemikleri... Omur kemikleri... afatası kemiği... ürek kemiği... alça kemiği... Uyluk kemiği... aval kemiği... Pazu kemiği Sınıf Fen Bilimleri 27

9 DESTE VE HAREET SİSTEMİ ETİNLİ - 3 Aşağıdaki kartlara bazı yapıların isimleri yazılmıştır. artlardaki yapıların görevlerini kısaca yazınız. ıkırdak Omurga... emiklerin birbirine sürtünerek aşınmasını önler ve büyüme döneminde... kemiğin boyuna büyümesini sağlar İskeletin en önemli bölümü ve temel... eksenidir.... Sırt boyunca uzanır ve vücuda... destek sağlar. Omur kemiklerinden oluşur ve omuriliği korur as Eklem... İskeletin üzerini sararak vücuda şekil... veren ya da iç organların yapısında bulunan kasılıp gevşeme özelliğine sahip... yapılardır emiklerimizin birleştiği yerlerdir ETİNLİ - 4 emik ve kemik çeşitleri ile ilgili aşağıdaki bilgiler doğru ise D, yanlış ise Y yazınız. 1. (Y) İskeletimizi oluşturan kemiklerin hepsinin şekli aynıdır. 2. (D) emikler hücrelerden oluşur. 3. (D) emikler kan hücresi üretilmesini sağlar. 4. (D) emikler mineral depolar. 5. (Y) Yeni doğan bebeğin vücudundaki kemik sayısı, yetişkin bir kişinin vücudundaki kemik sayısından azdır. 6. (D) emiklerin ucunda ve vücudumuzun bazı kısımlarında bulunan kıkırdak, kemiğe göre daha yumuşak ve esnektir. 7. (D) Omurgayı oluşturan kemiklere omur adı verilir. 8. (D) emikler, kıkırdak dokunun sertleşmesiyle oluşur. 9. (Y) emiklerin uzaması yaşamımız boyunca devam eder. 10. (D) alsiyum ve fosfor mineralleri kemiğe sertlik ve dayanıklılık kazandırır. 28 Bilfen Yayıncılık

10 DESTE VE HAREET SİSTEMİ ETİNLİ - 5 Aşağıdaki şemada eklem ile ilgili sorulan sorulara cevap veriniz. ELEM emiklerin birbirine bağlan... Nedir? Çeşitleri nelerdir? dığı yerlere denir Oynar Eklemler Yarı Oynar Eklemler Oynamaz Eklemler ETİNLİ - 6 Aşağıdaki kartlara kas çeşitlerine ait özellikler yazılmıştır. Özelliklerin ait olduğu kas çeşidine karar vererek kartların gösterildiği harfleri ilgili sepete yazınız. a. Sadece kalbin yapısında bulunur. b. Çizgili görünümlüdür ve istem dışı çalışır. e. İsteğe bağlı olarak çalışır. Çizgili as c, d, e c. İskelet kasları da denir. f. d. Hızlı kasılıp çabuk yorulur. g. İsteğimiz dışında çalışır. Düz as f, g Yavaş ve ritmik kasılıp gevşer, yorulmaz. alp ası a, b, f, g 6. Sınıf Fen Bilimleri 29

11 DESTE VE HAREET SİSTEMİ ETİNLİ - 7 Aşağıda modeli verilen eklem çeşitlerinin isimlerini yazınız ve vücutta bulunduğu yerlere ikişer tane örnek veriniz. Eklem çeşidi Oynar eklem... Bulunduğu yerler Parmak, kol, bacak kemiklerinin... arasında bulunur Eklem çeşidi Yarı oynar eklem... Bulunduğu yerler Omurgayı oluşturan omurlar Eklem çeşidi Oynamaz eklem... Bulunduğu yerler afatası kemikleri uyruk omurları Bilfen Yayıncılık

12 SİNDİRİM SİSTEMİ ETİNLİ - 1 Sindirim sistemine ait aşağıdaki modelde gösterilen yapı ve organların isimlerini yazınız. Ağız... Yutak... Yemek Borusu... Mide... alın Bağırsak... İnce Bağırsak... Anüs Sınıf Fen Bilimleri 33

13 SİNDİRİM SİSTEMİ ETİNLİ - 2 Aşağıda verilen besin maddelerini içeriklerine göre gruplandırarak, ait olduğu listeye yazınız. ıyma Makarna Patates Tereyağı Ceviz Pirinç Bezelye Yumurta Et Zeytin Ekmek Nohut ARBONHİDRAT Makarna PROTEİN ıyma YAĞ Tereyağı Patates Pirinç Ekmek Bezelye Yumurta Et Nohut Ceviz Zeytin ETİNLİ - 3 Vücudumuzda sindirime uğrayan besin içeriklerinin sindiriminin başladığı ve bittiği yerleri aşağıdaki tabloya yazınız. Besin içeriği imyasal sindiriminin başladığı yapı bittiği yapı arbonhidrat Ağız İnce Bağırsak Protein Mide İnce Bağırsak Yağ İnce Bağırsak İnce Bağırsak ETİNLİ - 4 Aşağıdaki besin içerikleri vücudumuzda sindirime uğramaz. Sindirime uğramamalarının sebebini yazınız. SU VİTAMİN MİNERAL üçük moleküllü besin oldukları için sindirilmeden kana geçerler Bilfen Yayıncılık

14 SİNDİRİM SİSTEMİ ETİNLİ - 5 Aşağıdaki modelde gösterilen organların isimlerini ve sindirimdeki görevlerini yazınız. Adı : araciğer... Görevi :... Safra sıvısı üretir ve bir kanalla ince... bağırsağa gönderir. Büyük yağ mole... külleri safrayla parçalanarak küçük yağ damlacıklarına dönüşür ve sindirimleri hızlanır. Adı : Pankreas... Görevi :... Pankreas öz suyu salgılar ve bir kanalla ince bağırsağa gönderir. Protein, yağ ve karbonhidratların kimyasal sindiriminin ince bağırsakta tamamlanmasını sağlar. SORU: Bu iki organın sindirim sistemi açısından ortak özelliği nedir? Bir cümle ile açıklayınız. Sindirime yardımcı organlardır.... ETİNLİ - 6 Aşağıda verilen olayların fiziksel ya da kimyasal sindirim olduğuna karar vererek ilgili kutucuğu işaretleyiniz. Olay Besinlerin mide kaslarının hareketi ile parçalanması Fiziksel sindirim imyasal sindirim arbonhidrat, protein ve yağların pankreas öz suyu ile parçalanması arbonhidratların tükürük içindeki enzimler yardımıyla parçalanması Proteinlerin mide öz suyundaki mide asidi ve enzimler yardımıyla parçalanması Yağların safra salgısıyla parçalanması Besinlerin ağızdaki dişler yardımıyla parçalanması 6. Sınıf Fen Bilimleri 35

15 SİNDİRİM SİSTEMİ ETİNLİ - 7 Aşağıda bazı kavramlar verilmiştir. Bu kavramları cümlelerdeki boşluklara uygun şekilde yazarak bilgileri tamamlayınız. enzim mide kimyasal sindirim villus pankreas beslenme fiziksel (mekanik) sindirim karaciğer vitamin kana su mineraller ağız ince bağırsak sindirim emilim 1. Vücudumuz için gerekli olan besinlerin vücuda alınmasına beslenme denir. 2. Besinlerin vücudumuzda kullanılabilmesi için kana geçmesi gerekir. 3. Büyük moleküllü besinlerin hücrelerimizin kullanabileceği kadar küçük parçalara ayrılmasına sindirim denir. 4. Besinlerin dişler ya da kaslar yardımıyla, yapıtaşlarına ayrılmadan küçük parçalara ayrılmasına fiziksel sindirim denir. 5. Besinlerin yapıtaşlarına ayrılması enzim adı verilen bazı salgılar sayesinde gerçekleşir. 6. Besin maddelerinin enzim adı verilen salgılar yardımıyla yapıtaşlarına parçalanmasına kimyasal sindirim denir. 7. Vitamin, su ve mineraller küçük moleküller olduğu için sindirime uğramaz, doğrudan kana geçer. 8. Proteinlerin kimyasal sindirimi mide de başlar, ince bağırsakta biter. 9. araciğer, ürettiği safra salgısıyla yağların fiziksel sindirimini sağlar. 10. Pankreas, ürettiği enzimlerle karbonhidrat, yağ ve proteinlerin kimyasal sindirimini sağlayan, sindirime yardımcı olan bir organdır. 11. arbonhidratların kimyasal sindirimi ağızda başlar. 12. Sindirimi tamamlanan besinlerin yararlı kısımlarının kana geçmesine emilim adı verilir. 13. İnce bağırsakta bulunan ve villus adı verilen yapılar besinlerin yararlı kısımlarının kana geçmesini sağlar. 36 Bilfen Yayıncılık

16 SİNDİRİM SİSTEMİ ETİNLİ - 8 Besinlerin sindirimi sırasında gerçekleşen olaylar aşağıdaki kartlara yazılmıştır. artlarda yazan harfleri olayların gerçekleşme sırasına göre aşağıdaki kutucuklara yazınız. Besin maddelerinin yararlı kısımları villuslardan emilerek kana geçer. R Besin maddeleri dişler yardımıyla parçalanıp tükürük ile yumuşatılır. arbonhidratların kimyasal sindirimi başlar. S Besinler yutak yardımıyla yemek borusuna iletilir. İ Safra salgısı ile yağların fiziksel sindirimi, pankreas öz suyu içindeki enzimler sayesinde tüm besinlerin kimyasal sindirimi ince bağırsakta tamamlanır. İ Mide kaslarının hareketi ile besinlerin fiziksel sindirimi gerçekleşir, mide asidi ve enzimler sayesinde proteinlerin kimyasal sindirimi başlar. D Besinler yemek borusu ile mideye iletilir. N Atık maddeler anüs yoluyla vücuttan uzaklaştırılır. M Besin maddelerindeki suyun emilimi kalın bağırsakta gerçekleşir. İ S İ N D İ R İ M 6. Sınıf Fen Bilimleri 37

17 SİNDİRİM SİSTEMİ ETİNLİ - 9 Aşağıdaki bilgileri dikkatlice okuyunuz. Bilgi doğru ise önüne D, yanlış ise Y yazınız. 1. (Y) Yediğimiz besinlerin tamamı doğrudan kana geçebilir. 2. (D) Besinlerin vücudumuzda kullanılabilmesi için kana karışarak hücrelerimize taşınması gerekir. 3. (D) Vitaminler, su ve mineraller çok küçük moleküller olduğu için sindirime uğramaz. 4. (D) Ağızda hem mekanik (fiziksel) hem de kimyasal sindirim gerçekleşir. 5. (Y) arbonhidrat ve proteinlerin kimyasal sindirimi midede başlar. 6. (D) Tüm besinlerin kimyasal sindirimi ince bağırsakta tamamlanır. 7. (D) Sindirilmiş besinlerin yararlı kısımları ince bağırsakta emilerek kana geçer. 8. (D) Parçalanan besinlerin içerisinde kalan su ve mineraller kalın bağırsakta emilir. 9. (Y) Safra salgısı, pankreas tarafından salgılanır. 10. (D) Besin maddelerinin vücudumuz tarafından kullanılmayan bölümü, anüs yoluyla atık madde olarak vücuttan atılır. 11. (Y) Enerji üretmek için vücudumuzda ilk sırada kullanılan besin içeriği proteindir. 12. (D) Yağlar, en çok enerji veren besin içeriğidir. 13. (D) Vitamin, mineral ve su vücudumuzda düzenleyici olarak görev yapar. 14. (Y) arbonhidratlar, iç organların etrafını sararak organları darbelere karşı korur. 15. (Y) Enerji verici besin içerikleri; karbonhidrat, protein, yağ ve vitaminlerdir. 16. (D) Yağların fazlası deri altında depolanarak vücut sıcaklığının korunmasında rol oynar. 17. (Y) Enzimler, besinlerin fiziksel sindirimini sağlayan salgılardır. 18. (D) araciğer, sindirim sistemine yardımcı olan organlardan biridir. 19. (D) Vücudumuzun temel yapı maddesi olan besin içeriği proteindir. 20. (D) Enzimlerin besin maddelerine etki edebilmesi için ortamda su olması gerekir. 21. (D) Fiziksel sindirim, besinlerin kimyasal sindirimini kolaylaştırır. 22. (Y) Pankreas, besinlerin fiziksel sindirimini sağlayan salgılar üretir. 23. (D) araciğer ve pankreas ürettiği salgıları ince bağırsağa gönderir. 24. (D) Besinler sindirilirken sırasıyla ağız, yutak, yemek borusu, mide, ince bağırsak ve kalın bağırsaktan geçer. 38 Bilfen Yayıncılık

