İLAÇ ENDÜSTRİSİNDE FİYATLANDIRMAYA İLİŞKİN KONULAR

Transkript

1 İLAÇ ENDÜSTRİSİNDE FİYATLANDIRMAYA İLİŞKİN KONULAR Şubat 2017

2 1. Avro Değeri Kaynak (Referans) fiyat sistemimizdeki Avro değeri uygulamasının amacı, Avro cinsinden takip edilen fiyatların Türk Lirası na dönüştürülmesinde kullanılacak bir kur çeviricisine olan ihtiyaçtır. Avro değeri; Türk Lirası cinsinden ilaç fiyatlarını, günlük kur dalgalanmalarına karşı koruyabilecek kadar sabit, ancak kaynak fiyatlara da olabildiğince yakın tutacak kadar esnek olmalıdır. Böylelikle, farklı kategorilerde yer alan ürünler için öngörülen kaynak fiyatlara uygulanan oranların (%100, %80 ve %60) gerçekleşmesine olanak sağlamalıdır. Diğer yandan, ilaç üretiminde kullanılan hammadde gibi önemli girdilerde dışa bağımlılık devam ettiğinden, ürünün üretim/ithalat maliyetleri ile satış fiyatı arasında kur kaynaklı önemli bir fark bulunmaması, ürünlerin pazarda bulunabilirliği açısından da son derece önemlidir. Dolayısıyla, sektörü bir önceki yılın avro satış kuru ortalamasının %70 ine denk gelen bir dönüşüm kuruna mahkum eden Avro değeri düzenlemesi, ekonomik gerçeklikten uzak bir yaklaşımdır. Bu çerçevede, uygulanmakta olan Avro değerinin, güncel Avro kuruna yakınlaştırılması amacıyla, %70 tutarındaki oranın kademeli olarak %100 e çıkarılması uygun olacaktır. Döviz kurlarına ilişkin bir başka konu ise çapraz kurlarla ilgilidir. Fiyatlandırmaya yönelik mevzuatta, Avro dışındaki para birimlerinde kullanılacak çapraz kurlar, 13 Şubat 2009 tarihindeki değerlerde sabitlenmiştir. Ekonomik gerçekleşmelere uygun olarak çapraz kurlar için de, Avro değerine paralel şekilde, otomatik işleyecek bir güncelleme mekanizması yaratılması uygun olacaktır. 2. Biyobenzer Ürünlerin Fiyatlandırılması Tüm dünyada bitkisel ve kimyasal kaynaklı ilaç üretimi, bilim ve teknoloji alanındaki yeni gelişmelere paralel olarak, hızla yerini biyoteknolojik ilaçlara bırakmaktadır. Gerçekleştirilen çalışmalar sonucunda, halihazırda 100 ün üzerinde hastalık, canlı organizmalar kullanılarak üretilen, biyoteknolojik ilaçlarla tedavi edilmektedir. İleri teknoloji ve biyolojik sistemler kullanılarak üretilen bu ilaçlar, kimyasal yöntemlerle elde edilen ilaçların tedavi edemediği çeşitli hastalıkları tedavi edebilmektedir. Ülkemizde de biyoteknolojik ilaç alanında çalışmalar yakın bir dönemde başlamıştır. Bu alan, özellikle uzun yıllara dayanan bir üretim kültürümüzün bulunduğu konvansiyonel ilaçlara göre, çok daha yüksek yatırım maliyetleri gerektiren, birikimimizin ise görece daha az olduğu bir alandır. 1

