Bulantı ve Kusma. Dr. Ömer Şentürk. Bulantı ve kusma bir hastalık veya klinik bir duruma ait belirti olup, hastalık

Transkript

1 Bulantı ve Kusma Dr. Ömer Şentürk Bulantı ve kusma bir hastalık veya klinik bir duruma ait belirti lup, hastalık değildir. Sıklıkla aşağıdaki nedenler bağlı larak rtaya çıkar: Mide gribi (gastrenterit)(midenin sğuk algınlığı) Gıda zehirlenmesi Gebelik Akut gastrit Pankreatit Apandisit Beyin tümörü İlaçlar Peptik ülser Reflü Bulantı, kusma ve birlikte lan diğer yakınmaları kntrl altına almak (tedavi etmek) hem hastayı rahatlatmak (yaşam kalitesini artırmak) ve hem de kusma nedeniyle rtaya çıkabilecek dehidratasynu (susuzluk) (ki bu durum bulantı ve kusmayı daha da artırır) düzeltir. Bulantı ve kusmayı rtadan kaldırmak ve azaltma teşebbüsleri ile birlikte bu durumları rtaya çıkartan faktör veya faktörleri araştırarak rtaya kymak ldukça önem arz eder. Çünkü bu yakınmalardan kesin larak kurtulmanın ylu, bunlara neden lan faktörlerin rtaya knulması (hastalık, ilaçlar, patljik bazı durumlar gibi) ve tedavi edilmesi ile mümkün labilir. Genellikle ciddi lmayan bulantı ve kusma durumları basit ilaçlarla düzeltilebilir veya buna neden lan örneğin bir ilacın kesilmesiyle mümkün labilir. 1

2 Bulantı nedir? Kusma nedir? Bulantı ve kusma bir belirti (yakınma) lup, hastalık değildir. Bulantı, midenin kendisini bşaltma isteğidir. Kusma, yemek brusu, mide ve ince barsak içeriğinin krdineli şekilde dışarı atıldığı bir harekettir. Kusma işlemi çk sık lur ve tekrarlarsa sadece mide asidi ve safra içerir (gıda içermez, yktur). Bulantı ve kusmaya ne neden lur? Çeşitli nedenlere bağlı larak rtaya çıkabilir: Akut gastrit (mide mukzasının direkt irritasynu) Santral nedenler (beyine ait) Mide dışı rganlara ait hastalıklar (örn.pankreatit, apandisit gibi) İlaçlar Alkl Barsağın mekanik bstruksiynu (tıkanıklığı) Bğazı ve mideyi tahriş eden, uyaran maddeler bulantı ve kusmaya yl açabilir. Akut gastrit veya özfajit sıklıkla bulantı ve kusmaya neden labilir. Akut gastrit ve özfajite neden lan durumlar ise: Enfeksiynlar: Viral veya farklı enfeksiynlarla Helicbacter pylri- labilir. Mide gribi. Bu durumda kusmaya sıklıkla ishal de eşlik eder. Gıda zehirlenmesi. En sık larak Staphylcccus aureus ile meydana gelir. Yakınmalar gıda alımından birkaç saat snra başlar. Diğer bakterilerle de luşabilir: Salmnella, Campylbacter, Shigella, E. cli, Listeria, veya Clstridium btulinum (btulism). Diğer mide irritanları: Alkl, sigara, aspirin veya diğer NSAİİ lar en sık karşılaşılan irritanlardır. 2

3 Peptik ülser hastalığı. Midenin kruyucu tabakasında hafif irritasyndan ülsere kadar varan frmlarda karşımıza çıkabilir. Gaströzfageal reflü hastalığı. Asid, mide içeriği veya asid dışı irritanların (safra gibi) yemek brusuna kaçması ile rtaya çıkar. Bulantı ve kusma ile birlikte bazen hastalarda aşağıdaki yakınmalar da labilir: Baş ağrısı Baş dönmesi Midede kramplar Karın ağrısı Diyare Bulantı ve kusma nörljik hastalıklar snucu da rtaya çıkabilir: Migren. Baş ağrısına sıklıkla bulantı-kusma eşlik eder. Benign pzisynal vertig (Meniere hastalığı) Beyin içi basınç artışına neden lan durumlar bulantı-kusmaya neden lur: Kafa (beyin) travması Enfeksiyn (meninjit veya ensefalit) Tümörler (benign veya malign) Sıvı-elektrlit bzuklukları Zararlı uyaranlar: Bazı kkular ve sesler bulantı ve kusmaya neden labilir. Fiziksel veya emsynel laylara bağlı larak vazvagal episd vagus sinirinin stimulasynuna (kalp hızı, slunum ve kan basıncı kntrlü sağlar), bu ise kalp hızında yavaşlama ve kan damarlarında dilatasyna neden lur. Snuçta beyine giden kanın azalmasına ve hastada senkp atağına yl açar. Kalple ilgili hastalıklar. 3

