PASSIVE VOICE & CAUSATIVES

Transkript

1 * PASSIVE Bir cümlede eylemi yapanın değilde eylemin yapılıp yapılmadığı ön plana çıkarılmak istenildiğinde, ya da kişiye direk olarak gönderme yapmayı istemediğimiz durumlarda Passive diye adlandırdığımız ve temel yapısı Be V 3 olan yapı kullanılır. İstenilen her fiil edilgen hale getirilemez. Bir fiilin Passive yapılabilmesi için nesne alması gerekmektedir. Şim di, hangi fiilleri Passive hale getirebileceğimizi görebilmek için fiilleri nesne alıp almadıkları ya da kaç nesne aldıklarına göre gruplandıralım: 1. Intransitive Verbs (V) : Geçişsiz Fiiller Bu gruptaki fiiller hemen sağına (kendinden sonra) nesne almayan fiillerdir. Nesne almadıklarından dolayı bu fiiller Passive yapılamazlar. Bu fiillerin nesne almadıklarını, fiile yönelttiğimiz neyi, kimi sorularının cevapsız kaldığından anlayabiliriz. John arrived at the meeting hall. John toplantı salonuna vardı. 2. Transitive Verbs (V + O) : Geçişli Fiiller Bu gruptaki fiiller hemen sağına (kendinden sonra) tek nesne alan fiillerdir. Nesne aldıkları için Passive yapılabilirler. Bu fiillerin nesne aldıklarını, fiile yönelttiğimiz neyi, kimi sorularının cümlede karşılıkları olduğundan anlayabiliriz. Smith built a new bridge. (Active) Smith yeni bir köprü inşa etti. A new bridge was built b y Smith. (Passive) Smith tarafından yeni bir köprü inşa edildi. Passive olan cümlede dikkat edilmesi gereken şeyler vardır. Bunlardan bir tanesi Passive yapısının nasıl oluşturulduğudur. Active olan cümlede Past Simple yani V 2 (built) kullanılmıştır. Passive yapının temelinin Be V 3 olduğunu düşünürsek be fiili Active cümlenin zamanı ne ise ona uygun olarak çekimlenir. Yukarıdaki cümlede Past Simple yani V2 (built) kullanıldığı için be fiili de V2 halinde çekimlenecektir. Be fiilinin V 2 hali was/were olduğundan dolayı Passive yapı was/were V 3 şeklinde olmuştur. Ayrıca, Passive cümlede dikkat edilmesi gereken şey tek nesne alan bir fiil olan build (inşa etmek) fiilinin hemen sağında artık bir nesne olmayışıdır. Çünkü, nesne Passive yaparken özne pozisyonuna getirilir. Bu şekilde tek nesne alan fiiller hemen devamlarına hiç nesne almadan kullanıldıklarında, çok büyük ihtimalle diğer nesne özne pozisyonuna getirilmiş yani Passive yapılmıştır denebilir. 3. Ditransitive Verbs (V + O + O) : Çift Geçişli Fiiller Bu gruptaki fiiller hemen sağına (kendinden sonra) iki nesne alan fiillerdir. İki nesne aldıkları için iki şekilde Passive yapılabilirler. Bu fiillerin iki nesne aldıklarını, fiile yönelttiğimiz kime / neyi, sorusunun cümlede karşılıkları olduğundan anlayabiliriz. İki nesne alan fiillerin en sık kullanılanı give fiilidir. Yaygınlıkla kullanılan diğer çift geçişli fiillerden bazıları send, tell, ask, call (isim vermek), buy, teach, offer, etc. fiilleridir. Jimmy gave her a present. Jimmy ona bir hediye verdi. I. O D.O 1 1 I.O. (Indirect Object) Dolay lı Nesne ; D.O. (Direct Object) Dolaysız Nesne olarak Türkçe y e çev rilebilir. 131

