TOHUMCULUK SEKTÖRÜNDE ÜNİVERSİTE-KAMU-ÖZEL SEKTÖR İŞBİRLİĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ ÇALIŞTAYI SONUÇ RAPORU

Transkript

1 TOHUM SANAYİCİLERİ VE ÜRETİCİLERİ ALT BİRLİĞİ TOHUMCULUK SEKTÖRÜNDE ÜNİVERSİTE-KAMU-ÖZEL SEKTÖR İŞBİRLİĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ ÇALIŞTAYI SONUÇ RAPORU 30 KASIM 01 ARALIK 2015 ANTALYA 1

2 ÇALIŞTAY SONUÇ RAPORU YÖNETİCİ ÖZETİ ÇALIŞTAYIN KONUSU : Tohumculuk Sektöründe Üniversite-Kamu-Özel Sektör İşbirliğinin Geliştirilmesi DÜZENLEYEN KURULUŞ : Tohum Sanayicileri Ve Üreticileri Alt Birliği YERİ VE TARİHİ : Titanic Hotel, Lara /ANTALYA - 30 Kasım - 01 Aralık 2015 KONU SEÇİMİNE İLİŞKİN GEREKÇE VE AMAÇ: Ülkemizin tohumculuk politikası, çiftçilerimizin ihtiyacı olan üstün vasıflı bitki çeşitlerine ait her türlü çoğaltım materyalinin standartlara uygun bir şekilde, zamanında temin edilmesini sağlamak ve dünyada gelişen tohumluk teknolojilerinin en kısa sürede transferini gerçekleştirmek için her türlü tedbir ve teşvikleri uygulamaktır. Mevcut veriler Ülkemizde tohumculuk sektörünün yasal bir zemine oturtulmasından bu yana tohumculuğumuzun çok önemli bir gelişim gösterdiğine işaret etmektedir. Ancak hala bazı hususlarda eksikliklerin olduğu da bilinmektedir. Eksikliği duyulan en önemli hususlardan birisi, Üniversite-Kamu-Özel Sektör İşbirliğidir. Bu işbirliği olması gereken bir düzeyde değildir ve tohumculuk sektörünün beklentileri ile örtüşmemektedir. Oysaki 5553 sayılı Tohumculuk Kanununda yer alan Tohumculuk Sektörü tanımı açıkça bu işbirliğine işaret etmekte ve sektörü bir bütün olarak nitelemektedir Tohumculuk sektörümüz bir taraftan üretimi ve kaliteyi artırmak için çalışırken, diğer taraftan da, yasanın öngördüğü kurum ve kuruluşlar ile işbirliğini güçlendirmenin ve bu gücü tohumculuk politikalarımızın gereğini yerine getirmede kullanmanın gayreti içerisindedir. Bu çalışmaların bir yansıması olarak, eksikliği tespit edilen bu işbirliğinin, ilgili tüm kesimlerin katılacağı bir toplantıda/çalıştayda tüm yönleri ile ele alınması ve ileriye yönelik görüş ve önerilerin belirlenmesi gereğine istinaden; Çalıştayın konusu, Tohumculuk Sektöründe Üniversite-Kamu-Özel Sektör İşbirliğinin Geliştirilmesi olarak belirlenmiştir. Çalıştayda, Bakanlığımız, Üniversitelerimiz, İlgili kurum ve kuruluşlarımız ve Tohumculuk Sektörümüz arasındaki işbirliğinin geliştirilmesi bağlamında; katılımcıların görüş ve önerilerinin alınması ve bu doğrultuda çalıştayın nihai çıktısı olarak her bir kesim için faydalı olabilecek bir yol haritasının belirlenmesi amaçlanmıştır. KATILIM, İÇERİK VE SONUÇLAR: Antalya da gerçekleştirilen çalıştaya, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığımızın tohumculukla ilgili birimlerinden, üniversitelerimizden, ilgili kurum ve kuruluşlarımızdan ve tohumculuk sektörümüzden yaklaşık 450 kişi katılmıştır. 2

3 Çalıştayda, ekteki programa uygun olarak, birinci gün (30 Kasım 2015) açılış bölümünün ardından, çalıştayın tema sına uygun olarak 4 oturum yapılmıştır. İlk 3 oturumda Üniversite, Kamu ve Özel Sektör Bakış açısından sunumlar yapılmış, Oturum Başkanları tarafından sunumlarda verilen hususları ve soru- cevapları toparlayan değerlendirme konuşmaları yapılmıştır. Birinci Gün Programının sonunda, Başkanlığını Sayın Yıldıray GENÇER in yaptığı son oturumda, gün boyunca gerçekleşen oturumlardan elde edilenlerle birlikte dinleyici görüş ve önerileri değerlendirilmiştir. Değerlendirmelerden elde edilen sonuçlar, tespit ve öneriler başlıkları itibarıyla, maddeler halinde aşağıda özetlenmiştir. Üniversite Özel Sektör Açısından; 1. Kurumsal manada Üniversite Özel sektör işbirliğinin olmadığı, bunun için yasal zemin oluşturulması gerektiği anlaşılmıştır. 2. Üniversite ile Tohumculuk şirketleri arasında hâlihazırda mevcut olan işbirliği, kurumsal anlamda bir işbirliği olmayıp, münferit öğretim üyeleri ile şirketler arasındaki işbirliği şeklindedir. 3. Sektörün üniversiteleri tanımaması ve üniversitelerin de sektörü tanımaması nedeniyle ortak amaçta buluşmak zorlaşmaktadır. Bu önemli bir sıkıntıdır. 4. Üniversiteler bilgi ve yenilikleri herkes için üretmek durumundadır. Bilgi ve uygulama ile ilgili dengenin nasıl kurulacağı üzerinde düşünülmelidir. o Üniversitelerin çeşit ıslahı değil, ıslah öncesi base (temel) materyali geliştirmesi o Sahadaki asıl uygulamasının ise özel sektörce yapılması uygun olabilir. 5. Ziraat Fakültelerinin üç tanesi Islah Akademisi şekline dönüştürülebilir. 6. Eğitimin kalitesi yükseltilmeli ve şirketlerimizin ihtiyaç duyduğu donanımlı ara elemanların ve mühendislerin yetiştirilmesi sağlanmalıdır. Üniversite ve Özel Sektör arasındaki işbirliğinde, Bakış açısı farklılıkları, Beklentilerin uyuşmaması ve Güven noktasında sıkıntısı vardır. Bu sıkıntıların giderilmesi işbirliğini güçlendirecektir. 7. Ulusal Tohum(cu)luk Danışma Konseyi oluşturulmalı ve yılda 1 defa toplanmalıdır. Kamu - Özel Sektör Açısından; 1. Kamu, Denetim ve Destekleme yanında, mevzuat hazırlamada özel sektör ile işbirliği yapmaktadır. Ancak bu işbirliği her iki kesim açısından daha düzenli ve uygulanabilir olmalıdır. 2. Teftiş Kurulu yaptığı denetimlere dayalı olarak, mevcut kanunun revize edilmesi gerektiğini ortaya koymuştur. Gündemde olan kanun değişiminin gerçekleştirilmesinde bu husus sektör tarafından değerlendirilmelidir. 3

