- PDF Ücretsiz indirin

Transkript

1 ,

2 Tespih, tekrarlanan kelimeleri saymak için belirli sayılarda boncukların ipe dizilmesiyle meydana gelmekte, stres atıcı, can sıkıntısını giderici, hatta takı olarak veya beceri gösterisi amacıyla da kullanılmakta olup, en çok tekrarlanan dini vecibelerin yerine getirilişinin hesabını kolayca doğru tutma aracıdır. Tespih. bazı insanlarda kıyafetini tamamlayan bir aksesuar, kimine göre hatıra veya koleksiyonun parçası, kimine göre teskin edici veya ibadet etmenin gerekli bir öğesidir. Tespih kısaca hatırlamaya yardımcı olarak tasarlanmış düğümler veya taneler (boncuklar) dizgisi olarak tanımlanabilir. Tespihin M.Ö. 8. yüzyıl civarında Hinduizm'de doğup geliştiği ve M.Ö. 6. Yüzyılda doğmuş olan Budizm'in de bu geleneği devam ettirdiği düşünülmektedir. Daha sonra da İslam ve Hıristiyanlık gibi dinlerin de bir dua ve ibadet aracı olarak tespihe yer verdikleri görülmektedir. Çok eski zamanlarda dualar çakıl taşlarının bir yerden bir yere konmak suretiyle sayılmış, Milattan 500 yıl kadar önce de ipe düğümler atmak âdet olmuştur. Tespihin ilkel formları meyve çekirdeklerinden, kuru tanelerden, kemik parçalarından ve kurutulmuş topraktan yapılıyordu. Zenginler değerli taşları ve mücevherleri kullanıyordu. Günümüzde, Hindular, Budistler, Hıristiyanlar ve Müslümanlar tarafından kullanılan tespihin fonksiyonu aynıdır ve duaları sayma aracı olarak kullanılır. Ancak kullanılan malzemenin anlamı, önemi, boncukların sayısı ve dini muhteva her bir din için farklıdır. Dua ezberlerinin veya Allah'ın isim ve sıfatlarının tekrarlarının sayılması için kullanışlı bir yöntem sağlar. Tespihin kullanımı çok geniş bir sahaya yayılmıştır. Tespihlerin çok fazla çeşidi ve anlamı vardır, fakat temel gaye aynıdır. Özellikle özel duaları veya sihirli sözleri belirli sayılarda söylemeye yardımcı olmak, tespihin bütün dinlerdeki benzer yönlerinden biridir. Tespihler uzun zamandan beridir dua aktivitesiyle birleşiktir. Duaya yardımcı araç olarak fonksiyon gören tespihler, dindarların ait oldukları inançlara göre de sadece şekillerinde değil, işlev ve sayılarında da değişikliklere bürünmüştür. Dinlerin vazgeçilmez müştereklerinde olan tespih bilhassa tarihin seyrinde Türk Kültüründe güzel sanatlar alanında da ün kazanmıştır. Öyle ki, 17. yüzyıl ve 19.yüzyıllar arasında Türklerin elinde tespih,sanat eserine dönüşmüştür. Sıra No 145 Kehribar Tane Eni,Boyu / Çapı mm Tespih Boyu / Ağırlığı 24 cm 73 gr İmame,Püskül / Boyu Gümüş İmame 37 mm Tanımı - Menşei: Türkiye

3 Tespih, Anadolu da kendine özgü gelenekleriyle başlı başına bir kültür oluşturmuş ve sanki değişmez kurallarıyla toplumdaki yerini belirlemiş, kendini kabul ettirmiş ve bir tutku hakine gelmiştir.33 lük,99 luk tespihlerden başka tekke ve dergahlarda zikir için kullanılan 500 lük ve 1000 lik,hatta daha fazla taneli tespihler de mevcuttur. Tespih, 7 den 70 e her meslekten ve yaştan insanın elini ya da evini süslüyor. Kimi Allah ın adını anmak, ibadet etmek, kimi de sigarayı bırakmak isteyenler ellerini oyalamak, ekonomik krizden bunalanlar, ya sabır çekmek için tespih taşıyor veya evinde dekoratif amaçla kullanmak için satın alıyor. Sıra No 65 Osmanlı Sıkma Kehribar Tane Boyu / Çapı 25 mm 25 mm Tespih Boyu / Ağırlığı 45 cm 350 gr İmame,Püskül / Boyu Gümüş 30 cm, 300 gr Tanımı - Menşei: Püskülünde 3 adet Osmanlı parası, Lübnan.

