Trump ın Azledilmesi Meselesi

Transkript

1 Trump ın Azledilmesi Meselesi Sayfa 1 Trump ın Azledilmesi Meselesi Dr. Mehmet YEGİN Donald J. Trump ın seçilmesi bir çok analist açısından sürpriz bir gelişme oldu. Çünkü başta Nate Silver olmak üzere kamuoyu yoklamaları üzerinden yorum yapan hemen her analist kazanacak aday olarak Hillary Clinton ı işaret ediyordu. Yalnız bir tanesi vardı ki siyaset bilimi parametreleri ile Trump ın seçileceğini iddia etti. Önceden pek dikkate alınmayan Allan Lictman ın bu tahmini gerçekleşip de Trump seçimi kazanınca bütün spotlar üzerine çevrildi. Bu defa Lictman yeni bir öngörüde bulunarak Trump ın azledileceğini ileri sürerek ikinci defa kamuoyunu şaşırttı. Acaba Lictman ın Kassandra lanetini andıran kehanetlerinin ikincisi de gerçekleşecek mi? Açıkçası Trump ın azledilmesi konusu seçildiği günden beri konuşulan bir konu. Özellikle Cumhuriyetçi Parti adayının seçimi kazanmasını bir türlü içine sindiremeyen Demokratların köpürttüğü bu tartışmanın ciddi bir karşılığı bulunmuyordu. Ta ki üç istihbarat örgütü (CIA, NSA ve FBI) ortak bir çalışma ile Rusya nın seçimlere müdahalesini teyit edene kadar. Çünkü sonrasında ilk akla gelen konu Trump ın bu müdahalede dahli olup olmadığı oldu. Bu yazıda farklı yönleri Trump soruşturması ve suçlu ise azledilmesi konularını inceleyeceğiz. Azledilme Süreci Nasıl İşliyor? Amerika Birleşik Devletleri Anayasası na göre başkan ancak vatana ihanet, rüşvet veya diğer büyük suç ve kabahatler den ötürü azletme gerçekleşebilir. Vatana ihanet ve rüşvetten kast edilen açık. Büyük suç ve kabahatler ifadesini ise biraz açmakta yarar var. Cole ve Garvey e göre yetkileri aşma ve görevi kötüye kullanma bu kapsamda değerlendirilirken, bu tabirle makama yakışmayacak davranışa kadar geniş bir çerçeve ifade ediliyor. Öyle ki başkanın görevi ile ilgili işlediği bütün suçlar bu kapsamda yorumlanabilir. Amerikan sisteminde azletme yetkisi Kongre ye verilmiştir. Bu yetki yasama erkinin yürütme ve yargıyı dengelemesi araçlarındandır. Bu nedenle kendisini denetleme aracı olan azletme kararlarına yargının müdahalesi söz konusu olamaz. Ancak karar doğrultusunda işlenen suçların cezalandırması yargı tarafından yapılabilir. Temsilciler Meclisi azletme kararı alırken Senato Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi (BİLGESAM) Mecidiyeköy Yolu Caddesi, No:10, Şişli -İSTANBUL bilgesam@bilgesam.org Tel: Fax: BİLGESAM Tüm hakları saklıdır. İzinsiz yayımlanamaz. Kaynak gösterilerek alıntı yapılabilir.

