Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 79, Ekim 2018, s

Transkript

1 Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 79, Ekim 2018, s Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Publication Date Öğr. Gör. Emine Vasfiye KORKMAZ Selçuk Üniversitesi, Beyşehir Ali Akkanat İşletme Fakültesi eminekorkmaz@selcuk.edu.tr ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN SİBER ZORBALIK DAVRANIŞLARINA YÖNELİK TUTUMLARI Öz İnternet bireylerin hayatlarında ve işletmelerin iş süreçlerini gerçekleştirmesinde önemli değişikliklere ve yeni iş modellerinin ortaya çıkmasına neden olmuşlardır. İnternet olumlu yönleriyle hayatımıza girerken, olumsuz yönleri de hayatımızı oldukça etkilemiştir. Siber zorbalıkta internetle hayatımıza giren olumsuz gelişmelerden biridir. Bu çalışmanın amacı, üniversite gençliği arasında siber zorbalık davranışlarının ne ölçüde var olduğunu ortaya çıkarmaktır. Araştırmada veri toplama aracı olarak anket tekniği kullanılmıştır. Bu çalışma Selçuk Üniversitesi Beyşehir Ali Akkanat Kampüsü'nde öğrenim gören öğrencilere uygulanmıştır. Bu çalışmada elde edilen veriler SPSS23 programı ile analiz edilmiştir. Çalışma sonunda elde edilecek bulguların alandaki eksikliğin giderilmesine katkı sağlayacağı ve literatür ve uygulamaya yönelik yararlı görüşler sunacağı düşünülmektedir. Anahtar kelimeler: İnternet, siber zorbalık, üniversite öğrencileri

2 ATTITUDES OF UNIVERSITY STUDENTS TOWARDS CYBER BULLYING BEHAVIOR Abstract The internet has caused significant changes in the life of individuals as well as the business processes of enterprises and new business models have emerged. While the internet entered our lives in its positive aspects, the negative aspects also affected our lives quite. Cyber bullying is one of the negative developments in our lives with the internet. The aim of this study is to determine the extent to which cyber bullying behavior exists among university youth. In the study, survey technique is used as data collecting instrument. In the context of this study, we administered a structured survey to students in Selçuk University Beyşehir Ali Akkanat Campus. The data obtained in this study will be analyzed by the programme of SPSS23. It is considered that the findings to be obtained at the end of the study will make contribution to eliminating the deficiency in the area and will present useful opinions toward the literature and application. Keywords: Internet, Cyber bullying, Universty students GİRİŞ Evde, işte, okulda hayatımızın hemen hemen her yerinde karşılaştığımız internetin, bireyler tarafından sınırsız ve denetimsiz kullanılması hayatımıza hız, zaman ve mekân gibi birçok açısından fayda yaratan internetin olumsuz amaçlarla kullanılmasına neden olmuştur. Geçmişten beri var olan ve başkalarının hayatına olumsuz müdahale sebebi olan zorbalığın sanal ortama taşınması ile insanlar dışlanma, tehdit etme, iftira gibi durumlara sosyal medya hesapları veya e-postalarında karşılaşır olmuşlardır. Bu durum kişilerin sosyal hayatlarını olumsuz yönde etkilemiştir. Hayata sınırsızca müdahale durumunun gençlere internet yolu ile sunulması araştırılması gereken önemli bir konudur. Bu araştırma, üniversite öğrencilerinin siber zorbalık durumlarını ortaya koymak adına hazırlanmıştır KAVRAMSAL ÇERÇEVE 1.2. Siber Zorbalık Teknolojinin gelişmesiyle birlikte hayatımızın her alanında değişim meydana gelmiştir. Bu değişim zamanla iletişim araçlarında da kendini göstermeye başlamıştır. Daha önce kullanılan geleneksel medya araçlarının tercih edilme oranı düşerken, bilgisayar ve internetin iletişim aracı olarak tercih edilme oranı yükselmiştir (Özüpek ve Korkmaz, 2018: 500). Yeni medya ve iletişim teknolojilerinin yarattığı yeni düzen içerisinde, işletmeler de özellikle yeni sistemin gerektirdiği düzenlemeleri ve değişiklikleri kendi bünyelerine entegre etmeye başlamışlardır. Facebook, Twitter, Friendfeed, Flickr, bloglar gibi birçok sosyal paylaşım ağının bir bütünü olarak adlandırabileceğimiz sosyal medya kavramı da işletmelerin ve bireylerin son yıllarda oldukça önem verdiği alanlardan biridir (Aktaran: Korkmaz, Ünal Güven, 2017:684). Sosyal medyanın gençler arasında yaygın bir kullanım alanı bulması ile ortaya çıkan siber zorbalık (Cyber Mobbing, Cyber Bullying, E-Mobbing) ise sanal ortamda modern iletişim araçları kullanılarak başkalarına kasıtlı olarak hakaret edilmesi, aşağılanması, dışlanması, onların tehdit, teşhir ya da rahatsız edilmesidir (Bayram ve Saylı, 2013:107). Siber zorbalık, akıllı telefon, tablet gibi mobil cihazlar aracılığıyla bir bireyin (kurban) görüntülerini çekip rızası olmadan sosyal

