MEMELİ BİYOLOJİSİ M.YAVUZ MEMELİLERİN YAŞAMINA BİR BAKIŞ

Transkript

1 MEMELİ BİYOLOJİSİ M.YAVUZ MEMELİLERİN YAŞAMINA BİR BAKIŞ

2 MEMELİLERİN SİSTEMATİKTEKİ YERİ Classis: MAMMALIA Günümüzde memeliler üç alt sınıfa ayrılır. Subclasis : Prototheri= Monotremata (Tek Delikliler) Subclasis : Metatheria: Marsupialia: Keseli Memeliler Subclasis : Eutheria: Plasentalia: Hakiki memeliler

3 Subclasis: Metatheria: Marsupialia Marsupalia (Grek; marsypion: Küçük çanta, cep)=keseliler Amerika da yaşayan birkaç form hariç tutulursa, bu hayvanların tümü Avustralya için karakteristiktirler. Çoğunda yavrularını taşımaya yarayan ve Marsupium denen bir kese mevcuttur. Yavru bu kese içinde taşınır. Keseli hayvanlar, vivipar olmalarına karşılık, hamilelik süreleri çok kısa (12-28 gün) sürmektedir. Örneğin; Opassum da bu süre gündür. Bu nedenle yavru tam olarak gelişmemiş olarak doğar (Altricial birey).

4 Subclasis: Metatheria: Marsupialia En büyük yaşayan keseli Kızıl dev kanguru 1,8 m boya ve 90 kg ağırlığa ulaşır. En küçük temsilcileri Yassı kafalı keseli fare 5 cm uzunluğa ve 5 gram ağırlığındadır. Ancak soyu tükenmiş olan çok daha büyük keseli türleri de olduğu da bilinmektedir (örn: Diprotodon). Birçok keseli türü eteneli (plesantalı) türlere benzemekte ve konvergens çeşitlenmenin mükemmel örneklerini sunmaktadır. Örneğin soyu tükenmiş Tazmanya kurdu bildiğimiz eteneli kurda çok benzemektedir. Keseli köstebek, bildiğimiz eteneli köstebeğe benzer bir vücut yapısı ve yaşam şekli geliştirerek aynı habitatı ve nişi ele geçirmiştir. Keseli sıçangiller 'de yine eteneli kemirgenlere benzer vücut yapısı ile sıçan ve fare gibi habitatlara yerleşmiştir. Bir keseli familyası olan Uçar kuskusgiller'in geliştirdiği uçma membranı ve süzülme yöntemleri, eteneli bir familya olan Uçar makigiller veya Uçar sincapçıklar'daki gibidir. Ama bu familyalarda bu adaptasyonlar birbirlerinden bağımsız şekilde gelişmiştir. Kangurugillerin beslenmesi ve sindirim sistemi eteneli Çift toynaklılara benzemektedir. Birden fazla mideye sahiptirler ve hatta bazen geviş getirirler.

5 Subclasis: Metatheria: Marsupialia Keseliler Bandicotlar hariç, plesantalı olmayan memelilerdir. Bandicootlarda ise uterusun bir tabakasının şekil değiştirmesiyle plasentaya benzer bir yapı şekillenir. Bu yapı annenin dolaşımı ile yavrunun dolaşımının kısmen karışmasına imkan verir (Eutheria da ki plasentaya benzer bir şekilde ) Bu nedenle gestasyon (hamilelik) çok kısadır, en fazla 1 ay kadar sürer. Doğum hızla gerçekleşir, yavru çoğunlukla çok küçük (Macropus giganteus yavrusu annesinin % den küçüktür-bu 68 kg bir kadının 22 gr bebek doğurmasıyla eşdeğerdir) ve çıplak olarak doğar.

6 Subclasis: Metatheria: Marsupialia Yeni doğan yavruda göz ve dış kulak kapalıdır. Ancak üyeler vardır. Yavrular doğduktan sonra göremedikleri halde ana karnındaki keseye doğru gider ve keseye yerleşir. Gelişme bu kese içinde tamamlanır. Annenin memeleri bu keseye açılır ve keselerdeki kasların kontraksiyonu ile süt yavruların ağızlarına sağılmaktadır. Örn; Macropus rufus (Kızıl Kanguru) yavrusu doğumdan dakikalar sonra keseye ulaşır, ort. 235 gün sonra keseden bağımsız olarak dışarı çıkabilir hale gelir. Ancak sütten kesilmesi bir yılı geçer.