18 DOLAŞIM SİSTEMİ ETİNLİ - 1 utu içinde verilen kavramları aşağıdaki kavram haritasında boş bırakılan yerlere uygun şekilde yazarak şemayı tamamlayınız. an alp Toplardamar an hücresi Sol kulakçık Sağ karıncık Akyuvar anın pıhtılaşmasını sağlamak Vücuda kan pompalamak görevidir... alp oluşur Dolaşım Sistemi oluşur bölümüdür Sağ kulakçık Sol karıncık... Sol kulakçık... Sağ karıncık Damarlar çeşididir... an oluşur Atardamar... Toplardamar ılcal damar... an hücresi an plazması görevidir görevidir görevidir çeşididir Organlara kan taşımak albe kan taşımak anın... pıhtılaşmasını sağlamak Alyuvar... Akyuvar an pulcukları 6. Sınıf Fen Bilimleri 43

19 DOLAŞIM SİSTEMİ ETİNLİ - 2 Aşağıdaki kalp modelinde gösterilen kalbin bölümlerinin isimlerini ve bu bölümlerde bulunan kanın kirli kan ya da temiz kan olduğunu kutucukların içine yazınız. Sağ kulakçık irli kan bulunur. Sol kulakçık Temiz kan bulunur. Sağ karıncık irli kan bulunur. Sol karıncık Temiz kan bulunur. ETİNLİ - 3 Aşağıda damarlara ait bazı özellikler verilmiştir. Verilen özellikleri ait olduğu damar çeşitleri ile eşleştiriniz. 1. Vücuttan topladığı kanı, kalbe getiren damardır. 2. an basıncının en fazla olduğu damardır. 3. Akciğer damarı hariç, hepsi temiz kan (oksijen oranı fazla olan kan) taşır. 4. anı, kalpten diğer vücut organlarına taşıyan damardır. 5. an ile hücreler arasında madde alışverişinin yapıldığı damardır. 6. Yapısında kalbe giden kanın akışını kolaylaştırmak için tek yönde açılan kapakçıklar bulunan damardır. 7. an akış hızının en yavaş olduğu damardır. 8. Akciğer damarı hariç, hepsi kirli kan (oksijen oranı az olan kan) taşır. Atardamar ılcal damar Toplardamar , 3, 4 7, 5 1, 6, Bilfen Yayıncılık

20 DOLAŞIM SİSTEMİ ETİNLİ - 4 Aşağıdaki modelde büyük ve küçük kan dolaşımı gösterilmiştir. Modeli inceleyerek tabloda verilen olayların ait olduğu dolaşımı çeşidini büyük kan dolaşımı ya da küçük kan dolaşımı şeklinde boş bırakılan yerlere yazınız. 1. irli kanın kalpten akciğerlere gidip temizlenerek tekrar kalbe dönmesidir. 2. irli kan, kalbin sağ karıncığından akciğer atardamarı ile çıkarak akciğerlere gider. 3. alp ile diğer vücut organları arasında gerçekleşir. 4. Vücuttaki hücrelere besin ve oksijen taşıyıp hücrelerdeki zararlı ve atık maddelerin hücrelerden uzaklaştırılmasını sağlar. 5. Temiz kan, kalbin sol karıncığından aort atardamarı ile çıkarak vücuda dağılır. 6. Akciğerlerde temizlenen kan, akciğer toplardamarıyla kalbin sol kulakçığına döner. 7. Hücrelerde kirlenen kan, alt ve üst ana toplardamarları ile kalbin sağ kulakçığına döner. üçük kan dolaşımı üçük kan dolaşımı Büyük kan dolaşımı Büyük kan dolaşımı Büyük kan dolaşımı üçük kan dolaşımı Büyük kan dolaşımı 6. Sınıf Fen Bilimleri 45

21 DOLAŞIM SİSTEMİ ETİNLİ - 5 Aşağıda kan hücrelerinin modeli ve bazı özellikleri verilmiştir. Modelde gösterilen kan hücrelerinin adını model üzerindeki boşuklara, verilen özellikleri ait olduğu kan hücreleri ile eşleştirip tabloya yazınız. Alyuvar... Akyuvar... an Pulcukları... Özellikler: 1. anda en fazla bulunan kan hücresidir. 2. Çekirdekli, büyük ve beyaz kan hücresidir. 3. Yapısında hemoglobin adı verilen bir madde bulunur. 4. Damar dışına çıkan kanın pıhtılaşmasını sağlar. 5. Hücrelere oksijen taşır. 6. Vücudu yabancı maddelere karşı savunmakla görevlidir. 7. Mikropları yok eden maddeler üretir. 8. Deniz seviyesinden yükseklere çıkıldığında sayısı artar. 9. üçük ve çekirdekli kan hücresidir. 10. İlk üretildiğinde çekirdeklidir, olgunlaşınca çekirdeğini kaybeder. 11. Vücuda mikrop girdiğinde sayısı artar. Alyuvarlar Akyuvarlar an pulcukları 1, 3, 10, 5,8 2, 6, 7, 11 4, 9 46 Bilfen Yayıncılık

22 DOLAŞIM SİSTEMİ ETİNLİ - 6 Aşağıdaki bilgileri dikkatlice okuyunuz. Bilgi doğru ise önüne D, yanlış ise Y harfi yazınız. 1. (D) alp; iki kulakçık, iki karıncık olmak üzere dört odacıktan oluşur. 2. (Y) anın kalbe girdiği odacıklara karıncık adı verilir. 3. (D) alp, yapısında bulunan kalp kası sayesinde isteğimiz dışında ritmik çalışarak bütün vücuda kan pompalar. 4. (D) albin sol odacıklarında temiz kan, sağ odacıklarında kirli kan bulunur. 5. (D) albimizde kirli kan ve temiz kan birbirine karışmaz. 6. (D) an, vücutta damar adı verilen ince kanallar içinde dolaşır. 7. (Y) Atardamarlar, kalbe kan getiren damarlardır. 8. (Y) Hücreler ve kan arasındaki madde alışverişi toplardamarlarda gerçekleşir. 9. (Y) anın akış hızının en fazla olduğu damar, kılcal damarlardır. 10. (D) Akciğer toplardamarı hariç, tüm toplardamarlar kirli kan taşır. 11. (D) an; kan plazması ve kan hücrelerinden oluşur. 12. (D) Alyuvarlar, kana kırmızı rengini veren ve hücrelere oksijen götürüp, hücrelerdeki karbondioksiti uzaklaştıran kan hücreleridir. 13. (D) Alyuvarlar, olgunlaşınca çekirdekleri kaybolur. 14. (D) Akyuvarlar vücudumuzu yabancı maddelere karşı savunur. 15. (D) an pulcukları, kan damar dışına aktığında kanın pıhtılaşmasını sağlar. 16. (Y) Büyük kan dolaşımı, kirli kanın akciğerlerde temizlenip tekrar kalbe dönmesidir. 17. (D) üçük kan dolaşımı, kalbin sağ karıncığından başlayıp sol kulakçığında biter. 18. (Y) an grubu A olan bir kişi, ihtiyaç durumunda B kan grubu birinden kan alabilir. 19. (D) anın damarlara yaptığı basınca tansiyon denir. 20. (D) Toplumdaki bireylerin kan bankalarına gidip kan bağışında bulunmaları, acil durumlarda hayat kurtarıcı olabilir. 21. (D) an bağışında bulunmak, kişinin vücudunda yeni kan hücrelerinin üretilmesini ve vücut direncinin artmasını sağlar. 22. (D) Damarlarda ilerleyen kanın basıncından dolayı damarlarda hissedilen kımıldamaya nabız denir. 23. (D) anında Rh olarak kısaltılan özel bir protein bulunan kişilerin kanı Rh(+), bu protein bulunmayan kişilerin kanı Rh(-) olarak tanımlanır. 24. (D) Afet durumlarında ihtiyaç sahiplerine yardım ulaştıran ızılay aynı zamanda kan bağışı yapabileceğimiz ve ihtiyaç durumunda kan temin edebileceğimiz bir kuruluştur. 6. Sınıf Fen Bilimleri 47

23 DOLAŞIM SİSTEMİ ETİNLİ - 7 Tanımı verilen kavramları boş bırakılan yerlere yazınız. ılcal damar Temiz kan ulakçık Toplardamar üçük dolaşım irli kan Atardamar arıncık Oksijen oranı, karbondioksit oranından fazla olan kandır.... Temiz kan. irli kanın temizlenmesi için gerçekleşen dolaşımdır.... üçük dolaşım. anın, kalbe girdiği odacıklardır.... ulakçık. arbondioksit oranı, oksijen oranından fazla olan kandır.... irli kan. anın, kalpten çıkıp vücuda dağılmasını sağlayan damarlardır.... Atardamar. an ile hücreler arasında madde alışverişinin gerçekleştiği damarlardır.... ılcal damar. anın vücuttan toplanıp, kalbe dönmesini sağlayan damarlardır.... Toplardamar. anın, kalpten çıktığı odacıklardır.... arıncık. ETİNLİ - 8 Verilen bilgileri kullanarak aşağıdaki bulmacayı tamamlayınız I D A Z 1 A N P U L C U L A R I M A R Y U V 3 A L A Y U V A R 2 A L P R Yukarıdan Aşağıya: 1. anın vücutta dolaşmasını sağlayan borucuklardır. 2. ana kırmızı rengini veren, oksijen taşıyan kan hücresidir. 3. an bağışı yapılan ve kan ihtiyacı durumunda başvurulan kuruluştur. Soldan Sağa: 1. anın, damar dışına çıkınca pıhtılaşmasını sağlayan kan hücreleridir. 2. anı tüm vücuda pompalayan dolaşım sistemi organıdır. 3. Vücudumuzu mikroplara karşı koruyan kan hücresidir. 48 Bilfen Yayıncılık