3 Pek çok ilaç firmamız kamunun da sağladığı teşvik ve desteklerle yüksek değerli yatırımlar yapmakta; biyoteknolojik ilaç üretmek suretiyle ülkemizin sanayi dönüşümüne katkı vermek üzere gereken adımları atmaktadır. Bu yüksek maliyetli yatırımların artarak devam etmesi ve beklenen sonuçları vermesi için, hiç şüphesiz, söz konusu ilaçların fiyatlandırılmasına yönelik politikaların da, kamunun sanayide dönüşüm hedeflerini destekler nitelikte kurgulanması gerekmektedir. İlgili ürünlere yönelik fiyatlandırma politikaları oluşturulurken, ülkemizde biyoteknoloji alanındaki sanayi dönüşümünün çok yeni ve başlangıç aşamasında olduğu gözden uzak tutulmamalıdır. Biyobenzer ürün yatırımı sadece yüksek boyutlu olmayıp aynı zamanda da konvansiyonel ürünlere göre çok daha büyük riskler içermektedir. Ayrıca bu ilaçların başlangıçta sadece iç pazara sunulacak olması da yatırım maliyetlerinin karşılanması için gerekli ekonomik ölçeğe ilk aşamada sahip olunamayacağı anlamına gelmektedir. Yatırımcı firmalar bakımından yeterli ölçek ekonomisinin yakalanması ancak bu ürünlerin ihracatına başlanmasıyla birlikte mümkün olabilecek ve üretim maliyetlerinde azalma ortaya çıkabilecektir. Bu koşullar göz önünde bulundurulduğunda, biyobenzer ürünler için oluşturulacak fiyatlandırma modelinin, konvansiyonel ilaçlardaki emtialaşma olgusuna paralel şekilde yönetilmeye çalışılması doğru bir yaklaşım olmayacaktır. Kimyasal bir sentez sürecinin ortaya çıkardığı konvansiyonel ürünlerde büyük ölçeklerde üretim yapılabilmesi imkanı nedeniyle oluşan emtialaşma ve buna bağlı fiyat düşüşü, üretim tekniği açısından çok farklı bir süreç gerektiren biyoteknoloji alanında ortaya çıkmamaktadır. Bu gerçeklerden hareketle, biyobenzer ürünleri eşdeğer ürünler gibi fiyatlandırmaya çalışmak diğer ülkelere göre zaten geç bir dönemde girdiğimiz bir alanda mevcut yatırımların geri dönüşünü olumsuz şekilde etkileyecek; bu yatırımların filizlenmesini de engelleyecektir. Birçok ülkede ürün satarak hali hazırda ölçek kazanmış referans biyoteknolojik ürün sahibi çok uluslu bir firma için tek bir pazarda ortaya çıkan fiyat düşüşü tolere edilebilecek bir kayıp olacaktır. Ancak ağır yatırım yükü altına girmiş ve bir süre sadece ülkemizde ürün satmak mecburiyeti nedeniyle ölçek bulamayacak yerli firma için söz konusu bu fiyat kaybı çok önemli olacaktır ve yatırımın geri dönüşünü olumsuz etkileyecektir. Ayrıca, pek çok ülkede uygulanmakta olan kaynak fiyatlandırma modeli çerçevesinde ilgili ürünlerin ihraç edileceği ülkelerde Türkiye deki fiyatlarının göz önüne alındığı unutulmamalıdır. Çok düşük fiyatlarla ihracat pazarlarına girmek, yüksek tanıtım, pazarlama ve satış giderleri nedeniyle firmalarımızı zorlamaktadır. Bu çerçevede, hasta lehine ürün sayısı ve çeşitliliğinin artırılarak, ürünler arasında sağlıklı bir rekabet ortamının oluşturulması, fiyatların bu sağlıklı rekabet ortamında, başka bir müdahale olmaksızın gerilemesinin sağlanmasının temel hedef olması gerektiği düşünülmektedir. 2