7 Subclasis: Metatheria: Marsupialia Gelişmemiş (Altricial ) yavru doğurmak bir dezavantaj gibi görünse de, çoğu bilim insanına göre; AVANTAJDIR. Özellikle, annenin yaşadığı çevrede esnekliğini kısıtlayacak bir kilo almanın ve hacim değişikliğinin gerçekleşmemesi, Hamilelik nedeniyle annenin hareketlerinin kısıtlanmaması, Hamileliğin sonlanması durumunda, çok hızlı bir şekilde yeni bir hamileliğe fırsat sağlanması, Annenin hamilelik döneminde ekstradan enerjiye fazlaca ihtiyaç duymaması Annenin metabolik değişimlerinin sarsıcı olamaması Başlıca avantajlardır.

8 Subclasis: Metatheria: Marsupialia Bazen, Örn; Doğunun Gri Kangurusu (Macropus giganteus) bir yavru doğurduktan kısa bir süre sonra tekrar çiftleşebilecek bir duruma gelebilir. Başarılı bir çiftleşme sonucunda tekrar hamile kalırsa (yumurta döllenirse), zigot uterus içinde diapoza (bölünme ve gelişme durur) alınabilir. Doğan yavru emzikli dönemin ortalarına gelince zigotun gelişmesi tekrar başlar ve doğum gerçekleşir. Bu yavru da kesedeki yerini alınca, anne tekrar çiftleşip hamile kalırsa, yine zigot diapoza alınabilir. Böylelikle, bir periyotta bir anne 3 adet yavruyu taşıyor olabilir. Bu sayede; üç yavrunun anneye getirdiği yükün tek bir yavrudan daha fazla olduğu söylenemez.

9 Subclasis: Metatheria: Marsupialia

10 Subclasis: Metatheria: Marsupialia Bazı keselilerin sabit bir kesesi varken, bazılarında sadece gebelik zamanında gelişir. Keseli sıçangiller gibi bazılarının ise tam gelişkin bir kesesi yoktur, ve yavrularını karınlarında bulunan bir deri buruşukluğuna veya postun arasına saklarlar. Kesenin yapısında da farklar vardır: Zıplayarak ilerleyen Kangurugiller'de kesenin girişi öndedir. Dört ayak üzerinde yürüyen veya ağaçlara tırmanan türlerde ise kesenin girişi arkadadır.

11 Subclasis: Metatheria: Marsupialia Keseliler ön azı dişlerinden biri olan süt dişi sonradan düşerek yerine kalıcı diş çıkar. Geri kalan dişlerde hiç değişme olmaz. Kalça kemerinde, bir çift epipubis kemiği vardır. Dişilerde bir çift vajina, bir çift uterus ve bir çift ovidukt bulunur.

12 METATHERIA DA BOŞALTIM SİSTEMİ Primitif metanefroz tipte böbrek bulunmasına rağmen, böbrek havuzcukları plasentalılara göre daha dardır. Böbrekler tam metanefroz İdrar kanalları daha geniş İdrar kesesi çok büyük ve esnektir.

13 METATHERIA DA ÜREME SİSTEMİ Primitif yapıya uygundur. Ancak bazı küçük farlılıklar vardır. Yavru doğduğunda çok küçüktür ve bir süreliğine kese içerisinde kalır. Bu sırada annenin memeleriyle bağlantısını sürdürür. Tamamen erginleşinceye kadar dışarı çıkamaz.

14 METATHERIA DA ÜREME SİSTEMİ Primitif yapıya uygundur. Ancak bazı küçük farlılıklar vardır.

15

16 METATHERIA DA ÜREME SİSTEMİ

17 METATHERIA DA ÜREME SİSTEMİ

18 MEMELİLERİN SİSTEMATİKTEKİ YERİ Classis: MAMMALIA Subclasis : Metatheria: Marsupialia: Keseli Memeliler Ordo Familia : Didelphimorphia (Yeni Dünya Keseli Sıçanları) Opossumlar MONOTİPİK : Didelphidae (Keseli Sincaplar-Sıçanlar) 15 cins 61 türü vardır.

19 Ordo: Didelphimorphia (Keseli sıçanlar)

20 Ordo: Didelphimorphia (Keseli sıçanlar) Yeni Dünya Kıtasında (Amerika) Güneydoğu Kanada dan Güney Amerika kıtasına kadar yayılmışlardır. Çoğu tür dar alanlarda lokal olmasına karşın, Virginia Opossum u (Didelphis virginiana: Yaygın Keseli Sıçan) kıta Amerika sı ve Kanada da geniş bir yayılışa sahiptir. Opossumların insan eliyle Antil adalarına yayılmış türleri de vardır. Virginia Opossum u ormanlarda, çayırlarda ve çöllerde yaşamaktadır. Diğer türler ise tropikal ve subtropikal ormanlarda, çayırlarda ve yarı çöl habitatlarda yaşamaktadır.