4 3. TAGEM tarafından araştırma faaliyetleri desteklenmektedir, şirketlerimizin bu desteklere başvurmalarının zemini vardır. Ancak bu uygulamadan şirketlerimiz yeteri kadar ve amacına uygun yararlanamamaktadır. Bu desteklerde Çeşit Geliştirmeye yönelik Projeler öne çıkmalıdır. 4. Çok yıllık yem bitkileri tohumluğu üretimi başta olmak üzere, diğer bitkilerin tohumculuğunda, TİGEM arazileri kabul edilebilir ücretlerle tohumculuk şirketlerine açılmalıdır. 5. Şirketlerimizin TAGEM den yarıyol materyali alıp, daha kısa sürede çeşit elde edebilmeleri kolaylaştırılmalıdır. TÜBİTAK - T.C. Ziraat Bankası ve Özel Sektör Açısından; 1. TÜBİTAK ARGE destekleri büyük ölçekli şirketlerimiz tarafından etkin şekilde kullanılmaktadır. Ancak, küçük ölçekli şirketlerimizin de bu desteklerden etkin şekilde yararlanması için gerekli tedbirler alınmalıdır. 2. Sektör ARGE önceliklerini belirleyip, TÜBİTAK a iletmelidir. 3. Şirketlerimizin Bakanlık aracılığı ile TÜBİTAK ARGE desteğine başvurularında daha fazla destek sağlanmalıdır. 4. Sıfır Faizli kredi limitinin 15 Milyon TL. ye çıkarılması talep edilmektedir. II. BÖLÜM SEKTÖR DESTEK SUNULARI VE ÜYELER İLE İSTİŞARE TOPLANTISI Çalıştayın ikinci günü (01 Aralık 2015) Tohum Sanayicileri ve Üreticileri Alt Birliği, TSÜAB Çalıştaylarında mutat bir uygulama olan Üyelerle İstişare Toplantısı yapılmıştır. TÜRKTOB ve TSÜAB Yönetim Kurulu Başkanı Sayın Yıldıray GENÇER ve Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Bitkisel Üretim Genel Müdür Yardımcısı Sayın Ümit Bayram KUTLU nun birlikte başkanlığını yaptıkları bu bölüme, geçen yıllara nispetle daha yoğun bir katılım olmuştur. İlk olarak, programda belirlendiği üzere, Sektör Destek Sunuları kapsamında; T.C Ziraat Bankası Tarımsal Pazarlama Bölüm Başkanlığı ndan Tarımsal Pazarlama Yöneticisi Sayın Özlem Çelik ve Tarım Reformu Genel Müdürlüğü, Kırsal Kalkınma Ve Kredilendirme Daire Başkanlığı ndan Ziraat Yüksek Mühendisi Sayın Harun GÖK tarafından; kurumları, görevleri ve tohumculukla ilgileri bağlamında sunumlar yapılmıştır. Sunumları takiben günlük programın sonuna kadar, çalıştayın birinci günü yapılan sunumlar, konuşmalar, soru-cevaplar hakkında gerekse genel anlamda (Açık Gündem) üyelerimizin değerlendirmeleri, görüş ve önerileri alınmıştır. İstişare toplantısının sonunda üyelerimizden gelen sorular, görüşler, öneriler ve talepler, özel sektör bağlamında Sayın GENÇER, Bakanlık bağlantıları itibarıyla da Sayın KUTLU tarafından cevaplandırılmıştır. 4

5 İstişare toplantısında firma temsilcilerinden gelen sorular verilen cevaplar ayrıca detaylı olarak ekte sunulmuştur. ÇALIŞTAYDAN ELDE EDİLEN ÇIKTILARA GÖRE ÖNCELİKLİ OLARAK YAPILMASI UYGUN GÖRÜLEN HUSUSLAR /EYLEMLER A) Çalışma Gruplarının Yeniden düzenlenmesi ve Aktivasyonu: 1. TSÜAB bünyesinde, hâlihazırda oluşturulmuş olan ÜRÜN DAİMİ ÇALIŞMA GRUPLARI nın Üniversite kesiminden hocaların ve Kamu kesiminden temsilcilerin de katılımı ile yeniden düzenlenmesi ve bu yeni düzenlemeye göre çalışma usul ve esaslarının belirlenmesi (Katılımcı Profili, Çalışma Takvimi, Raporlamalar vb.) 2. Yeniden düzenlenen çalışma gruplarının, bilhassa çalıştay tema sı olan İşbirliği konusu öncelikli olmak üzere çalışmalarına başlaması, 3. İşbirliğinin etkin bir şekilde hayata geçebilmesi için, ÜNİVERSİTE KAMU ÖZEL SEKTÖR İŞBİRLİĞİ KOORDİNASYON KURULU nun kurulması hususunun ilgili taraflarca gözden geçirilmesi ve verilecek karar doğrultusunda gerekli girişimlerin başlatılması B) Uzman Havuzu Oluşturulması: 1. Üniversite, Kamu ve Özel Sektör bağlamında; Tohumculukla ilgili, ıslahtan pazarlamaya, hatta tohumluğu kullanan/kullanacak olan çiftçinin bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesine kadar, her türlü konuda -ve ilgili her bir kesimin kendi faaliyet alanlarında- yaralanabileceği bir Uzman Havuzu nun oluşturulması, 2. Bu oluşumla ilgili gereken mevzuatın (Protokol vb.) hazırlanmasının sağlanması, 3. Kurum ve kuruluşlar nezdinde; Oluşturulacak Uzman Havuzu nda yer alacak kişilerin çalışma usul ve esaslarının belirlenmesi... Az olunur /TSÜAB/ 18 Ocak

6 RAPOR GİRİŞ Tarım, Türkiye ekonomisi için önemli ve stratejik bir sektör olma özelliğini devam ettirmektedir. Ülkemiz açısından tarımın birinci ve en önemli işlevi giderek artan nüfusun gıda ihtiyacını karşılamaktır. Tarımda verimlilik artışı sağlayan ve aynı zamanda maliyeti düşüren en önemli unsur teknolojik değişimdir. Teknolojik değişimi esas alan bir tarımsal stratejinin başarısı çok sayıda faktöre bağlı olmakla birlikte bunlar arasında, yüksek verimli yeni bitki çeşitlerine ait kaliteli tohumlukların kullanımı son derece önemlidir. Ülkemizin tohumculuk politikası, çiftçilerimizin ihtiyacı olan üstün vasıflı bitki çeşitlerine ait her türlü çoğaltım materyalinin standartlara uygun bir şekilde, zamanında temin edilmesini sağlamak ve dünyada gelişen tohumluk teknolojilerinin en kısa sürede transferini gerçekleştirmek için her türlü tedbir ve teşvikleri uygulamaktır. Mevcut veriler Ülkemizde tohumculuk sektörünün yasal bir zemine oturtulmasından bu yana tohumculuğumuzun çok önemli bir gelişim gösterdiğine işaret etmektedir. Ancak hala bazı hususlarda eksikliklerin olduğu da bilinmektedir sayılı Tohumculuk Kanunu nda; Tohumculuk sektörü: Bitki çeşitlerini ıslah eden, tohumlukları üreten, yetiştiren, işleyen, satan, dağıtan, satışa veya dağıtıma arz eden, ithal veya ihraç eden ya da tohumculuk ile ilgili diğer faaliyetlerde bulunan kamu kurum ve kuruluşları veya özel kuruluşlar ile bu kuruluşların oluşturduğu birlik veya derneklerden müteşekkil yapı olarak tanımlanmaktadır. Tohumculuk sektörümüz bir taraftan üretimi ve kaliteyi artırmak için çalışırken, diğer taraftan da, yasanın öngördüğü kurum ve kuruluşlar ile işbirliğini güçlendirmenin ve bu gücü tohumculuk politikalarımızın gereğini yerine getirmede kullanmanın gayreti içerisindedir. Bu çalışmaların bir yansıması olarak, Kuruluşumuz olan Tohum Sanayicileri ve Üreticileri Alt Birliği (TSÜAB) tarafından Antalya' da 30 Kasım - 01 Aralık 2015 tarihlerinde "TOHUMCULUK SEKTÖRÜNDE ÜNİVERSİTE KAMU - ÖZEL SEKTÖR İŞBİRLİĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ ÇALIŞTAYI" gerçekleştirilmiştir. Çalıştay süresince, Bakanlığımız, Üniversitelerimiz, İlgili kurum ve kuruluşlarımız ve Tohumculuk Sektörümüz arasındaki işbirliğinin geliştirilmesi ile ilgili konularda; katılımcılarca yapılan sunumlardan 1, tartışmalardan ve değerlendirmelerden elde edilen sonuçlar bu raporun takip eden bölümlerinde yer almıştır. 1 Raporda bahsi geçen tüm sunumların çıktıları rapor ekinde verilmiştir. 6

