İş Sağlığı ve Güvenliği

Transkript

1 İş Sağlığı ve Güvenliği Lütfi ALPSOY Yüksek Makine Mühendisi Bakanlık Baş İş Müfettişi A Belgeli, İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanı 2007 / İstanbul

2 1-İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ TANIMI İş Sağlığı ve Güvenliği; işin yapılması sırasında çeşitli nedenlerden kaynaklanan sağlığa ve güvenliğe zarar verebilecek koşullardan korunmak amacı ile yapılan sistemli ve bilimsel çalışmalardır. 2-iŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİN AMACI 1)Sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamı sağlamak, 2)Çalışanları çalışma ortamından kaynaklanan sağlık ve güvenlik risklerine karşı korumak, 3)Çalışanların sağlık, güvenlik ve refahını sağlamak ve geliştirmektir. 4)Üretimin devamlılığını sağlamak 5)Verimliliği artırmak olarak sıralanabilir. 3-İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİN GENEL KURALLARI Çalışanlarının sağlık yönünden değerlendirilmesi Uygun çalışma düzeni Sağlıklı çalışma ortamı Güvenli çalışma ortamı olarak sıralanmaktadır. 4-ÇALIŞANLARIN SAĞLIĞINI VE GÜVENLİĞİNİ KORUMAK İÇİN AŞAĞIDA BELİRTİLEN HUSUSLARA UYMAK GEREKİR 1)Tehlikeden kaçınmak, uzak durmak. 2)Tehlikeleri değerlendirmek/risk değerlendirmesi 3)Tehlikelerle kaynağında mücadele etmek 4)Bu amaçların uygulanmasında gelişen teknolojiyi yakından takip etmek 5)Genel olarak tehlikeli malzemeyi, tehlikesiz veya daha az tehlikeli ile değiştirmek 6)İş güvenliği bilincini yerleştirmek. 7)İşi kişiye uygun hale getirmek. 8)Toplu korunma önlemlerine kişisel korunma önlemlerinden daha çok öncelik vermek 9)İşçilere, güvenlik kuralları hakkında yeterli teknik bilgi ve talimatı vermek, 10)İşveren, mesleki tehlikelerden korunma ve önleme konusunda bir veya birden fazla işçinin görevlendirilmeli, bir güvenlik ekibi oluşturmalıdır. Bütün bunlar işyerine maddi yük getirebilecektir. Ancak, kazaların ödenmesi daha çok kayba yol açmaktadır

