Merhaba, YAYIN TÜRÜ Yaygın süreli - Aylık. İMTİYAZ SAHİBİ Renksa Reklam San. Tic. Ltd. Şti. Adına Veli KILINÇ velikilinc@marmarabelediyeler.

Transkript

1

2 1

3 İMTİYAZ SAHİBİ Renksa Reklam San. Tic. Ltd. Şti. Adına Veli KILINÇ SORUMLU YAZI İŞLERİ MÜDÜRÜ Kübra YALÇIN GENEL KOORDİNATÖR Latif GÜNAYDIN EDİTÖR Dilek KARAGÖZ İLETİŞİM VE REKLAM KOORDİNATÖRÜ Pelin Tuğçe ŞEN SOSYAL MEDYA VE ABONE SORUMLUSU Büşra LEVENT tasarım by kübra YÖNETİM YERİ Örnek Mh. Botanay Cd. Dumankaya İkon Residence A-2 Blok 25. Kat No: 221 Ataşehir/ İST Tel: Fax: BASKI Merkez Mh. 29 Ekim Cd. İhlas Plaza No: 11 A/ Yenibosna / Bahçelievler / İstanbul Tel: Fax: HUKUK İŞLERİ Bektaş Hukuk ve Danışmanlık Av. İnan Bektaş YAYIN TÜRÜ Yaygın süreli - Aylık Merhaba, İnsanoğlunun, tarihi ile eşdeğer olan iletişim etkinliği bugüne kadar olduğu gibi, bugün de tarihi yazan gelişmelerin, ekonomik, sosyal ve kültürel olayların ortaya çıkmasında temel etken görünüyor. Çağımızın devrim aracı ise, internet Küreselleşmenin can damarı olan bu mecra, interaktif iletişim sağlayan teknik özellikleri ile insanlığın, doğrudan demokrasi umutlarını da yeşertti. Peki gerçekte böyle mi? Bu sorunun yanıtını aradık bu sayımızda E-devlet, e-demokrasi ve e-yönetişim konularını Uluslararası E-Demokrasi Danışmanı, Helsinki ve Bilgi Üniversiteleri Öğretim Üyesi Dr. Itır Akdoğan ile konuştuk. İnternetin işlevinin onu ne amaçla kullandığınıza göre değişeceğinin altını çizen Akdoğan, Türkiye ye ilişkin bir değerlendirme yapmayı da ihmal etmedi. İnternet konusunda önemli soru işaretlerinden biri olan güvenlik alanını, Türkiye nin İlk Hackerı olan şu anda ise belediyeler dahil çok sayıda kamu kurumuna güvenlik hizmeti veren Tamer Şahin e sorduk. Şahin interneti nasıl güvenli kullanabileceğimizin yollarını anlatırken, önemli uyarılarda bulunmadan da geçmedi. Bu ay, belediye röportajımızın konuğu, Şişli Belediye Başkanı Sayın Hayri İnönü ydü. İnönü nasıl bir ilçe devraldığını, Şişli yi yönetmenin sorumluluğunu ve gelecek planlarını anlattı. İnternet sayımızda, kent sayfalarımızı Akıllı Kentler e ayırdık. Tarih başlığımızda arama motorlarının tarihine yer verdik. Mevzuat bölümümüzde Bilişim Suçları ve Bilgi Güvenliği konusuna değinmeden geçmedik. Ve elbette her ay olduğu gibi belediyelerimizin konuya ilişkin çalışmalarını sayfalarımıza taşımaya çalıştık. Kısacası, okunası bir dergi çıkarmaya çabaladık. Daha itibarlı ve güçlü kentlerde yaşamak için YASAL HAKLAR: Yazılı izin olmadıkça, hangi dilde olursa olsun, içeriğin bir kısmı ya da tamamının kullanılması yasaktır. Görsel, yazı ve içeriklerin yasal haklarından yazarları sorumludur. Tüzel kişileri bağlamaz. Keyifli okumalar dileriz Dilek KARAGÖZ 2

4 içindekiler KAPAK Küresel Köyün Meydanı İnternet Özgürlük mü Esaret mi? 4 KAPAK RÖPORTAJ Uluslararası E Demokrasi Danışmanı Dr. Itır AKDOĞAN 20 KAPAK Yeni Nesil Demokrasi E- Yönetişim RÖPORTAJ Türkiyenin İlk Hackerı Tamer ŞAHİN GÖRÜŞ Doç. Dr. Necmi Emel Dilmen İnternet Küreselleşme Demokrasi ve Toplumsal Hareketler 50 RÖPORTAJ Şişli Belediye Başkanı Hayri İNÖNÜ 56 KENT Akıllı Kentler Nejat ÇERÇİ Fizik Mühendisi DOSYA Belediyeler ve E-Devlet TARİH Arama Motorlarının Tarihi Taner ŞAHİN 86 MEVZUAT Bilişim Suçları ve Bilgi Güvenliği Av. Taner Sevim HABERLER İl ve İlçe Belediyelerden Güncel Haberler KİM KİMDİR Bülent KERİMOĞLU Yücel ÇELİKBİLEK

5 TARİH ARAMA MOTORLARININ TARİHİ 1990 yılına kadar geliştirilen arama motorları internetten arama yapamıyordu. O zamana kadar çok az olan internet sitelerinin çoğu FTP sunucular tarafından indirilebilir veriler tutuyordu fakat bu verileri indirebilmemiz için tam olarak nerede olduklarını bilmeniz gerekiyordu. Bir dosyayı aratabilmemiz için onun tam olarak adını ve yerini belirtmemiz gerekiyordu yılında McGill üniversitesinde okuyan Alan Emtage dünyanın ilk arama motorunu geliştirdi ve adını Archie koydu. Archie etrafa saçılmış verilerin toplanmasına yardımcı oluyordu. Archie dosyaları kullanıcının sorgusundaki isim uyuşmaları ile buluyordu. Taner Şahin Yazılım Geliştirme Uzmanı 86

6 Hepimiz biliyoruz ki arama motorları sadece Google, Yahoo, Yandex veya Bing den ibaret değildir. Adım adım bir gelişim süreci yaşanmıştır ve en son günümüzdeki halini almıştır. Bu yazımda ilk arama motorunun çıkışından günümüze kadar uzanan bu gelişim sürecinden bahsedeceğim İnternetin temelinde iki önemli teknoloji yatmaktadır. Bunlar hypertext ve bellek genişletme teknolojileridir. Hypertext bir metin içinde bulunan kelime veya kelime gruplarının tıklanmasıyla ilişkili olduğu bilginin görüntülenmesini sağlayan bir teknolojidir. Bu teknoloji ilk olarak 1944 yılında yılında ortaya çıkmıştır. Bu iki teknolojinin ortaya çıkmasından sonra yani 1945 yılında Vannevar Bush Düşündüğünüz Gibi adlı makalesinde bilim adamlarının bir araya gelerek bütün bilgileri tek bir yerde toplamasını ve bunların insanlarla paylaşılıp onların bilgilendirilmesini öneriyordu. Bahsettiği bu cihaza Memex ismini verdi. İşte arama motorlarına doğru ilk adım bu şekilde atılmış oldu. MEMEX 1945 Memex ten sonra arama motorları ile ilgili yapılan çalışmalar 60 lı yıllarda da devam etti. Modern arama motorlarının babası kabul edilen Gerard Salton SMART adında bir bilgi çekme sistemi oluşturdu. Daha sonra 1960 yılında Ted Nelson Project Xanadu yu geliştirdi ve o zamanlar kullanılsa da daha önce bu isimle anılmayan hypertext ismini türetti. Project Xanadu daha basit bir kullanıcı ara yüzü ile bilgisayar ağı oluşturarak belli sosyal sorunları çözmeyi amaçlamıştı yılına kadar geliştirilen arama motorları internetten arama yapamıyordu. O zamana kadar çok az olan internet sitelerinin çoğu FTP sunucular tarafından indirilebilir veriler tutuyordu fakat bu verileri indirebilmemiz için tam olarak nerede olduklarını bilmeniz gerekiyordu. Bir dosyayı aratabilmemiz için onun tam olarak adını ve yerini belirtmemiz gerekiyordu yılında McGill üniversitesinde okuyan Alan Emtage dünyanın ilk arama motorunu geliştirdi ve adını Archie koydu. Archie etrafa saçılmış verilerin toplanmasına yardımcı oluyordu. Archie dosyaları kullanıcının sorgusundaki isim uyuşmaları ile buluyordu. Archie : archie-adv_eng.html Bu sırada CERN de çalışan Tim Berners-Lee hypertext i internete bağlayarak çılgın bir projeye imza attı. Hypertext i TCP ve DNS protokolleri ile bağlamayı başaran Lee bugün bizim kullanmış olduğumuz WWW yani World Wide Web i yarattı yılında ise Lee sanal bir kütüphane kurmak amacıyla Vlib i ortaya çıkardı. CERN e bağlı olan bu web sitesi bize web sunucularını listeliyordu. Vlib : DE VLİB Sonra ortaya Gopher Projesi çıktı. Gopher aslında ilk olarak Archie nin yükünü hafifletmek için çıkarılmıştı. Gopher bir sunucuyu metin tabanlı bilgiler ile doldururken diğerini de resimlerle dolduruyordu. Sonra Gopher ın yanında bir de Veronica adlı arama motoru ortaya çıktı. Nevada Bilişim Servisi Üniversitesi tarafından geliştirilen Veronica Gopher sunucularını tarıyordu yılına geldiğimizde internetteki web sitesi sayısı Birkaç yüz tane sözü ile tanımlanıyordu ve bunların çoğu da üniversitelerde oluşturulmuş web siteleriydi. Gopher siteleri ve e-posta sunucuları iyice ortaya çıkmaya başlamıştı. O sırada Matthew Gray WWWW ( World Wide Web Wanderer) icat etti. WWWW en büyük özelliği web URL lerini avlayıp Wandex adı verilen bir veri tabanına kaydeden bir sistem olmasıydı. Yani işin içine yavaş yavaş botlar (robotlar) girmeye başlamıştı.aynı yıl içerisinde ayrıca ALIWEB ortaya çıktı. Martijin Koster ın kurduğu site meta bilgiyi kullanan ilk arama motoruydu. Ayrıca site meta bilgiyi tarayarak kullanıcının indekslenmesini istediği sayfaları yanında bir açıklama ile kaydediyordu. Fakat sorun kimsenin sitesini nasıl kaydettireceğini bilmemesiydi. ALIWEB : Daha sonra programcılar bot fikrini iyice benimsediler ve birçok programcı bot adı verilen ufak programlar ile çalışmaya başladı ve ortaya Excite ortaya çıktı. Stanford da master yapmakta olan 6 öğrenci tarafından 1993 yılında geliştirildi. Excite ın amacı internetteki bilgiler arasında daha iyi aramalar yapabilmek için kelime ilişkilerine dair istatistiksel analiz yapmaktı. Arama motorunun popüleritesi giderek arttı ve ekibe çok paralar kazandıran bir arama motoru oldu. Excite : DA EXCİTE Ancak Excite da diğerleri gibi internetin gelişim hızına ayak uyduramadı. Arama motoru kendi içerisinde kategorize edilmemiş linkler barındırmaya başlamıştı. 87