7 GELİŞME Çalıştayın açılışı TSÜAB ve TÜRKTOB Yönetim Kurulu Başkanı Sayın Yıldıray GENÇER tarafından yapılmış, açılış bölümünde ayrıca, Gıda, Tarım ve Hayvancılık bakanlığı Bitkisel Üretim Genel müdürlüğü (BÜGEM) Genel müdür yardımcısı Sayın Ümit Bayram KUTLU ve Antalya Vali Yardımcısı Sayın Halil Serdar CEVHEROĞLU'da birer konuşma yapmışlardır. Gençer açılışta yaptığı konuşmada, TSÜAB ın her yıl tohumculuk çalıştayı organize ettiğini, bu çalıştaylarda konuların sektörün temel meselelerinden hareketle seçildiğini, bu bağlamda; bu çlıştayın ana temasının da, sektörün olmazsa olmazı olarak niteledikleri, Tohumculuk Sektöründe Üniversite Kamu - Özel Sektör İşbirliğinin Geliştirilmesi olarak belirlendiğini ifade etmiştir. Sektörün gelişimine ilişkin bazı bilgiler veren Gençer, Sektörün ciddi anlamda bir kabuk değişikliği yaptığını. Bugün gelinen noktada önemli işlerin yapıldığını, ancak bu gelişmelerin sektör için yeterli olmadığını, Ülkemizin hem bulunduğu coğrafya içerisinde hem de dünyada tohumluk konusunda daha önemli yerlerde, daha üst sıralarda yer alması gerektiğini, bunun için çalıştayda ele alınacak işbirliğinin çok önemli olduğunu belirtmiştir. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Bitkisel Üretim Genel Müdür Yardımcısı Ümit Bayram Kutlu ise, konuşmasında, Bitkisel üretimin verimliliği ve kalitesinin artırılmasının tohuma bağlı olduğunu, bu çerçeveden bakıldığında; ürünlerimizdeki verimliliğin üretim miktarlarımızdaki artışın tamamen sertifikalı tohum kullanımıyla süregelmekte olduğunu vurgulamıştır. Kutlu, ayrıca 64. Hükümetin programında tohumculuktaki gelişmeler, inovasyon ve kümelenmenin yer almasının sevindirici olduğunu ifade etmiştir. Antalya Vali Yardımcısı Sayın Halil Serdar CEVHEROĞLU da, yaptığı konuşmasında tarımın ve Antalya'nın öneminden bahisle, çalıştayın Antalya da yapılmasından memnuniyet duyduğunu söylemiştir. Çalıştaya, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının tohumculuk ile ilgili birimlerinden, üniversitelerden, diğer ilgili kurum ve kuruluşlardan ve tohumculuk sektörünün temsilcilerinden yaklaşık 450 kişi katılmıştır. Çalıştayda, ekteki programa uygun olarak, birinci gün (30 Kasım 2015) açılış bölümünün ardından, çalıştayın tema sına uygun olarak raporun ilerleyen bölümlerinde detayları verilecek olan 4 oturum yapılmıştır. İlk 3 oturumda Üniversite, Kamu ve Özel Sektör Bakış açısından sunumlar yapılmış, oturumların sonunda, Oturum Başkanları tarafından sunumlarda verilen hususları ve sorucevapları toparlayan değerlendirme konuşmaları yapılmıştır. 7

8 Raporun hazırlanmasında; Sunum sonrası değerlendirmelerin, 1. Gün Programının sonunda yer alan ve Başkanlığını Sayın Yıldıray GENÇER in yaptığı Genel Değerlendirme Oturumu ile birleştirilmesi yöntemi benimsenmiştir. 1. OTURUM: Oturumun Konusu: Üniversite Bakış Açısından Tohumculuk Sektöründe Üniversite-Kamu- Özel sektör işbirliğinin geliştirilmesi Oturum Başkanı: BÜGEM Genel Müdür Yardımcısı Sayın Ümit Bayram KUTLU Sayın KUTLU nun başkanlığında gerçekleştirilen oturumda, üniversitelerden akademisyenlerin sunumları yer almıştır. Bölümün ilk sunumu Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Konya Teknokent Yönetim Kurulu Başkanı Prof.Dr. Süleyman SOYLU tarafından yapılmıştır. Sayın Soylu sunumunda; Tohumculuk sektöründe Üniversite ve akademisyenler ile işbirliğine gidilmesi gereken alanlardan, Sektörle akademisyenlerin işbirliği yapma yöntemlerinden, Akademisyenler ile tohumculuk firmaları arasındaki hâlihazır ilişkilerden ve bu ilişkilerin geliştirilmesine ait konulardan bahsetmiştir. Sunum içeriği çerçevesinde, bazı önerilerde bulunan Soylu, Üniversite- Sektör ilişkilerinin Teknokentler ve TÜBİTAK TAGEM Projeleri yoluyla geliştirilebileceğini belirtmiş, bu kapsamda; - Yüksek lisans ve doktora tez çalışmalarında tohumculuk konularına yer verilmesi, - TSÜAB ile ziraat fakülteleri arasında mentorlük uygulamasına gidilmesi, - TSÜAB ın üniversite ıslah projelerine destek olması, - Üniversitelerdeki ara materyal ve aday çeşitlerin TSÜAB aracılığı ile firmaların hizmetine sunulması, - Genetik kaynak gelmesi bakımından uluslararası projelere önem verilmesi, 8

9 - Tarımsal Yayımda TSÜAB Akademisyen işbirliğinin sağlanması gibi konuların/uygulamaların üniversitelerle işbirliğinin başlangıcı ve anahtarı olabileceğine değinmiştir. Ayrıca, Üniversite hocalarının, sektörle olan işbirliği hususlarında, -kısmen de olsa- var olduğuna inandığı çekingenlik ve alınganlıklardan kurtulmaları, sahaya inmeleri gerektiğini belirtmiştir. Oturumun ikinci sunumu, Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü Öğretim Üyesi Sayın Prof. Dr. Hakan Özkan tarafından yapılmıştır. Deneysel geliştirme Temel araştırma AR-GE Uygulamalı araştırma Sunumda özet olarak şu konulara değinilmiştir: -Tohumculukta AR-GE birincil derecede önemlidir. - ARGE konusunda özel sektörle üniversite farklı anlayışa sahiptir. Birlik sağlanmalıdır - Ortak projelerle anlayış ve uygulama birlikteliği sağlanabilir. Özellikle tarla bitkileri hantal bitkilerdir, ıslahı uzun zaman gerektirir. - Özel sektör ARGE süreci ve sonuçları konusunda sabırsızdır. 9

10 Sayın ÖZKAN, Üniversite- özel sektör işbirliğine örnek olarak TSÜAB üyesi bir şirket ile birlikte, Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Agri-Park İstasyonu alanında yürütülen TÜBİTAK (1511) destekli bir Ekmeklik Buğday Çeşit Islahı Projesi hakkında sözlü ve görsel bilgiler sunmuştur. Bilimsel gelişmenin temel üreticisinin ÜNİVERSİTELER, yeni teknolojilerin ve ekonomik gelişmenin temel aktörlerinin/ uygulayıcılarının da SANAYİ olduğu düşünüldüğünde; bu iki kesim arasındaki işbirliğinin öneminin daha iyi anlaşılabileceği ve mutlaka var olması gerektiği vurgulamıştır. Üniversite Bakış Açısından Tohumculuk Sektöründe Üniversite-Kamu-Özel Sektör İşbirliğinin Geliştirilmesi Oturumunun üçüncü sunumunu, Niğde Üniversitesi, Tarım Bilimleri ve Teknolojileri Fakültesi, Tarımsal Genetik Mühendisliği Bölümü nden Sayın Prof.Dr. Mehmet Emin Çalışkan yapmıştır. Sayın Çalışkan ın sunumunda; Tohumculuk sektöründe gerek yurt içi gerekse yurt dışı anlamında sıkı bir rekabet ortamının olduğu, bu rekabet ortamında firmaların kendilerine yer edinmeleri, pazar bulmaları için mutlaka Özgün Ticari Ürünlere sahip olmaları gerektiği vurgulanmıştır Sunum genelinde; 10

11 - Tohumculuk sektöründe Üniversite-Kamu-Özel Sektör işbirliğinin; Çeşit geliştirme, Tohum teknolojisi, Üretim süreçlerinin iyileştirilmesi, Verimlilik artışı, Mekanizasyon, Pazarlama stratejisi ve Eğitim alanlarında mümkün olabileceği ifade edilmiştir. - Üniversite, Kamu ve Sektör işbirliğinin tesisinde ve mevcudun güçlendirilmesinde bazı zorlukların olduğu, hâlihazırdaki üniversite firma işbirliklerinin kurumsal anlamda bir işbirliğinden ziyade, Hoca Firma İlişkisi şeklinde var olduğu belirtilmiştir. Sayın Çalışkanın sunumunda ve açıklamalarında, gerek halihazır zorlukların giderilmesi, gerekse ileriye yönelik işbirliğinin geliştirilmesi için yer alan Sonuç ve Öneriler aşağıda özetlenmiştir: Akademisyenler, çeşit ıslah sürecinde akıl veren değil uygulayan ve gösteren olmalıdır Akademik aşama kaygıları ve yayın odaklı araştırma öne çıkmamalıdır, uygulama ile dengeli olmalıdır. Akademisyenler sınai gelişim için yapılması gerekenlerin ve özel sektör beklentilerinin farkında olmalıdırlar. Üniversite yönetimlerinin, fikri mülkiyet haklarından gelir elde edebileceklerine yönelik bilgi eksiklikleri giderilmelidir. İşbirliği programları öncelikle eğitim-öğretim alanında başlatılmalıdır. Bu konuda; - Yeniden yapılanma ve müfredat geliştirme konusunda işbirliği sağlanmalı, - Öğrenci stajları kurumsallaştırılmalı ve etkin hale getirilmeli, - Ortak eğitim ve sertifika programları ve - Özel alanlar için lisansüstü programlar düzenlenmelidir. Sektördeki çatı örgütler (Birlik ve Alt birlikler) eğitim programları organizasyonları konusunda inisiyatif almalıdır. Firmalar bünyelerinde mutlaka tam zamanlı araştırıcı istihdam ettikleri Ar-Ge birimleri oluşturmalıdır. İlgili kurum ve kuruluşlarca, Vergi muafiyetleri, TEYDEB programlarında pozitif ayrımcılık ve Doğrudan Ar-Ge destekleri gibi teşvik edici yasal düzenlemeler yapılmalıdır. Oturumun Dördüncü sunumu Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü Öğretim Üyesi Sayın Prof. Dr. Bülent UZUN tarafından gerçekleştirilmiştir. Sayın Uzun, Tohumculukta Üniversite-Kamu-Özel Sektör İşbirliğini aşağıdaki şekilde tanımlayarak sunumuna başlamıştır: Tohumculukta Üniversite-Kamu-Özel Sektör İşbirliği: Yeni bir çeşit veya mevcut çeşitlerde iyileştirmeler yapmak üzere KAMU ORGANİZASYONLARI ile tohumculukla ilişkili ÖZEL KURULUŞUN bir araya gelerek bir sözleşme çerçevesinde ıslah programı başlatması veya 11

12 ortak bir sorunu çözmek üzere bitki ıslahına yönelik araştırma yapmak şeklinde tanımlanabilir. Sunum ve üzerine konuşmada, tohumculuk sektöründe üniversite-özel sektör işbirliğinde yaşanan genel sorunlar; GÜVEN EKSİKLİĞİ, ŞEFFAFLIK, SABIR ve BİRLİKTE ÇALIŞMA KÜLTÜRÜNÜN OLMAYIŞI olarak sıralanmış ve bu hususlarda gerekenlerin yapılması halinde; hem üniversite hem de sektör açısından sağlanabilecek yararları aşağıdaki şekilde özetlenmiştir: Toplam araştırma maliyetleri her iki taraf için de azalır. Araştırma destekleme fonlarına erişim kolaylaşır. Genetik kaynaklara erişim kolaylaşır. Kaynakların etkin kullanımı sağlanır Teknoloji geliştirme ve sahada uygulama imkanları artar. İnsan kaynaklarının eğitimi sağlanır. Ortak proje yazımı ve TÜBİTAK, SAN-TEZ, AB vb kaynaklardan destek alınması mümkün olur. Yenilikçilik (İnovasyon) paylaşılır. Riskler azaltılabilir. Ve Sinerji yaratılır. Sayın Uzun da, diğer akademisyenler gibi, Üniversite Sektör işbirliği alanında bazı özel sorunların yaşandığından bahsetmiş ve bu sorunları ana hatları ile şöyle sıralamıştır: Üniversite Açısından: - Hakların güvence altına alınması (Royalty, Materyal transferi, Danışmanlık ilkeleri, Onore edilme) - Yasal Boşluklar (Geliştirilen çeşidin işbirliği yapılan firmaya aktarılmasındaki yasal sorunlar) - Özel sektörden gerek araştırmaya gerekse araştırmacıya yapılan para akışındaki aksaklık, (kesinti, veya ücretin tamamen ödenmemesi) - Öğretim Üyesinin başka amaçlar için kullanılması (Proje kazanma, materyal sağlama) - Firmanın projeye yapacağı katkı bütçesini olabildiğince düşük tutma çabası - Firmanın genetik materyalini sakınması (Güven bunalımı) - Firmanın işbirliğini uzun soluklu sürdürme niyetinde olmaması - Projelere gereken bilimsel özenin gösterilmemesi. Özel Sektör Açısından: - Royalty ve Danışmanlık ücretlerinin birçok firma için yüksek bulunması - Öğretim üyesinin ıslahçı olmaması nedeniyle yaşanan hayal kırıklıkları ve kötü örnekler. - İşbirliğinde yaşanan yasal boşluklar (materyal transfer anlaşması, hak paylaşımı vs) - Araştırma projelerine aktarılacak katkı payının yüksek olması 12

13 - İlgili işbirliği araştırmalarının tarla ve serada geniş alanları işgal etmesi nedeniyle firmanın diğer faaliyetleri için yer sorunu yaşaması - İşbirliği projelerine uygun nitelikli eleman sıkıntısı, bu projelerde yer alan nitelikli elemanın proje sonrası başka firmalara geçmesi veya kendi firmasını kurması. - İşbirliğinin elle tutulur bir hat veya çeşitle sonuçlanmaması. - Tohumculuk sektöründe çıktıların uzun süreçte elde edilmesi Prof. Dr. Bülent UZUN bu tespitlerine dayalı olarak, Tohumculuk Sektöründe Üniversite- Özel Sektör İşbirliğinin Geliştirilmesi konusunda, özet olarak aşağıdaki önerilerde bulunmuştur: - Bilgi ve teknoloji transferi ile ıslah programlarının işbirliği halinde yürütülmesi konusunda açık bir yönetmeliğin yayınlanması. Böylece işbirliği ve çıktı paylaşımının standardı sağlanmış olur. - Özel Sektör, Master ve Doktora programlarının içinde yer almalıdır. - Üniversite-Kamu araştırmaları ve sonuçlarının özel sektöre lisanslanması sağlanmalıdır. - Üniversite ve Kamuda yer alan genetik materyalin internet erişimli veritabanı oluşturulmalıdır. - Üniversite, Kamu ve özel sektörün düzenli aralıklarla bir araya gelebileceği bir platform oluşturulmalıdır. - Çıktıların (Örn: Çeşit) korunması ve paylaşımı önceden anlaşma altına alınmalıdır. Bu oturumun son sunumu Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü Öğretim Üyesi Sayın Prof. Dr. Hülya İLBİ tarafından yapılmıştır. Sayın İLBİ sunumunda Üniversite ve sektör (Ü S) açısından işbirliği ihtiyacını doğuran unsurlardan ve işbirliği yapılması ile her iki kesim için sağlanacak faydalardan bahsetmiştir. Sayın İlbi sunumunda, Üniversite ve sektör işbirliğinin önemini; Akademik bilginin ticarileşmesi Tohum sektörüne yönelik Ar-Ge personeli sayısının arttırılması Yeni ve yenilikçi tohum şirketlerin oluşturulması Tohum sektörünün rekabet gücünün yükseltilmesi İşbirliğinin kurumsallaştırılması 13

14 olarak anlatmış ve bu işbirliğinin, ARAŞTIRMA, EĞİTİM, DANIŞMANLIK, HİZMET SATIN ALMA VE KAMU DESTEKLERİNDEN YARARLANMA alanlarında mümkün olabileceğini vurgulamıştır. İşbirliği yapılması durumunda, ARGE konusunda birçok kaynaktan yararlanmanın mümkün olabileceğini anlatan Sayın İlbi, bu kaynakların; - TÜBİTAK ın 1501,1503, 1507,1511, 1505 kodlu programları, - Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Bilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü uhdesinde yürütülen Sanayi Tezleri Programı (SAN-TEZ), - TAGEM, KOSGEB, TTGV, kurum ve kuruluşları, - Kalkınama Ajansları ve AB Fonları olabileceğini belirtmiştir. Sayın İlbi sunum kapsamı çerçevesinde; Üniversite - Sektör işbirliği için, Niyetin, Araçların/Aracı Ortamların ve Desteğin var olduğunu, ancak bu varlığı kullanmada eksik olanın; Beklenti Farkı, Güven/Çekinme, Yasal Düzenlemeler Ve Etkileşim olduğunu belirtmiş, bu manada, işbirliği için etkileşim ortamları oluşturmak gerektiğini söylemiştir. Üniversite Sektör işbirliği ortamları oluşturmanın yollarını da ; - Akademi araştırma hedeflerinin sanayi ihtiyaçları ile çakıştırılması, - Üniversite-Sanayi bilgi ve hizmet akışının sağlanması, - Öğrencilerin Sanayi ile ortak araştırma için teşvik edilmesi, - Tohumculukla ilgili Yüksek Lisans Programlarının açılması Olarak göstermiştir. Sayın İlbi, son olarak Ü-S işbirliğinde AR-GE desteklerinden etkin yararlanmak için gerekli olan hususları aşağıdaki şekilde özetleyerek sunumunu bitirmiştir. AR-GE desteklerinde TOHUM SEKTÖRÜNE yönelik düzenlemelerin yapılması, TÜBİTAK, SANTEZ ve TAGEM desteklerindeki sürenin tohum sektörünün ihtiyaçları doğrultusunda revize edilmesi, (Örneğin Islah projeleri süreleri) Öncelikli alanın sadece BİYOTEKNOLOJİ ve ÇEŞİT GELİŞTİRME ile sınırlı olmaması, KOSGEB desteklerinden tohum sektörünün yararlanması için düzenleme yapılması 2. OTURUM: Oturumun Konusu: Kamu Bakış Açısından Tohumculuk Sektöründe Üniversite-Kamu-Özel sektör işbirliğinin geliştirilmesi Oturum Başkanı: Prof. Dr. Cengiz SAYIN, Akdeniz Üniversitesi Rektör Yardımcısı Sayın Prof. Dr. Cengiz SAYIN başkanlığında gerçekleştirilen oturumda; Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığından, Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü (TAGEM) adına, Genel Müdür Yardımcısı Sayın Dr. Ali Osman SARI, Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü (BÜGEM) adına Tohumculuk Daire Başkanı Sayın Mehmet SIĞIRCI ve TÜBİTAK Kamu Araştırmaları Destek Grubu Bilimsel Programlar Baş Uzmanı Sayın Dr. Atıl BÜYÜKBURÇ 14