4 Bulantı ve kusmaya neden lan diğer hastalıklar: Diyabet. Diyabette sinirlerin etkilenmesi snrası beyinle lan rgan ilişkisinin sağlıklı larak sürdürülememesi (gastrparezi) snucu hastalarda bulantı görülür, hastalığın bir kmplikasynudur. Diyabetik hastalarda aynı zamanda şeker düzeyindeki düzensizlikler de (hiperglisemi veya hipglisemi) bulantı ve kusmaya neden labilir. Karın içi rganlarını etkileyen bir dizi hastalık ve anrmallikler de bulantı ve kusmaya yl açabilir: Hepatitler Safra kesesi hastalığı Pankreatitler Crhn hastalığı Böbrek hastalıkları (örn. Böbrek taşları, enfeksiyn, böbrek yetmezliği) Bazı kanserler Apandisit Karın içerisindeki yapışıklıklar. Bu durum sıklıkla daha önce geçirilen karın ameliyatlarından snra rtaya çıkabileceği gibi, bazı hastalıklar snrası da (sindirim sistemi tümörleri, ülseratif klit, Crhn hastalığı vb) görülebilir. Karın ağrısı, gaz-karında şişkinliğin yanı sıra bulantı ve kusma da görülebilir. Kusma bazı hastalıklarda atipik bir bulgu larak görülebilir (mide veya gastrintestinal sistemi direkt tutmaksızın). Angina gibi kalp atakları Pnömni ve brnşit gibi akciğer enfeksiynları Sepsis: Kan ylu ile tüm vücuda yayılan enfeksiyn durumunda bulantı-kusma görülebilir. 4

5 Yemek yeme ile ilgili bzukluklar (bulimia gibi) Bulantı- kusma bazen kullanılan ilaçlar ve yapılan bazı tedaviler snucu rtaya çıkabilir. İlaçların yan etkileri. Neredeyse tüm ilaçlara bağlı rtaya çıkabilirse de en sık kanser ilaçları (kemteraptik ilaçlar) en sık bulantı ve kusma luşturan ilaçlardır. Ağrı kesici (nnsterid antiinflamatuvar) ilaçlar, krtizn ve antibiytikler de sıklıkla yapabilir. Radyasyn tedavisi. Kanser ilaçları (kemterapi) Gebeliğin özellikle de ilk trimestirinde bulantı ve kusma görülebilir (hiperemezis gravidarum). Tanı Bulantı ve kusma yakınması ile dktra başvuran hastanın öncelikle detaylı alınan öyküsü sıklıkla ilave test ve tetkik yapılmaksızın tanısını kymayı sağlar. Bununla beraber öyküden yla çıkarak bazı labratuar testleri, endskpik ve radyljik incelemeler yapılarak tanı knulabilir. Tedavi Tedavi öncelikle altta yatan nedenin saptanarak düzeltilmesi ile başlar. Dlayısıyla da bu hususta her hasta için yaklaşım farklılık gösterebilir. Bulantı-kusma yakınması lan hastalar sıvı alımını ihmal etmemeli. Bununla beraber sıvı alımı tek seferde aşırı lmamalıdır. Süt ve süt içeren ürünlerden sakınılmalıdır. Hasta kendini iyi hissetmeye başladığında bu ürünlere yavaş-yavaş yeniden başlayabilir. 5

6 Bulantı ve kusma bir yandan dehidratasyn (susuzluk) yl açarken, öte yandan bu durum hastanın mevcut bulantı-kusmasının daha da artmasına neden lur. Bu nedenle de kusmanın genel nedenlerini düzeltmenin yanı sıra eksik sıvı durumunun da düzeltilmesi gerekir. Bu amaçla tek seferde fazla su alınması değil ama azar azar su alınmalıdır. Kusmayı önleyici ilaçlar (antiemetik) semptmatik rahatlama sağlamak için kullanılabilir. En sık kullanılan antiemetik ilaçlar: prmethazine (Phenergan), prchlrperazine (Cmpazine), drperidl (Inapsine) metclpramide (Metpamid) ndansetrn (Zfran) 6