24 SOLUNUM SİSTEMİ ETİNLİ - 1 Aşağıda modeli verilen solunum sistemi yapı ve organlarının isimlerini model üzerine, görevlerini aşağıda verilen kartlara yazınız. Burun Yutak Gırtlak Soluk borusu Akciğer Görevi 2 Görevi 3 Görevi Solunum... sisteminin başlangıç kısmıdır. Salgılanan mukus ile alınan... hava nemlendirilir, hava kılcal damarlar... ile ısıtılır. ıllar sayesinde de alınan... havadaki toz ve mikroplar tutulur. Yutulan... lokmaları ve solunum ile alınan havayı yönlendirir. apakçık... sayesinde havayı soluk borusuna, lokmayı... ise yemek borusuna gönderir.... Yutaktan... gelen havayı soluk borusuna... iletir. Ses telleri burada bulunur. Titreşerek ses... oluşturur Görevi 5 Görevi Gırtlaktan... gelen havayı akciğerlere taşıyan borudur andaki... oksijen miktarını arttırmak, atık bir madde olan... karbondioksiti kandan uzaklaştırmaktır.... ısacası; gaz alışverişi burada gerçekleşir Sınıf Fen Bilimleri 53

25 SOLUNUM SİSTEMİ ETİNLİ - 2 Aşağıdaki bilgilerde boş bırakılan yerlere verilen kavramları uygun şekilde yazınız. diyafram yutak ağız bronş karbondioksit gırtlak oksijen burun sigara 1...., Burun solunum sisteminin ilk organıdır; solunan havayı ısıtır, nemlendirir ve temizler. 2. Solunan havanın soluk borusuna yönlendirilmesini sağlayan yapı... yutak tır. 3. Soluk borusundan gelen havanın akciğerlere yönlendirilmesini sağlayan yapıya... bronş adı verilir , Diyafram soluk alıp verme olayına yardımcı olan kaslı bir yapıdır. 5. Alveollerdeki gaz alış verişi sırasında kandaki... karbondioksit alveollere geçer, alveollerdeki... oksijen kana geçer , Sigara içeriğindeki zararlı maddelerden dolayı solunum sistemi organlarını özellikle de akciğerleri olumsuz etkiler. 7. Burundan nefes almak... ağız dan nefes almaya göre daha sağlıklıdır. 8. Soluk borusunun üst tarafında ses telleri bulunur ve buraya... gırtlak adı verilir. 54 Bilfen Yayıncılık

26 SOLUNUM SİSTEMİ ETİNLİ - 3 Aşağıda solunum sistemini oluşturan yapı ve organlar ile özellik ve görevleri karışık olarak verilmiştir. Yapı ve organları verilen özellik ve görevlerle eşleştirip tabloya yazınız. Yapı ve Organlar a. b. c. Akciğer Soluk borusu Yutak d. e. f. g. Burun Gırtlak Diyafram Bronş Özellik ve Görevler 1. Soluk alıp vermeye yardımcı olan, akciğerlerin altında bulunan kaslı yapıdır. 2. Solunum sisteminin ilk organıdır ve havanın vücuda girmesini sağlar. 3. Ses tellerinin bulunduğu kısımdır ve soluk borusunun üst bölümünde bulunur. 4. Soluk borusundan gelen havanın iki akciğere de ulaşmasını sağlayan borulardır. 5. Süngere benzeyen, biri sağda biri solda olan solunum organımızdır. 6. Solunan havanın soluk borusuna gitmesini sağlayan yapıdır. 7. Gırtlağın devamında bulunan ve havanın akciğerlere doğru iletilmesini sağlayan, üst üste dizilmiş kıkırdak halkalardan oluşan yapıdır. Yapı ve organlar Özellik ve görevler f d e g a c b ETİNLİ - 4 Aşağıdaki şemada soluduğumuz havanın kanımıza karışıncaya kadar vücudumuzda izlediği yol gösterilmiştir. Şemada boş bırakılan yerlere uygun yapı ve organ isimlerini yazınız. Burun... Yutak Gırtlak... Bronşçuklar... Bronş Soluk borusu... Akciğerler Sınıf Fen Bilimleri 55

27 SOLUNUM SİSTEMİ ETİNLİ - 5 Aşağıdaki bilgileri kullanarak bulmacayı çözünüz. 4 S E 2 S 1 G T A I E 1 S O L U B O R U S U L C T L İ L E 5 Ğ A 3 R D E 2 A R B O N D İ O S İ T R U Y R A 3 Y U T A F 4 O S İ J E N R A M Soldan Sağa: 1. Solunum sisteminde gırtlaktan sonra gelen, kıkırdak halkalardan oluşan yapıdır. 2. Soluk verme sırasında vücudumuzdan dışarıya atılan gazdır. 3. Solunan havayı soluk borusunun üst kısmına yönlendiren yapıdır. 4. Soluk alma sırasında dışarıdan aldığımız, yaşamak için ihtiyaç duyduğumuz gazdır. Yukarıdan Aşağıya: 1. Sağ ve solda olmak üzere iki tane olan ve göğüs kafesinin altındaki organdır. 2. Ses tellerinin bulunduğu yapıdır. 3. Solunum sisteminin ilk organıdır. 4. Gırtlakta yer alan ve konuşmamızı sağlayan yapılardır. 5. Akciğerlerin altında yer alan, soluk alıp vermemize yardımcı olan kaslı yapıdır. 56 Bilfen Yayıncılık

28 BOŞALTIM SİSTEMİ ETİNLİ - 1 a. Aşağıda boşaltım sisteminin modeli verilmiştir. Modelde numaralarla gösterilen yapı ve organların isimlerini yazınız. 1. Böbrekler Üreter (İdrar borusu) İdrar kesesi (Mesane)... Üretra (İdrar kanalı)... b. Numaralarla belirtilen yapı ve organların görevlerini aşağıdaki kutucuklara yazınız andaki zararlı maddeleri süzerek idrarı oluşturur. Vücudun... su ve tuz dengesini ayarlar. andaki yararlı maddeleri emerek... kandaki oranlarını dengede tutar Böbreklerde oluşan idrarı idrar kesesine taşıyan yapıdır Böbreklerden... gelen idrarın bir süre depolandığı yerdir. Biriken... idrar belirli bir miktarı geçince dışarı atılır İdrar kesesinin vücut dışına açılan kısmıdır. İdrarın vücuttan dışarı... atılmasını sağlayan tüp şeklindeki yapıdır Sınıf Fen Bilimleri 59

29 BOŞALTIM SİSTEMİ ETİNLİ - 2 Aşağıda idrar oluşumu sırasında gerçekleşen olaylar karışık olarak verilmiştir. Verilen olayları gerçekleşme sırasına göre tabloya yazınız. a. Süzülen kan böbrek toplardamarıyla vücuda tekrar döner. b. an böbrek atardamarıyla böbreğe gelir. c. Süzülmeden kalan su, üre, tuz, mineral ve vitaminin fazlası idrarı oluşturarak havuzcukta toplanır. d. Böbreklere gelen kan burada süzülür. e. Böbreğin havuzcuk denilen bölümünde toplanan idrar, idrar borusu (üreter) yoluyla idrar kesesine geçer. f. Süzülen kan içindeki yararlı maddeler, böbrekler tarafından emilir ve tekrar kana verilir. g. İdrar kesesinde biriken idrar, üretra ile vücuttan atılır. Gerçekleşme sırası Olaylar b d f a c e g ETİNLİ - 3 Aşağıda modeli verilen yapı ve organların isimlerini ve vücudumuzdaki boşaltım olaylarında yaptıkları görevleri yazınız. Deri: Terleme olayıyla vücuttaki fazla su, tuz ve bazı zararlı maddeleri vücuttan uzaklaştırır Akciğerler: Soluk verme olayıyla kandaki karbondioksitin bir miktar su buharı ile birlikte dışarı atılmasını sağlar alın bağırsak: Su, safra ve besin atıklarının dışkı şeklinde vücuttan uzaklaştırılmasını sağlar Bilfen Yayıncılık

30 BOŞALTIM SİSTEMİ ETİNLİ - 4 Verilen kavramları cümlelerde boş bırakılan yerlere uygun şekilde yazarak bilgileri tamamlayınız. idrar kanalı idrar kesesi kan üreter deri böbrek üre kalın bağırsak akciğerler boşaltım iki üretra fasulye 1. Vücudumuzdaki hayatsal faaliyetler sonucunda oluşan atık maddelerin vücuttan uzaklaştırılmasına... boşaltım denir.... böbrek idrar kesesi 2. Boşaltım sistemini oluşturan yapı ve organlar sırasıyla..., üreter,... ve üretradır. kan 3. Böbrekler...ın süzülmesinde görevlidir. üreter 4. Böbreklerde oluşan idrar,... tarafından idrar kesesine taşınır. üre 5. Böbrekler kandaki..., fazla su ve tuzu idrar şeklinde dışarı atar. üretra 6. İdrarın vücuttan atılması... tarafından gerçekleştirilir. deri 7. Vücudumuzdaki tuz ve suyun fazlası... tarafından terleme yoluyla dışarı atılır. akciğerler 8. Solunum sistemi organlarından olan... kandaki karbondioksiti, bir miktar su buharı ile birlikte vücut dışına atmakla görevlidir. kalın bağırsak 9. Sindirim atıklarının dışkı şeklinde dışarı atılmasında... görevlidir. idrar kanalı 10. Boşaltım sisteminde böbrek ile idrar kesesi arasında bulunan yapıya üreter ya da... denir. fasulye 11. Böbrekler, belimizin arkasında bulunan... şekline benzeyen organlardır. iki 12. Sağlıklı bir insanda... adet böbrek buluınur. 6. Sınıf Fen Bilimleri 61

31 BOŞALTIM SİSTEMİ ETİNLİ - 5 Verilen bilgileri kullanarak aşağıdaki bulmacayı çözünüz. 2 İ 3 B O 4 İ D R A R 1 D Ş Ü R 1 A C İ Ğ E R 2 İ D R A R A N A L I S E R T 4 Ü R E 5 T I S 3 İ D R A R B O R U S U M İ Ö A B 6 R D 5 Ü R E T E R R İ Soldan Sağa: 1. andaki karbondioksiti bir miktar su buharı ile birlikte dışarı atan organdır. 2. Üreterin diğer adıdır. 3. Üretranın diğer adıdır. 4. Böbrekler tarafından kandan süzülen atık maddedir. 5. İdrarı, böbrekten idrar kesesine taşıyan yapının adıdır. Yukarıdan Aşağıya: 1. İdrarın vücuttan atılmasını sağlayan yapının adıdır. 2. Böbreklerin kanı süzmesi sonucunda oluşan boşaltım maddesidir. 3. Vücuttaki zararlı ve atık maddelerin vücuttan uzaklaştırılmasıdır. 4. Üretilen idrarın bir süre depolandığı yapıdır. 5. anı süzerek, idrarı oluşturan organdır. 6. Vücudumuzdaki su ve tuzun fazlasını terleme yoluyla atan organdır. 62 Bilfen Yayıncılık