3 ağlarda paylaşmak, birisine yönelik olarak karalayıcı, aşağılayıcı web sayfası hazırlamak, e- posta, SMS, whatsapp gibi anlık sohbet programları ile; aşağılayıcı, alay-tehdit-cinsel taciz ya da şiddet içeren mesajlar göndermek, bir kişinin kişisel bilgilerini haberi ve rızası olmadan sosyal ağlarda paylaşma, birisi hakkında sanal ortamda asılsız dedikodu, söylenti çıkarmak, başkası adına sanal ortamlarda sahte hesap açıp onun kimliğine bürünmek ve ondan habersiz uygunsuz paylaşımlarda bulunmak şeklinde karşımıza çıkmaktadır (Sayımer, 2018, siberzorbalık.net). Günümüzde gençler arasında çok fazla karşılaşılan bu durum birçok araştırmaya konu olmuştur. Dehue, Bolman ve Völlink (2007) 1211 ilkokul son ve ortaokul birinci sınıf öğrencileri ile yaptıkları çalışmada; katılımcıların %16 sının başkalarına internet veya cep telefonu mesajlarıyla zorbalıkta bulunduğunu, %22 sinin ise kurban rolünde olduğunu bulmuşlardır. Kurbanların %35 i kendisine taciz yapanı tanımadığını belirtmiştir. Zorbalar eziyet olayına daha çok evlerinde ve yalnızken bazen de arkadaşlarıyla birlikte iken katıldıklarını ifade etmişlerdir. En çok kullanılan zorbalık biçimi ad takma ve dedikodu yapmadır (Aktaran: Aksaray, 2011:414). Öğrencilerle yapılan bir diğer çalışmada ise erkek öğrencilerin kız öğrencilere göre hem daha çok siber zorbaca davranışlar sergiledikleri hem de daha çok siber zorbaca davranışa maruz kaldıkları tespit edilmiştir (Aktaran: Uysal, Duman, Yazıcı ve Şahin: 2014:195). Siber zorbalığa uğrayan ergenlerin büyük bir çoğunluğunda zorbalığın sonucu olarak bazı psikolojik etkiler ortaya çıkmaktadır. Mağdurlar; öfke, korku, utanç, suçlama, kaygı, üzüntü, depresif duygular, nefret, aşağılanmışlık hissi, intikam duygusu gibi psikolojik ve okul başarısızlığı, devamsızlık gibi akademik etkilere maruz kalmaktadırlar (Küçük, 2016:2). Dikmen ve Tuncer (2017:682) tarafından akademisyenler üzerine yapılan çalışmada, akademisyenlerin siber zorbalıktan korunmak için aldıkları önlemler en yüksek frekans sayısına göre sırasıyla güvenlik derecesi yüksek şifreler oluşturmak, anti virüs programı kullanmak, kişisel bilgileri her yerde paylaşmamak, kaynağı bilinmeyen mailleri açmamak, sosyal ağlarda arkadaşlarım dışındaki kişilerin profilimdeki bilgileri görmemesi için gizlilik ayarlarını değiştirmek, web tarayıcılarının şifrelerimi kaydetmesine izin vermemek, sanal kart ve sanal klavye kullanmak, umuma açık yerlerdeki bilgisayarları mümkün olduğunca kullanmamak, güvenlik sertifikalarına sahip sitelerden alış-veriş yapmak, bilinmeyen (tanınmamış) web sitelerine üye olmamak, gerçek hayatta tanımadığım kişilerle sanal ortamda arkadaşlık yapmaktan kaçınmak, kişisel bilgisayarımda misafirler için ayrı oturum açmak olduğu görülmektedir ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ 2.1.Araştırmanın Amacı ve Önemi İnternet kullanımı yaygınlaştıkça hayatın her alanında karşımıza çıkan internet bazen olumsuz yönleri ile de hayatımızı etkilemektedir. Gerekli güvenlik önlemleri almadan, amacı dışında kullanılması insanlara fiziksel ve psikolojik zarar veren sonuçlara dahi neden olmuştur. Siber zorbalık günümüz gençleri arasında çok sık karşılaşılır hale gelen bir durum olmuştur. Bu çalışmanın amacı, üniversite öğrencilerinin sosyal medya kullanım durumlarını belirlemek ve üniversite gençliği arasında siber zorbalık davranışlarının durumunu ortaya koymaktır. 2.2 Evren ve Örneklem Araştırmanın evreni, eğitim-öğretim yılında Konya Selçuk Üniversitesi, Beyşehir Ali Akkanat kampüsünde öğrenim gören, İşletme fakültesi, Turizm Fakültesi, MYO ve Uygulamaları Bilimler Yüksekokulunun ilgili bölümlerinde okuyan öğrenciler oluşturmaktadır.