2 Trump ın Azledilmesi Meselesi Sayfa 2 azletme yargılaması yapar. Bu durum bazen Temsilciler Meclisi kararının sürecin sonucu ile karşılaştırılmasına neden olmaktadır. Ancak görevden alma için Temsilciler Meclisi nin salt çoğunluk ile azletme kararı sonrasında Senato üyelerinin de 2/3 ünün azletme lehine oy vermesi gerekir. Senato görevden almanın ötesinde azledilen kişinin tekrar aday olamaması için de karar alabilir. Amerikan sisteminde azletme yetkisi Kongre ye verilmiştir. Bu yetki yasama erkinin yürütme ve yargıyı dengelemesi araçlarındandır. Bu nedenle kendisini denetleme aracı olan azletme kararlarına yargının müdahalesi söz konusu olamaz. Ancak karar doğrultusunda işlenen suçların cezalandırması yargı tarafından yapılabilir. Adına ister azletme kararı ister azletme yargılaması densin sürecin sonucunu belirleyen siyasi bir yapı olan Kongre üyelerinin oylarıdır. Bu da ister istemez sürecin yargısal bir konu olmasının ötesinde siyasi bir mesele olmasını beraberinde getirmektedir. Dolayısıyla hem azledilme nedenlerinin kapsamı hem de oylama gerekçeleri siyasi ve sübjektif bir çerçevede şekillenebilmektedir. Geçmişteki azletme örneklere baktığımız zaman Andrew Johnson, yetkilerini aşma suçu ile azledilme sürecine girmişken; Bill Clinton ise jüriye yalan söyleme, kanıtları gizleme ve bulunduğu makamın itibarını sarsma suçlarından yargılandı. Richard M. Nixon ın azledilmeye konu olmasının nedenleri ise yargıya müdahale, suçluları koruma ile soruşturmalarda işbirliği yapmayı reddetme gibi fiiller. Temsilciler Meclisi Johnson ve Clinton hakkında azletme kararı alırken, Senato da iki başkan için de gerekli çoğunluk sağlanamadı. Öyle ki Johnson 1 oy ile azledilmekten kurtulurken, Clinton aleyhindeki oylar salt çoğunluğa bile ulaşamadı. Nixon ise Temsilciler Meclisi oylaması öncesinde istifa etti. Çünkü hem kamuoyu desteğini kaybetmişti hem de önde gelen senatörler ile yaptığı görüşme sonucunda Kongre den aleyhinde karar çıkacağı kanaatine varmıştı. Temsilciler Meclisi nde azletme kararı çıkacağına kesin gözü ile bakılırken, Senato da Nixon lehine oy kullanacak senatör sayısı i geçmiyordu. Trump ın Azledilme Gerekçeleri Donald J. Trump ın Rusya nın 2016 Başkanlık seçimlerine müdahalesinde gizli işbirliği yapıp yapmadığını ortaya koyma adına bir soruşturma yürütülüyor. Birçokları soruşturmayı seçimlere müdahale ve soruşturmayı yürütenlerin kovulması gibi benzerliklerden ötürü, Watergate skandalına benzetiyor. Ancak Trump ın Rusya nın seçimlere müdahalesinde rolü olduğu kanıtlanırsa ve daha kötüsü eski bir İngiliz istihbarat elemanı tarafından hazırlanan Steele dosyasında iddia edilen Rusya ile uzun yıllardır ilişkisi olduğu ve Moskova da kendisi ile ilgili şantaj materyallerinin olduğu doğrulanırsa bu, Watergate i yaya bırakacak bir skandal olur. Çünkü Watergate skandalı sonuç itibari ile ABD içi bir olayken burada sözü edilen ABD nin onlarca yıl mücadele ettiği bir ülkenin dışarıdan seçimlere müdahalesi ve başkan seviyesinde işbirlikçi bulması gibi çok daha sorunlu bir konu. Henüz Trump hakkında konuşulanlar birer iddiadan ibaret. Ancak soruşturmanın gidişatı göz önünde bulundurulursa olası suçlamaları tahmin etmek güç değil. Bu suçlamalardan vatana