32 YAZILIYA HAZIRLI SORULARI Vücudumuzdaki Sistemler 1. İskeletimizi oluşturan yapılar nelerdir? emik Eklem ıkırdak 5. as nedir? ısaca açıklayarak vücudumuzdaki kas çeşitlerini ve özelliklerini yazınız. asılıp gevşeme özelliğine sahip olan yapılardır. Çizgili kas: İskeletimizi sarar ve isteğimizle çalışır. ol ve bacaklarımızın hareketini sağlar. Hızlı çalışır, çabuk yorulur. Düz kas: İç organların yapısında bulunur. İsteğimiz dışında, ritmik çalışır ve yorulmaz. 2. İskeletin görevlerinden dört tanesini yazınız. Vücuda şekil verir. Mineral depolar. an hücresi üretir. Hayatî organları korur. alp kası: albin yapısında bulunur. Görünüş olarak çizgili kaslara, çalışma şekliyle düz kaslara benzer. İsteğimiz dışında, ritmik çalışır ve yorulmaz. 3. Vücudumuzdaki kemikler şekillerine göre kaç çeşittir? emik çeşitlerinin isimlerini yazınız. emik çeşitlerine vücudumuzdaki kemiklerden ikişer tane örnek veriniz. Uzun kemik: ol ve bacak kemikleri Yassı kemik: ürek kemiği, leğen kemiği ısa kemik: Parmak kemiği, bilek kemiği 6. Sindirim nedir? ısaca açıklayınız. Sindirim çeşitlerinin tanımını ve vücudumuzdaki örneklerini kısaca yazınız. Besinlerin, kana karışabilecek kadar küçük parçalara ayrılmasına sindirim denir. Mekanik (fiziksel) sindirim: Besinlerin kas hareketleri ile küçük parçalara ayrılmasıdır. Besinlerin dişlerle parçalanması Mide kasları sayesinde besinlerin bulamaç hâline getirilmesi Safra salgısı ile yağların parçalanması 4. Eklem nedir? Eklem çeşitleri nelerdir? Yazınız. emiklerin birleştiği yere eklem denir. Oynar eklem Yarı oynar eklem Oynamaz eklem imyasal sindirim: Besinlerin enzim adı verilen salgılar sayesinde yapı taşlarına ayrılmasıdır. arbonhidratların tükürük ile parçalanması Proteinlerin mide özsuyu ile parçalanması Pankreas öz suyu ile karbonhidrat, protein ve yağların parçalanması 6. Sınıf Fen Bilimleri 69

33 YAZILIYA HAZIRLI SORULARI Vücudumuzdaki Sistemler 7. Aşağıda modelde gösterilen yapı ve organların isimlerini yazınız. 10. Sindirime yardımcı organların isimlerini ve görevlerini yazınız.... Ağız... Yutak Sindirime Yardımcı Organlar Görevleri Yemek... borusu araciğer Safra salgısını üretir. Bu salgı yağların mekanik sindirimini gerçekleştirir. araciğer Mide İnce... bağırsak alın... bağırsak Pankreas Pankreas özsuyunu üretir. Bu salgının içindeki enzimler karbonhidrat, protein ve yağların kimyasal sindirimini sağlar. 8. arbonhidrat, protein ve yağların kimyasal sindiriminin nerede başlayıp nerede bittiğini yazınız. 11. Başladığı yer Bittiği yer arbonhidrat Ağız İnce bağırsak Protein Mide İnce bağırsak Yağ İnce bağırsak İnce bağırsak Modeli verilen organ ile ilgili aşağıdaki soruları cevaplayınız. a) Adını, vücudumuzda bulunduğu yeri yazınız. Böbrek. Belimizin arka kısmında yer alır. 9. Besinlerin sindirimi sırasında ince bağırsakta gerçekleşen olayları yazınız. Safra salgısı sayesinde yağların mekanik sindirimi gerçekleşir. Pankreas özsuyu içindeki enzimler sayesinde karbonhidrat, protein ve yağların kimyasal sindirimi tamamlanır. Besinlerin yararlı kısımları emilerek kana karışır. b) Görevi nedir? anı süzerek, üre gibi zararlı ve atık maddelerden arındırır, idararı oluşturur. 70 Bilfen Yayıncılık

34 YAZILIYA HAZIRLI SORULARI Vücudumuzdaki Sistemler 12. Dolaşım sisteminin görevi ve bu sistemi oluşturan yapı ve organlar nelerdir? Görevi Hücrelerin ihtiyacı olan besin ve oksijeni hücrelere iletip hücrelerdeki karbondioksit ve zararlı maddeleri hücrelerden uzaklaştırmaktır. alp, kan ve damarlardan oluşur. 15. üçük ve büyük kan dolaşımının amacını, hangi vücut bölümleri arasında gerçekleştiğini yazınız. üçük an Dolaşımı: irli kanın temizlenmesini sağlar. alp ile akciğerler arasında gerçekleşir. Büyük an Dolaşımı: Temiz kanın tüm vücuda dağıtılmasını, kirlenen kanın toplanıp tekrar kalbe dönmesini sağlar. alp ile tüm vücut arasında gerçekleşir. 13. Vücudumuzdaki damar çeşitlerinin isimlerini yazınız. Atardamar Toplardamar ılcal damar 14. Sağ kulakçık Sağ karıncık Sol kulakçık Sol karıncık Yukarıdaki kalp modeli üzerinde kalbin odacıklarının isimlerini yazınız. albin çalışmasını kısaca açıklayınız. alp, yapısındaki kasların kasılıp gevşemesi sayesinde tüm vücuda kan pompalar. ulakçıklar kasıldığında oradaki kan, karıncıklara dolar; karıncıklar kasıldığında ise kan kalpten vücuda pompalanır. 16. an hücrelerinin isimlerini ve kısaca görevlerini yazınız. Alyuvar: ana kırmızı rengini verir. Oksijen ve karbondioksit taşır. Akyuvar: Vücudumuzu mikroplara karşı savunur. an pulcukları: an, damar dışına akmaya başladığında kanın pıhtılaşmasını sağlar. 6. Sınıf Fen Bilimleri 71

35 YAZILIYA HAZIRLI SORULARI Vücudumuzdaki Sistemler 17. Boşaltım nedir? ısaca açıklayınız. Metabolizma faaliyetleri sonucunda oluşan atık maddelerin vücuttan uzaklaştırılmasıdır. 20. Aşağıdaki yapıları kısaca açıklayınız. Yutak: Soluduğumuz havayı soluk borusuna, yediğimiz besinleri yemek borusuna ileten kapakçık. Gırtlak: Soluk borusunun üst kısmıdır. Ses telleri burada bulunur. Diyafram: Soluk alıp vermeye yardımcı olan, göğüs kafesinin altındaki kaslı yapıdır. 18. Aşağıdaki modelde gösterilen yapı ve organların isimlerini yazınız. Ses telleri: Gırtlakta bulunur. Soluk alıp verirken titreşir ve ses üretir.... Böbrekler 21. Vücudumuzda gerçekleşen boşaltım türlerini ve bu olayları gerçekleştiren organları yazınız.... Üreter Deri: Terlemeyle su ve tuzun fazlasını atar.... İdrar kesesi... Üretra Akciğerler: Solunum sonucu oluşan karbondioksiti soluk verme sırasında dışarı atar. alın Bağırsak: Sindirim artıklarını, safra, fazla su ve mineralleri dışkı şeklinde vücuttan atar. 19. Aşağıdaki modelin ait olduğu sistemin adını ve modeldeki yapı ve organların isimlerini yazınız.... Burun... Gırtlak... Akciğerler... Yutak... Soluk borusu... Bronşlar 22. Aşağıdaki tabloda bazı bireylerin kan grupları verilmiştir. an Grubu Ertuğrul B Rh (+) Yasemin B Rh (+) Serpil AB Rh (+) Buna göre, ihtiyaç hâlinde Yasemin kimden kan alabilir?... Solunum Sistemi Ertuğrul dan kan alabilir. 72 Bilfen Yayıncılık

36 BİLEŞE UVVET ETİNLİ - 1 Aşağıdaki soruları cevaplayınız. 1. uvvet nedir? ısaca tanımlayınız. Hareket... eden bir cismi durdurabilen, duran bir cismi hareket ettirebilen, cisimlerin şekil, yön ve doğrultularını değiştirebilen etkiye kuvvet denir uvvetin büyüklüğünü ölçmek için hangi araç kullanılır? Bu araç, maddelerin hangi özelliğinden yararlanılarak yapılmıştır? uvvetin... büyüklüğü, sarmal yayların esneklik özelliklerinden yararlanılarak yapılan dinamometre ile ölçülür uvveti tanımlarken hangi özellikleri belirtilir? uvvetlerin yönleri, doğrultuları, büyüklükleri ve uygulama noktalarından bahsedilir uvvetin birimi nedir? uvvetin birimi Newton (Nivtın) dır. Newton kısaca N harfiyle gösterilir ETİNLİ - 2 Eşit karelere bölünmüş düzlemdeki kuvvetler aşağıda gösterilmiştir. Bu kuvvetlerle ilgili aşağıdaki soruları cevaplayınız. a. uvvetlerden hangileri aynı yönlüdür? A C D... (A ile F) (C ile E) b. uvvetlerden hangilerinin şiddeti eşittir? B E... (E, F ile B) (D ile C) F c. uvvetlerden hangileri aynı doğrultudadır?... (A, C, E ile F) (B ile D) d. uvvetlerden hangileri zıt yönlüdür?... (E ile F) (B ile D) (A ile C) (A ile E) 6. Sınıf Fen Bilimleri 75

37 BİLEŞE UVVET ETİNLİ - 3 Aşağıdaki düzeneklerde cisimlere etki eden kuvvetlerin yönünü, doğrultusunu ve büyüklüğünün kaç N olduğunu yazınız. ( : 1N) a. b. uzey Batı Doğu Güney Yönü :... Doğu Doğrultusu :... Yatay Büyüklüğü :... 5N Yönü :... uzey Doğrultusu :... Düşey Büyüklüğü :... 3N c. d. Yönü :... Doğu Doğrultusu :... Yatay Büyüklüğü :... 3N Yönü :... Batı Doğrultusu :... Yatay Büyüklüğü :... 4N e. f. Yönü :... Doğu Doğrultusu :... Yatay Büyüklüğü :... 2N Yönü :... Güney Doğrultusu :... Düşey Büyüklüğü :... 1N 76 Bilfen Yayıncılık

38 BİLEŞE UVVET ETİNLİ - 4 Aşağıdaki soruları kısaca cevaplayınız. 1. Bileşke kuvvet nedir?... İki ya da daha fazla kuvvetin bir cisme yaptığı etkiyi tek başına yapan kuvvete bileşke (net) kuvvet denir Aynı doğrultulu ve aynı yönlü iki kuvvetin bileşkesi nasıl hesaplanır? Bileşke kuvvetin yönü nasıl belirlenir?... Aynı doğrultuda ve aynı yönde ise, bu kuvvetlerin büyüklükleri toplanır. Bileşke kuvvetin yönü, uygulanan kuvvetlerin yönü ile aynı olur Aynı doğrultulu, zıt yönlü ve büyüklükleri farklı iki kuvvetin bileşkesi nasıl hesaplanır? Bileşke kuvvetin yönü nasıl belirlenir?... Aynı doğrultuda fakat zıt yönlü ise, büyük olan kuvvetten küçük olan kuvvet çıkarılır. Bileşke kuvvetin yönü büyük olan kuvvet yönündedir.... ETİNLİ - 5 Sürtünmelerin önemsenmediği bir ortamda cisimlere etki eden kuvvetler aşağıda gösterilmiştir. Cisimlere etki eden kuvvetlerin bileşkesinin yönünü ve büyüklüğünü yazınız. (Cisimlerin ağırlıkları önemsizdir.) a. 4N 1N b. 2N 4N uzey 2N Batı Doğu Bileşke kuvvetin; Yönü :... Doğu Büyüklüğü :... 5N Bileşke kuvvetin; Yönü :... Doğu Büyüklüğü :... 4N Güney c. 10N 7N d. 4N 3N 1N Bileşke kuvvetin; Yönü :... Batı Büyüklüğü :... 3N Bileşke kuvvetin; Yönü :... Batı Büyüklüğü :... 2N 6. Sınıf Fen Bilimleri 77