4 2.3.Araştırmanın Bulguları Demografik Bulgular Anketin birinci bölümünde yer alan demografik sorulara katılımcıların yanıtlarına göre frekans analizi uygulanmıştır. Analiz sonuçlarına göre katılımcıların %85 i İşletme Fakültesinde, %52,5 i İşletme bölümünde eğitim görüyor, % 54,3 ü kız, %97,8 i yaş aralığındadır. Tablo 3.1. Demografik Bulgular; Okul, Bölüm, Cinsiyet, Yaş Bilgileri Frekans Oran (%) İşletme Fakültesi Okul Turizm Fakültesi 23 5,8 Uygulamalı Bilimler Y.O 14 3,4 MYO 23 5,8 İşletme Yönetim Bilişim Sistemleri Uluslararası Ticaret ,5 22,5 10 Bölüm Turizm İşletmeciliği 23 5,7 Sosyal Hizmet 8 2 Acil Yardım ve Afet Yönt. MYO Teknik Böl.(Aşçılık) MYO İdari Bilimler ,5 2 3,8 Cinsiyet Erkek ,7 Kız ,3 18 den küçük 1 0,2 Yaş , ,5 31 ve üzeri 2 0,5 Toplam 400 % İnternet Kullanımına Yönelik Bulgular Araştırmaya katılan katılımcıların internet kullanım durumlarına yönelik frekans analizine baktığımızda %41,8 i 4-6 yıldır sosyal medya hesabını kullanıyor, %92,3 ü en çok cep telefonu ile sosyal medya hesabını takip etmektedir. Tablo İnternet Kullanımına Yönelik Bulgular Frekans Oran (%) Ne kadar süredir sosyal medya sitelerini kullanıyorsunuz? 1 yıldan az 1-3 yıl 4-6 yıl 6 yıldan fazla ,7 22,8 41,8 30,7 Sosyal medya sitelerine en çok hangi Bilgisayar 25 6,3

5 teknolojik araç ile girersiniz? Cep Telefonu Tablet Akıllı TV ,3 0,3 1,1 Toplam 400 % Sosyal Medya Kullanımına Yönelik Bulgular Araştırmaya katılan katılımcıların %88,5 i sosyal medyada veri gizliğinin önemli olduğunu düşünürken, %63,5 i sosyal medya hesabındaki verileri herkese açık kullanma taraftarı olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Tablo 3.4. Sosyal Medya Gizliliği Frekans Oran (%) Sosyal Medyada Veri Gizliliği Sizin İçin Önemli mi? Evet Hayır ,5 11,5 Sosyal Medya hesabınızdaki bilgilerinizin görünür- Evet ,5 Hayır ,5 lüğü herkese açık durumunda kullanır mısınız? Toplam Araştırmaya katılan katılımcıların sosyal medya dağılımlarına baktığımızda %18 nin instagram, %18 inin Whatsapp, %19 unun facebook, %19 unun Twiter, %26 sının Youtube kullanıcısı olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Grafik 3.1.: Sosyal Medya Ara çlarını Kullanım Durumu Siber Zorbalık Durumlarına Yönelik Bulgular Araştırmaya katılan katılımcıların Sosyal Medya hesabınızda kendinize yönelik veya arkadaşlarınıza yönelik herhangi bir siber zorbalık durumu yaşadınız mı? sorusuna yönelik cevap dağılımlarına baktığımızda %12 sinin kendi yaşadığı, %17 sinin arkadaşının yaşadığı, %1 inin ailesinin yaşadığı ve %70 nin yaşamadığı sonucuna ulaşılmıştır.

6 Grafik 3.2.:Siber Zorbalık Yaşayıp Yaşamam Durumlarına Yönelik Dağılımlar Araştırmaya katılan katılımcıların kendisine yönelik siber zorbalık davranışı ile nerede karşılaştığı sorusuna verilen cevaplara bakıldığında, en çok siber zorbalık ile karşılaşılan ortam olarak %86 ile sosyal medya cevabı verilmiştir. Katılımcıların geri kalanının %6 sı e-posta, %2 si kişi adına açılan sahte sosyal medya hesabı, %2 si metin mesajları, %2 si sohbet odaları ve %1 i çevrimiçi video klipler ile siber zorbalık davranışı ile karşı karşıya kalmışlardır. Grafik: Kişinin Kendisine Yönelik Yapılan Siber Zorbalık Davranışlarının Yapıldığı Yer 594 SONUÇ VE ÖNERİLER Araştırma sonuçlarını toparladığımızda, demografik sorulara katılımcıların yanıtlarına göre frekans analizi sonuçlarına göre katılımcıların %85 i İşletme Fakültesinde, %52,5 i İşletme bölümünde eğitim görüyor, % 54,3 ü kız, %97,8 i yaş aralığındadır. Araştırmaya katılan katılımcıların %41,8 i 4-6 yıldır sosyal medya hesabını kullanıyor, %92,3 ü en çok cep telefonu ile sosyal medya hesabını takip etmektedir. Araştırmaya katılan katılımcıların %88,5 i sosyal medyada veri gizliğinin önemli olduğunu düşünürken, %63,5 i sosyal medya hesabındaki verileri herkese açık kullanma taraftarı olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Araştırmaya katılan katılımcıların sosyal medya dağılımlarına baktığımızda %18 nin instagram, %18 inin