15 sunum yapmışlardır. Ayrıca bu bölümde Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı adına, Başkan Yardımcısı Sayın Ercüment ELLİBEŞ in konuşması yer almıştır. Bu bölümün ilk sunusu Sayın Dr. Ali Osman SARI tarafından yapılmıştır. Sayın Sarı sunumunda TAGEM nezdinde; Ar-Ge ve Önemi, Tarımsal Araştırma Sistemi, Personel, Bütçe ve Ar-Ge Programları, Kamu - Özel Sektör İşbirliği, Çeşit Geliştirme Çalışmaları, Yeni Geliştirilen Çeşitler ve Sektörden Beklentiler üzerinde durmuştur. Bütçe ve programlarla ilgili olarak, TAGEM Bütçesinin % 36 sının Sektöre Ar-Ge için ayrıldığını ve Bakanlık Ar-Ge Destek Programı nın başlangıcından itibaren, tohumculuk konularında 195 projeye toplam 15 Milyon TL civarında bir destek sağlandığını ifade etmiştir. Sayın Sarı, sunumu süresince ana başlıklar olarak; - Türkiye de Tarımsal Araştırma Sistemi, - Temel Araştırma Alanları (Bitki Islahı ve Yetiştirme Teknikleri, Bitki Sağlığı vb.) - AR-GE bağlamında, personel, bütçe ve ARGE Programları - Ve uluslararası projeler hakkında bilgiler vermiştir. Uluslararası projelere bir örnek olarak; Türkiye nin Koordinatörlüğünde; CIMMYT ve ICARDA ile Uluslararası Kışlık Buğday Geliştirme Programı (IWWIP) yürütüldüğünü, bu programdan her yıl yaklaşık 55 ülkeden 150 kuruluşa ıslah materyali gönderildiğini ve bu kapsamda 46 çeşidin geliştirilerek tescil edildiğini ve dünyada 2 milyon hektar alanda ekildiğini belirtmiştir. Diğer Hususlar: 17 Ocak 2007 tarihli Özel Sektör ile Ortak Yürütülecek Ar-Ge Faaliyetlerinin Esaslarını düzenleyen tebliğ ile Araştırma Enstitülerinin alt yapıları özel sektörün ve üniversitelerin kullanımına açılmıştır döneminde AR-GE Destekleri kapsamında; 1094 teklife karşılık 290 proje desteklenmeye uygun görülmüştür. Desteklenen projelerden 115 inin sonuçlandığı, 175 inin halen devam ettiği ve 37,5 Milyon TL destek verildiği ifade edilmiştir. Kamu- Özel Sektör İşbirliği konusunda ise döneminde 195 projenin kabul edildiği, bu projelerden 83 tanesinin doğrudan veya dolaylı olarak tohumculukla ilgili olduğu, bu çerçevede TSÜAB üyesi 44 firmanın projelerinin kabul edildiği söylemiştir. 15

16 Bu projelere toplam 8 milyon TL destek sağlanmıştır. TSÜAB üyesi firmaların projelerine destek olarak verilen bu miktar dönemi itibarıyla toplam bütçenin %52 sidir. Sunumda yer alan bilgilere göre, Özel Sektöre Devredilen Çeşitlere bakıldığında; Tarla Bitkilerinde 20 türde 144 çeşit, Hibrit Sebze Türlerinde ise 176 Hat ve 14 çeşit satışı gerçekleştirilmiştir. Oturumun 2. Sunumu Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü (BÜGEM) adına Tohumculuk Daire Başkanı Sayın Mehmet SIĞIRCI tarafından yapılmıştır. İlk başta, Ülkemizin tarımsal durumu, potansiyeli ve tarımın ekonomiye katkısı hakkında özet bilgiler veren Sayın Sığırcı, ana hatları itibarıyla, Türkiye Tohumculuğunun Ulusal ve Uluslararası alandaki durumunu özetlemiştir. Buna göre; Tohumculuk mevzuatı AB mevzuatı ile uyumludur. Mevcut mevzuat kaliteli tohum üretiminin garantisini verir. Üretilen kaliteli tohumun sistem içerisinde sürdürülebilir iç ve dış ticareti mümkündür. Yaklaşık 50 Milyar Dolar lık Dünya piyasası içerisinde, 775 bin Ton üretim ve 1 Milyar Dolar civarındaki piyasa değeri ile % 2 lik bir paya sahiptir. Ticari kurallar ülke içi ve dışı için aynı şekilde işlemektedir. Kayıt ve tescil sistemi uluslararası alanda ticareti kolaylaştırıcı etkiye sahiptir. Tohumluk Üretiminde Güçlü Yönlerimiz Sayın Sığırcı tarafından aşağıdaki şekilde özetlenmiştir: İklim Özellikleri; Değişik iklim bölgeleri avantajı vardır. Üretim alanları; Kamuya ait izolasyon sorunu olmayan geniş tarım işletmeleri arazilerinin özel şirketlere tohumluk üretimi için kiralanabilmektedir. Jeopolitik Önem; Avrupa, Avrasya ve Ortadoğu daki pazarlara yakındır. Lojistik Altyapı; Gelişmiş bir ulaşım ağı ile Avrupa nın en büyük lojistik altyapısına sahiptir, Uluslararası standartlara uyum; Türkiye, OECD, ISTA, UPOV üyesidir. Üst düzeyde bilgi birikimi ve tecrübe; Tohumculuk sektöründe gelişmiş dünya ile yakın ilişkili dinamik bir özel sektör ve nitelikli işgücü bulunmaktadır. Sayın Sığırcı, Tohumluk üretimi, ticareti ve ileriye yönelik projeksiyonlar hakkında bilgiler vererek, tohumculuğumuzun geleceği için, Üniversite-Kamu-Özel sektör işbirliğinin önemini vurgulamıştır. Verilen bilgilere göre; Verilen bilgilere göre; dönemimde tohum üretimimiz % 434 Artış ile 776 Bin ton olarak Gerçekleşmiş olup 2015 yılında 800 bin ton civarında bir üretim beklenmektedir döneminde Miktar olarak İthalat % 74 artarken, İhracat % 419 artmıştır.

17 Sertifikalı tohumluk üretimi ve kullanımının desteklenmesi kapsamında; Sertifikalı Tohumluk Kullanım Desteği olarak, döneminde 1,1 milyon çiftçiye toplam 641 milyon TL, Sertifikalı Tohumluk Üretim Desteği olarak ise, döneminde özel sektör tohumculuk kuruluşlarına 185 Milyon TL destekleme ödemesi yapılmıştır. Sunumunun son bölümünde, işbirliği kapsamında aşağıdaki önerilerde bulunulmuştur: Kamu Kurumları ve Üniversitelerin Laboratuvar Altyapısının Özel Sektöre Açılmasının Desteklenmesi, Ülkemizin ıslahçı yetiştirmekte sorun yaşadığı türlerde ıslahçı yetiştirilmesinin desteklenmesi, Ülkemizde kayıt altına alınmış çeşitlerin moleküler karakterizasyonunun yapılması... Bu bölümde üçüncü sunum TÜBİTAK temsilcisi Sayın Dr. Atıl BÜYÜKBURÇ tarafından gerçekleştirilmiştir. Sayın Büyükburç sunumun başında TÜBİTAK ın kurumsal yapısı hakkında bilgiler vermiş, TÜBİTAK ın görevlerini üç ana başlık altında ve aşağıdaki şekilde özetleyerek sunumuna başlamıştır. 1. BİLİM, TEKNOLOJİ VE YENİLİK POLİTİKALARI OLUŞTURMAK 2. AR-GE ALTYAPISI OLUŞTURMAK VE DESTEK SAĞLAMAK Üniversite Destekleri Sanayi Destekleri Bilim İnsanı Yetiştirme Bilim ve Toplum Faaliyetleri Uluslararası İşbirliği 3. STRATEJİK ALANLARDA ARAŞTIRMALAR YAPMAK Sayın Büyükburç, TÜBİTAK Birimleri ve Destekleri konusunda, Çalıştayın konusu itibarıyla önemli olan, ARAŞTIRMA DESTEK PROGRAMLARI BAŞKANLIĞI (ARDEB) ve TEKNOLOJİ ve 17