39 BİLEŞE UVVET e. 5N f. 3N 1N 5N 2N 3N Bileşke kuvvetin; Yönü :... Güney Büyüklüğü :... 2N Bileşke kuvvetin; Yönü :... uzey Büyüklüğü :... 1N g. 3N 6N h. 2N 5N 7N 2N 2N Bileşke kuvvetin; Yönü :... uzey Büyüklüğü :... 1N Bileşke kuvvetin; Yönü :... Batı Büyüklüğü :... 2N ı. 4N 6N i. 1N 5N 3N 3N 7N Bileşke kuvvetin; Yönü :... Batı Büyüklüğü :... 3N Bileşke kuvvetin; Yönü :... Güney Büyüklüğü :... 6N 78 Bilfen Yayıncılık

40 BİLEŞE UVVET ETİNLİ - 6 Aşağıda eşit karelere bölünmüş düzlemlerde, harflerle belirtilen bazı kuvvetler verilmiştir. uvvetlerin bileşkelerini hesaplayıp boş bırakılan yere bileşke kuvvetleri çiziniz. 1. A Bileşke uvvet B C R 2. A Bileşke uvvet C R B 3. A Bileşke uvvet B D C R 4. A B C D Bileşke uvvet R E 6. Sınıf Fen Bilimleri 79

41 BİLEŞE UVVET ETİNLİ - 7 Aşağıdaki kavramları kısaca tanımlayınız. Dengelenmiş kuvvetler etkisindeki cisim:... Bir cisme etki eden kuvvetlerin bileşkesi sıfır ise cisim dengelenmiş kuvvetlerin etkisindedir.... Dengelenmemiş kuvvetler etkisindeki cisim:... Bir cisme etki eden kuvvetlerin bileşkesi sıfırdan farklı ise cisim bileşke kuvvetin etkisinde... hareket eder ve dengelenmemiş kuvvetlerin etkisindedir. ETİNLİ - 8 Sürtünmesiz ortamlarda bulunan cisimlere etki eden kuvvetler aşağıda gösterilmiştir. Cisimlere etki eden kuvvetlerin bileşkesini hesaplayarak cisimlerin dengelenmiş ya da dengelenmemiş kuvvetler etkisinde olduğunu yazınız. a. b. 3N 2N 2N Dengelenmemiş kuvvet N Dengelenmiş kuvvet c. 2N 3N d. 5N 1N 3N 5N Dengelenmiş kuvvet Dengelenmemiş kuvvet e. 2N f. 4N 2N 2N 1N 3N 4N Dengelenmiş kuvvet Dengelenmiş kuvvet Bilfen Yayıncılık

42 BİLEŞE UVVET ETİNLİ - 9 Aşağıda günlük yaşantımızda karşılaştığımız bazı durum ve olaylar verilmiştir. Bu cisimlerin hareket durumlarına bakarak dengelenmiş ya da dengelenmemiş kuvvetler etkisinde olduğunu altlarındaki boşluklara yazınız. Sabit süratle giden bisiklet Yokuş aşağı kayan kayakçı Duvarda asılı çerçeve Dengelenmiş... Dengelenmemiş... Dengelenmiş... Halının üzerinde yavaşlayan misket Sabit süratle yükselen uçan balon Yavaşlayarak durağa yaklaşan otobüs Dengelenmemiş... Dengelenmiş... Dengelenmemiş... Balkondan yere düşmekte olan saksı Hızlanan araba Sabit süratle uçan uçak Dengelenmemiş... Dengelenmemiş... Dengelenmiş Sınıf Fen Bilimleri 81

43 BİLEŞE UVVET ETİNLİ - 10 Aşağıdaki bilgileri dikkatlice okuyunuz. Bilgi doğru ise D, yanlış ise Y yazınız. 1. (D) Duran cismi hareket ettirebilen, hareket eden cismi durdurabilen etkiye kuvvet denir. 2. (D) uvvet tanımlanırken yönü, doğrultusu ve büyüklüğü belirtilir. 3. (Y) Hareket eden bir cisme hareket yönüne zıt yönde kuvvet uygulanırsa cisim hızlanır. 4. (D) İki ya da daha fazla kuvvetin yaptığı etkiyi tek başına yapan kuvvete bileşke kuvvet denir. 5. (Y) Bir cisme etki eden aynı yönlü iki kuvvetin bileşkesi, kuvvetlerin büyüklüklerinin farkına eşittir. 6. (Y) Bir cisme etki eden zıt yönlü iki kuvvetin bileşkesi, küçük kuvvetin yönündedir. 7. (D) Aynı yönlü iki kuvvetin bileşkesinin yönü, kuvvetlerin yönüyle aynıdır. 8. (D) Bir cisme etki eden kuvvetlerin bileşkesi sıfır ise cisim dengelenmiş kuvvetlerin etkisindedir. 9. (Y) Dengelenmiş kuvvetlerin etkisinde olan bir cisim hızlanır. 10. (D) Dengelenmemiş kuvvetlerin etkisinde olan bir cisme etki eden kuvvetlerin bileşkesi sıfırdan farklıdır. 11. (D) Sabit süratle hareket eden cisim dengelenmiş kuvvetlerin etkisindedir. 12. (D) Duran bir cisme etki eden kuvvetlerin bileşkesi sıfırdır. ETİNLİ - 11 Aşağıdaki bilgilerde boş bırakılan yerlere verilen kavramları uygun şekilde yazarak bilgileri tamamlayınız. Newton dengelenmemiş sıfır zıt dinamometre durur bileşke kuvvet doğrultusu N sabit süratli toplanarak dengelenmiş 1. uvvetin büyüklüğü... dinamometre ile ölçülür. 2. uvvetin birimi... Newton dur ve... N ile gösterilir. 3. Birden fazla kuvvetin yaptığı etkiyi tek başına yapan kuvvete... bileşke... kuvvet denir. 4. Üzerine etki eden kuvvetlerin bileşkesi sıfır olan cisim... dengelenmiş kuvvetlerin etkisindedir. 5. Hızlanan ya da yavaşlayan cisimlere etki eden kuvvetlerin bileşkesi sıfırdan farklıdır ve cisim... dengelenmemiş kuvvetlerin etkisindedir. 6. Dengelenmiş kuvvetlerin etkisindeki bir cisim ya... durur ya da... sabit... süratli hareket yapar. 7. Bir cisme etki eden aynı yönlü iki kuvvetin bileşkesi, kuvvetlerin büyüklükleri... toplanarak hesaplanır. 8. Bir cisme etki eden... zıt yönlü iki kuvvetin bileşkesi, kuvvetlerin büyüklüklerinin farkına eşittir. 9. Yönü aynı olan iki kuvvetin... doğrultusu da aynıdır. 10. Bir cisme, büyüklükleri eşit olan iki kuvvet, zıt yönlerde uygulanırsa bileşke kuvvet... sıfır olur. 82 Bilfen Yayıncılık

44 SABİT SÜRATLİ HAREET ETİNLİ - 1 Sürtünmelerin önemsenmediği düzlemlerde hareket eden cisimler ile ilgili bazı bilgiler aşağıda verilmiştir. Verilenleri kullanarak sorulan soruları cevaplayınız. 1. Ali nin bulunduğu konumlar gösterilmiştir. Başlangıç 1.saniye 2.saniye 3.saniye 4.saniye 5.saniye Ali 0 m 2 m 4 m 6 m 8 m 10 m a. Ali her bir saniye kaç metre yol almıştır?... 2 b. Ali nin sürati nedir?... 2 m/s 2. Bir aracın bulunduğu konumlar aşağıda gösterilmiştir. Başlangıç 1 saat sonra 2 saat sonra a. Araç 2 saat sonra ne kadar yol almıştır? km 180 km 260 km b. Araç her bir saat kaç km yol almıştır? c. Aracın sürati nedir? km/h Sonuç: Yukarıdaki örnekleri dikkate alarak süratin tanımını kısaca yazınız. Birim zamanda alınan yola sürat denir. Sürat:... ETİNLİ - 2 Aşağıdaki bilgileri dikkatlice okuyunuz. Bilgi doğru ise D, yanlış ise Y yazınız. 1. (D) Bir cismin birim zamanda aldığı yola sürat denir. 2. (Y) Sürat birimi olarak saniye/metre kullanılabilir. 3. (D) Belirli bir zaman içinde sürati değişmeyen cisim, sabit süratli hareket yapmaktadır. 4. (D) Eşit zaman aralıklarında, eşit yollar alan cisim sabit süratli hareket yapmaktadır. 5. (Y) Sabit süratli iki araçtan, sürati büyük olan araç eşit süre sonunda daha az yol alır. 6. (D) Süratleri sabit ve eşit olan iki araçtan uzun süre hareket eden araç daha fazla yol alır. 7. (D) km/h, sürat birimi olarak kullanılabilir. 8. (D) 1 saatte 20 km yol alan aracın sürati 20 km/h dir. 9. (D) Sürati 4 m/s olan araç, 1 saniyede 4 m yol alır. 6. Sınıf Fen Bilimleri 87

45 SABİT SÜRATLİ HAREET ETİNLİ - 3 Aşağıdaki tabloda verilen birimleri inceleyiniz. Sürat birimi yazan kutucukları tarayınız. s/m km/dk km/m cm/h km/h m/dk km/s h/km m/s h/dk m/h dk/s ETİNLİ - 4 Aşağıda sürat bilgileri verilen varlıklarla ilgili soruları cevaplayınız. A. 80 km/h 120 km/h Başlangıçta yan yana olan kamyon ve araba sabit süratle hareket etmektedir. a. 2 saat sonra hangi araç daha fazla yol alır?... Araba b. 1 saat sonra hangi araç kaç km geride olur? amyon, km geride olur. B. 50 m/dk 1 m/dk Başlangıçta yan yana olan ve sabit süratle hareket eden tavşan ve kaplumbağanın süratleri verilmiştir. a. 1 dakika sonunda aldıkları yollar nedir?... Tavşan50 m, aplumbağa 1 m b. 10 dakika sonra hangi hayvan daha fazla yol alır? Tavşan... C. 550 km/h Sabit süratle hareket eden uçak ve trenin süratleri verilmiştir. a. 1 saat sonra hangi araç daha az yol alır?... Tren 200 km/h b km lik bir yolu hangi araç daha kısa zamanda alır? Uçak Bilfen Yayıncılık

46 SABİT SÜRATLİ HAREET ETİNLİ - 5 Aşağıdaki tabloda bazı varlıklar ile ilgili bilgiler verilmiştir. Tabloda verilen bilgileri kullanarak boş bırakılan yerlere yazılması gereken değerleri hesaplayınız. Varlık Alınan yol Zaman Sürat Araba 550 km 5 h 110 km/h Bisiklet 300 m 30 dk 10 m/dk Uçak 3000 km 10 h 300 km/h Salyangoz 20 cm 10 dk 2 cm/dk Çita 420 km 3 h 140 km/h Yelken balığı 220 km 2 h 110 km/h Otobüs 400 km 5 h 80 km/h aplumbağa 100 cm 2 dk 50 cm/dk Helikopter 300 m 10 dk 30 m/dk ETİNLİ - 6 İki farklı hareketliye ait yol-zaman ve sürat-zaman grafikleri aşağıda verilmiştir. Grafiklerden yararlanarak tabloları doldurunuz. Yol (km) a b. Sürat (m/s) Zaman (h) Zaman (s) Sürat (km/h) Zaman (h) Yol (m) Zaman (s) Sınıf Fen Bilimleri 89