7 Whatsapp, %19 unun facebook, %19 unun Twiter, %26 sının Youtube kullanıcısı olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Araştırmaya katılan katılımcıların Sosyal Medya hesabınızda kendinize yönelik veya arkadaşlarınıza yönelik herhangi bir siber zorbalık durumu yaşadınız mı? sorusuna yönelik cevap dağılımlarına baktığımızda %12 sinin kendi yaşadığı, %17 sinin arkadaşının yaşadığı, %1 inin ailesinin yaşadığı ve %70 nin yaşamadığı sonucuna ulaşılmıştır. Araştırmaya katılan katılımcıların kendisine yönelik siber zorbalık davranışı ile nerede karşılaştığı sorusuna verilen cevaplara bakıldığında, en çok siber zorbalık ile karşılaşılan ortam olarak %86 ile sosyal medya cevabı verilmiştir. Katılımcıların geri kalanının %6 sı e-posta, %2 si kişi adına açılan sahte sosyal medya hesabı, %2 si metin mesajları, %2 si sohbet odaları ve %1 i çevrimiçi video klipler ile siber zorbalık davranışı ile karşı karşıya kalmışlardır. Sadece Selçuk Üniversitesi Beyşehir Ali Akkanat kampüsündeki öğrencilerin %30 nun siber zorbalığa maruz kalması dikkate alınması gereken büyük bir orandır. Sosyal medya hesaplarında uzun saatler harcayan gençlerin sonunda (Küçük, 2016), öfke, korku, utanç, suçlama, kaygı, üzüntü, depresif duygular, nefret, aşağılanmışlık hissi, intikam, okul başarısızlığı, devamsızlık gibi ciddi psikolojik etkilere maruz kalmasına neden olan siber zorbalık konusunda gençler bilgilendirilmelidir. Konu hakkında gerekli yasal ve hukuki önlemler alınmalı, siber zorbalığa neden olacak davranışlara meyilli olan öğrencilerin rehberlik ve psikolojik danışmanlar aracılı ile farkındalıkları arttırılmalıdır. Geleceğin meslek erbapları ömür boyunca muhatap olacakları teknolojik araçlarla, ülkeye, ekonomiye, toplumun refahına ve bilime fayda yaratan amaçlara yönlendirilmelidir. KAYNAKLAR Aksaray, Sibel, (2011). Siber Zorbalık, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20, (2), Bayram, Nuran ve Saylı, Müslim, (2013). Üniversite Öğrencileri Arasında Siber Zorbalık Davranışı, ÜHFM C. LXXI, 1, Dikmen, Melih ve Tuncer, Murat, (2017). Akademisyenlerin Siber Zorbalığa Yönelik Algıları ve Mücadele Etme Yöntemleri, Dicle Üniversitesi, Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, Korkmaz, Yaşar, Ünal, Abdulkadir, Güven, Şükrü, (2017). İnternet Ve Sosyal Medya Araçlarının Eğitimde Kullanılması Üzerine Bir Araştırma, Beyşehir Örneği, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5 (53), Küçük, Selda, (2016). Siber Zorbalık Ölçeği Türkçe Uyarlaması, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Adli Tıp Enstitüsü. Özüpek, Nejat. M. VE Korkmaz, Fatma, (2018). Halkla İlişkiler Faaliyetleri Açısından Kurumsalweb Sitelerinin Kullanımı: Özel Üniversiteler Ve Devlet Üniversitelerinin Web Sitelerini Kullanımı Üzerine Yapılan Bir Araştırma, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi,6 (73), Sayımer, İdil, (2018). Yeni Medya ve Siber Zorbalık, Uysal, İbrahim, Duman, Güler, Yazıcı, Elif ve Şahin, Merve, (2014). Öğretmen Adaylarının Siber Zorbalık Duyarlılıkları ve Siber Zorbalık Duyarlılık Ölçeğinin Bazı Psikometrik Özellikleri, Ege Eğitim Dergisi (15) 1: