Editör: Prof. Dr. Vehbi ÇELİK TÜRK EĞİTİM SİSTEMİ VE OKUL YÖNETİMİ ISBN Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

Transkript

1 8. Baskı

2 Editör: Prof. Dr. Vehbi ÇELİK TÜRK EĞİTİM SİSTEMİ VE OKUL YÖNETİMİ ISBN Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. 2016, Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. 1. Baskı: Şubat 2008, Ankara 8. Baskı: Şubat 2016, Ankara Yayın-Proje: Didem Kestek Dizgi-Grafik Tasarım: Didem Kestek Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Salmat Basım Yayıncılık Ambalaj Sanayi Tic. Ltd. Şti. Büyük Sanayi 1. Cadde 95/1 İskitler/ANKARA Tel: Yayıncı Sertifika No: Matbaa Sertifika No: İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi Yayınevi Belgeç: Dağıtım: Dağıtım Belgeç: Hazırlık Kursları: İnternet: E-ileti: pegem@pegem.net

3 ÖNSÖZ öğretim yılından itibaren öğretmen yetiştiren yükseköğretim kurumlarının programları değiştirilmiştir. Bu yeni düzenlemeyle birlikte Türk Eğitim Sistemi ve Okul Yönetimi dersi öğretmen yetiştiren yükseköğretim kurumlarının programlarına zorunlu bir ders olarak konmuştur. Türk Eğitim Sistemi ve Okul Yönetimi kitabında, eğitim sistemimizin merkez ve taşra örgütü açık bir şekilde ele alınmış, eğitim sisteminin yasal temelleri açıklanmış, okul örgütü, okul yönetimini etkileyen kuramlar, yönetim süreçleri ve okul yönetiminin görev alanları incelenmeye çalışılmıştır. Kitabın içeriğinin oluşturulmasında YÖK ün kur tanımı esas alınmıştır. Kitabın hazırlanmasında alanında uzman öğretim üyeleri katkı sağlamış ve kitap ortak aklın ürünü olarak ortaya konmaya çalışılmıştır. Her bölümün sonunda kısa bir özet ile bölümle ilgili çoktan seçmeli sorulara yer verilmiştir. Kitapta öğrencinin anlayabileceği sade bir dil kullanılmaya çalışılmıştır. Kitaba ilişkin eleştiri ve önerilerin kitabın geliştirilmesine katkı sağlayacağını düşünüyorum. Kitabın bir ürün olarak ortaya çıkmasında katkısı olan bölüm yazarlarına ve Pegem Akademi çalışanlarına teşekkür ediyor, eğitim dünyasına yararlı olmasını diliyorum. Şubat 2016 Editör: Prof. Dr. Vehbi ÇELİK iii

4 BÖLÜMLER VE YAZARLAR 1. Bölüm: Türk Eğitim Sisteminin Amaçları, Temel İlkeleri ve Genel Yapısı Prof. Dr. Fatih TÖREMEN, Zirve Üniversitesi Eğitim Fakültesi, GAZİANTEP 2. Bölüm: Eğitimle İlgili Yasal Düzenlemeler Yrd. Doç. Dr. Muammer Ergün, Kastamonu Üniversitesi Eğitim Fakültesi, KASTAMONU 3. Bölüm: Türkiye Eğitim Sisteminin Örgüt ve Yönetim Yapısı Yrd. Doç. Dr. Abidin DAĞLI, Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi, DİYARBAKIR 4. Bölüm: Yönetim ve Liderlik Kuramları Prof. Dr. Vehbi ÇELİK, Mevlana Üniversitesi Eğitim Fakültesi, KONYA 5. Bölüm: Yönetim Süreçleri Yrd. Doç. Dr. Bilal YILDIRIM, Selahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi, İSTANBUL 6. Bölüm: Okul Örgütü ve Yönetimi Prof. Dr. Mustafa ÇELİKTEN, Erciyes Üniversitesi Eğitim Fakültesi, KAYSERİ 7. Bölüm: Okul Yönetiminde Personel Eğitim ve İşletmecilikle İlgili İşler Doç. Dr. Şükrü ADA, Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi, ERZURUM 8, Bölüm: Okul Yönetiminde Öğretim ve Öğrenciyle İlgili İşler Yrd. Doç. Dr. Mehmet OKUTAN, Karadeniz Teknik Üniversitesi Fatih Eğitim Fakültesi, Akçaabat/TRABZON 9. Bölüm: Okul - Toplum İlişkileri ve Okula Toplumsal Katılım Yrd. Doç. Dr. Birol YİĞİT, Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi, EDİRNE iv

5

6 3. BÖLÜM TÜRKİYE EĞİTİM SİSTEMİNİN ÖRGÜT VE YÖNETİM YAPISI (ss: 49 / 76) Giriş Bakanlık Örgütü Hizmet Birimleri Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı ve Millî Eğitim Şûrası Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı Millî Eğitim Şûrası Taşra ve Yurtdışı Örgütü Taşra Örgütü Yurt Dışı Örgütü Özet Değerlendirme Soruları Yazar Hakkında Kaynakça BÖLÜM YÖNETİM VE LİDERLİK KURAMLARI (ss: 77 / 102) Giriş Klasik Yönetim Kuramları Neo-Klasik (Yönetimde İnsan İlişkileri) Teorisi Davranış Bilimleri X ve Y Kuramı Z Kuramı Sosyal Sermaye Toplam Kalite Yönetimi Öğrenen Örgüt Kaos Kuramı Postmodern Örgüt ve Yönetim Kuramı Eğitim Yönetiminde Liderlik Liderlik Kuramlarının Tarihsel Gelişimi Yeni Liderlik Yaklaşımları Özet Değerlendirme Soruları Yazar Hakkında Kaynakça BÖLÜM YÖNETİM SÜREÇLERİ (ss: 103 / 122) Giriş Yönetim Süreçleri Özet Değerlendirme Soruları Yazar Hakkında Kaynakça vi

7 6. BÖLÜM OKUL ÖRGÜTÜ VE YÖNETM (ss: 123 / 142) Giri Örgüt Kavram Örgütlenmenin Nedenleri Örgütlerin Açk Bir Sistem Olarak Ortak Özellikleri Çevre Örgüt Yaps likisi Örgüt Kültürü Kavram Örgüt Kültürü ve Okul Müdürü Örgüt ve Yönetim Yönetim Kavram Okul Yönetimi Örgütsel Yetki ve Sorumluluk Örgüt klimi Örgütsel Ballk Eitim Yönetiminin Özellikleri Özet Deerlendirme Sorular Yazar Hakknda Kaynakça BÖLÜM OKUL YÖNETMNDE PERSONEL ETM VE LETMECLKLE LGL LER (ss: 143 / 180) Giri Personel Yönetimde nsan Faktörünün Önemi Yönetimde gören Tutumuna Etki Eden Faktörler htiyaçlar le lgili Beklentiler gören likilerini Etkileyen veren Davranlar Yönetimle gören Arasndaki letiim Yöneticilerin Motivasyon Araçlar Personel Gelitirme nsan Kaynaklarnn Yönetiminde Aamalar Okullarda Personel Hizmetleri Personel Hizmetlerinin Analizi Atama, Nakil ve Görevlendirme Yaplmas Okulda Göreve Balayacak Personel çin Yaplmas Gereken ler Stajyerlik ve Adaylk lerinin Yaplmas Personelin Özlük Haklarnn Salanmas Sicil ve Disiplin lerinin Yaplmas Salk ve Askerlik lerinin Yaplmas Personelin zlenmesi, Deerlendirilmesi ve Yetitirilmesi ikayet ve Bavurularn Sonuçlandrlmas Baarnn Deerlendirilmesi ve Ödüllendirme Eitim ile lgili Hizmetler Rehberlik Hizmetlerinin Yönetimi Okul Müdürünün Rehberlik ve Psikolojik Danma Hizmetlerine likin Görevleri Örenci Disiplin lerinin Yönetimi Nöbet Hizmetlerinin Yönetimi Müdür Yardmclarnn Nöbet Görevi Öretmenlerin Nöbet Görevi Örencilerin Nöbet Görevi Eitici Çalmalar Okullarda Anlacak, Kutlanacak Belirli Gün ve Haftalar vii