7 TARİH Ayrıca botlar ne indekslediklerini anlayabilecek bir zekaya sahip değillerdi. Yani aradığınız şeyin tam olarak ne olduğunu bilmiyorsanız onu bulmanız çok zordu. Bu durum EINet Galaxy nin doğuşuna zemin hazırladı. Tarayıcı tabanlı arama yapabilen bir web diziniydi ve bir dizin olduğundan dolayı linkleri kategorize edilmişti. Ama hala Gopher arama özelliklerini kullanıyordu yılında WebCrawler arama motoru ortaya çıktı. Bu arama motorunun en önemli özelliği ise dünyanın ilk tam metin arama özelliğine sahip olmasıydı yılında Excite tarafından satın alındı yılında da Infospace satın aldı. WebCrawler günümüzde Google, Yahoo ve diğer arama motorlarından aldığı arama sonuçlarını bir araya getirerek hizmet vermeye devam ediyor. WebCrawler : com/ 1995 DE WEBCRAWLER Infoseek e gelince de aylık ziyaret sayısını 7.3 milyona çıkarmayı başaran Infoseek, 1998 de Walt Disney tarafından satın alındı. Arama motoru 2001 de kapandı. Aynı yıl içerisinde geliştirilen Lycos ise eşleştirme ve benzer kelime özelliğini sunarak diğerlerinden öne çıkıyordu. Lycos, 60 milyondan fazla belgeyi taramış ve bu konuda tüm arama motorlarını geçmişti. Lycos : DA LYCOS Aynı yıl içerisinde geliştirilen bir diğer arama motoru AltaVista ise İnternet üzerinden ilk çoklu dil arama özelliği ve ilk imaj görüntü ve ses arama özelliği bulunan arama motoruydu da Yahoo arama sonuçlarında Altavista kullanılmaya başlandı de günlük ziyaret sayısı 80 milyona ulaşmıştır TE ALTAVİSTA 1994 yılında ortaya çıkan Ask ise arama sorgularını gerçek insan editörler vasıtasıyla eşleştiriyordu yılında IAC Ask ı 1.85 milyar dolar karşılığında satın aldı. Ask : de Ask Bunlar gibi daha çok sayıda arama motoru çıkarıldı. Fakat hiçbiri Yahoo kadar yankı getiremedi te iki doktora öğrencisi Jerry Wang ve David Filo tarafından arama yapabilen bir dizin olan Yahoo geliştirildi. Yahoo aslında manuel olarak girilip kategorize edildiği için hiçbir zaman gerçek bir arama motoru olamadı. Yahoo : TE YAHOO Ve yıl 1996 yı gösterdiğinde o iki genç adam ortaya çıkıverdi. Larry Page ve Sergey Brin.İki doktora öğrencisi olan Page ve Brin PageRank isimli bir araştırma üzerinde çalışıyorlardı. PageRank diğer arama motorlarının aksine siteleri gösterilen ilgiye göre sıralayabiliyordu. Page ve Brin bu robotu üzerine bir arama sitesi geliştirdiler ve adınıda Backrub koydular. Sonra adını sitenin mantığına göre düşünüp on üzeri yüz anlamına gelen Googol adını verdiler. Sonra isim üzerinde tekrar bir değişiklik yapıp adını Google yaptılar. Proje o kadar başarılı oldu ki google. com olarak web dünyasına açıldı ve 4 Eylül 1998 de şirket resmen kuruldu. İlk genel merkezleri bir arkadaşlarının evinin garajı olmuş yıllarında site 1 milyar ziyaretçiye ulaşmış. Sonrasında zaten Google ın yükselişi hiç duraklamadı ve günümüzün dev teknoloji şirketlerinden biri oldu. Google : 88