4 3. Yirmi Yıllık Ürünlerin Fiyatlandırılması Dünyada, ilaçların bulunabilir ve makul fiyatlarla ulaşılabilirliğinin sağlanması amacıyla, pek çok ülkede doğrudan fiyat kontrolleri uygulanmaktadır. Ancak doğrudan fiyat kontrolü bulunsun ya da bulunmasın, referans ilaçlar, pazara alabileceği en yüksek fiyatla, ilk ve tek olarak girer ve pazarda patent koruması ve diğer fikri mülkiyet haklarının devamı süresince rakipsiz olarak kalır. Eşdeğer ilaçların pazara girişi ile, pazarda rekabet başlar ve büyük çapta üretim ile ortaya çıkan emtialaşma nedeniyle ilaç fiyatları düşüş trendine girer. Ürünün ticari yaşam döngüsü (life cycle) içinde, fiyatlar sınai maliyetler çerçevesinde ve çok düşük kar marjlarıyla belli bir seviyeye oturur. Bu aşama, ürünün ticari yaşam döngüsünün son aşamasıdır. Yirmi yıllık olarak adlandırılan ürünler, ticari yaşam döngüsünün son aşamasına gelmiş olan ürünler olup, halk sağlığı ve kamu maliyesi için halen ekonomik alternatifler oluşturmaya devam etmektedir. Bu bakımdan, söz konusu ürünlerin pazardaki mevcudiyetlerinin devamı için, fiyatlandırma açısından korunup desteklenmeye ihtiyaç vardır. Dolayısıyla bu ürünlerin, en ucuz kaynak fiyatın %20 altında fiyatlandırılması doğru ve gerçekçi bir yaklaşım değildir. Kaldı ki, bu ürünler ülkemizde zaten kur kaynaklı nedenlerle, olması gerekenin çok altında fiyatlanabilmektedir. Uygulamanın bu şekilde devamı halinde, söz konusu ürünler ekonomik anlamda uzun bir süre daha gerçekçi bir fiyatla satılamayacaktır. Ürünlerin pazarda bulunabilirliğinin tehlikeye düşmesi ise, uygun fiyatlı tedavilerin, daha pahalı alternatifler ile değişimine neden olabilecek; bu da kamu ilaç harcamalarının artması ile sonuçlanacaktır. Bu bakımdan, ürünlerin pazarda bulunabilirliğini temin etmek üzere fiyatlandırma esasları tekrar gözden geçirilerek, kaynak fiyatın %100 üne kadar fiyat alabilmelerine olanak sağlanmalıdır. Her durumda, yirmi yıllık ürünlere yürürlükteki mevzuat hükümleri ile sağlanan koruma mutlaka muhafaza edilmeli, bu ürünlerin mevcut fiyatlarında düşüş yaratacak nitelikteki her türlü uygulamadan kaçınılmalıdır. 4. Maliyet Kartı ile Fiyatlandırma Bilindiği üzere, maliyet kartı genel olarak, kaynak fiyatı belirlenemeyen, yurt içinde üretilmiş ürünlerin fiyatlandırılmasında kullanılan önemli bir mekanizmadır. Ancak mevcut uygulamadan kaynaklanan bazı hususlar, maliyet kartlarının etkili bir biçimde kullanılmasının önünde engel teşkil etmektedir: a. Maliyet kartlarında öngörülen kar oranı Mevcut uygulamada, finansal maliyetler ile sınai maliyetlerin toplamı üzerine azami %15 kar ilave edilmekte, böylece maliyet kartı ile talep edilebilecek en yüksek depocuya satış fiyatına ulaşılmaktadır. Ancak Beşeri Tıbbi Ürünlerin Fiyatlandırılmasına Dair Karar, Beşeri Tıbbi Ürünlerin Fiyatlandırılması Hakkında 3

5 Tebliğ veya ilaca ilişkin diğer hiçbir mevzuatta maliyet kartlarında talep edilebilecek maksimum kar oranının %15 olması gerektiğine yönelik bir hüküm bulunmamaktadır. Oysa geri ödeme listesine girmiş/girecek pek çok ürün için, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından talep edilen kamu indirimi oranı, %15 in üzerindedir. Bu durum, ürünlerin maliyetin altında ve rasyonel olmayan bir biçimde fiyatlandırılmalarına neden olmaktadır. Bu çerçevede, maliyet kartı ile fiyat alacak ürünlerde, talep edilebilecek maksimum kar miktarı üzerine, geri ödemede tâbi olunan iskonto miktarı da dahil edilmek suretiyle fiyatın tespit edilmesine olanak tanınmalıdır. b. Finansal Maliyetler ile Sınai Maliyetler arasındaki oran Mevzuat hükümleri uyarınca, mali müşavir onaylı maliyet kartları ile fiyat başvurusu yapıldığında, uygun kar oranı ile yapılmış başvurular için, talep edilen fiyatın onaylanması gerekmektedir. Ancak uygulamada, maliyet kartlarında yer alan finansal maliyet toplamının sınai maliyet toplamından fazla olması halinde, başvurular reddedilmektedir. Söz konusu uygulamanın, yine mevzuatta herhangi bir dayanağı bulunmamaktadır. Bu nedenle sınai maliyet/diğer maliyet oranının fiyatlandırmada bir değerlendirme kriteri olmaktan çıkarılması önerilmektedir. c. Maliyet kartı ile fiyat alan ürünlerde artış Maliyet kartı ile fiyat alan ürünlerde, artışlar fiyatlara reel olarak yansıtılamamakta ve değişiklik talepleri yalnızca Fiyat Tebliğinde belirtilen dönemlerde yapılabilmektedir. Bu çerçevede, fiyat değişikliklerinin dönemden bağımsız olarak yapılabilmesi ve artışların fiyata tam olarak yansıtılmasının sağlanması uygun olacaktır. 4