8 Beden Eğitimi ve Spor Çalışmaları Okul-Çevre İlişkilerinin Yönetimi Okul-Aile Birlikleri Özet Yazar Hakkında Değerlendirme Soruları Kaynakça BÖLÜM OKUL YÖNETİMİNDE ÖĞRETİM VE ÖĞRENCİYLE İLGİLİ İŞLER (ss: 181 / 198) Okul Yönetiminde Öğretim ve Öğrenciyle İlgili İşler Öğretim İşleri Öğretimin Planlanması Öğretmenler Kurulu Toplantılarının Yapılması Ders Kitapları ve Araç-Gereçlerinin Sağlanması Kütüphane ile İlgili İşlerin Yapılması Öğretimin Yapılması ve İzlenmesi Ders Programının ve Ders Dağılımının Yapılması Özel Dershane ve Atölye Çalışmalarının Düzenlenmesi Zümre Öğretmenleri Toplantılarının Yapılması Tamamlama ve Yetiştirme Kurslarının Düzenlenmesi Öğrenci İşleri Öğrencilerin Kaydedilmesi Öğrenci Devamının İzlenmesi Nakil İşleri ve Kayıt Silinmesi Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Alınması Kimlik, Paso, Askerlik ve Kredi (Burs) İşlemlerinin Yapılması Sınavlar ve Sınıf Geçme ile İlgili İşlemlerin Yapılması Mezuniyet ve Diploma İşlemlerinin Yapılması Özet Değerlendirme Soruları Yazar Hakkında Kaynakça BÖLÜM OKUL TOPLUM İLİŞKİLERİ VE OKULA TOPLUMSAL KATILIM (ss: 199 / 224) Giriş Çevre Nedir? Örgütün Çevresi Okul Çevre İşbirliğinin Önemi Okul Çevre İlişkileri Okul Çevre İlişkisinin Değişkenleri Okul Çevre İlişkilerinde Yaşanan Sorunlar Okul Aile İşbirliğini Sağlama Yolları Okul Veli İlişkileri Okula Toplumsal Katılımı Sağlamak İçin Öneriler Özet Değerlendirme Soruları Yazar Hakkında Kaynakça viii

9

10

11 Türk Eğitim Sisteminin Amaçları, Temel İlkeleri ve Genel Yapısı 3 TÜRK MİLLİ EĞİTİM SİSTEMİNİ DÜZENLEYEN Türk Milli Eğitiminin Amaçları Genel Amaçlar GENEL ESASLAR Türk Milli Eğitiminin genel amacı; Türk Milletinin bütün fertlerini, 1. Atatürk inkılâp ve ilkelerine ve Anayasada ifadesini bulan Atatürk milliyetçiliğine bağlı; Türk Milletinin milli, ahlaki, insani, manevi ve kültürel değerlerini benimseyen, koruyan ve geliştiren; ailesini, vatanını, milletini seven ve daima yüceltmeye çalışan; insan haklarına ve Anayasanın başlangıcındaki temel ilkelere dayanan demokratik, laik ve sosyal bir hukuk Devleti olan Türkiye Cumhuriyetine karşı görev ve sorumluluklarını bilen ve bunları davranış haline getirmiş yurttaşlar olarak yetiştirmek; 2. Beden, zihin, ahlak, ruh ve duygu bakımlarından dengeli ve sağlıklı şekilde gelişmiş bir kişiliğe ve karaktere, hür ve bilimsel düşünme gücüne, geniş bir dünya görüşüne sahip, insan haklarına saygılı, kişilik ve teşebbüse değer veren, topluma karşı sorumluluk duyan; yapıcı, yaratıcı ve verimli kişiler olarak yetiştirmek; 3. İlgi, istidat ve kabiliyetlerini geliştirerek gerekli bilgi, beceri, davranışlar ve birlikte iş görme alışkanlığı kazandırmak suretiyle hayata hazırlamak ve onların, kendilerini mutlu kılacak ve toplumun mutluluğuna katkıda bulunacak bir meslek sahibi olmalarını sağlamak; Böylece bir yandan Türk vatandaşlarının ve Türk toplumunun refah ve mutluluğunu artırmak; öte yandan milli birlik ve bütünlük içinde iktisadi, sosyal ve kültürel kalkınmayı desteklemek ve hızlandırmak ve nihayet Türk Milletini çağdaş uygarlığın yapıcı, yaratıcı, seçkin bir ortağı yapmaktır. Özel Amaçlar Türk eğitim ve öğretim sistemi, bu genel amaçları gerçekleştirecek şekilde düzenlenir ve çeşitli derece ve türdeki eğitim kurumlarının özel amaçları, genel amaçlara ve aşağıda sıralanan temel ilkelere uygun olarak tespit edilir.

12

13

14

15

16

17

18

19