Fıtrata Uygun Çocuk Yetiştirme

Transkript

1 On5yirmi5.com Fıtrata Uygun Çocuk Yetiştirme Anne babaların kendi köklerine inerek çocuk yetiştirmesi gerektiğini söyleyen Pedagog Adem Güneş, bizleri, Anadolu Pedagojisini yeniden keşfetmeye çağırıyor Yayın Tarihi : 10 Mart 2010 Çarşamba (oluşturma : 1/28/2019) Röportaj: Gülay Gümüş Anadolu topraklarında yüzyıllardır uygulanan çocuk yetiştirme modeli, günümüzde unutulmaya yüz tutmuş durumda. Avrupa dan ithal ettiğimiz yöntemler ise kültürümüze tamamen yabancı ve adeta doku uyuşmazlığına neden olacak türden. Yurtdışında eğitim aldığı dönemde bu durumu fark eden Pedagog Adem Güneş, çocuk eğitiminde her kültürün kendi köklerine inmesini gerektiğini savunuyor. Anadolu da yıllardır uygulanan çocuk yetiştirme geleneğini araştıran Güneş, bu yönteme Anadolu Pedagojisi adını veriyor. Çok yakında Anadolu Pedagojisi isimli bir kitap çıkaracak olan Adem Güneş le, Türk ve İslam kültüründe çocuk yetiştirme geleneği ve Anadolu Pedagojisi üzerine konuştuk. Adem Bey, Anadolu pedagojisi ifadesi nasıl ortaya çıktı? Ben, eğitimimi Hollanda da tamamladım. Yurt dışında sahadaki kitapları okumaya, branşımda derinleşmeye çok gayret ettim. Ama her kitap okuduğumda sanki bende bir doku uyuşmazlığına neden olduğunu gördüm. Sonra şunu gözlemledim. Batı çocuk terbiyesinde çok derinleşmeye çalışıyor ve eğer çocuk terbiyesinde Nobel ödülü alacak bir ülke varsa, bütün pedagoglar da kabul eder ki, Hollanda, pedagojinin Nobel ödülünü alacak ülkedir. Şimdi o açıdan bakıldığında ben gözlerimi kapıyorum, ta 1400 yıldır uygulanan ve çok mükemmel insanların yetiştiği bir coğrafya. Gözlerimi öbür tarafa doğru kapıyorum, bakıyorum, batıda standartlar içerisinde makineleşmiş ve bir şekliyle de makineleşmiş olmalarından kendilerinin de rahatsız olduğu bir topluluk var. Dolayısıyla, gözlerimizi kapattığımız o anlardan bir an, dedik ki, 'Hayır, çocuk terbiyesinin batının kopyalanmasıyla değil, mutlaka Anadolu nun kendine has yapısıyla olması lazım.' Ve ilk o zaman kullandık bu ifadeyi. Anadolu Pedagojisi'ni oluşturabilir miyiz diye düşündük. Değişik yazılarımda, görüşlerimde, düşüncelerimde Anadolu Pedagojisi'ni ön plana çıkarmaya çalışıyorum. Nedir Anadolu Pedagojisi? Şu anda yaygın olan sistemden farkı nedir? Türkiye maalesef pedagojide de, psikolojide de davranışçı ekolü benimsemiş durumda. Davranışçı ekolün insan davranışını değiştirmede kullandığı iki üç tane yöntem var: Yanlış yapana ceza ver, doğru yapanı mükafatlandır, yahut istenmeyen davranışlar karşısında şartlı refleks oluşturarak insanlarda davranış değişikliğine yol aç. İşte günümüzde okullarda uygulanan usul o. Öğretmen elini arkasına koymuş, koridorda bağıra bağıra öğretmenlik yapmaya çalışıyor. Kapıyı açıyorsunuz, öğretmen kaşlarını çatmış, yanlış yapana tek ayak üstünde ceza vererek, sınıfın içerisinde çocuğun