18 YENİLİK DESTEK PROGRAMLARI BAŞKANLIĞI (TEYDEB) hakkında daha detaylı bilgiler vermiştir. 2 Sayın Büyükburç un sunumunun sonunda, Çalıştay konusu ile ilgili öneriler aşağıdaki şekilde sıralanmıştır: Kurumsal Ar-Ge Nitelikli İhtiyaçların Belirlenmesi, Sektör Temsilcileri olarak «ÖNCELİKLİ TOHUM» Belirlenmesi, Sektör tarafından, GTHB ve TÜBİTAK a bu öncelikli tohumlar doğrultusunda eylem önerisinde bulunulması, Projelerin Bizzat Özel Kuruluşlar Tarafından Hazırlanması veya Projelere Hakim Olunması, Ar-Ge Çıktılarından Kısa Sürede Beklenti İçinde Olunmaması, Farklı Destek Kaynaklarının Sürekli Takip Edilmesi için Yapılanma Oluşturulması Kamu bakış açısından; Tohumculuk Sektöründe Üniversite-Kamu-Özel sektör işbirliğinin geliştirilmesi Başlıklı bu bölümde, Program gereği Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı- Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı Başkan Yardımcısı Sayın Ercüment ELLİBEŞ, Çalıştay konusu kapsamında Kurumunun görüşlerini ve önerilerini yansıtan bir konuşma yapmıştır. Sayın Ellibeş, Türk tohumculuğunun gerek Kamu gerekse Özel sektör bağlamında geldiği noktanın memnuniyet verici olduğunu, bu gelişmenin Üniversitenin işbirliği ile daha da güçleneceğini belirtmiş, bu çerçevede Çalıştay konusunun çok isabetli olarak seçildiğini söylemiştir. Gelişen her sektörde olduğu gibi Tohumculuğumuzun geldiği noktada da gidişatı kolaylaştıracak, gelişimin önünü açacak mevzuat değişikliklerine ihtiyaç duyulduğunu, bunun Başkanlıklarınca da farkında olunan bir husus olarak izlendiğini ifade etmiştir. Sayın Ellibeş, Tohumculuğumuzu -bilhassa AR-GE yönüyle- doğrudan ilgilendiren üç kesimin ve diğer ilgili kurum ve kuruluşların bir arada toplanmasından ve konuyu tartışmalarından önemli ve faydalı sonuçlar çıkacağından emin olduğunu belirterek konuşmasını bitirmiştir. 3. OTURUM 2 Konu bütünlüğünün bozulmaması için, bu iki birimde yürütülen programların kodları, tanımları, amaçları ve içerikleri itibarıyla; Tohumculukla ilgili bilgilerin, rapor ekinde yer alan orijinal slaytlardan izlenmesinin daha yararlı olacağı düşünülerek, ayrıca burada özetlenmesi yoluna gidilmemiştir. 18

19 Oturumun Konusu: Özel sektör bakış açısından; Tohumculuk Sektöründe Üniversite-Kamu- Özel sektör işbirliğinin geliştirilmesi Oturum Başkanı: AYHAN ATALAY TSÜAB Yönetim Kurulu Bşk. Yardımcısı Çalıştay Tema sının özel sektör tohumculuk firmaları perspektifinden değerlendirilmesini içeren bu oturumda firma temsilcilerinin sunumlarına yer verilmiştir. Bu kapsamda sunum yapan temsilcilerin ve firmalarının isimleri aşağıdadır: - Sayın Fahri HARMANŞAH TASACO TARIM A.Ş. Genel Müdürü - Sayın Hamdi ÇİFTÇİLER - MAY TOHUM Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı - Sayın Kamil YILMAZ - TAREKS A.Ş. Genel Müdür Yardımcısı - Sayın Dr. Sabahattin BODUR - AGROMAR A.Ş. Bu bölümün ilk sunumu Sayın HARMANŞAH tarafından yapılmıştır. Sayın Harmanşah sunumuna bazı tespitlerle başlamış ve ilk olarak, Tarımsal Eğitim Öğretim Konusunda aşağıdaki tespitlere yer vermiştir: - Türkiye de 35 adet Ziraat Fakültesi vardır. Kilis ve Düzce Ziraat Fakülteleri henüz öğrenci almamaktadır yılında Ziraat Fakültelerinde açılan toplam 5764 kişilik kontenjana 4332 öğrenci yerleştirilmiş olup, doluluk oranı % 75 tir. - Tercihlerde, bazı faktörler yanında, öncelikli olarak Fakültelerin mezuniyet sonrası istihdam yaratma imkânı etkili olmaktadır. Tohumculuk Sektörüne İlişkin Tespitler hususunda ise, tohumculuğumuzun gelişimine ilişkin bilgiler veren Sayın Harmanşah şunları söylemiştir: - Özel Sektör Tarımsal Araştırma yetkisi almış firma sayısı 165 adettir, ancak özel sektör firmalarının ıslah konusunda bugüne kadar geldikerli nokta yeterli değildir. Gelişmiş ülkelerle rekabet ve arayı kapatmak için daha fazla gelişme sağlamalıyız. - Tohumluk üretimine elverişli olan ülkemizin coğrafi yapısı, ticari kapasitesi tohumculuk sektörümüzü cazip hale getirmiştir. Gerek üretim, gerekse ihracatımız gittikçe artacaktır. - Islah yapan bir kısım firmaların sermayeleri yeterli değildir. Ar-Ge konusuna daha fazla yatırım yapmalıyız 19

20 Halihazırda, Tohumculuk sektöründe bir bakıma acil ihtiyaç olarak nitelenebilecek iki husus vardır: 1 Teknolojiye ulaşım ve etkin kullanımın sağlanması 2- AR-GE konusunda Kalifiye Uzman Eleman eksikliğinin giderilmesi Türkiye bu gelişmeyi sağlayabildiği takdirde dünyada sertifikalı tohumluk üretiminde ve çeşit geliştirmede önde gelen ülkeler arasına girmeyi başaracaktır. Halen ülkemizde var olan tohumluk üretim ve ihracat potansiyelimizi yeteri kadar kullandığımızı söyleyemeyiz. Sayın Harmanşah aşağıda özetlenen önerileri ile sözlerini bitirmiştir: - Bilim kuruluşu olan üniversitelerimizin, kamunun ve özel sektörün bilgi, eleman, sermaye imkânları bir araya getirilmelidir. - Üniversitelerimiz günün şartlarını dikkate alarak, eğitim-öğretim programlarını teknolojik gelişmelere ve sektör ihtiyaçlarına göre gözden geçirmeli, gerekiyorsa yeniden planlamalıdırlar. - Lisans öğrenimi dışında tohumluk üretim teknolojileri ve ıslah konusunda master ve doktora çalışmalarına ağırlık verilmelidir. - Ar-Ge konusunda ciddi ve çok iyi altyapısı olan bir sonuca ulaşabilmek için 3 Ziraat Fakültesinin Islah Akademisi veya Fakültesi haline dönüştürülmesi önemli bir adım olacaktır. - Bunlardan biri Tarla Bitkileri, ikincisi Bahçe Bitkileri, üçüncüsü de Hayvan Islahı Akademisi şeklinde organize olabilir.. Bu kuruluşlar dünyadaki gelişmeleri yakından takip edecek ve gerektiğinde teknoloji transferi yapacaktır. - Bu kuruluşlar lisans düzeyinde eğitime son verecek, sadece master ve doktora için program yapacaklardır. Böylece, uygulamalı bitki ıslahı ağırlık kazanacaktır. - Master ve doktora yapan öğrencilere burs imkanı sağlanmalıdır. Özel sektör firmaları ile üniversitelerin işbirliği 3 şekilde olabilir. 1- Fakültelerin kendi bölgelerindeki tohum firmalarıyla yapacakları ortak Ar-Ge ve ıslah çalışmaları, 2- TÜBİTAK TEYDEB proje kapsamında üniversitelerin görev alması, 3- Hastalıklar ve zararlılar konusunda ıslahçılara destek verecek gelişmiş bir 20

