YOLLAR TESCĠLE TABĠ DEĞĠLDĠR

Transkript

1 YOLLAR TESCĠLE TABĠ DEĞĠLDĠR Hüseyin KOÇAK Tapu ve Kadastro Başmüfettişi Uygulamada; henüz 18 uygulaması yapılmadığı halde, İmar Yasasının 15 ve 16 ncı maddeleri gereğince Hazine taşınmazından yola terk edilen kısımların tescili talebi ile karşılaşılmaktadır. Defterdarlık yada Malmüdürlüğünün bu doğrultudaki talebi gereğince de yola giden kısım tescil edilip parsel numarası aldıktan sonra tapu kütük sayfası kapatılmaktadır. Buna gerekçe ise; herhangi bir plân değişikliğinde, yola giden kısım tekrar tescile tabi duruma gelirse Hazineye geri dönmesini sağlamak olarak gösterilmektedir. Halbuki; plân değişikliği halinde önceki terklerin geri dönmesi, İmar Yasasını 11 inci maddesi gereğince umuma ait yerlere terk edilenler için geçerlidir. Henüz 18 uygulaması yapılmadan, imar parseline uygun parsele kavuşmak amacıyla yapılan yola terk işlemleri aynı kapsamda değildir. Nasıl ki herhangi bir vatandaş, kendi rızası ile 15 ve 16 ncı maddeler gereğince yola terk talebinde bulunduğunda bu yer üzerinde artık hak iddia edemiyorsa, (Ki bu konuda Anayasa Mahkemesinin tarih E.2011/23, K.2012/3 sayılı kararı da bu doğrultudadır.) aynı durum Hazine taşınmazları için de geçerlidir. Dolayısıyla 15 ve 16 ncı maddeler gereğince Hazine taşınmazından yola terk edilen kısımların tapu kütüğüne tescili doğru bir uygulama değildir. (Üstâdın yukarıda bahsettiği Anayasa Mahkemesi Kararının metnini sizler için aşağıda yayınladık) Editör: Musa Faruk DEMĠR / Kontrol Mühendisi 1 / 5

2 Anayasa Mahkemesi Kararları Anayasa Mahkemesi Kararı Anayasa Mahkemesi BaĢkanlığından Esas No 2011/23 Karar No 2012/ KARAR TARĠHĠ ĠTĠRAZ YOLUNA BAġVURAN ĠTĠRAZIN KONUSU Sakarya 1. İdare Mahkemesi günlü, 2644 sayılı Tapu Kanunu nun 21. maddesinin, Anayasa nın 2. ve 35. maddelerine aykırılığı ileri sürülerek iptaline ve yürürlüğünün durdurulmasına karar verilmesi istemidir. I- OLAY Ġmar Kanunu nun 18. maddesinin uygulanmasına iliģkin iģlemin iptali istemiyle açılan davanın incelemesi sırasında, 18. madde uygulaması ile kapanan yol parçalarının davalı Belediye adına tescil edilmesi nedeniyle kuralın Anayasa ya aykırı olduğu kanaatine varan Mahkeme, iptali için baģvurmuģtur. II- ĠTĠRAZIN GEREKÇESĠ Ġtiraz BaĢvurusunun Gerekçe Bölümü ġöyledir: Dava, davacı Bolu Ġl Özel Ġdaresi tarafından Bolu ili, Merkez ilçe, Tabaklar Mahallesi 4 pafta, 424 ada, 95 parseldeki taģınmazın bulunduğu alanda 3194 sayılı Yasa nın 18. madde uygulaması yapılmasına iliģkin belediye encümen kararına yapılan itirazın reddine dair gün ve 2010/86 sayılı Encümen kararının; taģınmazlarında değer kaybı olduğu, bu alana idarelerince yapılmak istenen yatırımın engellendiği ve taģınmazın yola bakan kısmının belediye tarafından mülk edinildiği, kamu yararı bulunmadığı ileri sürülerek iptali istemiyle Bolu Belediye BaĢkanlığı na karģı açılmıģtır. Davalı idarece, dava konusu edilen iģlemde 3194 sayılı Ġmar Kanunu nun 18. maddesini uygulaması amacının kamu yararı olduğu, yapılan düzenleme sonucu oluģan yeni parsellerin mümkün olduğunca ana taģınmaza yakın parsellerden verilmeye çalıģıldığı, uygulamanın kesinleģtirilerek tescil iģlemlerinin tamamlandığı, düzenlemeye giren taģınmazlardan yoldan ihdas yoluyla elde edilen taģınmazların dayanağının 2644 sayılı Tapu Kanununun 21. maddesinde yer alan Köy ve belediye sınırları içinde kapanmıģ yollarla yol fazlaları köy veya belediye namına tescil olunur. hükmü olduğu, bu nedenlerle tesis edilen iģlemde hukuka aykırılık bulunmadığı ve davanın reddi gerektiği savunulmuģtur. Anayasa nın 2. maddesinde belirtilen hukuk devleti, eylem ve iģlemleri hukuka uygun, insan haklarına saygı gösteren, bu hak ve özgürlükleri koruyup güçlendiren her alanda adaletli bir hukuk düzeni kurup bunu geliģtirerek sürdüren, Anayasa ya aykırı durum ve tutumlardan kaçınan, hukuku tüm devlet organlarına egemen kılan, Anayasa ve hukukun üstün kurallarıyla kendini bağlı sayıp yargı denetimine açık olan, yasaların üstünde yasakoyucunun da bozamayacağı temel hukuk ilkeleri ve Anayasa bulunduğu bilincinde olan devlettir. Editör: Musa Faruk DEMĠR / Kontrol Mühendisi 2 / 5

3 Anayasa nın 35. maddesinde ise; Herkes, mülkiyet ve miras haklarına sahiptir. Bu haklar, ancak kamu yararı amacıyla, kanunla sınırlanabilir. Mülkiyet hakkının kullanılması toplum yararına aykırı olamaz. hükmüne yer verilmiģtir. Avrupa Ġnsan Hakları SözleĢmesine ek 1 nolu Protokol ün Mülkiyetin Korunması baģlıklı 1. maddesinde; Her gerçek ve tüzel kiģinin mal ve mülk dokunulmazlığına saygı gösterilmesini isteme hakkı vardır. Bir kimse, ancak kamu yararı sebebiyle ve yasada öngörülen koģullara ve uluslararası hukukun genel ilkelerine uygun olarak mal ve mülkünden yoksun bırakılabilir. Ģeklindeki hükümle mülkiyet hakkı SözleĢmenin koruma Ģemsiyesi altına alınmıģ, kapsam ve sınırları belirlenmiģtir sayılı Tapu Kanununun 21. maddesinde; Köy ve belediye sınırları içinde kapanmıģ yollarla yol fazlaları köy veya belediye namına tescil olunur. hükmü yer almaktadır. Bilindiği üzere kamunun kullanımındaki yollar; kadimden beri kullanıla gelen, nasıl ve ne zaman oluģtuğu bilinmeyen yollar olabildiği gibi, kiģilerin özel mülkiyetindeki taģınmazların bir kısmının rızaen yola terk edilmesi sonucu da oluģabilmektedir. Bu yollar, kamunun kullanımında olması nedeniyle kadastro çalıģmaları sırasında özel mülkiyete konu edilmeyerek tescil dıģı bırakılmaktadır. Kamunun kullanımındaki yolların herhangi bir idari tasarrufla kapatılması sonucu elde edilen taģınmazların Tapu Kanununun 21. maddesi uyarınca belediyeler veya köyler adına tescil edilmesiyle; kadimden bu yana yol olarak kullanılan veya kiģilerin özel mülkiyet haklarından feragat ederek kamunun kullanımına bıraktıkları alanlar, idari bir tasarrufla idarenin özel mülkiyeti haline getirilmektedir. Bu taģınmazların, üçüncü kiģilere satıģı da dahil her türlü hukuki iģleme konu edilmesi de mümkün olabilmektedir. Oysa ki, mülkiyet hakkından vazgeçilerek kamunun kullanımına bırakılan alanların, idari bir tasarrufla belediye veya köylerin özel mülkiyetine dönüģtürülmesi Anayasanın 35. maddesine aykırı olduğu gibi Anayasamızın 2. maddesinde ifade edilen amacın gerçekleģtirilmesine de hizmet etmemektedir. Öte yandan, köy ve belediye sınırları içinde kapanmıģ yollarla yol fazlalarının köy veya belediye namına tescil edilmesi söz konusu olabilecekse, bu taģınmazların ancak yeniden kamunun kullanımına açılacak Ģekilde düzenlenmesi ve tescilin bu amaçla sınırlandırılması, özel mülkiyet haline dönüģtürülmesinin engellenmesi gerekmektedir. Açıklanan nedenlerle bir davaya bakmakta olan mahkemenin, o dava sebebiyle uygulanacak bir Yasanın Anayasaya aykırı olduğu kanısına götüren görüģünü açıklayan kararı ile Anayasa Mahkemesine baģvurulması gerektiğini düzenleyen 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin KuruluĢu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanunun 28. maddesi gereğince 2644 sayılı Tapu Kanunu nun 21. maddesinin Anayasa nın 2. ve 35. maddelerine aykırı olduğu kanısına ulaģılması nedeniyle re sen Anayasa Mahkemesine baģvurulmasına ve Anayasa Mahkemesince verilecek olan kararın gecikmesi halinde hem yargısal hem de kiģisel bazda giderilmesi güç veya olanaksız zararlar doğabileceği göz önünde bulundurularak esas hakkında karar verilinceye kadar itiraz konusu kuralın yürürlüğünün durdurulmasına karar verilmesinin istenilmesine, dosyada bulunan konuyla ilgili belgelerin onaylı birer örneğinin Anayasa Mahkemesi BaĢkanlığı na gönderilmesine, 17/01/2011 tarihinde oybirliğiyle karar verildi. III- YASA METĠNLERĠ A- Ġtiraz Konusu Yasa Kuralı günlü, 2644 sayılı Tapu Kanunu nun itiraz konusu 21. maddesi Ģöyledir; Köy ve belediye sınırları içinde kapanmış yollarla yol fazlaları köy veya belediye namına tescil olunur. B- Dayanılan Anayasa Kuralları BaĢvuru kararında Anayasa nın 2. ve 35. maddelerine dayanılmıģtır. IV- ĠLK ĠNCELEME Editör: Musa Faruk DEMĠR / Kontrol Mühendisi 3 / 5

4 Anayasa Mahkemesi Ġçtüzüğü nün 8. maddesi gereğince, gününde yapılan ilk inceleme toplantısında; günlü, 5982 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Bazı Maddelerinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Kanun uyarınca, 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin KuruluĢu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile ilgili gerekli düzenlemeler yapılmadan, Mahkeme nin çalıģıp çalıģamayacağına iliģkin ön meselenin incelenmesi sonucunda; Mahkeme nin çalıģmasına bir engel bulunmadığına, Fulya KANTARCIOĞLU, Mehmet ERTEN, FettahOTO, Zehra Ayla PERKTAġ ile Celal Mümtaz AKINCI nın, gerekçesi 2010/68 esas sayılı dosyada belirtilenkarģıoyları ve OYÇOKLUĞUYLA, 2- Dosyada eksiklik bulunmadığından iģin esasının incelenmesine OYBĠRLĠĞĠYLE, karar verilmiģtir. V- YÜRÜRLÜĞÜN DURDURULMASI ĠSTEMĠ günlü, 2644 sayılı Tapu Kanunu nun 21. maddesine iliģkin yürürlüğün durdurulması isteminin, koģulları oluģmadığından REDDĠNE gününde OYBĠRLĠĞĠYLE karar verilmiģtir. VI- ESASIN ĠNCELENMESĠ BaĢvuru kararı ve ekleri, iģin esasına iliģkin rapor, itiraz konusu kural, dayanılan Anayasa kuralları ve bunların gerekçeleri ile diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüģülüp düģünüldü: BaĢvuru kararında kamunun kullanımındaki yolların kadimden beri kullanılagelen, nasıl ve ne zaman oluģtuğu bilinmeyen yollar olabildiği gibi, kiģilerin özel mülkiyetindeki taģınmazların bir kısmının rızaen yola terk edilmesi sonucu da oluģabildiği belirtilerek, kamunun kullanımındaki yolların herhangi bir idari tasarrufla kapatılması sonucu elde edilen taģınmazların itiraz konusu kural gereğince belediye ya da köyler adına tescil edildiği, bu taģınmazların kaynağına bakılmaksızın idarenin özel mülkiyeti haline geldiği, idarenin bu taģınmazları satabildiği vurgulanarak, özellikle bireyler tarafından rızaen yola terk edilen taģınmazların bu Ģekilde bir idari tasarrufla idarenin özel malı haline getirilmesinin Anayasa nın 2. ve 35. maddelerine aykırı olduğu ileri sürülmüģtür sayılı Tapu Kanunu nun 21. maddesi köy ve belediye sınırları içinde kapanmıģ yollarla yol fazlalarının köy veya belediye namına tescil olunmasını öngörmektedir. Bu hüküm gereğince plan değiģikliği ya da benzeri nedenlerle bir yolun kapanması ya da bazı bölümlerinin yol olmaktan çıkarılması durumunda bu Ģekilde açığa çıkan taģınmazların belediye ya da köy sınırları içinde bulunması halinde bu tüzelkiģilikler adına tescil edilmesi gerekmektedir. Anayasa nın 2. maddesinde düzenlenen hukuk devleti ilkesi, keyfi yönetimin karģıtı olarak devletin hukuka bağlılığını ifade eder. Buna göre devlet yetkisi kullanan tüm organların eylem ve iģlemlerinin hukuka uygun olması, iģlemlerin hukuka uygunluğunun yargısal yollarla denetlenebilmesi ve devletin tüm faaliyetlerinde bireylerin temel hak ve özgürlüklerine saygı göstermesi gerekir. Anayasa nın 35. maddesinde güvence altına alınan