23 Ordo: Didelphimorphia (Keseli sıçanlar) Omnivor beslenirler. Böcekler, kemirgenler, kuşlar ve solucan salyangoz gibi omurgasızların yanında, meyve, tohum, yumru ve kökler ile de beslenebilirler. Çöl türlerinin (Didelphis virginiana vb) akrepleri, zehirli yılanları, sucul olanların (Chironectes minimus) tatlı su balıklarını avlayıp yedikleri bilinmektedir. Bazılarının kuyruklarında yağ biriktirdikleri bilinmektedir.

25 Ordo: Didelphimorphia (Keseli sıçanlar) Küçük veya orta boy karasal hayvanlar olarak bilinirler. Erkekler dişilerden daha büyüktür. Bacakları kısa (çoğunlukla ön bacak arka bacaktan da kısa), fakat güçlüdür. Kuyruk gelişmiş ve çoğunlukla denge ve sarılma için kullanılır. Kuyruk uz. Baş+Gövde uz. En küçük türünde; kuyruk 9-18cm, ağırlık kg. En büyük türünde; kuyruk 32-50cm, ağırlık 2-5 kg.

26

27 Caluromys philander

28 Lestodelphys halli

29

30 Chironectes minimus

31

32 Marmosa rubra Marmosa mexicana

33 Ordo: Didelphimorphia (Keseli sıçanlar) Marmosa mexicana

34 Ordo: Didelphimorphia (Keseli sıçanlar) Didelphis marsupialis

37

38 Ordo: Didelphimorphia (Keseli sıçanlar) Philander opossum

39 Ordo: Didelphimorphia (Keseli sıçanlar) Monodelphis kunsi

40 MEMELİLERİN SİSTEMATİKTEKİ YERİ Classis: MAMMALIA Subclasis : Metatheria: Marsupialia: Keseli Memeliler Ordo Familia : Paucituberculata (Sivri burunlu opossumlar) MONOTİPİK : Caenolestidae 2 cinse ait 5 türü vardır.

41 Ordo:Paucituberculata (Sivri burunlu opossumlar) Güney Amerika nın batısında Ekvador, Kolombiya, Venezuella, Peru ve Şili de yayılış gösterirler. Kıyıya çok yakın izole alanlardan, yükseklere kadar yoğun vejatasyonlu, sık çayır ve ormanlar ile alpin zona kadar çeşitli habitatlarda bulunabilirler (rakım m). Coğrafik dağılım alanlarında; omurgasızların bol olduğu her türlü habitatta yayıldıkları düşünülmektedir.

42

43 Ordo:Paucituberculata (Sivri burunlu opossumlar) Omnivor beslenirler, nokturnal yaşarlar. Böcekler, larvalar gibi omurgasızların yanında, küçük meyve, tohum ve yüzeysel kökler ile de beslenebilirler. Fare boyutunda karasal hayvanlar olarak bilinirler. Erkekler dişilerden daha büyüktür (Dişi gr, erkek gr). Bacakları kısa, fakat güçlüdür. Gelişmiş pençe var Kuyruk uz=baş+gövde uz (en çok 15+15=30 cm).

44 Ordo:Paucituberculata (Sivri burunlu opossumlar)

45 Ordo:Paucituberculata (Sivri burunlu opossumlar) Caenolestes fuliginosus Rhyncholestes raphanurus

46 MEMELİLERİN SİSTEMATİKTEKİ YERİ Classis: MAMMALIA Subclasis : Metatheria: Marsupialia: Keseli Memeliler Ordo Familia : Microbiotheria MONOTİPİK : Microbiotheriidae 1 cinse ait 1 türü vardır.

47 Ordo:Microbiotheria Güney Amerika da Arjantin ve Şili de yayılış gösterirler. Yoğun ve nemli ormanlar ve çalılar arasında yaşarlar. Dağ formu olmaları nedeniyle dağ fareleri olarak ta bilinirler (rakım m) Kuyruğun proksimalinde yağ depolayabilirler. Kuyruk denge ve sarılma için kullanılabilir.

48

49 Ordo:Microbiotheria Omnivor beslenirler, yarı-nokturnal yaşarlar. Böcekler, sinekler gibi omurgasızların yanında, küçük kertenkele ve küçük meyveler ile de beslenebilirler. Fare boyutunda karasal hayvanlar olarak bilinirler. Erkekler dişilerden daha büyüktür (Dişi gr, erkek gr). Bacakları kısa, fakat güçlüdür. Kuyruk uz=baş+gövde uz (en çok 13+13=26 cm).

50 Ordo:Microbiotheria

51 Ordo:Microbiotheria Dromiciops gliroides

52 MEMELİLERİN SİSTEMATİKTEKİ YERİ Classis: MAMMALIA Subclasis : Metatheria: Marsupialia: Keseli Memeliler Ordo Keselileri) : Dasyuromorphia (Avustralya Karnivor 3 Familya, 23 cinse ait 71 türü vardır.