2 Bu cümlenin yüklemi give fiiline kime / neyi sorusunu yönelttiğimizde ona bir hediye şeklinde bir yanıt almaktayız. Cümlenin iki nesnesi olduğu için iki farklı şekilde Passive yapılması mümkündür. a) She was given a present b y Jim m y. Ona Jimmy tarafından bir hediye verildi. Bu cümlede Indirect Object diye adlandırdığımız ve verme eyleminden yani el değiştirme eyleminden dolaylı olarak etkilenen her nesnesi özne pozisyonuna getirilmiştir. Nesne kullanımı bakımından incelediğimizde ise, iki nesne alan give fiili bu cümlede hemen sağına tek nesne almıştır. İki nesne alan bir fiil devamında tek nesne ile kullanılmışsa çok büyük ihtimalle diğer nesne özne pozisyonuna getirilmiştir, yani Passive yapılmıştır denebilir. b) A present was given to her by Jim m y. Ona Jimmy tarafından bir hediye verildi. Bu cümlede Direct Object diye adlandırdığımız ve verme eyleminden direk olarak etkilenen yani el değiştiren A present (hediye) nesnesi özne pozisyonuna getirilmiştir. Bu şekilde Direct Object in cümlenin öznesi konumuna getirildiği Passive yapılarda eylemin kime yönelik yapıldığını göstermek için Passive yapının ardından to edatı kullanılır. Yukarıda ayrıntılarıyla analiz ettiğimiz fiil grubunu aşağıdaki gibi özetleyebiliriz. Verb Verb + O1 Verb + O1 + O2 Nasıl Passive Yapılır? Daha önce de belirttiğimiz üzere Passive yapının temeli Be V 3 yapısıdır. Active bir cümlede ana fiil hangi haliyle çekimleniyorsa Be V 3 yapısındaki be fiili o halde çekimlenip cümlenin nesnesi özne pozisyonuna getirilerek cümle Passive yapılır. S + V + O O + Be V3 Being V3 Been V3 : aktif cümle : pasif cümle They have prepared a difficult test. (Active) Onlar zor bir test hazırladılar. A difficult test has been prepared. (Passive) Zor bir test hazırlandı. Bu örnekte görüldüğü gibi, Active cümlede have V3 (Present perfect) yapısı kullanılıp ana fiil V3 şeklinde çekimlendiğinden be V 3 yapısındaki be fiili de V3 hali olan been şeklinde kullanılmıştır. 132

3 Suat GÜRCAN & Rıdvan GÜRBÜZ You must finish the work by seven o clock. (Active) İşi saat yediye kadar bitirmelisin. The work must be finished by seven o clock. (Passive) İş saat yediye kadar bitirilmeli. Bu örnekte görüldüğü gibi, Active cümlede modal V 0 yapısı kullanılıp ana fiil V0 şeklinde çekimlendiğinden be V3 yapısındaki be fiili de V0 hali olan be şeklinde kullanılmıştır. They are demolishing many slums to make way for new buildings. (Active) Yeni binalara yol yapmak için birçok gecekonduyu yıkıyorlar. Many slums are being demolished to make way for new buildings. (Passive) Yeni binalara yol yapmak için birçok gecekondu yıkılıyor. Bu örnekte görüldüğü gibi, Active cümlede am/is/are V ing (Present Progressive) yapısı kullanılıp ana fiil Ving şeklinde çekimlendiğinden be V 3 yapısındaki be fiili de Ving hali olan being şeklinde kullanılmıştır. They expect a cease-fire later this week. (Active) Bu hafta ilerleyen zamanlarda bir ateşkes bekliyorlar. A cease-fire is expected later this week. (Passive) Bu hafta ilerleyen zamanlarda bir ateşkes bekleniyor. Bu örnekte görüldüğü gibi, Active cümlede V 1 (Present Simple) yapısı kullanılıp ana fiil V1 şeklinde çekimlendiğinden be V 3 yapısındaki be fiili de V1 hali olan am/is/are şeklinde kullanılmıştır. We will discuss the new proposals at our next meeting. (Active) Yeni önerileri gelecek toplantımız da görüşeceğiz. The new proposals will be discussed at our next meeting. (Passive) Yeni öneriler gelecek toplantımızda görüşülecek. Bu örnekte görüldüğü gibi, Active cümlede will V 0 (Future Simple) yapısı kullanılıp ana fiil V 0 şeklinde çekimlendiğinden be V 3 yapısındaki be fiili de V0 hali olan be şeklinde kullanılmıştır. They will have built three new houses by the end of next year. (Active) Gelecek yılın sonunda üç yeni ev inşa etmiş olacaklar. Three new houses will have been built by the end of next year. (Passive) Gelecek yılın sonunda üç yeni ev inşa edilmiş olacak. Bu örnekte görüldüğü gibi, Active cümlede will have V 3 (Future Perfect) yapısı kullanılıp ana fiil V3 şeklinde çekimlendiğinden be V 3 yapısındaki be fiili de V3 hali olan been şeklinde kullanılmıştır. Daha önce de belirttiğimiz üzere Passive yapının temeli Be V 3 yapısıdır. Active bir cümlede ana fiil hangi haliyle çekimleniyorsa Be V 3 yapısındaki be fiili o halde çekimlenip cümlenin nesnesi özne pozisyonuna getirilerek cümle Passive yapılır. 133