47 SABİT SÜRATLİ HAREET ETİNLİ - 7 Aşağıdaki tablolarda verilen bilgileri kullanarak istenilen grafikleri çiziniz. a. Zaman (s) Sürat (m/s) b. Yol (m) Zaman (s) Yol zaman grafiğini çiziniz. Sürat zaman grafiğini çiziniz. Yol (m) Sürat (m/s) Zaman (s) Zaman (s) c. Yol (km) Zaman (h) Sürat zaman grafiğini çiziniz. d. Zaman (h) Sürat (km/h) Yol zaman grafiğini çiziniz. Sürat (km/h) Yol (km) Zaman (h) Zaman (h) 90 Bilfen Yayıncılık

48 SABİT SÜRATLİ HAREET ETİNLİ - 8 Aşağıdaki grafiklerden yararlanarak soruları cevaplayınız. 1. Sürat (m/s) a. ve L araçlarının süratlerini yazınız. Æ m/s 25 L Æ m/s 20 L b. ve L araçlarından hangisi 10 saniyede daha fazla yol alır? 0 10 Zaman (s)... c. 200 m lik bir parkurda yarışan ve L araçlarından hangisi parkuru birinci olarak tamamlar? Yol (km) 450 aracı a. ve L araçlarının süratlerini yazınız. Æ km/h L Æ km/h 420 L aracı b. ve L araçlarının 2 saat sonunda aldıkları yolları bulunuz. aracının aldığı yol Æ km Zaman (h) L aracının aldığı yol Æ km c. Aynı anda, aynı konumdan harekete başlayan ve L araçları 1 saat hareket ettikten sonra araçlar arasındaki mesafe kaç km olur? Yol X Y a. X, Y ve Z araçlarının süratleri arasındaki büyüklük ilişkisini yazınız.... X > Y > Z Z Zaman b. X, Y ve Z araçlarının 2 saatte aldıkları yollar arasındaki ilişkiyi yazınız.... X > Y > Z 6. Sınıf Fen Bilimleri 91

49 SABİT SÜRATLİ HAREET ETİNLİ - 9 Sabit süratle hareket eden araçlarla ilgili aşağıda verilen problemleri çözünüz saatte, 1120 km yol alan bir aracın sürati kaç km/h tir? 2. Sürati 40 km/h olan bir otomobil, 640 km lik yolu kaç saatte gider? Yol 1120 km Sürat= = Zaman 7 h = 160 km/h... Sürat= = Yol Zaman 640 Zaman Zaman= 16 h Sürati 36 m/s olan bir hareketli, 30 saniyede kaç metre yol alır? 4. 6 saatte 120 km yol alan bir hareketli, 4 saatte kaç km yol alır?... Sürat=... 36= Yol Zaman Yol 30 Yol= 1080 m Sürat= Yol 120 = = 20 km/h Zaman 6... Yol = Sürat. Zaman = = 80 km m yolu 4 saatte alan bir hareketli, 6 saatte kaç metre yol alır? m lik yolu 30 saniyede giden bir araç, 5400 m lik yolu kaç saniyede tamamlar? Yol 320 Yol 3600 Sürat= = = 80 m/h Sürat= = Zaman 4 Zaman 30 Yol = Sürat. Zaman = = 480 m Zaman= Yol 5400 = Sürat = 120 m/s = 45 s Sürati 16 km/h olan bir hareketli, A B yolunu 8 saatte gitmektedir. Buna göre, sürati 4 km/h olan bir araç A B yolunu kaç saatte alır? km lik yolu 4 saatte giden araç, aynı yolu 40 km/h süratle dönüyor. Aracın dönmesi kaç saat sürer? Yol Sürat= B Zaman x 16= x=128 km 8... A x Yol Sürat= Zaman 40= 200 =5 h Zaman Sürat= Yol Zaman = =32 h 92 Bilfen Yayıncılık

50 YAZILIYA HAZIRLI SORULARI uvvet ve Hareket 1. Aşağıda özellikleri verilen kuvvetleri eşit bölmelendirilmiş kareli bölgeye çiziniz. 3. Batı Doğu uvvet Yönü Büyüklüğü 1. kuvvet Batı 2 N 2. kuvvet Güney 3 N 3. kuvvet uzey 1 N 4. kuvvet Doğu 4 N 1. kuvvet B 3. kuvvet G 2. kuvvet 4. kuvvet D 7N 10N Yatay Sürtünmesiz bir yolda durmakta olan cisme şekildeki kuvvetler etki ediyor. Buna göre cisme etki eden bileşke kuvvet hangi yönde kaç N dir?... 3N, Doğu Batı Doğu 12N 5N 1 N Yatay 1 N 2. Aşağıdaki cisimlere etki eden bileşke kuvvetlerin yönünü ve büyüklüğünü yazınız. (, L ve M cisimlerinin ağırlıkları önemsizdir.) Sürtünmesiz yolda durmakta olan cisme şekildeki kuvvetler etki ediyor. Buna göre cisme etki eden bileşke kuvvet hangi yönde kaç N dir?... 17N, Batı uzey a. 3N Batı Doğu Güney 12N... 9N, Doğu 4. Sürtünmesiz düzlemde bulunan cisimlere etki eden kuvvetler aşağıda gösterilmiştir. Cisimlerin dengelenmiş kuvvetler etkisinde olması için uygulanması gereken kuvvetleri çiziniz. a. b. 4N 3N L 5 N... 2N, Batı 5N 4N 1N 2N c. 8N b. 6N 3N 3N M 3N... 5N, uzey 3N 3N 6. Sınıf Fen Bilimleri 105

51 YAZILIYA HAZIRLI SORULARI uvvet ve Hareket 5. Aşağıdaki tabloda verilen cisimlerden dengelenmiş kuvvetlerin etkisinde olanların bulunduğu kutucukları boyayınız. Yukarı doğru atılan bilye Sabit süratle uçan kuş Masanın üzerinde duran bilgisayar Hızlanan tren Yavaşlayarak yere inen uçak Yokuş aşağı yuvarlanan top 7. Aşağıda ve L araçlarının yol-zaman grafikleri verilmiştir Yol (km) 8 Zaman (h) Yol (km) L 15 Zaman (h) a) ve L araçlarının süratlerini hesaplayınız. = = 10 km/h L= 300 = 20 km/h Yiğit ve Şara şekildeki konumlardan harekete başlayarak sabit süratlerle okula ulaşıyorlar. Yiğit Okul b) ve L araçlarının sürat-zaman grafiklerini çiziniz. 100 m Şara 120 m 200 m a) Yiğit 15 dakikada, Şara ise 20 dakikada okula ulaştığına göre, süratlerini hesaplayınız. Sürat (km/h) Zaman (h) aracı 20 Sürat (km/h) 0 15Zaman (h) L aracı Yiğit in sürati: Şara nın sürati: 300 m Sürat=... = 20 m/dk 320 m Sürat= 15 dk... = 16 m/dk 20 dk 20 b) Yiğit ve Şara nın sürat - zaman grafiklerini çiziniz. Sürat (m/dk) 16 Sürat (m/dk) 10 km /h 20 km /h c) L 240 km Birbirine doğru hareket eden ve L araçları şekildeki konumlardan geçtikten kaç saat sonra karşılaşır? 0 15 Zaman (dk) 0 20 Zaman (dk) Yiğit in grafiği Şara nın grafiği... Araçlar 1 saat sonunda = 30 km yol alır km = 8 saat sonra karşılar. 30 km 106 Bilfen Yayıncılık

52 MADDENİN TANECİLİ YAPISI ETİNLİ - 1 Aşağıdaki maddelerin sıkıştırılıp, sıkıştırılamadığına karar vererek nedenlerini yanlarındaki boşluğa yazınız. Sıkıştırılır / Sıkıştırılamaz Pamuk tanecikleri arasında hava boşlukları vardır. Çünkü... Sıkıştırılır / Sıkıştırılamaz Hava gazdır. Tanecikleri arasında çok fazla boşluk vardır. Çünkü... Sıkıştırılır / Sıkıştırılamaz Taş tanecikleri arasındaki boşluk yok denecek kadar azdır. Çünkü... olonya Sıkıştırılır / Sıkıştırılamaz tanecikleri arasındaki boşluk azdır. Çünkü... ETİNLİ - 2 Aşağıdaki bilgileri dikkatlice okuyunuz. Bilgi doğru ise D harfi, yanlış ise Y harfi yazınız. 1. (D) Bütün maddeler çok küçük ve gözle görülmeyen taneciklerden oluşur. 2. (Y ) atı ve sıvı maddeler bütünsel yapıdadır. 3. (D) Sıvı maddelerin tanecikleri arasındaki boşluk, katı maddelerinkine göre daha fazladır. 4. (Y ) Gaz maddelerin tanecikleri sadece titreşim hareketi yapar. 5. (D) Sıvı maddelerin tanecikleri titreşim, dönme ve öteleme hareketi yapar. 6. (D) Suyun içine tuz atıldığında, tuz tanecikleri su taneciklerinin arasındaki boşluklara girerek bir süre sonra gözden kaybolur. 7. (Y ) Tüm maddeler akışkandır. 8. (D) atı maddelerin tanecikleri öteleme hareketi yapmaz. 9. (D) atı maddelerin tanecikleri arasındaki boşluk yok denecek kadar azdır. 10. (D) Maddeler hâl değiştirdiğinde taneciklerin hareketliliği de değişir. 11. (D) atı maddeler sıvı hâle geçtiğinde tanecikleri arasındaki boşluk artar. 12. (Y ) Gaz maddeler sıvı hâle geçtiğinde taneciklerinin hareketliliği artar. 13. (D) Sıvı maddeler buharlaştığında tanecikleri arasındaki boşluk artar. 14. (D) atı maddeler sıvı hâle dönüştüğünde tanecikleri öteleme hareketi yapmaya başlar. 15. (D) Maddenin taneciklerinin hareketliliği arttıkça, tanecikler arasındaki boşluk da artar. 6. Sınıf Fen Bilimleri 109

53 MADDENİN TANECİLİ YAPISI ETİNLİ - 3 Aşağıdaki özelliklerin maddenin hangi hâline/hâllerine ait olduğuna karar verip ilgili kutucuğu işaretleyiniz. Özellik atı Sıvı Gaz Taneciklerden oluşur. Tanecikleri arasındaki boşluk yok denecek kadar azdır. Tanecikleri hareketlidir. Tanecikleri arasında büyük boşluklar vardır. Tanecikleri sadece titreşim hareketi yapar. Tanecikleri titreşim, dönme ve öteleme hareketi yapar. Akışkandır. ETİNLİ - 4 Aşağıda maddenin farklı fiziksel hâllerdeki tanecik modeli verilmiştir. Şemada numaralarla gösterilen hâl değişimleri ile ilgili sorulan aşağıdaki soruları cevaplayınız. 1 2 L M 4 3 a. Harflerle gösterilen hâllerin isimlerini yazınız. :... atı L:... Sıvı M:... Gaz b. Numaralarla gösterilen hâl değişimlerinin isimlerini yazınız. 1:... Erime 2:... Buharlaşma 3:... Yoğuşma 4:... Donma c. Maddenin tanecikleri hangi hâlde / hâllerde titreşim hareketi yapar?..., L, M d. Maddenin tanecikleri hangi hâlde / hâllerde öteleme hareketi yapar?... L, M e. Maddenin hangi hâlinde tanecikleri arasındaki boşluk en fazladır?... M f. Maddenin taneciklerinin en yavaş hareket ettiği hâl hangisidir?... g. Maddenin tanecikleri arasındaki boşluk miktarını çoktan aza doğru sıralayınız.... M - L - h. Maddenin taneciklerinin hareketliliğini azdan çoğa doğru sıralayınız L - M ı. Madde hangi hâlde / hâllerde akışkandır?... L, M 110 Bilfen Yayıncılık