8 2003 de Overture tarafından 70 milyon dolar karşılığında satın alındı, ardından Yahoo ya geçti. şirket, kendine finansman sağlayamadı ve aynı sene içinde hemen kapandı da açılan ChaCha, bir soru cevaplama hizmetiydi. Ana sayfasında sohbet bölümü bulunan site, hizmet vermeye devam ediyor. ChaCha : DE GOOGLE 1997 de açılan Yandex ise bugün 10 milyar sayfadan fazlasını barındıran indeksiyle Rusya da en büyük arama motoru payına sahip. Yandex : DE ALTHEWEB 2000 yılında hizmete giren Çin in dev arama motoru Bauidu, birkaç sene içinde 740 milyon web sayfasını taramayı başardı. Baidu 2007 de NASDAQ-100 endeksine girebilen ilk Çin şirketi oldu. Baidu : de kurulan Sproose, arama sonuçlarını kullanıcıların verdiği oylara göre sıralıyordu DE YANDEX 1998 de açılan bir diğer arama motoru MSN, gücünü Overture, Looksmart ve Inktomi arama motorlarından alıyordu. Arama motoruna 2004 de Altavista tabanlı bir teknoloji kullanılarak yükseltme yapıldı. Haziran 2009 da resmi olarak Bing ile değiştirildi. Bing : com/?form=z9fd DE BAİDU 2003 de yayına giren Info.com, tıklama başına ödeme mantığıyla çalışıyordu. White Pages ve Yellow Pages ile ortaklık kuran Info.com, hizmet vermeye devam ediyor. Info.com : DA SPROOSE 2008 de açılan bir başka arama motoru Picollator, insan yüzlerini tanıyan ve bunlardan bir indeks oluşturan deneysel bir hizmetti DA MSN SEARCH 1998 de ortaya çıkan bir başka arama motoru AlltheWeb ise düzgün arayüzü ile Google ve Yahoo dan üstün FTP araması gibi birkaç özelliğe sahipti DE INFO.COM 2005 yılında kurulan SearchMe, kullanıcılara web sayfalarının resimlerinden oluşan arama sonuçlarını sunuyordu yılında ayda 1.8 milyon ziyaretçiye ulaşan 2009 DA PİCOLLATOR 2009 da kurulan Cuil, web sitelerini içeriklerine göre organize ediyor ve küçük resimler eşliğinde metinler içeren arama sonuçları sunuyordu. Cuil 2011 yılında kapandı. 89

9 144 HABERLER