mülkiyet hakkı birey özgürlüğü ile doğrudan ilgili olup, bireye emeğinin karģılığına sahip olma ve geleceğe yönelik planlar yapma olanağı tanıyan temel bir haktır. Devlet mülkiyet hakkına ancak kamu yararı amacıyla ve kanuna uygun olarak müdahale edebilir. Hukukumuzda, yollar kamu yararına tahsis edilmiģ orta malı niteliğinde olup kamu mallarının tâbi olduğu hukuki rejime bağlıdırlar. Yollar zamanaģımı yoluyla kazanılamazlar, haczedilemezler ve yolların tapu siciline kaydı gerekmez. Sadece ölçümü yapılarak haritalarında gösterilmekle yetinilir. Yollar zaman içinde geliģen ihtiyaçlara bağlı olarak imar planlarında değiģiklik yapılması suretiyle kapatılabileceği gibi bazı yol parçalarının açığa çıkması da ihtimal dâhilindedir. Kapanan ya da açığa çıkan yol veya yol parçaları kamu malı niteliğini kaybederek idarenin özel malı haline geleceğinden kamu mallarına iliģkin koruma ortadan Editör: Musa Faruk DEMĠR / Kontrol Mühendisi 4 / 5

5 kalkar. Bu nedenle itiraz konusu kural böylece açığa çıkan taģınmazların tapu sicilinin sağladığı güvenceden yararlanabilmesi için tapu siciline tescilini öngörmektedir. Ġdare yeni bir kararla bu taģınmazları kamu yararına tahsis ederek kamu malına da dönüģtürebilir. Aynı Ģekilde Ġmar Kanunu nun 18. maddesi gereği parsellerin yeniden düzenlenmesinde eski yol parçalarını özel kiģilerin arsaları ile birleģtirebilir. Eğer yeniden kamu yararına tahsis edilmezse, idare özel hukuk rejimi çerçevesinde bu mallara tasarruf eder, gerekirse satabilir. Kamu mallarının ve idarenin özel mallarının tabi olduğu hukuki rejim mevzuatımızda ayrıntılı olarak düzenlenmiģtir. Ġdarenin keyfi uygulamalara sapması halinde buna karģı adli ve idari yargıda dava açma yolları açıktır. Bu nedenle itiraz konusu kuralın keyfiliğe yol açacak bir düzenleme olduğu söylenemez. Diğer taraftan kamu malları devletin mülkiyeti altındadır. Ġtiraz yoluna baģvuran mahkeme her ne kadar yolların kaynağı itibariyle özel mülkiyet konusu taģınmaz olma ihtimalini dikkate alarak malik tarafından rızaen yola terk edilen alanların idarenin bir kararı ile yol olmaktan çıkarılarak idarenin özel malı haline getirilmesinin Anayasanın 35. maddesine aykırılık oluģturduğunu ileri sürmüģse de, yollar kaynağı itibariyle özel mülkiyetteki taģınmazlara dayansa bile bunlar çeģitli usullerle kamu malı haline getirilmiģ olabilirler. KamulaĢtırma, düzenleme ortaklık payı ayrılması gibi usuller özel mülkiyetteki taģınmazların yol yapılmasında baģvurulacak temel usullerdir. Bu hallerde malik taģınmazın karģılığını ya kamulaģtırma bedeli, tazminat ya da geri kalan taģınmazlarının değer artıģı yoluyla elde etmiģ ve taģınmazın mülkiyeti kamuya geçmiģtir. Malikin rızasıyla yola terk etmesi de kaynaklardan birisi olmakla birlikte bu durumda bir bağıģlama söz konusu olup hukukumuzda bağıģlamanın Ģarta bağlı olarak yapılması mümkündür. Eğer malik bağıģladığı taģınmazın yol dıģında baģka bir amaç için kullanılmasını istemiyorsa Ģarta bağlı bağıģlama yapma imkânına sahiptir. Bu yönüyle itiraz konusu kuralın mülkiyet hakkına müdahale teģkil ettiği söylenemez. Açıklanan nedenlerle kural Anayasa ya aykırı değildir. Ġptal isteminin reddi gerekir. VII- SONUÇ günlü, 2644 sayılı Tapu Kanunu nun 21. maddesinin Anayasa ya aykırı olmadığına ve itirazın REDDĠNE, gününde OYBĠRLĠĞĠYLE karar verildi. BaĢkanvekili Serruh KALELĠ BaĢkanvekili Alparslan ALTAN Fulya KANTARCIOĞLU Mehmet ERTEN Serdar ÖZGÜLDÜR Osman Alifeyyaz PAKSÜT Zehra Ayla PERKTAġ Recep KÖMÜRCÜ Burhan ÜSTÜN Engin YILDIRIM Nuri NECĠPOĞLU Hicabi DURSUN Celal Mümtaz AKINCI Erdal TERCAN Editör: Musa Faruk DEMĠR / Kontrol Mühendisi 5 / 5