4 Tespih, yeraltı dünyasında ise bir nevi delikanlılık simgesi olup, çizme veya arkasına basılan yuvarlak topuklu, sivri burunlu ayakkabı, külot pantolon ve ceketle özdeşleşmiş, yakası açık beyaz gömlekten görünen kalın altın zincir, kol veya köstekli saatle birlikte tıpkı silah gibi tam bir güç göstergesi olarak kabul edilmiştir. Tespih çekerek birini dinliyor görünmek veya tespih sallamak umursamazlığın ve rahatlığın ifadesi, yani karşısındakinden daha güçlü olduğu mesajının verilmesi anlamı taşımaktadır. Ağalar için de aynı durum söz konusudur. Altın ve kehribardan yapılmış tespihler, sultanların, paşaların, ağaların ve zenginlerin tespihi olarak bilinmekte, bu nedenden dolayı gösteriş düşkünü olanlar tarafından özellikle tercih edilmektedir. Sıra No 173 Kemik Tane Eni,Boyu / Çapı 9 12 mm Tespih Boyu / Ağırlığı 34 cm 19 gr İmame,Püskül / Boyu İmame 42 mm Tanımı - Menşei: Türkiye Tespihin, her ne kadar külhanbeyi, kabadayı, efe ve delikanlılık tarafı önemli ise de, tespih gibi kullanmak tarafı daha ağır basmaktadır. 33 lük tespihlerde ele oturanı dokuz ile on milimetre olanlarıdır. Efe tespihleri ise, 17 li olduğu için daha iri habbelidir. Tespih, Türklerin, otururken, yürürken elinden düşürmediği, hatta koluna taktığı, kederli anında sabırla çektiği, kahvesini yudumlarken onun şakırtısıyla keyfine neşe kattığı ve öfkelendiğinde ise hıncını onun tanelerinde aldığı bir objedir. Kültürümüzde geniş yeri olan tespihlerin evlerimize kadar girmesi temelinde İslamiyet vardır. Tespihin, İslam'da ilk halife zamanında kullanılmaya başlandığı sanılmaktadır. "Tespih çekmek" namazı tamamlayan bir ayrıntı olarak önemlidir. Allah ın 99 sıfatını, ya da tekrar tekrar zikredilen belli cümlelerin sayımında kullanılır. namaz sonlarında otuz üçer defa "subhanallah", "elhamdülillah" ve "Allahu Ekber" demek, Tesbih etmektir Bu işlem, tespih öncesi başparmağı kullanarak diğer dört parmağın el içindeki 12 eklemini sayarak hatta iplere düğüm atarak gerçekleştirilmiştir.