4 İngilizce de genel pasif yapıları 5 tanedir; bu yapıları aşağıdaki gibi özetleyebiliriz: Etken Edilgen V1 am/is/are V3 (be V3) V2 was/were V3 (be V3) x + V0 x + be V3 x + Ving x + being V3 x + V3 x + been V3 *Herhangi bir dizilimin pasif olması için be V 3, being V 3, been V 3 ile çekimlenmesi gerekir. Passive Forms of Non-finite Verbs: Yukarıda verdiğimiz örneklerde finite diye nitelendirdiğimiz çekimli fiiller kullanılmıştı ve bu fiilleri edilgen hale dönüştürmüştük. Non-finite diye tabir edilen ve çekim eki almayan fiilleri de (Infinitives & Gerunds) edilgen hale getirebiliriz. Şimdi Infinitive ve Gerund yapılarını nasıl edilgen yapabileceğimizi inceleyelim : Active Passive Infinitive To Vo To be V3 Perfect Infinitive To have V3. To have been Gerund Ving Being V3 Perfect Gerund Having V3. Having been V3 V3 They are known to treat her badly. (Active) Ona kötü davrandıkları biliniyor. She is known to be treated badly. (Passive) Ona kötü davranıldığı biliniyor. She is believed to have killed ten people. (Active) Onun on kişiyi öldürdüğüne inanılıyor. She is believed to have been killed. (Passive) Onun öldürüldüğüne inanılıyor. I dislike waiting for people. (Active) İnsanları beklemekten hoşlanmıyorum. I dislike being waited. (Passive) Bekletilmekten hoşlanmıyorum. She denies having accused John of cheating in the exam. (Active) O John u kopya çekmekle suçladığını inkar ediyor. She denies having been accused of cheating in the exam. (Passive) Sınavda kopya çekmekle suçlandığını reddediyor. Phrasal and Prepositional Verbs in the Passive: Bazı fiiller deyimsel bir anlam verecek şekilde bir Preposition ile beraber kullanılıp Phrasal Verb diye adlandırdığımız yapıları oluştururlar ( call off = cancel). Bu yapılar Passive yapıldığında da beraberlerindeki Preposition ların cümlede tutulduğunu unutmayınız. 134

5 Suat GÜRCAN & Rıdvan GÜRBÜZ The referee called off the game because of the rain. (Active) Hakem yağmurdan dolayı maçı iptal etti. The game was called off because of the rain. (Passive) Yağmurdan dolayı maç iptal edildi. Ayrıca bazı fiiller genelde kendilerinden sonra belli bir Preposition ile beraber kullanılır ( operate on, interfere with, deal with). Bu yapılar Passive yapıldığında da beraberlerindeki Preposition ların cümlede tutulduğunu unutmayınız. We insist on punctuality in this office. (Active) Bu ofiste dakikliğin üzerinde dururuz. Punctuality is insisted on in this office. (Passive) Bu ofiste dakikliğin üzerinde durulur. The instructor referred to the notes throughout the presentation. (Active) Öğretmen sunum boyunca notlara başvurdu / notlardan faydalandı. The notes were referred to throughout the presentation. (Passive) Sunum boyunca notlara başvuruldu / notlardan faydalanıldı. Stative Passive: Fiillerin üçüncü halleri bazen bir cümlede sıfat gibi işlev görür. Bu cümlelerde fiilin üçüncü hali eylemin nasıl ya da kim tarafından yapıldığını anlatmaz, sadece bir ismi niteler durumdadır. Yani, bir şeyin durumunu ifade ederler. Bundan dolayı, görünüş itibariyle Passive gibi durmalarına rağmen eylem bildirmeyen bu yapılar sıfat görevindedir diyebiliriz. Her leg is broken. Onun bacağı kırık. Stative Passive adjective (V 3) The message is written on the envelope. Mesaj zarfın üzerinde yazılı. adjective (V3) Stative Passive Stative Passive yapılarının büyük bir kısmı kendilerinden sonra bir Preposition ile beraber kullanılırlar. The boy is interested in chemistry. Çocuğun kimyaya ilgisi var. Peter is addicted to heroin. Peter eroin bağımlısıdır. She is worried about her own future. Kendi geleceği hakkında endişeli. They are known for their debut album. Çıkış albümleri ile tanınıyorlar. The whole building is equipped with the latest technology. Bütün bina son teknoloji ile donatılmış. Stative Passive yapılarını be fiili yerine get kullanarak eylem bildiren yapılar haline getirmek mümkündür. Her leg is broken. Onun bacağı kırık. Stative Passive adjective (V3) Her leg got broken yesterday. Onun bacağı dün kırıldı. 135