54 YOĞUNLU ETİNLİ - 1 Aşağıda verilen bilgileri kullanarak maddelerin yoğunluklarını hesaplayınız. X sıvısı 150g 300cm 3 150g 300cm 3 400g 200cm 3 cisminin yoğunluğu... Yoğunluk= 150 =0,5 g/cm L 100g 25cm 3 X sıvısı 400g Z gazı L cisminin 150gyoğunluğu 300cm 3 200cm g Yoğunluk= 100 =4 g/cm 3... M L25 500g L 100g 25cm 3 150g 300cm Y sıvısı 3 M X sıvısının yoğunluğu X sıvısı g Yoğunluk= 400 =2 g/cm cm 400g 3 200cm Z gazı 3 M L 10g 50g 500g X sıvısı 150cm 3 100cm 3 100g 25cm 3 500cm 3 150g Y sıvısı 300cm 3 400g Z gazı M cisminin yoğunluğu 200cm g 50g Yoğunluk= 500 M =1 g/cm 3 L cm 3 500g 100cm 3 100g 25cm 3 500cm 3 100g 25cm 3 500cm 3 Y sıvısı Z gazı Y sıvısı Z gazı 50g 10g 50g 10g 150cm 3 100cm 3 150cm 3 100cm 3 Y sıvısının yoğunluğu Z gazının yoğunluğu Yoğunluk= 50 1 g/cm = 3 Yoğunluk= 10 g/cm = 0,1 6. Sınıf Fen Bilimleri 113

55 YOĞUNLU ETİNLİ - 2 Aşağıdaki deney düzeneklerinde elde edilen sonuçları kullanarak istenilen maddelerin yoğunluklarını hesaplayınız cm3 3 20cm cisminin yoğunluğu kaç g/cm3 tür? 60cm3 100g 100g Hacim=60-20 =40 cm3 3 3 g/cm3 Yoğunluk= 100 =2,5 100 cm 40 20cm 50 cm3 X 10 cm cm3 50 cm3 X 10 cm3 Hacim= =60 cm3 X cisminin kütlesi 240 g olduğuna göre, X cisminin yoğunluğu kaç g/cm3 tür? Yoğunluk= 240 =4 g/cm ütle için 3.=60 =20 g 45 cm3 60 g Bir tane küresinin yoğunluğu kaç g/cm3 tür? Yoğunluk= 20 = 4 g/cm Bilfen Yayıncılık Hacim için 3.=45 =15 cm3

56 YOĞUNLU ETİNLİ - 3 Aşağıdaki kaplarda birbirine karışmayan sıvılar bulunmaktadır. Sıvıların kaptaki durumlarına bakarak yoğunlukları arasındaki büyüklük ilişkisini boş bırakılan yerlere yazınız X sıvısı sıvısı L > Y sıvısı Z > Y > X L sıvısı Z sıvısı Zeytinyağı Zeytinyağı Su > Zeytinyağı Su Gliserin > Su > Zeytinyağı Su Gliserin ETİNLİ - 4 Aşağıdaki şekilleri inceleyip maddelerle ilgili soruları cevaplayınız. 1. a. Hangi sıvının birim hacimdeki madde miktarı daha fazladır?... L sıvısı L sıvısı b. Hangi sıvının yoğunluğu daha küçüktür? Z sıvısı Y sıvısı L a. Maddelerin yoğunlukları arasındaki ilişkiyi yazınız.... L > Y > Z > b. ve L maddelerinin kütleleri eşit olduğuna göre, hacimleri arasındaki ilişkiyi yazınız.... > L 6. Sınıf Fen Bilimleri 115

57 YOĞUNLU ETİNLİ - 5 Aşağıda verilen bilgileri inceleyerek soruları cevaplayınız. Su ve buz aynı maddenin farklı fiziksel hâlleridir. Fakat su ve buz aynı kaba konulduğunda Şekil 1 deki durum ortaya çıkar. ışın çok soğuk havalarda bazı göllerin üstü buz tutar. (Şekil 2) Şekil 1 Şekil 2 a. Şekil 1 i inceleyiniz. Su ve buzun yoğunlukları arasındaki ilişki nedir? Suyun yoğunluğu > Buzun yoğunluğu... b. Göllerin üstten donmasının canlılar için önemi nedir? ısaca açıklayınız.... Bu olay suda yaşayan canlılar için çok önemlidir. Su yüzeyden dondukça ısı yalıtımı sağlar ve altındaki suyun sıcaklığının çok fazla düşmesini önler. Böylece göllerdeki canlılar yaşamına devam eder. ETİNLİ - 6 Aşağıdaki bilgileri dikkatlice okuyunuz. Bilgi doğru ise önüne D harfi,yanlış ise Y harfi yazınız 1. (D) Bir maddenin birim hacminin kütlesine yoğunluk denir. 2. (D) Bir maddenin 1 cm 3 lük kısmının kütlesi ne kadar fazla ise cismin yoğunluğu da o kadar fazladır. 3. (Y) Yoğunluğun birimi cm 3 /g dır. 4. (Y) Saf sıvı bir maddenin kütlesi arttıkça yoğunluğu da artar. 5. (D) Yoğunluğuna bakılarak maddeler ayırt edilebilir. 6. (D) Bir maddenin kütlesi, hacmine bölünerek yoğunluğu hesaplanır. 7. (Y) Birbiri içinde çözünmeyen sıvılar aynı kaba konulduğunda, yoğunluğu küçük olan sıvı kabın dibinde kalır. 8. (D) Yoğunluğu, suyun yoğunluğundan küçük olan cisimler suda yüzer. 9. (D) Buzun yoğunluğu, suyun yoğunluğundan küçüktür. 10. (Y) Suyun üstten donması, göllerdeki canlı yaşamının zarar görmesine neden olur. 11. (D) Buzun yoğunluğunun suyunkinden küçük olması, suyun üstten donmasına sebep olur. 12. (D) Yoğunluğu, suyun yoğunluğundan büyük olan maddeler suda dibe batar. 13. (Y) Dereceli kap ya da taşırma kabı ile maddelerin yoğunluğu ölçülür. 14. (D) Hacim, maddenin boşlukta kapladığı yerdir. 15. (Y) ütlenin birimi Newton dur. 16. (D) Yoğunluğun sembolü d dir. 17. (Y) Bir maddenin fiziksel hâli değişse de yoğunluğu daima aynı kalır. 18. (D) Zeytinyağının yoğunluğu, suyun yoğunluğundan küçük olduğu için zeytinyağı suyun üstünde kalır. 116 Bilfen Yayıncılık

58 MADDE VE ISI ETİNLİ - 1 Aşağıdaki tabloda yer alan bilgilerin doğru (D) ya da yanlış (Y) olduğuna karar verip ilgili kutucuğu işaretleyiniz. Bilgi D Y Isı ve sıcaklık birbiriyle aynı niceliklerdir. Isı maddenin taneciklerinin hareketliliğini değiştirir. Isı ve sıcaklık birer enerji türüdür. Isı alan maddenin taneciklerinin hızı artar. Isı veren maddenin sıcaklığı her zaman azalır. Birbirine temas eden maddelerin taneciklerinin hareketliliği farklıysa aralarında ısı alışverişi gerçekleşir. Madde ısındığında taneciklerinin hareketliliği artar ve bu enerji başka taneciklere aktarılarak ısının yayılması sağlanır. Sıcak olan maddenin taneciklerinin hareketliliği az, soğuk olan maddeninki fazladır. ETİNLİ - 2 Aşağıda taneciklerinin hareket hızları modellenen maddelerin sıcaklıklarını karşılaştırıp modellerin altına sıcak ya da soğuk yazınız. L X Y Soğuk Sıcak Sıcak Soğuk A B M N Soğuk Sıcak Soğuk Sıcak 6. Sınıf Fen Bilimleri 119

59 MADDE VE ISI ETİNLİ - 3 Aşağıdaki kavramları kısaca tanımlayınız. Isı iletkeni:... Isıyı ileten maddeler ısı ileteni olarak adlandırılır. Örneğin; altın, alüminyum, gümüş, bakır, demir vb. metallerin yapısındaki tanecikler düzenli ve sıkı yapıda bulunduğu için ısıyı iletir.... Isı yalıtkanı: Isıyı... iyi iletmeyen maddelere denir. Bu maddeleri oluşturan tanecikler düzensizdir ve tanecikler arasındaki boşluk çok fazladır. Tahta, plastik, pamuk, seramik, yün, kum, hava, saman... gibi maddeler ısıyı iyi iletmez. Isı yalıtımı:... Maddenin sıcaklığını korumak, yani soğuk tutmak istediğimizi soğuk, sıcak tutmak istediğimizi sıcak tutmak için yapılan işleme yalıtım denir. Yalıtımın gerekli olduğu durumlarda ısı... akışı yavaşlatılır. Isı yalıtım malzemesi:... Isı yalıtımı sağlamak için kullanılan malzemelerdir. Tanecikleri arasında çok fazla boşluk olan cam yünü, strafor köpük, yün gibi malzemelerdir.... ETİNLİ - 4 Aşağıdaki tabloda yer alan maddelerin ısı iletimi açısından türüne karar verip ilgili kutucuğu işaretleyiniz. Madde Isı iletkeni Isı yalıtkanı Hava + Alüminyum + Cam yünü + Tahta + Havasız ortam (vakum) + Bakır + Demir + Plastik köpük (Strafor) Bilfen Yayıncılık

60 MADDE VE ISI ETİNLİ - 5 Aşağıdaki tanecik modellerini inceleyiniz. Maddelerin ısı iletkenliklerini karşılaştırarak aralarındaki ilişkiyi yazınız. X Y Z Isı iletkenlikleri arasındaki ilişki:... Y > Z > X ETİNLİ - 6 Aşağıdaki tabloda bazı yalıtım malzemeleri ve özellikleri verilmiştir. Tabloda boş bırakılan yerleri doldurunuz. Yalıtım malzemesi Yanma özelliği ullanıldığı yerler ullanım ömrü Taş yünü Yanmaz. Tavan, iç ve dış duvar Uzun ömürlüdür. Strafor (Plastik köpük) Alev alır. Dış ve iç duvar Uzun ömürlüdür. Cam yünü Zor alev alır. Tavan, iç ve dış duvar, güneş paneli, tesisat boruları Uzun ömürlüdür. Yanmaz. Boru, iç ve dış cephe, tavan kaplama Uzun ömürlüdür. Asbest Alev alır. Dış ve iç döşeme ısa ömürlüdür. Ahşap Silikon yünü Zor alev alır. Dış cephe Uzun ömürlüdür. 6. Sınıf Fen Bilimleri 121