5 Tespih kelimesi ibadetlerde genel anlamda kullanılmıştır. Dualarda yer alan Tanrı isim ve sıfatları gibi kutsal kabul edilen ve tekrarında yarar umulan sözlerin sayısını bilmek amacıyla hafızaya yardımcı olarak tespih kullanma, İslâm dışındaki dinlerde de oldukça yaygındır. Tespih, yüzyıllar boyu çeşitli dinlere mensup pek çok millet tarafından kullanılmış olup, bu dinlere Müslümanlık başta olmak üzere, Hristiyanlık, Hinduizm, Budizm Sihizm ve Bahailik İnancı da dahildir. Tespih genel olarak 33 veya 99 taneli olarak Allah ın isimlerini zikretmek ve yüceltmek amacı ile kullanılır. Budistlerde ve Hindularda ise bu Japa Mala adıyla kullanılmakta olup genellikle 108 taneli olarak bazen de dört bölümde yine 27 şerden 108 tane şeklinde kullanılır. Bahailerin kullandıkları tespihler ise, 59 veya altlarına 5 boncuk ilave edilerek 19 taneli, Sihizm inancında da 108 taneli olarak kullanılmaktadır Yakındoğu da tespihin bilinen formuyla kullanıldığı en önemli gelenek Hristiyanlık tır. Hristiyanların tespih kullanmaya M.S.7.yüzyılda başladığı varsayılmaktadır. Tespihin, Roma Katoliklerinde 54 taneli, Doğu Roma Katoliklerinde de 100 taneli olarak kullanıldığı, ayrıca 50 veya 33 taneli olanların da mevcudiyeti muhtelif kaynaklarda belirtilmektedir. Katoliklerde tespih için en yaygın kullanılan kelimelerden biri Rosary'dir. Bu isim, genellikle Roma Katoliklerinde kullanılmaktadır. Rosary kelimesi, Latince "güllerden yapılmış çelenk veya taç" anlamına gelen rosarium kelimesinden gelmektedir. Gül bahçesi Orta Çağ'da dua edenler için bir mekândır. Bu uygulama muhtemelen rosary kelimesinin temelini oluşturmaktadır. Hristiyanlara göre kırmızı gül Hz. İsa'nın kanını, beyaz gül ise Hz. Meryem'in iffetini temsil etmektedir. Ortodoksların kullandığı dua ipleri, 33, 50, 100 veya 300 boncuk dizilerek veya düğümlenerek oluşturulmaktadır. Yunan ve Rus Ortodoksları da dua sayıcıları, özellikle de dua ipi denilen düğümlenmiş bir ip kullanmaktadırlar. Anglikan tespihi ise 33 boncuktan oluşmaktadır. Dua zinciri bir haç ile başlamaktadır. Daha sonra askıda duran haçı takip eden büyük bir boncuk bulunur. Halkanın kendisi ise haftanın 7 gününü, kilise yılının 7 mevsimini, dünyevi hayatın 7 gününü temsil eden ve haftalar denen dört tane yedili set içerir. Bu yedili setler, Cruciform (haç şeklinde) denilen ve haçın Hristiyanların hayatları ile dinlerindeki yerini temsil eden 4 büyük boncukla birbirinden ayrılır. Toplam boncuk sayısı olan 33 Hz. İsa'nın hayatını sembolize etmektedir. Yunanlıların hayatına tespih daha ziyade stres atma aracı olarak girmiş ve Komboloi olarak anılmıştır.sayıları ise birçok farklı şekilde dizilmiştir

6 Sıra No 120 Kehribar Tane Boyu / Çapı 9 mm 9 mm Tespih Boyu / Ağırlığı 10 cm 27,7 gr İmame,Püskül / Boyu Gümüş 4 cm / Zincir 19 cm Tanımı - Menşei: Yunanistan, Kamçının ucunda gümüş püskül Sıra No 169 Oniks Tane Eni,Boyu / Çapı 9 12 mm Tespih Boyu / Ağırlığı 15 cm 48 gr İmame,Püskül / Boyu İpek Kamçı Tanımı - Menşei: Yunanistan (Komboloi Museum shop) Sıra No 144 Kehribar Tane Eni,Boyu / Çapı 14 mm Tespih Boyu / Ağırlığı 29 cm 60 gr İmame,Püskül / Boyu İmame 33 mm Tanımı - Menşei: Yunanistan (Komboloi Museum shop)