3 Trump ın Azledilmesi Meselesi Sayfa 3 ihanet, yargıya müdahale ile adaleti engelleme, soruşturmaya gerekli desteği vermeme ve konumu ile ticari çıkar sağlama gibi fiiller öne çıkıyor. Bunlardan en önemlisi tabii ki Trump ın Rusya nın ABD seçimlerine yaptığı müdahalede dahli olması iddiası. Soruşturmanın bu yönde ilerleyebileceğinin en büyük kanıtı ise Trump ın seçim kampanyasının aktif çalışanlarının suçlu bulunması. Kampanyanın başında bulunan Paul Manafort, kampanyanın dış politika danışmanı George Papadopolous ve Manafort un iş ortağı Rick Gates kara para aklamadan FBI a yalan ifade verme gibi fiillerden suçlu bulundu. Özellikle Papadopolous un Londra da bir profesörle yaptığı görüşmede Clinton ı karalayabilecek e-posta ve bilgilerin konuşulduğu üzerinde duruluyor. Her ne kadar Trump yönetimi söz konusu suçların seçim kampanyası öncesinde gerçekleştiğini öne sürse de özellikle Papadopolous un seçim kampanyasında çalışmaya başladıktan sonra da bu tür görüşmelere devam ettiği ve bu görüşmelerden kampanya yönetimini de bilgilendirdiği tespit edildi. Ayrıca Papadopolous un üç ay önce suçunu itiraf edip FBI adına çalışmaya başladığı biliniyor. Trump yönetiminin bu gelişmelere cevabı ise Papadopolous un seçim kampanyasında üst düzey toplantılara katılmayan, kahve servisi yapan çocuk seviyesinde olduğunu söylemek oldu. Ancak Papadopolous, üç ay süresince ne gibi kanıtların toplanmasına yardımcı olduğu ve neden isminin açıklanmasında artık sakınca görülmediği sorgulanması gereken konular. Benzeri bir itiraf ve işbirliği, Trump ın ekibi içerisinde yer alıp henüz soruşturmada ismi geçmeyen kişiler için de geçerli olabilir ki bu tablo Trump için çemberin daralabileceği anlamına gelir. Trump ın azledilme konusu olmasına neden olabilecek diğer meseleler bildiklerini gizleyerek, adaletin yerini bulması için gerekli işbirliğini yapmama ve yargıya müdahale ederek adaleti engelleme çerçevesinde olarak karşımıza çıkıyor. Yani Trump ın işbirliği içinde olmasa da Rusya nın seçimlere müdahalesinden haberdar olması ve bunu yetkililere bildirmemesi de ciddi bir suç. Ayrıca FBI Başkanı iken soruşturmayı yürüten James Comey görevden alınmış ve sonrasında Trump ın kendisinden Eski Milli Güvenlik Danışmanı Mike Flynn hakkındaki soruşturmayı kapatmasını istediğini öne sürmüştü. Trump ın böylesi bir talepte bulunduğu veya Comey i soruşturma nedeni ile görevden aldığı kanıtlanırsa bunlar da ABD nin 45. Başkanı nın azledilmesi için yeterli gerekçeleri oluşturur. Mueller in Soruşturması Trump ın Eski Başstratejisti Steve Bannon, Trump ın en büyük hatasının Comey i görevden almak olduğunu açıklamıştı. Gerçekten de hem yargı süreci hem de genel süreç yönetimi açısından Comey nin görevden alınması Trump açısından büyük bir hata olarak değerlendirilebilir. Çünkü Comey nin görevden alınması, Trump ın bir şeyler gizlediği izlenimini oluşturdu. Ayrıca Comey özellikle Clinton epostalarını seçime 11 gün kala tekrar gündeme getirmesi ile ciddi tartışma konusu olmuş ve kredi kaybetmişti. Üstelik halihazırda görevde bulunan biri olarak da soruşturmayı yürütürken çeşitli dengeleri gözetmek durumunda kalacaktı. Yerine soruşturmayı yürütecek Eski FBI Başkanı Robert Mueller hem daha tecrübeli hem de koltuğu için endişe etmeden soruşturmayı yürütme imkanı var. Mueller in hedef alınabilecek bir politik bagajı da bulunmuyor. O kadar ki Mueller in Cumhu-