6 She couldn t complete her homework since she was exhausted. Yorgun olduğu için ödevini tamamlayamadı. Stative Passive Having worked more than 10 hours, she got exhausted. On saatten fazla çalıştığı için bitkin düştü. Herhangi bir sorunun seçeneklerinde aktif / pasif dizilimler görüldüğünde önceliği aktif pasif elemesine veriniz. Sorularda uygulamamız gereken strateji şudur : 1. Seçenekde sunulan fiilin V / V + O / V + O + O grubundan hangisine girdiğini tespit ediniz. Diğer bir deyişle seçenekteki fiil nesne alan fiil midir? sorusuna cevap veriniz. 2. Fiil nesne almayan bir fiil ise pasif olamayacağı için aktif yapılara yöneliniz. 3. Fiil bir nesne alıyorsa ve boşluğun devamında nesnesi var ise aktif, yok ise pasif seçeneklere yöneliniz. 4. Fiil iki nesne alıyorsa ve boşluğun devamında her iki nesnesi de varsa aktif, iki nesneden birisi veya ikisi de eksikse pasif seçeneklere yöneliniz. Bu şekilde bir eleme yaptıktan sonra soru kökünde tense, if clause, uyumlu seçenekler gibi yapılara bakarak doğru yanıta ulaşabilirsiniz. *Bu bilgilere ek olarak aşağıdaki diğer bilgileri de değerlendiriniz: 1. Boşluğun devamında bir edat var ise (with / to / at) doğru yanıtınız %90 pasiftir. Eğer boşluğun devamındaki edat ile seçeneklerdeki fiil take in gibi birlikte kullanılan yapılar ise o zaman nesne edattan sonra aranır; eğer edattan sonra nesne varsa aktif yoksa pasif olan seçeneklere gidiniz. 2. It that arası boş bırakıldığında doğru yanıt %80 pasiftir. Öncelikle pasif seçeneklere gidiniz. 3. Boşluğun devamında herhangi bir noktalama işareti varsa : (,) (.) (;) boşluğun devamında nesne yok, nesne boşluğun öncesine geçmiş çıkarımı ile seçeneklerde pasif yapılara gidiniz. 4. Boşluğun devamında herhangi bir zarf var ise (exactly, yesterday, in 1990, so far) bu yapıların devamında nesne olup olmadığına bakarak karar veriniz. 5. Boşluğun devamında Noun clause yapan that + SVO, what / how gibi yapılar var ise bu yapıları nesne olarak düşünün ve nesne boşluğun devamında çıkarımı ile seçeneklerde aktif yapılara gidiniz. 6. İngilizce de dış kaynaklı olaylar genellikle pasiftir. Bu nedenle özellikle duygular, hisler edilgen olarak çekimlenebilir. Örneğin : I am disappointed, I was bored, she was thrilled gibi ifadeler yapı olarak edilgen olarak yorumlanır. Çevirisi hayal kırıklığına uğradım şeklindedir ve Türkçe deki bu aktif söylem aslında İngilizce mantığında x olay beni hayal kırıklığına uğrattı yorumuyla edilgen düşünülebilir. It as the Empty Subject in the Passive: 136