7 Sıra No 179 Gümüş - Cam Tane Eni,Boyu / Çapı 9-10 mm / 8-9 mm Tespih Boyu / Ağırlığı Tespih 9 cm, 29 gr İmame,Püskül / Boyu Gümüş Zincir 25 cm Tanımı - Menşei: Yunanistan. Sıra No 168 Opsidyen Tane Eni,Boyu / Çapı 9-10 mm Tespih Boyu / Ağırlığı 13 cm 37 gr İmame,Püskül / Boyu İpek Kamçı Tanımı - Menşei: Yunanistan (Komboloi Museum shop)

8 Eskiden tespih kullanan bazı Yahudi mezheplerinde son zamanlarda bu adet önemini yitirmiş olup, sadece kutsal günlerde el yapımı tespihler kullanılmaktadır Yahudilikte her ne kadar günümüzde Tespih adeti olmasa da Allah'ı anma ve duanın çok büyük bir önemi vardır.bazı Yahudiler de el alışkanlığı olarak tespih çekmektedir. Onların kullandığı bu Tespihler 32, bazen de 99 tanelidir. Bahailer ise Allah-u-Abha kelimelerini 95 kere tekrarlayarak bu süreci yerine getirirler. Arapça olmasından dolayı Müslüman dualarına benzeseler de tek benzerlik dille alakalıdır. Uzak Doğu dinlerinde tespih genellikle "mala" şeklinde adlandırılmaktadır. Tespih kültürünün klasik anlamıyla ilk bilinen örnekleri Hinduizm de ortaya çıkar. Hinduizm de tespih Sanskritçe japamâlâ (zikir çelengi) veya smarani (hatırlatan nesne - aslı smarana hatırlamak anlamındadır.) adıyla bilinir. Hinduizm de tanrıların isimlerini zikretmede, dua etmede veya konsantrasyon esnasında kullanılan tespih, çakıl taşı, kemik, metal veya ahşap gibi çeşitli objelerden yapılır ve 108 adet parçacıktan oluşur, bazı Hindu mezheplerinde tespih tanelerinin sayısı otuz ikidir. Dindar Hindular, Tespihle sadece okudukları duaların sayısını hesaplamakla kalmaz, aynı zamanda tanrılarının isimlerini saatlerce zikretmek suretiyle kendilerine tanrılarına adarlar. Malada hem Hindu tanrılarının isimleri tekrar edilir hem de duaların sayısı belirlenir. Budist Tespihi muhtemelen Brahman kökenlidir ve bir ipe dizilmiş tanelerin sayısı 108'dir. Çeşitli Budist ülkelerde 108'in önemi çeşitli farklı şekillerde vurgulanmaktadır, Bunun, zihinsel şartların veya günahkâr eğilimlerin sayısına bağlı olduğu söylenmektedir. Bunun dışında Tespih tanelerinin 108 adet oluşuyla alakalı muhtelif efsaneler mevcuttur. Sebebi her ne olursa olsun 108 sayısı Hindularda ve Budistlerde kutsaldır. Bu sayı Hindistan da doğan pek çok din tarafından da ortak olarak kullanılmaktadır. Mesela Caynistlerin ve Sihlerin Tespihleri de tıpkı Hinduların ve Budistlerinki gibi 108 tanelidir. Çin Budistlerinin su-chu denilen tespihe Tibet de phreng-ha adı verilmiştir. 108 taneli tespih yirmi yedişerden dört bölüme ayrılır. Aralarına diğerlerine göre daha büyük veya farklı renkte üç boncuk konur. Bazılarına göre asıl rakam 100 dür ve fazladan olan sekiz boncuk ihtiyaten konulmuştur. Burma tespihleri de 108 tanelidir ve tespih çekimi esnasında Phra (Büyük Buda), Tara (Dharma) ve Sangha (Soylu) denilen üç sığınağın adı tekrarlanır Tespihin devri tamamlandığında imâme yerindeki merkezî boncuk tutulur ve anitsa, dukka, anatha (fâni, acı, gerçek dışı) sözleri tekrarlanır. Om mani padme hum, Budistler in kullandığı Sanskritçe bir mantradır. Tibet te kral Lha Thathari Nyantsen in egemen olduğu 5. yy da ortaya çıkmıştır. Tibet Budizmi'nde en eski, fakat günümüzde çok kullanılan bir mantradır. Dini hece ya da şiir olarak kabul edilen ve dili Sanskritçe olan Mantra; kelimelerin oluşturduğu titreşimler yardımıyla kişinin daha üst bir bilince ulaşmasını amaçlayan kelimeler grubu olarak biliniyor. İlk olarak Hindistan kültüründe ortaya çıkan, ardından Budistler, Sihler ve Jainler tarafından da kullanılan bu kelimeler; kişinin aklını maddi istek ve arzulardan arındırarak, onun ruhunu serbest kılmayı hedefliyor. Nağmelerle tekrar edilen mantraların kökeni M.Ö yılları arasına dayanmaktadır.