2 onurunu kırarak çocuklarda davranış değişikliğine yol açmaya çalışıyor ki, derslerini daha iyi dinlesinler diye, akıllı uslu çocuk yapmak için. Anne baba modellerinde de yine öyle, habire çocuk karnesini aldı mükafat ver, zayıf getirdi ceza ver, yanlış bir şey yaptı ceza ver. Tüm bunlara bakıldığında Türkiye de yaygın ekolün 'davranışçı ekol' olduğunu görüyoruz. "İnsan, insan olduğunu hissettikçe, sevildikçe, değer gördükçe, koşulsuz olarak kendisi ile iletişim kuruldukça, ön yargılardan arınmış olarak iletişim kuruldukça, bir çiçek gibi açar, değer kazanır." Avrupa da çok yaygın olan bir başka ekol daha var, o da Hümanizm, hümaniter psikoloji. O der ki, "İnsan hayvan değil ki, niye ceza veriyorsun?" Ancak hayvan ceza ile davranış değişikliği yapar. İnsan, insan olduğunu hissettikçe, sevildikçe, değer gördükçe, koşulsuz olarak kendisi ile iletişim kuruldukça, ön yargılardan arınmış olarak iletişim kuruldukça, bir çiçek gibi açar, değer kazanır. Şimdi tüm bunları yan yana koyduğumuzda, Anadolu Pedagojisi diyor ki: Evet, insan iç dinamikleri ile insandır. Yani insanın içerisinde bir takım dinamikler var ki, hayvanlardan çok farklı bitkilerden çok farklı. Eğer ruhundaki dinamikler olumlu bir şekilde çalışıyor ise o insan, insan olma görevini yerine getirebilir. Nedir bu? Kimi zaman izzet olarak karşımıza çıkıyor. Batı literatürüne göre baktığınızda bunlara psikolojide çok geçen id, ego ve süper ego diyebiliriz... Ama Anadolu topraklarına baktığımız zaman, sevmek, sevilmek görüyoruz, izzet görüyoruz, gurur, öfke görüyoruz, güven duygusu görüyoruz ve bütün bunların toplamının karşılığında da insanda sekine görüyoruz, sakinlik halini görüyoruz. Eğer bu iç dinamikler sağlıklı bir şekilde oturmuşsa, o kişide biyolojik ritmin bozulmadığını ve o kişinin sekine halinde, sakin olduğunu görüyoruz. İşte Anadolu Pedagojisi'ni çocuk yetiştirirken gururunu kırmadan, incitmeden, örselemeden, onu ceza ile sindirmeden, mükafat ile sahte benliğin içerisine sokmadan, onu insan olarak görüp, koşulsuz ona saygı duyarak yetiştirme tarzı olarak tarif ediyoruz. Anadolu Pedagojisi ile ülkemizde yaygın olan pedagojik yaklaşım arasındaki belirgin farkları örneklendirebilir misiniz? En belirgini ceza. Çünkü davranışçı ekolde insanlarda veya çocuklarda davranış değişikliği ceza ve mükafatla oluşturulmaya çalışılıyor. Ancak burada bir parantez açalım. Pedagojide cezanın bir kişiye verilebilmesi için, öncelikle kasıt olması lazım. İki, o kişinin eşya ve hadiseler arasındaki bağlantıyı tam biliyor olması lazım. Yani sonuç kısmını biliyor olması lazım. Üçüncüsü ise, akli melekelerinin tam çalışıyor olması lazım. Yani gelişim aşamasında olmaması lazım. O yüzden modern hukuka baktığınızda çocuk mahkemeleri ayrı kuruluyor.

