Tohumculuk Sektöründe Üniversite Kamu Özel Sektör İşbirliğinin Geliştirilmesi. Prof. Dr. Bülent UZUN

Transkript

1 Tohumculuk Sektöründe Üniversite Kamu Özel Sektör İşbirliğinin Geliştirilmesi Prof. Dr. Bülent UZUN Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü

2 ÜNİVERSİTE-KAMU-ÖZEL SEKTÖR İŞBİRLİĞİNİ NASIL TANIMLARIZ? Ortak amaçları gerçekleştirebilmek için KAMU ORGANİZASYONLARI ile, ilgili alanda faaliyet gösteren ÖZEL KURULUŞUN bir araya gelerek bir sözleşme çerçevesinde iş yapması olarak tanımlayabiliriz. TOHUMCULUKTA ÜNİVERSİTE-KAMU-ÖZEL SEKTÖR İŞBİRLİĞİNİ NASIL TANIMLARIZ? Yeni bir çeşit veya mevcut çeşitlerde iyileştirmeler yapmak üzere KAMU ORGANİZASYONLARI ile, tohumculukla ilişkili ÖZEL KURULUŞUN bir araya gelerek bir sözleşme çerçevesinde ıslah programı başlatması veya ortak bir sorunu çözmek üzere bitki ıslahına yönelik araştırma yapması olarak tanımlayabiliriz.

3 Tohumculukla ilişkili Ar-Ge kurumları Üniversiteler Tarım Bakanlığı Araştırma Enstitüleri Özel sektör Ar-Ge birimleri Tohumculuk ortak Ar-Ge kurumları Uluslararası organizasyonlar

4 Tohumculukla ilişkili firma sayısı

5 AR-GE için neler gerekli Misyon Vizyon Nitelikli Araştırmacı Bilgi birikimi Genetik Materyal Finansman Alt yapı (Tarla, Sera, Laboratuvar, cihaz, ekipman)

6 TOHUMCULUK FİRMALARI NEDEN ÜNİVERSİTELER İLE İŞBİRLİĞİ YAPSIN? Misyon Vizyon Nitelikli Araştırmacı Bilgi birikimi Genetik Materyal Finansman Alt yapı (Tarla, Sera, Laboratuvar, cihaz, ekipman)

7 ÜNİVERSİTELER TOHUMCULUK FİRMALARI İLE NEDEN İŞBİRLİĞİ YAPSIN? Çalışılan ürüne ait güncel piyasa talepleri ve buna ilişkin araştırma konuları Genetik Materyal Finansman Alt yapı (Tarla, Sera, Laboratuvar, cihaz, ekipman, işçi, teknisyen) TÜBİTAK, SAN-TEZ, AB vb kaynaklardan destek bulma şansının artması. Raflarda tozlanacak araştırma sonuçları yerine, sonuç odaklı araştırmaların gerçekleştirilmesi Maddi ve manevi tatmin

8 TOHUMCULUK SEKTÖRÜNDE NEDEN ÜNİVERSİTE- KAMU-ÖZEL SEKTÖR İŞBİRLİĞİNİ OLUŞTURMALIYIZ? Toplam araştırma maliyetleri her iki taraf içinde azalır. Araştırma destekleme fonlarına erişim kolaylaşır. Genetik kaynaklara erişim kolaylaşır. Kaynakların etkin kullanımı Teknoloji geliştirme ve sahada uygulama imkanları artar. İnsan kaynaklarının eğitimi söz konusudur. Ortak proje yazımı ve TÜBİTAK, SAN-TEZ, AB vb kaynaklardan destek alınması mümkündür. Yenilikçilik (İnovasyon) Riskin azaltılması Sinerji

9 TOHUMCULUK SEKTÖRÜNDE ÜNİVERSİTE-ÖZEL SEKTÖR İŞBİRLİĞİNDE YAŞANAN SORUNLAR Genel Sorunlar: GÜVEN ŞEFFAFLIK SABIR ÇALIŞMA KÜLTÜRÜ