4 Trump ın Azledilmesi Meselesi Sayfa 4 riyetçi parti ile arka planı Trump ın kendisinden bile daha güçlü. Buna rağmen iki partide de saygınlık uyarıyor ki Obama kendi döneminde de görevine devam etmesi istemişti. Üstelik, Mueller in soruşturmayı yürütüşünü yorumlayan Watergate ve İran-Kontra soruşturma ekiplerinden isimler kendisine tam not veriyor. Mueller in soruşturmayı büyük bir gizlilik içerisinde yürütmesi, politik atmosfere göre bilgileri kamuoyu ile paylaşması ve üzerinde baskı oluşmasını engelleyecek şekilde ilk suçlamalarda Trump ı kenarda bırakması gibi hamleleri göz dolduruyor. Mueller öylesine titiz bir çalışma yürütüyor ki soruşturma sonucu olarak, Trump ı yukarıda sözünü ettiğimiz üç fiilden de suçlu olduğunu ortaya çıkarabilecek güçlü delillerin ortaya koyması da tamamen temize çıkarması da çoğunluk tarafından saygıyla karşılanacaktır. Kongre ve Politik Dengeler Yukarıda da belirttiğimiz üzere süreç, bir yargı davasının işlemesi çerçevesinde değil siyasi dengeler bağlamında ele alınmalı. ABD Kongresi nin her iki kanadında da cumhuriyetçiler çoğunluğa sahip. Bu durumda her ne kadar Trump ı tasvip etmeyen çoğunlukta olsa da azletme gibi ciddi politik sonuçları olacak bir hamlede partinin ve bireysel gelecek hesaplamalarının ağır basacağını tahmin etmek zor değil. Parti tabanı Trump a verdiği desteği sürdürdükçe ve cumhuriyetçi adayların seçilme şansını olumsuz yönde etkilemedikçe Trump ın azledilmesi konusunda kimse aceleci davranmayacaktır. Trump sıkı destekçilerini anlatmak için 5. Cadde nin ortasında durup, silahla adam öldürsem bile beni desteklemeye devam ederler demişti. Bu destekte ciddi bir düşüş gözlenmiyor. Ancak Trump ın bir politik yük olmaya başladığı ve partiye zarar vermesi olasılığı arttıkça Kongre de düğmeye basılma eğilimi artar. Cumhuriyetçi Parti içerisinde gerçekten güçlü bir Trump destekçisi blok bulunuyor ancak halk genelinde Trump ın kamuoyu desteğinde bir düşüş olduğu görülüyor. Gallup a göre Kasım ayı ortası itibari ile Amerikan halkının yüzde 37 si başkanın yaptığı işleri desteklerken halkın yüzde 57 si desteklemediğini söylüyor. Bu rakamlar George W. Bush un halk desteğini kaybettiği ikinci dönenimi andırıyor. Bu trendle seçim bölgelerindeki dengelerin değişmesi durumunda Kongre üyeleri kendi işlerini kaybetmektense Trump ın işini kaybetmesini tercih edecektir. Mueller soruşturma sonuçlarını Temsilciler Meclisi ne iletecek ve bu Trump ile ilgili azletme suçları tespit edildiyse sürecin başlamasını sağlayacaktır. Trump hakkında yürütülen soruşturma sonuçları tartışmaya açık bir şekilde zayıf bağlantılar üzerine kurulu ise Trump ın bu sonuçları manipüle etmesi zor olmaz. Ancak soruşturma sonucunda güçlü kanıtlar ile Rusya bağlantısı ortaya çıkarırsa kamuoyu baskısı ile Trump ın gitmesinin önü açılabilir. Burada soruşturmanın