7 Suat GÜRCAN & Rıdvan GÜRBÜZ Daha önce iki nesne alan fiilleri iki şekilde Passive yapabileceğimizi görmüştük. İki şekilde Passive yapılması mümkün olan bir başka durum ise That Clause yapıs ının bir fiilin nesnesi olarak kullanıldığı cümlelerdir. Bu şekilde oluşturulan cümleler iki şekilde Passive yapılabilir. İlk olarak boş özne konumunda it kullanımını inceleyelim. They say that he is in the habit of stealing money. (Active) subject verb object Onun para çalma alışkanlığı olduğunu söylüyorlar. It is said that he is in the habit of stealing money. (Passive) Onun para çalma alışkanlığı olduğu söyleniyor. People thought that social workers were doing valuable work. (Active) subject verb object İnsanlar yardımseverlerin değerli bir iş yaptıklarını düşünüyorlardı. It was thought that social workers were doing valuable work. (Passive) Yardımseverlerin değerli bir iş yaptıkları düşünülüyordu. Everybody knows that Kathy killed her husband. (Active) subject verb object Herkes Kathy nin kocasını öldürdüğünü biliyor. It is known that Kathy killed her husband. (Passive) Kathy nin kocasını öldürdüğü biliniyor. Bu şekilde boş özne olarak it kullanılıp Passive yapabilmenin yanı sıra That Clause kısmının öznesi bütün cümlenin öznesi konumuna getirilerek de Passive yapılabilir. Bu durumda That Clause kısmı Infinitive (to V 0, to be V ing, to have V 3) yapı haline getirilir. Infinitive yapının hangi halinin kullanılacağına ise That Clause kısmındaki eylemin ana fiilin zamanı ile ilişkisine bakılarak karar verilir. Yani, eğer That Clause kısmındaki eylem ana fiil ile eş zamanlı ise (aynı zamana ait ise) to V 0 ; That Clause kısmındaki eylem ana fiilden daha önce gerçekleşmiş ise to have V 3 ; ve That Clause kısmındaki eylem ana fiilin zamanıyla aynı olup bir de süreç ifade ediyorsa to be V ing yapıları kullanılır. They say that he knows some very influential people. (Active) subject verb object Onun bazı çok etkili kimseleri tanıdığını söylüyorlar. He is said to know some very influential people. (Passive) Onun bazı çok etkili kim seleri tanıdığı söyleniyor. Bu örnekte görüldüğü gibi ana fiil (say) ile That Clause kısmı (know) aynı zamanda olduğundan Passive yapının ardından That Clause kısmı to V 0 şeklinde getirilir. People thought that social workers were doing valuable work. (Active) 137

8 subject verb object İnsanlar yardımseverlerin değerli bir iş yaptıklarını düşünüyorlardı. Social workers were thought to be doing valuable work. (Passive) Yardımseverlerin değerli bir iş yaptıkları düşünülüyordu. Bu örnekte görüldüğü gibi ana fiil (thought) ile That Clause kısmı (were doing) aynı zamanda olup ve were doing yapısı süreç bildirdiğinden Passive yapının ardından That Clause kısmı to be V ing şeklinde getirilir. Everybody knows that Kathy killed her husband. (Active) subject verb object Herkes Kathy nin kocasını öldürdüğünü biliyor. Kathy is known to have killed her husband. (Passive) Kathy nin kocasını öldürdüğü biliniyor. Bu örnekte görüldüğü gibi ana fiil (know) ile That Clause kısmı (killed) eş zamanlı olmayıp That Clause kısmındaki killed eylemi daha önce gerçekleşmiştir. Buna göre Passive yapının ardından That Clause kısmı olayın daha önce gerçekleştiğini gösteren to have V 3 şeklinde getirilir. Yukarıdaki örneklerin tamamında That Clause kısmında Active yapılar bulunmaktadır. Passive yapılırken, That Clause kısmı yukarıdakiler gibi Active değil de Passive yapıda olduğunda ise to V 0 kullanmamız gereken yerde (ana fiil ile That Clause eş zamanlı olduğunda) to be V 3 ; ve to have V 3 kullanmamız gereken yerde (That Clause kısmındaki eylem ana fiilden daha önce gerçekleşmişse) to have been V 3 yapıları kullanılır. Everybody knows that Harrie is treated badly. (Ana fiil ile That Clause eş zamanlı) subject verb object Herkes Harrie ye kötü davranıldığını biliyor. Harrie is known to be treated badly. Harrie ye kötü davranıldığı biliniyor. People consider that Jane s husband was murdered. (That Clause daha önce olmuş) subject verb object İnsanlar Jane nin kocasının öldürüldüğünü düşünüyor. Jane s husband is considered to have been murdered. Jane nin kocasının öldürüldüğü düşünülüyor. 138