3 5-KAZALARIN TEMEL NEDENLERİ 1)İnsan Kaynaklı 2) Makine Kaynaklı 3) Ortam/Çevre Kaynaklı 4) Yönetim Kaynaklı İş kazalarının önlenmesinde bilgi eksikliğinin de etkisi vardır. Örneğin; birçok insan, asansörlerde, kat kapısı açıldığında, karşıda, kabin içerisinde olan aynanın, saçı-başı, kılık-kıyafeti düzeltmek için bulunduğunu zannetmektedir. Evet; Asansör kabinindeki ayna; saçı, kıyafeti düzeltme işine yarıyor fakat asıl bu maksat için oraya konmamıştır. O ayna; güvenlik için oraya konmuştur yani; kat kapısı açıldığında kendimizi karşıda görmeyince hemen ayağımızı içeri atmayacağız, kendimizi aynada görüp içeri gireceğiz. Meydana gelen kazalarda çok çeşitli nedenler etkili olmaktadır. Bunlardan; dalgınlık, dikkatsizlik, ihmal, bilgisizlik gibi etkenler kaza geçirenden veya olayda etkili başka bir şahıstan kaynaklanmaktadır. Onun için, kaza ihtimali olan risk durumlarında, ne kadar çok güvenlik önlemi ve uyarıcı tedbir alırsanız, o kadar çok kazayı önlemiş olursunuz. Zira; insan, sosyal bir varlık olduğundan günlük yaşantısında, akıl sahibi olması hesabiyle, çok şeylerin etkisi altındadır. Olaylardan etkilenir, iş sorunları, ailevi sorunları vs. olabilir, dolayısıyla; akıl geçmiş ve gelecekle bağlantılı olarak meşgul olabilir. Günlük olaylara, işlerine, yaşantısına gereken sabrı, dikkati gösteremeyebilir. Kaza değerlendirilmelerinde, bunlar kaza geçirenlere ait bir kusurdur. Kaza geçirenler açısından bu durumlarda kaza meydana gelmektedir. O halde dalgın olmamak, dikkatli olmak, yapılan işi bilmek, hatalı hareket yapmamaya çalışmak gibi özellikler akıl sahibi varlıklar olarak, insan olmanın gereğidir. Çalışma hayatında, en son başvurulacak iş güvenliği tedbiri olarak gördüğümüz, kişisel koruyucuların (baret, emniyet kemeri, eldiven, gözlük, maske vs.), kullanımı konusunda bir lakaytlık, ihmalkârlık, önemsemezlik var. Çalışanlar kullanma konusunda gevşeklik göstermekte, riskli bölgelerde bu koruyucuları temin ederek kullandırma görevini üstlenen işveren, işveren vekilleri ise; bizler veriyoruz kullanmıyorlar, kullandıramıyoruz şeklinde şikayetlerde, sitemlerde bulunmakta ve bu ihmalde kişisel koruyucu kullanması gereken işçilerin hatalı oldukları sonucuna varmaktadırlar. Bu şekilde bir yaklaşım, bizce, sorunu çözümsüz bırakmakta ve sonuç alınamamaktadır. Çünkü insan, özelliği icabı, alışkanlıklarını kolay terk edemez, kendinden olmayan, alışmadığı, vücudunun bir parçası olarak görmediği şeyi üzerinde taşımaz. İlk önce üzerinde taşıyacağı şeyi tanıması, gereğine inanması ve alışması gereklidir. Bunu sağlamanın en iyi yolu eğitimdir. Çoğu işletmelerde, kişisel koruyucuların kullanımı ve kullandırılması konusunda sonuç alamadığını söyleyen işveren, işveren vekilleri ile birlikte kendi işyerleri dolaşıldığı zaman, risk altında olan işyeri kısımları dolaşıldığında, o kısımlarda kullanılması gereken kişisel koruyucuları, bu sırada, kendilerinin kullanmadıklarını görüyoruz. Kullanmasını beklediğimiz işçiler de, hal dilleri ile bu durumu görüp, bilmeyerek te olsa kendileri de kullanmayarak tepki gösteriyorlar.

4 İŞ KAZALARININ MEYDANA GELMESİNE KARŞI ALINMAYAN TEDBİRLER NEDENİYLE ORTAYA ÇIKAN SORUNLAR ÇOK YÖNLÜ VE AĞIR OLMAKLA BİRLİKTE, KAZALARI ÖNLEMEKTEN DAHA FAZLA MASRAF ÇIKMAKTADIR. KAZALARI ÖNLEMEK ÖDEMEKTEN DAHA UCUZ VE KOLAYDIR! 6-İŞ KAZASI KAYIPLARI DOLAYSIZ KAYIPLAR İşletmenin SSK ya ödediği kaza primleri ile karşılanan; 1)Hastane, ilaç, araç, gereç vs. bedelleri, 2)Geçici ve sürekli iş göremezlik ve ölüm ödenekleri, 3)Sigortalıya ödenen tazminat DOLAYLI KAYIPLAR İş Gücü Kayıpları: 1)Kazalının çalışamaması 2)Kazalıya yapılan ilk yardım 3)Kazalı ile meşgul olan diğer işçiler ve moral çöküntüsü nedeniyle çalışmayan işçiler 4)İşveren ve vekilinin kaza ile ilgilenmeleri, kazanın meydana geldiği işin yeniden oluşturulması ve yeni işçinin seçimi veya yetiştirilmesi 5)Kaza ile ilgili resmi mercilerle ilişki ve yasal işlemler dolayısıyla kaybedilen zaman ÜRETİM KAYBI 1)Kaza nedeniyle üretime ara verilmesi, 2)Makinelerin durması veya hasar görmesi, 3)Malzeme veya hammaddenin kaybı, 4)Kaza geçiren işçinin işe başlaması sonrası, verimliliğinde düşme olması 5)Resmi Merciler Tarafından Yapılan Tahkikat Masrafları. 7-MEYDANA GELEN İŞ KAZASI SONRASI AŞAĞIDAKİ DAVALAR AÇILIR 1-Ceza Hukuku açısından kamu hukuku adına Savcılık tarafından dava açılır. 2-İş ve Hukuk Mahkemelerinde MADDİ VE MANEVİ TAZMİNAT davası açılır. 3-SSK Başkanlığı tarafından RUCU EN TAZMİNAT-ALACAK davası açılır.

5 8- İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİN TARAFLARI İŞÇİ İŞVEREN ve DEVLET vardır. İş sağlığı ve güvenliğinin amaç ve hedefi doğrultusunda, tarafların da görev ve sorumluğu Bu bağlamda, Devletin de bu konuda görev ve sorumluluğu vardır. Bunlar; MEVZUAT HAZIRLAMA, RESMİ ÖRGÜTÜ KURMA VE DENETİM, YAPTIRIM UYGULAMA olarak özetlemek mümkündür. İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili mevzuat, bilindiği üzere, 6 Haziran 2003 tarihinden önce başta 1475 sayılı İş Kanunu olmak üzere, ilgili tüzük ve yönetmelikler, 1970 li yıllarda hazırlanmış ve o günlerin teknolojisine göre idi. Hızla gelişen teknolojiye uyum sağlayabilmek için 1475 sayılı İş Kanununun güncelleşmesine ihtiyaç duyuldu, dolayısı ile iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili mevzuatın da güncelleşmesi gerekiyordu. Bu nedenlerle, iş sağlığı ve güvenliği konusunda 2001 yılında İş Teftiş Kurulumuzda, değişik mesleklerdeki Teknik İş Müfettişlerinden oluşan bir grupla, 1974 yılından beri yürürlükte olan ve bu konunun temel mevzuatı olan İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü nün yeniden düzenlenmesi çalışmaları başlatılmıştır. Bilindiği üzere 1475 sayılı eski İş Kanunu güncellenmiş ve yeni 4857 sayılı İş Kanunu 10 Haziran 2003 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Çalışma hayatımızı yeniden düzenleyen 4857 sayılı yeni İş Kanununun birçok maddesi, doğrudan ve dolaylı olarak, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgilidir sayılı İş Kanunun da; İş Sağlığı ve Güvenliği İle İlgili Sosyal İçerikli Maddeler (çalışma süresi, ücret, fazla çalışma vs.) Ve Doğrudan İş Sağlığı ve Güvenliği İle İlgili Maddeler Yer almaktadır. ( ) 4857 sayılı İş Kanunu 78 inci Maddesi gereğince; 26 Adet AB Direktifine karşılık 26 adet İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmelikleri, 16 adet İşin Yürütümü İle İlgili Yönetmelikler çıkarılmıştır. 9-YENİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YAKLAŞIMI EN BELİRGİN ÖZELLİKLERİ Risk Değerlendirmesi Çalışanların Katılımı Uzman Katkısı Sağlanması Çalışanların Bilgilendirilmesi Çalışanların Eğitimi Koruma Önleme Anlayışı Giderek çalışanlarda olumlu yönde davranış değişikliğinin sağlanmış olmasının hedef gösterilmesi

6 KARŞILAŞTIRMA Eski Uygulama Tespit Bazlı Reaktif Sınırlı Noktada Çalışan Katılımı Sertifikasız Uzman Ve Yetersiz Katkı Sınırlı Bilgilendirme Yetersiz Eğitim Sadece Koruma Anlayışı Yeni Anlayış Risk Bazlı Proaktif Her Konuda Geniş Çaplı Çalışanın Katılımını Sağlama Sertifikasyon Ve Geniş Uzman Desteği Kullanımı Haberdar Etme Ve Diğer Kişileri Kapsama Programlı Ve Nitelikli Eğitim Ve Belgeleme Önleme Ve Korumaya Dayalı Anlayış SAYILI İŞ KANUNU ve YÖNETMELİKLER İŞVERENLERİN VE İŞÇİLERİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ 4857 sayılı İş Kanunu madde 77 de İşverenler işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmak, işçiler de iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdürler. İşverenler işyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uyulup uyulmadığını DENETLEMEK, işçileri karşı karşıya bulundukları mesleki riskler, alınması gerekli tedbirler, yasal hak ve sorumlulukları konusunda BİLGİLENDİRMEK ve gerekli iş sağlığı ve güvenliği EĞİTİMİNİ VERMEK zorundadırlar. İşçiler de iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdürler. İş Sağlığı Ve Güvenliği Yönetmelikleri Genel Olarak Değerlendirildiğinde; İşveren; 1-İşyerinde mevcut sağlık ve güvenlik risklerini tespit ederek risk değerlendirmesi yapmak veya yaptırmak, 2-Koruyucu tedbirlerin alınmasına ve gerektiğinde koruyucu malzeme kullanılmasına karar vermek, kullanılmasını temin etmek, 3-iş kazası raporlarını, yetkililere sunmak üzere hazır bulundurmak 4-İşçilerle işveren arasında sağlık ve güvenlik konularında bilgilendirme, danışma, dengeli katılım ve eğitim mekanizmaları işletilmelidir. İşveren; işçilere, işyerindeki sağlık ve güvenlik riskleri ve bu risklere karşı alınan bütün önlemler hakkında bilgi verecektir. Ayrıca işveren; çalışanları aldığı önlemler, yaptığı düzenlemeler konusunda bilgilendirecektir.