bitiş zamanı da öneme sahip. Mesela 2018 ara seçimleri sonrası Temsilciler Meclisi nde dengelerin Demokratlar lehine bozulması bekleniyor. Bu dönemde azletme kararının Kongre nin bu kanadından geçmesi daha kolay olacaktır. Bununla birlikte Cumhuriyetçiler de seçim sonuçlarından Trump ı sorumlu tuttukları ölçüde azletme lehinde oy kullanabilir. Öyle ki Trump ın Nixon benzeri bir tablo ile karşı karşıya kalması söz konusu olabilir. Trump ın işlediği suçların sonuçlarından kurtulmak için süreç başlamadan istifa etmesi de bir

5 Trump ın Azledilmesi Meselesi Sayfa 5 diğer olasılık. Çünkü Mike Pence in soruşturmada suçlu bulunmaması durumunda Trump ın yerine Başkanlık koltuğuna oturması beklenir. Ve Başkan olarak, Trump ve diğer suçluların cezaları affetme yetkisi olacaktır. Nixon ı kendi yerine geçen Ford affetmişken, Reagan ı İran Kontra suçlamalarından kurtaran yine eski yardımcısı Baba Bush olmuştu. Buna göre Trump, çok zor durumda kalırsa azledilmeyi beklemeden istifa ederek yardımcısının kendisini temize çıkarmasını hedefleyebilir. Trump hakkındaki şüpheleri ve kamuoyunda gerçeklerin açığa çıkarılması beklentisini ciddi bir şekilde artırır. Kongre nin omuzlarına ABD demokrasisine yapılan bir saldırıyı ortaya çıkarıp buna güçlü bir cevap verme gibi ağır bir sorumluluk bırakır ki soruşturmanın kaldığı yerden devam ederek sürecin tamamlanması zorunluluğu doğar. Mueller soruşturma sonuçlarını Temsilciler Meclisi ne iletecek ve bu Trump ile ilgili azletme suçları tespit edildiyse sürecin başlamasını sağlayacaktır. Trump hakkında yürütülen soruşturma sonuçları tartışmaya açık bir şekilde zayıf bağlantılar üzerine kurulu ise Trump ın bu sonuçları manipüle etmesi zor olmaz. Ancak soruşturma sonucunda güçlü kanıtlar ile Rusya bağlantısı ortaya çıkarırsa kamuoyu baskısı ile Trump ın gitmesinin önü açılabilir. Sonuç olarak, sadece Trump açısından değil ABD demokrasisinin geleceği açısından önemli bir soruşturma sürüyor. Bu aşamada soruşturma sonucunda ne ortaya çıkacağını tahmin etmek mümkün değil. Ancak Mueller in kapsamlı bir araştırma yaptığı ve derinlere indikçe rahatsızlık oluşturduğu kesin. Şimdiden Fox News ve WSJ gibi medya kuruluşları Mueller in ve soruşturmanın itibarını sarsmak için ciddi bir çaba içerisine girmiş görünüyor. Ancak Comey nin görevden alınmasından daha büyük hata Mueller in görevden alınması olur. Çünkü bu süreci hızlandırmaktan başka bir sonuç doğurmaz. Bu adım

6 Trump ın Azledilmesi Meselesi Sayfa 6 BİLGESAM Hakkında BİLGESAM, Türkiye nin önde gelen düşünce kuruluşlarından biri olarak 2008 yılında kurulmuştur. Kar amacı gütmeyen bağımsız bir sivil toplum kuruluşu olarak BİLGESAM; Türkiye deki saygın akademisyenler, emekli generaller ve diplomatların katkıları ile çalışmalarını yürütmektedir. Ulusal ve uluslararası gündemi yakından takip eden BİLGESAM, araştırmalarını Türkiye nin milli problemleri, dış politika ve güvenlik stratejileri, komşu ülkelerle ilişkiler ve gelişmeler üzerine yoğunlaştırmaktadır. BİLGESAM, Türkiye de kamuoyuna ve karar alıcılara yerel, bölgesel ve küresel düzeydeki gelişmelere ilişkin siyasal seçenek ve tavsiyeler sunmaktadır.