9 Suat GÜRCAN & Rıdvan GÜRBÜZ Pasif yapılar diğer gramer konularında ve cümle tamamlama sorularında da ölçülebileceği için aşağıdaki ipuçlarına dikkat ediniz. Eğer cümle it ile başlar ve pasif yapı ile devam ederse öncelikle that + SVO dizilimine öncelik veriniz. Eğer it haricindeki özneler ile başlarsa, pasif yapıdan sonra to ile devam eden yapılara öncelik veriniz. It is said It is thought that. that He is said to Vo : eş zamanlı/genel ifadeler She is thought to have V 3 : farklı zamanlı olaylar aktif pasif He is said to Vo to be V3 She is thought to have V3 to have been V3 ÖRNEK SORU: It is assumed ---- an educational programme should emphasize the valid aspects of the cultural and historical past. A) whereby B) since C) as D) that E) in case Cümle it boş öznesi ile başlayıp pasif devam etmektedir. Bu nedenle öncelikle that yapısı tercih edilmelidir. Doğru yanıt D seçeneğidir. Bu kullanımı bir örnekle açıklayalım: This valuable stone is thought during the middle ages. A) to be discovered B) to discover C) being discovered D) to have been discovered E) to have discovered 139

10 Çözüm : 1. Seçeneklerde aktif ve pasif yapılar olduğu için öncelikle aktif pasif elemesi yapalım. Seçeneklerdeki fiil (discover) nesne alan bir fiildir ve bu fiilin nesnesi boşluğun öncesinde kalmıştır. Bu nedenle doğru yanıt pasif olmalıdır mantığıyla aktif olan B ve E seçenekleri elenir. 2. Boşluktan önceki dizilim pasiftir, bu nedenle boşluk to.. ile devam etmelidir mantığıyla C seçeneği de elenir. 3. A ve D seçenekleri arasındaki fark eş zamanlılık ve farklı zamanlılık anlamıdır. Boşluktan önceki fiil is thought olarak present çekimlenmiştir; yani düşünme olayı present diyebiliriz. Boşluktan sonraki zaman ifadesi keşfedilme olayının geçmişte olduğunu gösterir. Bu nedenle, keşfetme olayı düşünme eyleminden daha önce olduğu için düşünme ve keşfetme olayı arasında zaman farkı mevcuttur. Bu nedenle de doğru yanıt D seçeneğidir. Buraya kadar anlatılanlardan ve örneklerden de anlaşılacağı üzere bir Passive yapının ardından fiil getirilecekse fiil to almış şekli ile getirilir (to V 0, to be V ing, to have V 3, to be V 3, to have been V 3). Ancak, eğer Passive yapı eylemin bir kısmına tanıklık edildiğini gösteren bir fiil 1 ile yapılmış ise Passive yapıdan sonra fiil V ing alarak gelir. Paul was caught stealing the money. Paul parayı çalarken yakalandı. He was seen going home. Eve giderken görüldü. Yukarıdaki iki örnekte geçen çalma (stealing) ve gitme (going) eylemlerinin tamamı görülmemiştir. Bu yüzden Passive yapıdan sonra bu fiiller V ing şeklinde getirilmiştir. Bu durum dışında, bir Passive yapının devamında fiil gelecekse fiilin yukarıda verilen to almış şekilleri ile kullanıldığını unutmayalım. is seen was caught. Ving is found Find fiili eğer cümlede tespit etmek, saptamak anlamında kullanılırsa pasif olduğunda devamında to Vo alır ERGATIVE VERBS Bazı fiiller hem nesne alarak hem de nesne almadan kullanılabilirler. Yani, hem geçişli (Transitive) hem de geçişsiz (Intransitive) olarak kullanılabilirler. Öyleyse, bu fiillerin kullanımlarında iki şekilde de kullanılabilecekleri göz önüne alınmalıdır. Bu fiillerden en çok kullanılanları şunlardır: open, close, grow, develop, sell, print, start, finish, etc. The bank opens at 10 a.m. Banka saat 10 da açılır. The bank is opened at 10 a.m. Banka saat 10 da açılır. The book sold more than expected. Kitap beklenenden daha çok sattı. The book was sold more than expected. Kitap beklenenden daha çok satıldı. 1 Eylemin bir kısmına ya da tamamına tanıklık edildiğini gösteren f iiller Verbs of Perception başlığı altında Gerunds & Inf initiv es konusunda detay lı olarak işlenmiştir. 140