21 laboratuara ihtiyaç vardır. Bu tür alt yapı imkanlarının Türkiye Tohumcular Birliğinin önderliğinde ve finansmanında gerçekleşmesi ve bu laboratuvara bilim kuruluşlarımız olan üniversitelerden bilhassa, virüs hastalıkları, nematoloji, bitki mikolojisi ve zararlıları dalında destek olmalıdır. - İşbirliğinin etkin bir şekilde hayata geçebilmesi için: ÜNİVERSİTE KAMU ÖZEL SEKTÖR İŞBİRLİĞİ KOORDİNASYON KURULU kurulmalıdır. Bu kurulun çalışması Danışma Kurulu ile desteklenmelidir. Bu konuda mevzuat hazırlanabilir. - TSÜAB ın organize ettiği tohum firmalarında Öğrenci Stajları ile ilgili barınma ve ulaşım sorunlarının, şimdiye kadar elde edilen tecrübeler doğrultusunda ele alınması ve yeniden belli kurallara bağlanması beklenen faydayı artıracaktır. - Bitki ıslahı; sermaye, yetişmiş eleman, altyapı ve güçlü bir gen havuzu ister. Bakanlık Kamu Araştırma kuruluşlarının gen havuzlarından ve ileri hatlarından Ar-Ge yapan özel tohumluk firmalarının yararlandırılması işbirliğinin bir gereğidir. - Islah yapan firmaların kazançlarının en az % 15 ini ıslah programlarına ayırması gerekir. Bu bölümde ikinci sunum MAY Tohum Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Sayın Hamdi ÇİFTÇİLER tarafından yapılmıştır. Sayın Çiftçiler sunumuna şirketlerinin kısa bir tanıtımı ile başlamış ve bilhassa AR-GE konusunda başarılı örnekler vermiştir. Bu kapsamda; MAY Tohumun 1997 yılında Hibrit Ayçiçeği, 1999 yılında da Hibrit Mısırda Türkiye de Ar-Ge ve Hibrit çeşit ıslahı faaliyetlerini başlattığını, Geçen 18 yıllık sürede şirket kaynaklarından 50 milyon TL den fazla Ar-Ge yatırımı gerçekleştirdiklerini ifade etmiştir. Tohumculuk şirketlerimizin Üniversite- Kamu- Şirket işbirliği bağlamında; detayları ekli sunumda görülebilecek Üniversite- Kamu- MAY Tohum İşbirlikleri ile ilgili örnekler sunmuştur. Sayın Çiftçiler verdiği örneklerde; - Pamukta Melezleme Islahı ile Çeşit Geliştirme ve Adaptasyon Araştırmaları konulu TAGEM MAY Tohum Ortak Projesi nden, - Bilimsel danışman olarak çeşitli Üniversitelerden hocaların yer aldığı TÜBİTAK- TEYDEB Projeleri nden, - MAY Tohum ve Sütçü İmam Üniversitesi SANTEZ Projesi nden - Ve ayrıca, Faiz İndirimli Krediler bağlamında, GTHB Sektör Kaynak Yaratma İşbirliği nden bahsetmiştir. - Şirketlerinin Üniversite Sanayi İşbirliği konusunda ise aşağıdaki örnekler sunulmuştur. 21

22 Üniversite-Sanayi işbirliği kapsamında Uludağ Üniversitesi ile işbirliği protokolü imza Töreni May Tohum ve Uludağ Üniversitesi ile imzalanan bu yeni protokol; Öngörülen konularda ortak araştırmalar yapmak, Her iki kurumun karşılıklı araştırma laboratuvarı kullanımı, Deneme alanlarının kullanımı, Ziraat fakültesi öğrencilerine staj imkanı, Lisans ve lisans üstü öğrencilere burs imkanı gibi başlıkları içermektedir Uludağ Üniversitesi, Ege Üniversitesi, Namık Kemal Üniversitesi, Çukurova Üniversitesi, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakülteleri ile proje havuzuna öğrenciler seçmiş ve büyük çoğunluğuna istihdam olanağı sağlamıştır. May Tohum, bu projelerin dışında, teknik gezilere ev sahipliği yaparak, üniversitelerde gerçekleştirilen kariyer günleri oturumlarına katılarak da geleceğin Ziraat Mühendislerinin gelişimine destek olmaktadır. Sunumun Sonuç ve Beklentiler kısmında, aşağıdaki hususlar vurgulanmıştır: Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığımızdan Ar-Ge Merkezlerinin sektörümüze uygun olacak şekilde farklı bölgelerde oluşturulması durumunda da kapsama alınması hususunda sonuç beklenmektedir. Özel Sektör- Üniversite- Devlet İşbirliği projelerinin çıkış noktası mutlaka özel sektör ihtiyaçlarına göre kurgulanmalıdır. Tohumculuk sektörünün ülke bağımsızlığı anlamında stratejik statüsü değerlendirilmeli ve somut adımlar atılmalıdır. Mevcut gerçekler kapsamında yerli 22

23 yatırımcı tohumculuk kuruluşlarının Ar-Ge projelerine insan ve ekonomik kaynak yatırım düzeyi uluslararası rakiplerine kıyasla sınırlı ve yetersizdir. Seçilen yatırımcı kuruluşlara projeleri kapsamında yüklü hibe destekleri sağlayacak işbirliği adımları en kısa zamanda atılmalıdır. Gelişmiş ülkelerde de teknoloji üretimi alt yapısını kurma gayretinde olan özel sektör şirketleri bu şekilde somut hibelerle desteklenmektedir. Bu hibeler finansmana ilave olarak gen kaynağı, ulusal ve uluslararası danışmanlık işbirlikleri olabilir. Oturumun Üçüncü sunumu TAREKS AŞ Genel Müdür Yardımcısı Sayın Kamil YILMAZ tarafından yapılmıştır. Sayın YILMAZ ın sunumu aşağıdaki içerikte dinleyicilere arz edilmiştir. Kamu-GHTB Ve Diğer Resmi Kuruluşların Sektördeki Yeri, Üniversitenin Rolü Özel Sektörün Durumu Yapılması Gerekenler Kamu ve diğer resmi kurumların tohumculuktaki yerinin daha ziyade mevzuat düzenlemeleri denetim ve destek olduğunu vurgulayan Yılmaz, hâlihazırda tohumculukla ilgili mevzuatı aşağıdaki şekilde toparlamıştır: Bu kanunlarda öngörülen; Başta Kayıt Altına Alma, Tohumluk Üretimi Sertifikasyonu ve Pazarlaması ile ilgili yönetmelikler, Karantina, Bitki Islahçı Hakları Uygulama Yönetmeliği olmak üzere, TOHUMCULUKLA İLGİLİ TOPLAM 19 YÖNETMELİK ÇIKARILMIŞTIR. ÜNİVERSİTE-KAMU-ÖZEL SEKTÖR İŞBİRLİĞİ ni aşağıdaki biçimde şekillendiren Sayın Yılmaz, sunumunun ilerleyen kısımlarında, bu işbirliğini her kurum bağlamında ayrı ayrı ele alarak değerlendirmiş ve sonuçta da Beklentiler Ve Yapılması Gerekenleri sıralamıştır. 23

24 ÜNİVERSİTE KAMU Tohumculuk sektörü MESLEK KURULUŞLARI TÜRKTOB-ALT BİRLİKLER ÖZEL SEKTÖR ŞİRKETLER Dünyada tohum Sektörünün büyüklüğü; Gelişmiş tohum sistemleri, özel sektörün üretim gücü, AR-GE kapasitesi ve Üniversitelerin bilimsel çalışmaları ile değerlendirilmektedir. Bir ülkede, Tohum sektörünün bölgesel ve uluslararası rekabet gücünün oluşmasında; AR-GE ve üretim kapasitesi ile kamunun doğru tohumculuk politikaları ve tohumculuk sistemleri önemlidir. KAMU-GHTB VE DİĞER RESMİ KURULUŞLAR; Tohumculuk sektöründe, sektördeki paydaşların birçok rolünü yasalar belirlemiştir. Tohumculuk sektörü ile ilgili temel dört yasa ve çok sayıda ikincil mevzuat GTHB tarafından uygulamaya konulmuştur. Bu yasalar ve ikincil mevzuat; Tohumda kalite standartları, Kayıt altına alma ile ilgili teknik ve hukuki prensipler, Pazarda piyasa denetimi ve Tohum ticareti, Özel sektörde yapılanma, Gibi hususlar itibarıyla Kamu hukuku hükümlerini içermektedir. ÜNİVERSİTELER; Mevcut durumda; Ziraat fakültelerinde ve tarımla ilgili açılan fakültelerde eğitim ve öğrenci/insan kaynakları yetiştirme faaliyetleri devam etmektedir. Bireysel anlamda, farklı türlerde çeşit geliştirme çalışmaları yapılmaktadır. Bazı üniversitelerde, Tohum teknolojileri (tohum kalitesi, depolama, çimlenme vb. laboratuvar çalışmaları) konularında çalışmaların olduğu bilinmektedir. Yine, Bazı üniversitelerde, Moleküler tekniklerin kullanıldığı çeşit tanımlama, hastalık testleme ile ilgili faaliyetler yapılmaktadır. Bitki ıslahı ve tohumculukla ilgili master ve doktora çalışmaları yürütülmektedir ÖZEL SEKTÖR; Ülkemizde, Çeşit ve üst kademe tohum ithalatı ile birlikte, bitki ıslahı, çeşit geliştirme ve tohum kalitesine önem veren, laboratuvar ve moleküler tekniklerin ıslahta kullanılmasına yönelik çalışmalar yapan, üretim ve tohum işleme yatırımlarına ağırlık veren, AR-GE nin 24