3 Şimdi bu açıdan baktığımızda, çocuk elindeki bardağı düşürdü kırdı. Şimdi bu üç şey acaba karşılanmış oluyor mu çocukta? Bir: kasıt var mı? Çocukların yanlış davranışlarında çok defa kasıt yoktur. Bilgisizlik, olaya yeterince hâkim olamama vardır. İki: Sonuç kısmını çocuk biliyor mu acaba? Yani eşya ve hadiselere tamamen hâkim olabiliyor mu? Eline para verdiniz, çocuk tuttu parayı yırttı. O paranın ne anlama geleceğini biliyor mu çocuk? Hayır, bilmiyor. Sadece o sırada yırtmak istediği için yırttı. Zihni melekeler tam mı, zihinsel işlevi tam mı? Hayır değil, çünkü gelişim evresinde. Bakıldığında bir kişiye ceza verilebilmesi için temel şartlar oluşmamış. Ceza alabilme ehliyeti olmayan bir kişiye ceza vermiş olmak bir etik değil, iki insancıl değil. Olayı algılamakta zorluk çeken bir çocuğa siz ceza vererek davranış değişikliğine yol açmaya çalışıyorsunuz. En belirgin özellik bu. Davranışçılar, ceza ile adam etmeye çalışıyorlar. Ceza dediğimiz şey illa vurmak kırmak değil. Kadın kocasına küsüyor. İki gün adamı duygusal yoksunluğun içerisinde bırakıyor, sonra adam etmeye çalışıyor. Tekrardan yollarına devam ediyor. Dikkat edersek hayatımızda o kadar yaygınlaşmış ki bu durum Kim kedisinde, hangi ceza yöntemi uygulanıyorsa onu iyi öğreniyor. Çocukluk yıllarında duygusal cezayı almış birisi anne olduğunda çocuğuna duygusal cezayı uyguluyor. Halbuki Anadolu Pedagojisi nde çocuk ceza ile terbiye olmaz, çocuk vicdanı ile terbiye olur. Hollandaca bir ifade var: "acceptatie duur." :ocuğun içerisinde kabullenme kapısı, vicdan kapısı denilen bir kapı olduğundan bahseder bu ifade. İnsanın içerisindeki o vicdana hitap etmediğiniz sürece sadece ceza ile bir kişide davranış değişikliğine yol açarsanız o kişide ortaya çıkan şey nedir? Sahte benliktir. Kişi, sizin beklentilerinizi karşılayabilmek ve ceza almamak için kendisini kılıktan kılığa sokar. Halbuki içerisinde öyle bir istek vardır ki, aslında o yasaklanan şeye doğru gitmek istiyor. Bir fırsatını bulmuş olsa gidecek. Bakın batı toplumlarında veya tam oturmamış, totaliter rejimlerde bir deprem oluyor, insanlar birdenbire yağmaya başlıyor. Sel felaketi oluyor, yağmaya başlıyor. Çünkü kendi üstünde öyle bir baskı var ki, öyle bir ceza korkusu var ki, kımıldayamıyor. Ama içerisinde hastalıklı bir insan taşıyor. Bu ne zaman ortaya çıkıyor, üstündeki ceza korkuları ortadan kalktığı sırada bir bakıyorsunuz ki kurt

4 adam gibi vahşileşmiş, saldırıyor. Günümüz insanı da öyle, kendisini koruma adına garantisi olan kişilere baktığınız zaman, parası var, malı var, mülkü var, paçasını kurtarabilecek imkânları var; insan olma özelliğini bırakabiliyorlar. Gidiyor adamı kesiyor. Biliyor, babasının parası var, kurtarır onu. EN ÇOK KORKTUĞUMUZ ŞEY ÇOCUKLARDA SAHTE BENLİĞİN GELİŞMESİ Bizim en çok korktuğumuz şey çocuklarda sahte benliğin gelişmesi. İşte ceza, çocuklarda sahte benliğin gelişmesine neden oluyor. Anadolu Pedagojisi'nde ceza diye bir yöntem yok. Sıfır ceza. Ben size sormuş olsam, örneğin: Peygamber Efendimiz (sav) çocukları hangi ceza yöntemini kullanarak terbiye ediyordu? Yok, bana bir tane ilahiyatçı çıkıp, rica ediyorum, göstersin ki Peygamber efendimiz çocuklara şöyle ceza veriyordu diye. Madem onu örnek alıyoruz, o zaman bugünkü annelerin durumuna ne oluyor? Yahut Mevlana yetişirken, etrafına nasıl ceza vererek insanları terbiye ediyordu bir bakın. Gel diyor, ne olursan ol yine gel diyor. Yunus, etrafındaki insanlarla nasıl iletişime geçiyordu? Hangi ceza yöntemini kullanıyordu? Yok öyle bir şey. Fatih, Fatih olurken kulağından tutularak, tekme atılarak mı yetişti? Hayır, incitilmeden yetişti İşte biz maalesef Anadolu Pedagojisi'ni bırakıp bir şekliyle farklı kültürlerin pedagojik formlarını Türkiye ye getirelim derken, bu toplumun içerisinde naylonumsu insanlar oluştu. Şu andaki problemimiz bu. İşte Anadolu Pedagojisi bunun için ciddi bir çıkış kapısı, bin yıllardır, yüzyıllardır bu topraklarda uygulanmış olan, İstanbul beyefendisi, İstanbul hanımefendisi yetiştirmiş olan usullere bir göz atmamız lazım.

5 Bu dökümanı orjinal adreste göster Fıtrata Uygun Çocuk Yetiştirme