11 Suat GÜRCAN & Rıdvan GÜRBÜZ Edilgen anlam veren by edatının farklı kullanımlarına da dikkat etmek gerekmektedir. Boşluktan sonra göreceğiniz her by yapısı edilgen anlam vermeyebilir. by with the help of via by means of through by this method aracılığıyla, yardımıyla, vasıtasıyla by the river / by the windows : kenarında by 1996 : : -e kadar, -e gelindiğinde, -den önce be V3 being V3. by : tarafından been V3 ÖRNEK SORU: Professional tennis, which got its star in 1926 when the French player Suzanne Lenglen US dollars for a tour, only ---- full recognition in A) had been paid / has received B) was paid / received C) has been paid / would receive D) is paid / receives E) would be paid / had received Soru kökünde geçen In 1926 zaman ifadesi pointed time in the past olarak düşünülmelidir ve Tense konumuzdan da hatırlayacağınız gibi V2 kullanımını gerektirir. İlk boşluktaki anlam incelendiğinde ödeme yapılan kişi boşluğun solundadır; yani edilgen yapı gerekmektedir; bu nedenle V2 yapısının edilgen hali olan was paid yapısı doğru anlamı vermektedir. Bu nedenle doğru yanıt B seçeneğidir. 141

12 ÖRNEK SORU: The auditing of accounts means the official inspection of a company s accounts by a qualified accountant, and this ---- by law each year. A) had been required B) requires C) is required D) required E) would have been required Cümle sonudaki each year zaman ifadesi bize eylemin her sene düzenli olarak yapıldığının ipucunu vermektedir. Ayrıca bu zaman ifadesinden önceki by law ifadesi de bize cümlenin passive yani edilgen bir anlam içerdiğini gösterir. Bu nedenle en uygun seçenek simple present passive yapıyı içeren C seçeneğidir. * CAUS ATIVES Causative Structure, ettirgen yapı anlamına gelmektedir ve yine edilgen (Passive) yapıda olduğu gibi eylemler kişinin kendisi tarafından yapılmamaktadır. Ettirgen yapıda eylemin kime yaptırtıldığından ya da sadece eylemin yaptırtıldığından bahsedilmektedir. Şimdi ettirgen anlam veren fiilleri ve nasıl kullanıldıklarını inceleyelim: A) Sadece Eylemin yaptırtıldığı ifade ediliyor ise: Sadece eylemin yaptırtıldığı belirtiliyor ise have ve get fiillerinin ardından yapılan eylemden etkilenen şey getirilerek devamında fiil V 3 hali ile gelir. Have Get + işten etkilenen + V 3 I have/get my clothes ironed every Sunday. Her Pazar elbiselerimi ütületirim. V 3 She got her tooth pulled yesterday. O dün dişini çektirdi. V 3 He will have his hair cut tomorrow. O yarın saçını kestirtecek. V3 Yukarıdaki örneklerde verilen my clothes (elbiselerim) nesnesi ütü işinden etkilenmekte; her tooth (onun dişi) nesnesi çekme eyleminden etkilenmekte; ve his hair (onun saçı) nesnesi kesme eyleminden etkilenmektedir. Bu isimler have ve get fiilleri ile beraber kullanıldıkları ve yapılan eylemlerden etkilenen pozisyonda oldukları için kendilerinden sonra V 3 alarak kullanılmışlardır. 142