61 MADDE VE ISI ETİNLİ - 7 Aşağıdaki resimde bir binaya yapılan yalıtım gösterilmiştir. Binalarda ısı yalıtımı yapılmasının aile ve ülke ekonomisi, kaynakların etkili kullanımı bakımından önemini kısaca açıklayınız. ullanılan... yakıt ve elektrik miktarı azalacağı için çevreye salınan karbondioksit ve diğer zararlı gazların miktarı azalır. Böylece sera... etkisi ve küresel ısınma oluşumunun azalmasına katkı sağlanabilir ETİNLİ - 8 Aşağıdaki bilgileri kullanarak bulmacayı çözünüz S 1 I S S I 2 I S I Y A L I T A N I A C İ L A L I 3 T E R M O M E T R E T L T I I M E N İ Soldan Sağa Yukarıdan Aşağıya 1. Sıcaklıkları farklı olan maddeler arasında aktarılabilen enerjidir. 2. Isıyı iyi iletmeyen maddedir. 3. Sıcaklığı ölçmek için kullanılan araçtır. 1. Maddelerdeki ısı akışını yavaşlatmak ya da engellemek için yapılan işlemdir. 2. Isı ve sıcaklık niceliklerinden dokunduğumuzda hissettiğimiz niceliktir. 3. Isıyı iyi ileten maddedir. 122 Bilfen Yayıncılık

62 YAITLAR ETİNLİ - 1 Aşağıda verilen tanımları ait olduğu kavramlarla eşleştirip tabloya yazınız. Tanımlar avramlar 1. Yandığında çevresine ısı veren maddelerin genel ismi a. Güneş 2. Azotlu ve kükürtlü gazların havadaki su buharı ile birleşmesi ile oluşan zararlı yağışlar 3. Canlı atıklarının toprak altında çok uzun zaman kalmasıyla oluşan yakıt türü b. Yakıt c. Fosil yakıt 4. Bütün enerjilerin temel kaynağı d. Yenilenebilir enerji kaynakları 5. Canlılara zarar veren toz, duman ve gazların atmosfere yoğun olarak karışması sonucunda oluşan çevre sorunu e. Yenilenemez enerji kaynakları 6. Sürekli kullanıldığı halde tükenmeyen enerji kaynakları f. Asit yağmurları 7. Atmosferdeki karbondioksit oranının artması sonucu Dünya dan yansıyan ışınların tutulup uzaya gidememesi g. Hava kirliliği 8. ullanıldığı zaman azalan ve sınırlı miktarda bulunan enerji kaynakları h. üresel ısınma 9. Atmosferde tutulan ısı sonucunda atmosferin sıcaklığının artmasıyla oluşan çevre sorunu ı. Sera etkisi Tanımlar avramlar b f c a g d ı e h ETİNLİ - 2 Aşağıdaki şemada verilen özelliğe sahip olan yakıt isminin yazılı olduğu oku takip ederek çıkışa ulaşınız. Fosil yakıt örneğidir. odun kömür atı yakıt örneğidir. Sıvı yakıt örneğidir. linyit benzin LPG mazot 1. çıkış 2. çıkış 3. çıkış 4. çıkış Hangi çıkışa ulaştınız? çıkış 6. Sınıf Fen Bilimleri 127

63 YAITLAR ETİNLİ - 3 Aşağıda verilen yakıt örneklerinin türüne karar verip numarasını ilgili kutucuğa yazınız. atı yakıtlar Sıvı yakıtlar Gaz yakıtlar 1, 3, 5, 7, 11 2, 8, 9, 10, 12 4, 6, 13, Taş kömürü Mazot Linyit LPG Odun Doğal gaz ok kömürü Benzin Fuel-oil Gaz yağı urutulmuş bitkiler Petrol Metan Biogaz ETİNLİ - 4 Aşağıda verilen enerji kaynaklarının türüne karar verip ilgili kutucuğu işaretleyiniz. Enerji kaynağı Yenilenemez Yenilenebilir ömür Güneş enerjisi Doğal gaz Rüzgâr enerjisi Hidroelektrik enerjisi Biyokütle enerjisi Petrol Jeotermal enerji Benzin Mazot LPG 128 Bilfen Yayıncılık

64 YAITLAR ETİNLİ - 5 Aşağıdaki bilgileri dikkatlice okuyunuz. Bilgi doğru ise D, yanlış ise Y yazınız. 1. (Y) Fosil yakıtların çevreye olumsuz etkisi yoktur. 2. (D) Araçlarda kullanılan benzin, mazot gibi petrol ürünü olan yakıtlar araçların motorunda yandığında havaya karbondioksit ve karbonmonoksit gazı verir. 3. (D) Fosil yakıtların yanması ile açığa çıkan gazlar atmosfere karışarak asit yağmurlarına sebep olur. 4. (Y) Hava kirliliğinin önlenmesi için ev ve iş yerlerinde ısınmak amacıyla doğal gaz ve kömür kullanımı yaygınlaştırılmalıdır. 5. (D) Yakıtların yanması ile açığa çıkan karbonmonoksit zehirli bir gazdır. 6. (D) Soba zehirlenmelerinin sebebi kömürün yanması sonucunda açığa çıkan karbonmonoksitin kandaki oksijenin yerini alarak dokulardaki oksijenin azalmasına sebep olmasıdır. 7. (D) Doğal gazın yanması ile açığa çıkan gazlar vücudun bağışıklık sistemini etkisiz hâle getirir. 8. (D) Fosil yakıtların yanması sonucu oluşan gazlar atmosferde birikerek sera etkisi ve küresel ısınmaya sebep olur. 9. (Y) üresel ısınma sonucunda atmosfer ve yerkürenin sıcaklığının artması canlıların yaşamını olumlu etkiler. 10. (Y) Fosil yakıtların termik santrallerde kullanılarak enerji üretilmesi sırasında çevreye zarar verecek etkiler ortaya çıkmaz. 11. (D) Soba zehirlenmelerinden korunmak için baca temizliğine özen gösterilmelidir. 12. (D) Soba zehirlenmelerinden korunmak için sobanın oda içinde bulunduğu yer bacaya yakın olmalıdır. 13. (Y) Doğal gaz zehirlenmelerine karşı alınacak önlemlerden birisi, doğal gaz menfezlerinin sürekli kapalı tutulmasıdır. 14. (D) Soba ya da doğal gaz zehirlenmesine maruz kalan kişi hemen açık havaya çıkarılmalı ve oksijen maskesi ile oksijen verilmelidir. 15. (D) Zehirlenme belirtileri; aşırı yorgunluk, dalgınlık, baş ağrısı, baş dönmesi, bulantı, kusma, kulak çınlaması, bazen kas kramplarıdır. 16. (D) Hem insan sağlığına hem de çevreye verdiği zararlardan dolayı, fosil yakıtların tüketimi azaltılmalıdır. 17. (Y) Yenilenebilir enerji kaynakları, zehirli gazların atmosfere çok fazla karışmasına sebep olur. 18. (D) Güneş enerjisi, tüm enerjilerin temel kaynağıdır. 19. (Y) Doğal gaz, yenilenebilir enerji kaynaklarına örnektir. 20. (D) Petrol, yenilenemez enerji kaynaklarındandır ve dünyada hızla tükenmektedir. 6. Sınıf Fen Bilimleri 129

65 YAITLAR ETİNLİ - 6 Aşağıdaki tabloda bazı davranışlar verilmiştir. Soba ve doğal gaz zehirlenmeleri ile ilgili davranışların doğru ya da yanlış olduğuna karar verip ilgili kutucuğu işaretleyiniz. Davranışlar Doğru Yanlış ullanılan yakıtın standartlara uygun olup olmadığına dikkat edilmeli, izin belgesi olmayan satıcılardan kömür alınmamalı. onutlarda gaz kaçaklarına karşı uygun yerlerde dedektör bulundurulmalı. Soba borularının birbiriyle ve bacayla birleştiği yerlerde boşluk ve açıklık kalmamalı. Doğal gaz sayaçlarının kontrolleri düzenli olarak yaptırılmalı. Doğal gaz kombilerinin bulunduğu bölümdeki menfezler kapalı tutulmalı. ombi ve baca bakım ve temizliği düzenli olarak yaptırılmalı. Sobanın oda içindeki yeri bacadan en uzak olacak şekilde seçilmeli. Özellikle lodos uyarısı yapılan günlerde yatarken sobaya yakıt eklenmeli. Soba yakılırken sobanın tamamı doldurulup yakılmalı. Soba ve doğal gaz zehirlenmelerine karşı bilinçlenmeli ve bilinçlendirmeli. Sobanın bulunduğu yer aralıklarla havalandırılmalı. ETİNLİ - 7 Aşağıda bazı yakıt örnekleri ve yakıtlara ait özellikler verilmiştir. Bilgilerin ait olduğu yakıt türüne karar verip ilgili kutucuğu işaretleyiniz. Bilgiler Ağaç ve kurutulmuş bitkiler bu tür yakıtlara örnektir. Bu yakıt türünün kaynağı petroldür. Diğer türlerine göre daha fazla enerji verebilir. Yandığında kül ve çok fazla duman bırakmaz. apalı fırınlarda özel işlemlerden geçirilerek üretilen yapay örnekleri de vardır. Ormanlardan elde edilen odun bu tür yakıtlara örnektir. Yakıt türü atı Sıvı Gaz Fosil yakıt olan örnekleri vardır. Yenilenemez enerji kaynaklarıdır. Mazot, benzin, fuel-oil bu yakıt türüne örnektir. Antrasit, kok kömürü bu yakıt türüne örnektir 130 Bilfen Yayıncılık

66 YAZILIYA HAZIRLI SORULARI Madde ve Isı 1. ve L maddelerinin tanecik modelleri aşağıda verilmiştir. L 4. Masanın üzerindeki defter Balonun içindeki hava Bardağın içindeki su ve L maddelerini tanecikleri arasındaki boşluk, taneciklerinin hareketliliği ve hareket çeşitliliği bakımından karşılaştırınız. Tanecikleri arasındaki boşluk: > L Tanecik hareketliliği: > L ve L maddelerinin tanecikleri titreşim, dönme ve öteleme hareketi yapar. Yukarıdaki maddeleri, tanecikleri arasındaki boşluk miktarı fazla olandan az olana doğru sıralayınız. Hava > Su > Defter Yoğunluk nedir? Birimini ve formülünü yazınız. atı Sıvı Gaz 1 Yukarıdaki şemada 1 ve 2 ile gösterilen hâl değişimlerinin adlarını yazınız. 1 ve 2 numaralı değişimler sırasında tanecikler arasındaki boşluk ve taneciklerin hareketliliğinin nasıl değiştiğini belirtiniz. 1 numaralı hâl değişiminde tanecikler arasındaki boşluk ve hareketlilik azalır. 2 numaralı hâl değişiminde tanecikler arasındaki boşluk ve taneciklerin hareketliliği artar. Bir maddenin birim hacminin kütlesine yoğunluk denir. Birimi g/cm 3 tür. Yoğunluk= ütle Hacim 6. maddesinden 50 g alındığında 20 cm 3 hacim kapladığı tespit ediliyor. maddesinin yoğunluğunu hesaplayınız. d k = 50 g 20 cm 3 = 2,5 g/cm 3 3. Maddelerin taneciklerinin hareketliliğinin arttığı olaylara üç tane örnek yazınız. 7., L ve M sıvılarının yoğunlukları arasındaki ilişki M > > L şeklindedir. Sıvılar birbirine karışmadığına göre, sıvıların aynı kaptaki görünüşünü çiziniz. Tereyağının erimesi Suyun buharlaşması Sütün ısınması 6. Sınıf Fen Bilimleri 141