10 TOHUMCULUK SEKTÖRÜNDE ÜNİVERSİTE-ÖZEL SEKTÖR İŞBİRLİĞİNDE YAŞANAN SORUNLAR Özel Sorunlar (Üniversite açısından): Hakların güvence altına alınması (Royalty, Materyal transferi, Danışmanlık ilkeleri, Onure edilme) Yasal Boşluklar (Geliştirilen çeşitin işbirliğinde olunan özel firmaya aktarılmasındaki yasal sorunlar) Öğretim Üyesinin özel sektörle ile çalışıp kazanç sağlamasından gocunan diğer öğretim üyeleri (Mahalle baskısı) Ar-Ge kültürü Özel sektörden gerek araştırmaya gerekse araştırmacıya yapılan para akışındaki aksaklık, kesinti, veya ücretin tamamen ödenmemesi. Öğretim Üyesinin başka amaçlar için kullanılması (Proje kazanma, materyal sağlama)

11 TOHUMCULUK SEKTÖRÜNDE ÜNİVERSİTE-ÖZEL SEKTÖR İŞBİRLİĞİNDE YAŞANAN SORUNLAR Özel Sorunlar (Üniversite açısından): Firmanın projeye yapacağı katkı bütçesini olabildiğince düşük tutma çabası (MÜMKÜNSE HİÇ VERME-AL). Firmanın genetik materyalini sakınması (Güven bunalımı) Firmanın işbirliğini uzun soluklu sürdürme niyetinde olmaması (KULLAN-AT) Projelere gereken bilimsel özenin gösterilmemesi. Firmalardaki yetişmiş ara eleman sıkıntısı Çeşit geliştirmekten çok, öğretim üyesinin elinde bulundurduğu hazır çeşiti veya ileri hatları elde etme.

12 TOHUMCULUK SEKTÖRÜNDE ÜNİVERSİTE-ÖZEL SEKTÖR İŞBİRLİĞİNDE YAŞANAN SORUNLAR Özel Sorunlar (Özel Sektör Açısından): Royalty ve Danışmanlık ücretlerinin birçok firma için yüksek bulunması Öğretim üyesinin ıslahçı olmaması nedeniyle yaşanan hayal kırıklıkları ve kötü örnekler. İşbirliğinde yaşanan yasal boşluklar (materyal transfer anlaşması, hak paylaşımı vs) Öğretim Üyesinin olası kaprisleri Araştırma projelerine aktarılacak katkı payının yüksek olması İlgili işbirliği araştırmalarının tarla ve serada geniş alanları işgal etmesi nedeniyle firmanın diğer faaliyetleri için yer sorunu yaşaması İşbirliği projelerine uygun nitelikli eleman sıkıntısı. Bu projelerde yer alan nitelikli elemanın proje sonrası başka firmalara geçmesi veya kendi firmasını kurması. İşbirliğinin elle tutulur bir hat veya çeşitle sonuçlanmaması. Tohumculuk sektöründe çıktıların uzun süreçte elde edilmesi Öğretim Üyesine bağımlılık.

13 TOHUMCULUK SEKTÖRÜNDE ÜNİVERSİTE-ÖZEL SEKTÖR İŞBİRLİĞİNİN GELİŞTİRİLMESİNE YÖNELİK ÖNERİLER Üniversitelerde sabbatical diye bir kavram vardır. Islahçı öğretim üyelerinin ıslah firmalarında sabbatical yapması için yasal düzenlemenin yapılması. Bilgi ve teknoloji transferi ile ıslah programlarının işbirliği halinde yürütülmesi konusunda açık bir yönetmeliğin yayınlanması. Böylece işbirliği ve çıktı paylaşımının standardı sağlanmış olur. Özel Sektör, TÜRKTOB, TSÜAB vs. Master ve Doktora programlarının içinde yer almalıdır. Üniversite-Kamu araştırmaları ve sonuçlarının özel sektöre lisanslanması sağlanmalıdır. Üniversite ve Kamuda yer alan genetik materyalin internet erişimli veritabanının oluşturulması ve özel sektörle (sadece %100 yerli firmalar) ile paylaşımının sağlanması