13 Suat GÜRCAN & Rıdvan GÜRBÜZ B) Eylemin kime yaptırtıldığı ifade ediliyor ise: Eylemin kime yaptırtıldığı belirtiliyor ise have ve get fiillerine ek olarak başka fiillerde kullanılmaktadır. Şimdi bu şekilde kullanılabilecek fiilleri ve nasıl kullanıldıklarını inceleyelim: Have Let + AGENT (işi yapan) + V 0 Make I have my mother iron my clothes every Sunday. Her Pazar anneme elbiselerimi ütületirim. V0 She made me carry the boxes. Bana kutuları taşıttı. V0 Her parents don t let her go out. Anne babası onun dışarı çıkmasına izin vermiyorlar. V 0 Yukarıdaki örneklerde verilen my mother (annem) kişisi ütüleme işini; me (ben) kişisi taşıma eylemini; ve her (o) kişisi dışarı çıkma eylemini gerçekleştiren kişilerdir. Have, Let ve Make fiilleri bu şekilde kendilerinden sonra eylemi gerçekleştiren bir agent ile takip ediyorsa devamlarında fiil yukarıdaki örneklerde olduğu gibi V0 halinde kullanılır. Get Force Want + AGENT (işi yapan) + to V 0 Ask Tell etc. I will get my secretary to file these documents. Bu belgeleri sekreterime dosyalatacağım. to V 0 She forced the little boy to leave the room. Küçük çocuğu odadan çıkmaya zorladı. to V 0 They want me to prepare cake for them. Benim onlara kek yapmamı istiyorlar. to V 0 Yukarıdaki örneklerde verilen my secretary (sekreterim) kişisi dosyalama işini; the little boy (küçük çocuk) kişisi ayrılma eylemini; ve me (ben) kişisi hazırlama eylemini gerçekleştiren kişilerdir. Get, Force ve Want fiillerinin yanı sıra yukarıda listelenen ve yukarıda verilemeyen onlarca fiil bu şekilde kendilerinden sonra eylemi gerçekleştiren bir agent ile takip ediyorsa devamlarında fiil yukarıdaki örneklerde olduğu gibi to V 0 halinde kullanılır. Help + AGENT (işi yapan) + V 0 ya da to V 0 I helped Alison to do / do his homework. Alison un ödevini yapmasına yardım ettim. to V0 / V0 Yukarıdaki örnekte de görüldüğü üzere verilen Alison kişisi ödev yapma işini gerçekleştiren kişidir. Help fiili kendisinden sonra eylemi gerçekleştiren bir agent ile takip ediyorsa devamında fiil yukarıdaki örnekte de olduğu gibi to V0 ve ya V0 halinde kullanılır. Bu iki kullanım arasında anlamca hiçbir farklılık söz konusu değildir. 143

14 Dikkat edilmesi gereken bir diğer nokta make ve let yapılarının Passive yani edilgen olarak kullanılmasıdır. Let fiili genelde Passive halde kullanılmaz. Let fiili ile Passive kullanmamız gereken durumlarda allow fiilinin Passive olarak be allowed to şeklinde kullanımı daha yaygın bir kullanımdır. I was made to carry the boxes. Kutuları bana taşıttılar. to V0 She wasn t allowed to speak. Konuşmasına müsade edilmedi. to V0 *Yukarıdaki örneklerde de görüldüğü üzere verilen Passive yapıların devamlarında fiil to V 0 şeklinde getirilir. Genellikle İngilizce de Verb + Object diziliminin devamına To Vo yapısı getirilir : Verb + object + to V 0 : I want him to be a doctor. Ancak, aşağıdaki gibi bazı istisna fiiller ile Verb + object + V 0 ya da Verb + object + Ving dizilimleri de kullanılabilir. Bu özel fiilleri bilmek, bunların dışında kalan fiiller kullanıldığında To Vo yapısını işaretlememiz için önemli bir ipucudur. İngilizce de verb + object + V 0 formülünde 6 fiil mevcuttur. Bunları özel fiiller olarak bilmenizde fayda vardır: have + object + V 0 make + object + V 0 let + object + V 0 help + object + V 0 algı fiilleri ( see / hear) + object + V 0 see + object + V 0 whole action : eylemin tümüne tanıklık edilmiş. hear + object + V ing part of the action : eylemin bir kısmına tanıklık edilmiş. İngilizce de verb + object + Ving formülünde de çok az fiil mevcuttur. Gerund konusunda detaylarını anlatacağımız bu ifadeleri de özel yapılar olarak bilelim: catch find spend. Ving waste 144

15 Suat GÜRCAN & Rıdvan GÜRBÜZ Örneğin herhangi bir soruda persuaded him şeklinde bir boşluk varsa boşluktan önce verb + object şeklinde bir formül ortaya çıkmıştır. Burada düşünmemiz gereken persuade fiilinin bilmemiz gereken yukarıdaki iki grupta bahsettiğimiz özel yapılar arasında olup olmadığıdır. Bu yapı özel bir yapı olmadığı için devamında To Vo almalıdır genellemesini yapabiliriz. ÖRNEK SORU: Following World War II, job prospects for young people ---- greatly which allowed them ---- more prosperous than their parents. A) had improved / to have felt B) have improved / feeling C) improved / to feel D) were improving / having felt E) would have improved / having to feel Cümlede ikinci boşluktan önceki allowed them yapısı özel fiiller grubunda olmadığı için verb + obj + To V 0 formülünü gerektirmektedir; bu nedenle öncelikle C seçeneği düşünülmelidir. 145