7 Çalışanların Eğitimi; İşveren her işçiye kendi yaptığı işle ilgili olarak; İşe başlarken, İş değiştirirken, Çalışılan makine değiştiğinde, Yeni teknolojinin uygulanması aşamasında sağlık ve güvenlik eğitimi almasını sağlayacaktır. Bu eğitim değişen veya yeni ortaya çıkan riskler göz önüne alınarak adapte edilmeli, periyodik olarak tekrarlanmalıdır. Güvenlik eğitimi, çalışanlara çalışma saatleri içinde, kuruluş içinde veya dışında verilmelidir. 5-Çalışanlar, çalışırken maruz kaldıkları toksit maddelerin özelliklerine göre periyodik uygun sağlık taramasından geçirilmelidir. Çalışanların Yükümlülükleri; İşçiler kendilerine verilen eğitim ve talimatlara uygun davranacaklar, hem arkadaşlarının hem de kendilerinin sağlık ve güvenliğinden sorumlu olacaklardır. Bu nedenle işçiler; 1. Kendilerine verilen araç, gereci, tehlikeli maddeleri, ekipmanı ve makineyi doğru kullanmak, 2. Kendilerine sağlanan kişisel koruyucu donanımı doğru kullanmak, koruyucularını çıkarmamak ve bunları doğru, usulüne uygun kullanmak, 3. Korunma önlemlerinde herhangi bir eksiklik nedeniyle ciddi ve ani bir tehlike gördüklerinde işvereni veya yetkiliyi derhal haberdar etmek, 4. Çalışma koşullarının iyileştirilmesi, bu konudaki mevzuatın uygulanmasında işverene veya yetkiliye yardımcı olmak, işbirliği yapmakla YÜKÜMLÜDÜR. 5. Mevzuatın ve aklın gerekli kıldığı diğer iş sağlığı ve güvenliği usul ve şartlarına riayet etmek 11-TEHLİKE KAYNAKLARI VE RİSKLER Fiziksel Kimyasallar Biyolojik Ergonomik Psiko-sosyal

8 12-TEHLİKELİ DURUMLAR 1-Makine ve tezgâh ve tesislerde koruyucu sistemlerin olmaması 2-Makine ve tezgâh ve tesislerde yetersiz koruyucu ve barikatlar 3-Yetersiz ve uygun olmayan koruyucu teçhizat (Kişisel koruyucuların yetersizliği) 4-Bozuk alet, teçhizat veya malzeme 5-Sıkışık makine yerleşimi ve sınırlı hareket(çalışma) boşluğu 6-Yetersiz uyarı sistemleri 7-Yangın ve patlama, parlama tehlikeleri 8-Gürültülü makine ve tesisler 9-Düzensiz işyeri ve işyerinin kötü bakımı 10-Tehlikeli çevre şartları: gaz, toz, is, buhar vs. 11-Radyasyon yayan makine veya tesisat 12-Alçak veya yüksek sıcaklık yayan makine veya tesis(aşırı ısı dereceleri) 13-Yetersiz veya aşırı aydınlatılmış makine veya tesis 14-Havalandırmanın olmaması, yetersiz oluşu veya uygun olmayışı 13-TEHLİKELİ DAVRANIŞLAR 1-Teçhizatı yetersiz kullanmak 2-Uyarıda başarısızlık 3-Emniyete alma başarısızlığı 4-Uygun olmayan hızda çalıştırmak 5-Emniyet cihazlarını çalışmaz duruma getirmek 6-Emniyet donanımlarını devreden çıkarmak 7-Bozuk ekipman kullanılması 8-Teçhizatı yanlış kullanmak 9-Şahsi koruyucu teçhizatı uygun olmayan şekilde kullanmak 10-Uygun olmayan yükleme 11-Uygun olmayan yerleştirme 12-Uygun olmayan kaldırma 13- İşe uygun olmayan konum 14-Cihazlar çalışırken bakım yapmak 15-Hoyratlık(Kaba şakalaşma) 16-Alkol ve/veya diğer uyuşturucuların etkisinde olmak