9 Om mani padme hum mantrasını okumaktan ziyade bunu yaparken, anlamını düşünmek önemlidir. Om, belirli anlamı olmayan bir hecedir, fakat Hinduizm de bağımsız bir mantra olduğu için çok sevilir, uygulayıcının saf olmayan bedenini, konuşmasını ve zihnini, aynı zamanda Buda'yı sembolize ettiğine inanılır. Mücevher anlamını taşıyan Mani, yöntemin faktörlerini simgeler: Aydınlanmış, merhamet ve sevginin fedakâr niyeti olarak nitelendirilir. Padme, lotus anlamındadır ve bilgeliği sembolize eder. Son hece olan Hum, saflık, bölünmezlik ve aydınlanma ruhunu temsil eder. Om Mani Padme Hum'un altı hecesi, yöntemin ve bilgeliğin ayrılmaz birleşimi olan bir yolun uygulanmasına bağlı olarak vücudunuzu ve zihninizi saf yüce gövdeye ve konuşmaya dönüştürmektir. Om mani padme hum... Lotus çiçeği içindeki mücevher... Yani Buddha... Çeşitli mitlere ve efsanelere konu olan lotus çiçeği (Nelumbo nucifera) Nelumbonaceae ailesine ait bir su bitkisidir. Aynı zamanda nilüfer çiçeği, kutsal lotus ve Hint lotusu olarak adlandırılan çiçek, Sanskritçe de Pundarika, Padma, Kamala, Utpala vb. gibi çeşitli isimlerle anılmaktadır. Hindu geleneklerinde ve Budist felsefesinde kutsal kabul edilen lotus çiçeği, temel olarak manevi aydınlanmaya ulaşmanın ve mükemmelliğin somut sembolüdür.5000 yıldan fazla zamandır, insanlar için kutsal sayılan ve çoğunlukla on iki taç yapraktan oluşan lotus çiçeği, günlük hayatta ve sanatta yaygın şekilde kullanılmıştır. Lotus ile nilüfer çiçeğinin birçok özelliği benzemekle birlikte, nilüfer çiçeği en fazla 20 cm, lotus bitkisinin boyu 3 m.ye ulaşmaktadır. Sıra No 184 Tane Eni,Boyu / Çapı Doğal taş (Deniz kabuğu Fosil) 8mm Tespih Boyu / Ağırlığı 44 cm 94 gr İmame,Püskül / Boyu Püskül ip Tanımı - Menşei: Nepal, El yapımı, 108 boncuk üzerine Buda mantrası işlenmiştir. (Om Mani Padme Hum

10 . Sıra No 185 Tane Eni,Boyu / Çapı Doğal taş (Deniz kabuğu Fosil) 14,5 22 mm Tespih Boyu / Ağırlığı 86 cm 1285 gr İmame,Püskül / Boyu Püskül İp Tanımı - Menşei: Nepal, El yapımı, 108 boncuk üzerine Buda mantrası işlenmiştir. (Om Mani Padme Hum. NOT : Örnek olarak fotoğrafarıyla birlikte özellikleri belirtilen tespihler, Girland Kültür ve Sanat Galerisinin koleksiyonunda bulunmaktadır..