25 önemini bilen ve tohumculukta Dünya da olup bitenlerin farkında olan bir özel sektörümüz vardır. Sektörümüz, tecrübe birikimi, fiili iş ve işlemler ve kuvvetli arzusu itibarıyla, tohumculuğumuzun gelişimi için her türlü işbirliğine hazır durumdadır. BEKLENTİLER VE YAPILMASI GEREKENLER Kamu Açısından Beklentiler ve Yapılması Gerekenler: Yasaların-ikincil mevzuatların, teknik ve haksız rekabeti engelleyen hususları içermesi, mevzuatların oluşturulmasında özel sektör, üniversitelerin katılımının sağlanması, Dünyadaki tohum endüstrisi ve bilimsel alandaki gelişmelerin takip edilmesi, Kayıt dışı, tohumculuk etkin piyasa denetimi ile önlenmesi, Üretim maliyeti yüksek, stratejik ve üretimi yetersiz bitki türlerindeki AR-GE nin etkin biçimde desteklenmesi, Kamudaki bilgi, teknik alt yapı, arazi, genetik kaynakların-ıslah materyallerinin sektörün kullanımına sunulması için mekanizmaların oluşturulması, Sertifikasyon ve karantina uygulamalarında analiz sürelerinin belirlenmesi, ilgililere duyurulması, hizmet süreçlerinin tanımlanarak analiz işlemlerinin hızlandırılması, İhracat işlemlerinde sektörün desteklenmesi, ihracatın kolaylaştırılması, ihraç yapılan ülkelerde süreci kolaylaştırıcı teknik ve idari tedbirlerin alınması ve teknik engellerin kaldırılmasına yönelik çalışma ve projeler yapılması, Sektörün tohumculukla ilgili uluslararası kuruluşlarda etkin temsil edilmesi hususunun ülke politikası haline getirilmesi, politika ve kuralların oluşturulmasında etkin olunması, Tohumculuk yasasında yer alan tohum üretimi, ticareti, sertifikasyonu ile ilgili yetkilerin devredilmesi ile ilgili süreçlerin hızlandırılması, Piyasa denetiminde birlik ve alt birliklerden kurulacak yeni sistemlerle yararlanılması önemlidir. Özel Sektör/ Birlik ve Alt Birlikler Açısından Beklentiler ve Yapılması Gerekenler: Tohumculuk yasası kapsamında yetki devri öngörülen alanlarda; Tohum sertifikasyonu (Etiketleme, tarla kontrolleri, post kontrol testleri vb.) konularında yetki alınması, Dayanıklılık ıslahı, sertifikasyon amaçlı fidan, fide, patates ve diğer bazı türlerde zararlı organizma testlemeleri yapan akredite olmuş Ulusal Tohum - Fide Test Laboratuvarları nın kurulması, Alt birlikler bünyesinde (TSÜAB, BİSAB, FÜAB vb.) teknik çalışma guruplarının oluşturulması (bitki gurubu veya çalışma konusu) ve çalışma sisteminin mevzuatla düzenlenmesi, Ar-Ge çalışmalarına daha fazla yatırım yapılması, bitki türü bazında yapılacak uzun süreli bitki ıslahı eğitim programları kamu-üniversite işbirliği ile gerçekleştirilmesi, 25

26 İhracatın geliştirilmesi -Uluslararası alanda rekabet gücünün artırılması- diğer ülkelerle uyumun sağlanması, teknik engellerin kaldırılması amacıyla, kamu ile birlikte çalışılması ve projeler yapılması, Piyasa denetiminde( kayıt dışı tohum üretimi ve ticaretinin önlenmesi amacıyla) görev alınması, bunun için gerekli çalışma mekanizmalarının birlikte oluşturulması, Alt birlik içinde veya alt birlikler arasında koordinasyonun güçlendirilmesi, üyelerin etik kurallara uymasının sağlanması, Tohumculukla ilgili ISF, ESA, APSA gibi uluslararası kuruluşlarda ve ECOSA gibi bölgesel kuruluşlarda daha etkin olunması amacıyla strateji ve politikalar geliştirilmesi, Şirketlerin belirli alanlarda işbirliği yapması, ortak projeler uygulaması ve aynı bitki gurubunda çalışan firmaların AR-GE-Laboratuvar alt yapısını ortak kullanma alanında birlikte hareket etmesi Üniversitelerden Beklentiler ve Yapılması Gerekenler: Tohum endüstrisinin ihtiyacı olan temel araştırmaların yapılması, Tohum bilimi ve teknolojilerinin geliştirilmesi, (tohum kalitesi, depolama, tohum kaplama, peletleme, taksonomi vb. ) Tohum muhafaza yöntemleri ve araştırma projelerinin uygulanması, Tohum kalitesi, izolasyon mesafeleri ve zararlı organizmaların teşhisi ve mücadelesi ile ilgili Metot araştırmaları yapılması, Gen teknolojileri ve transferi alanında özel sektörün taleplerini karşılanması, Farklı bitki türlerinde gen havuzlarının oluşturulması ve özel sektörle paylaşılması önem taşımaktadır. Sayın Yılmaz, Kamu üniversite-özel sektör/meslek kuruluşlarının birlikte çalışacağı mevzuat denetim - destekleme ile ilgili politikaların belirlenmesi amacıyla ÜLKESEL TEKNİK KOMİTELERİN/ÇALIŞMA GURUPLARININ OLUŞTURULMASI önerisi ile sunumunu bitirmiştir. TSÜAB Yönetim Kurulu Bşk. Yardımcısı Sayın Ayhan ATALAY Başkanlığında gerçekleştirilen Özel sektör bakış açısından Tohumculuk Sektöründe Üniversite-Kamu-Özel sektör işbirliğinin geliştirilmesi konulu 3. Oturumun ve aynı zamanda günün son sunumu Agromar A.Ş. temsilcisi Sayın Dr. Sabahattin Bodur tarafından yapılmıştır. Sayın Bodur sunumunu; Dünya da ve Türkiye de Tohumculuğun Durumu,. Özel Sektör Olarak; Yapmamız Gerekenler, Üniversitelerden Beklentilerimiz, Kamudan Beklentilerimiz, Sonuç-Değerlendirme Olarak kurgulamış ve bu çerçevede aşağıdaki bilgileri vermiştir: 26

27 DÜNYA VE ÜLKEMİZ TOHUMCULUĞUNA AİT BAZI TESPİTLER / EĞİLİMLER Uluslararası tohum ticareti hacmi 10 milyar $, dünya tohum Pazarı büyüklüğü 47 milyar $ dır. Gıdaya, dolayısıyla tohuma olan talep artmaktadır; gıda bağlamında tohum ülkeler için stratejik bir araç haline gelmektedir. Özel sektör araştırma-geliştirme faaliyetlerinde en etkin aktör olacaktır. Tarım artık yüksek teknolojinin tam odağındadır (biyoteknoloji, moleküler marker, priming, seed chipping, tohum ilaçlama, vs...) Büyük firmalar daha çok büyüyecek; küçük firmalar için var olma koşulları daha da zorlaşacaktır. Firma birleşmeleri devam edecektir. Özel Sektör Olarak Yapmamız Gerekenler Artık üreticiler kendi şahsi veya yerel pazarları için üretim yapan köylüçiftçi yapısından dünya pazarları için üretim yapan profesyonel üretici yapısına yönelmektedirler. Bu noktada en büyük destek tohumcu kuruluşların üretim materyali teminleri ve üretim teknikleri ile olmuştur. Yol ve yöntem bellidir. Özgün bir sektör olmak için kendi Ar-Ge mizi oluşturmaktan başka bir çıkış yolu yoktur. Bu yüzden dünya ile entegre olmak önemlidir. Yerli firmaların bu anlamda işbirliği içinde olması çok önemlidir (materyal paylaşımı, vs). Vizyon sahibi, rasyonel ve profesyonel düşünebilen bir grup olmak zorundayız. BEKLENTİLERİMİZ Üniversitelerden Beklentilerimiz; Uygulanabilir Araştırmalar Laboratuvar Desteği Üniversiteler, özel sektör için en önemli insan kaynağıdır Gerektiğinde Firma Personeline Eğitim Staj sisteminde tohumculuğa önem verilmesi 27