14 TOHUMCULUK SEKTÖRÜNDE ÜNİVERSİTE-ÖZEL SEKTÖR İŞBİRLİĞİNİN GELİŞTİRİLMESİNE YÖNELİK ÖNERİLER Üniversite ve Kamu alt yapısının özel sektöre kullandırılması Üniversite, Kamu ve özel sektörün düzenli aralıklarla bir araya gelebileceği bir platformun oluşturulması Özel sektörün sponsor olduğu Üniversite ıslah bölümlerinin veya laboratuvarlarının kurulması BİSAB veya TSÜAB şemsiyesi altında bir gen bankasının oluşturulması ve Üniversite-Özel sektör işbirliklerine materyal sağlaması Aynı konuda çalışan 5 ila 10 farklı özel firmanın ihtiyaç duyduğu nitelikli gen kaynağı için (Örn: Herbisitlere dayanıklı buğday) bir araya gelerek Üniversitelerden talepte bulunması. Çıktıların (Örn: Çeşit) korunması ve paylaşımının önceden anlaşma altına alınması

15 TOHUMCULUK SEKTÖRÜNDE ÜNİVERSİTE-ÖZEL SEKTÖR İŞBİRLİĞİNİN GELİŞTİRİLMESİNE YÖNELİK ÖNERİLER Üniversite ve Kamu alt yapısının özel sektöre kullandırılması Üniversite, Kamu ve özel sektörün düzenli aralıklarla bir araya gelebileceği bir platformun oluşturulması Özel sektörün sponsor olduğu Üniversite ıslah bölümlerinin veya laboratuvarlarının kurulması BİSAB veya TSÜAB şemsiyesi altında bir gen bankasının oluşturulması ve Üniversite-Özel sektör işbirliklerine materyal sağlaması Aynı konuda çalışan 5 ila 10 farklı özel firmanın ihtiyaç duyduğu nitelikli gen kaynağı için (Örn: Herbisitlere dayanıklı buğday) bir araya gelerek Üniversitelerden talepte bulunması. Çıktıların (Örn: Çeşit) korunması ve paylaşımının önceden anlaşma altına alınması

16 SEKTÖRLE İŞBİRLİĞİ HALİNDE YÜRÜTMEKTE OLDUĞUM ISLAH PROJELERİ YERFISTIĞINDA TOHUM VE YAĞ İÇERİĞİ YÜKSEK HATLARIN GELİŞTİRİLMESİ Adana da yerleşik özel firma ile işbirliği halinde yürüttüğümüz SAN-TEZ Projesi YÜKSEK ŞEKER MİKTARI, BİYOKÜTLE VE BİYOETANOL İÇİN SORGUMDA SELEKSİYON Akdeniz Üniversitesi, BATEM ve Konya Şeker in ortakları olduğu TÜBİTAK-1003 Öncelikli Alan Projesi MOLEKÜLER BİTKİ ISLAHI YOLUYLA İKİNCİ ÜRÜN TARIMINA UYGUN, ERKENCİ VE SU KULLANIM ETKİNLİĞİ YÜKSEK SOYA HATLARININ GELİŞTİRİLMESİ Kırklareli nde yerleşik bir firma ile yürüttüğümüz TÜBİTAK-1511 Öncelikli Alan Projesi

17 SAN-TEZ YERFISTIĞI ISLAH PROJESİ

18 TÜBİTAK-1003 ŞEKER SORGUM ISLAH PROJESİ

19

20 TÜBİTAK-1511 SOYA ISLAH PROJESİ

21