53 Ordo:Dasyuromorphia (Avustralya Karnivor Keselileri) Avustralya ve yakın adalarda, Tazmanya, Yeni Gine ve Pasifik Adalarında yayılış gösterirler. Çok kurak çölümsü habitatlardan, dağların zirvelerine kadar, orman ve çayırlıklarda da yayıldıkları bilinir (rakım m) Kuyruğun proksimalinde yağ depolayabilirler. Kuyruk denge ve sarılma için kullanılabilir.

54

55

56 Ordo:Dasyuromorphia (Avustralya Karnivor Keselileri)

57

58 Ordo:Dasyuromorphia (Avustralya Karnivor Keselileri) Karnivor beslenirler. Böcekler gibi omurgasızların yanında, kertenkele, zehirli yılan ve kemirgenler ile de beslenirler. Çeşitli boyutlarda olabilirler (28 gr-30 kg). Erkekler dişilerden daha büyüktür Bacakları kısa, fakat güçlüdür. Güçlü pençeler bulunur Total boy 5 cm-130 cm arasında değişir.

60 Ordo:Dasyuromorphia (Avustralya Karnivor Keselileri) Phascogale tapoatafa

65 Ordo:Dasyuromorphia (Avustralya Karnivor Keselileri) Dasycercus cristicauda

66 Ordo:Dasyuromorphia (Avustralya Karnivor Keselileri) Dasyurus geoffroii

76 MEMELİLERİN SİSTEMATİKTEKİ YERİ Classis: MAMMALIA Subclasis : Metatheria: Marsupialia: Keseli Memeliler Ordo : Peramelemorphia (Bandicotlar) 3 familya 8 cinse ait 21 türü vardır.

77 Ordo: Peramelemorphia (Bandicotlar) Avustralya, Yeni Gine ve Tazmanya adalarında yayılış gösterirler. Kurak habitatlar, kurakçıl ormanlarda ve yağmur ormanlarında yaşarlar. (rakım m) Tavşan boyutunda karasal hayvanlar olarak bilinirler (150 gr-4.8 kg, 15 cm-60 cm). Erkekler dişilerden daha büyüktür. Bacakları kısa, fakat güçlüdür. Toprağı iyi kazarlar. 1. ve 5. parmaklarda indirgenme söz konusudur. Kuyruk uzunluğu değişkendir.

78 Ordo: Peramelemorphia (Bandicotlar)

79

80 Ordo: Peramelemorphia (Bandicotlar) Karnivor beslenirler. Böcekler, larvalar gibi omurgasızların yanında, küçük kertenkele ve küçük memeliler ile de beslenebilirler. Toprağı kazarak, karıncalar ve larvalarını, ağaç yaprakları arasında dolaşan zehirli örümcek ve böcekleri de yedikleri bilinmektedir. Plasenta vardır ancak, tam gelişmiş değildir. Yine de yavru ve annenin kan dolaşımı kısmen karışır.

90 MEMELİLERİN SİSTEMATİKTEKİ YERİ Classis: MAMMALIA Subclasis : Metatheria: Marsupialia: Keseli Memeliler Ordo Familia : Notoryctemorphia MONOTİPİK : Notoryctidae (Keseli Moller) 1 Familya 1 cinse ait 2 türü vardır.

91 Ordo : Notoryctemorphia Doğu Avustralya da yayılış gösterirler. Kurak, kumlu ve sıcak habitatlarda yaşarlar (rakım m) Silindirik ve esnek vücut yapısı, kısa arka bacaklar, pençeli ön üyeler ve küçücük göz açıklığıyla karakterizedirler. Toprağı kazarak tüneller açarlar. Kuyruk çok kısadır.

92

93 Ordo : Notoryctemorphia Omnivor beslenirler. Kabuklu böcekler, larvalar, karınca ve termitler gibi omurgasızların yanında, küçük kertenkele ve tohum ve meyveler ile de beslenebilirler cm boyunda ve gr ağırlığındadırlar. Erkekler dişilerden daha büyüktür. Bacakları kısa, ön üyelerde birleşmiş parmaklardan oluşan pençeler bulunur. Kuyruk uz<(baş+gövde Uz)/5.

94 Ordo : Notoryctemorphia

95 Ordo : Notoryctemorphia

96 Ordo : Notoryctemorphia Notoryctes typhlops

97 Ordo : Notoryctemorphia Notoryctes typhlops

98 MEMELİLERİN SİSTEMATİKTEKİ YERİ Classis: MAMMALIA Subclasis : Metatheria: Marsupialia: Keseli Memeliler Ordo : Diprotodontia (İki ön dişliler) 10 familya 40 cinse ait 131 türü vardır.

99 Ordo : Diprotodontia Avustralya, Yeni Gine ve Endonezya nın bir kısmında yayılış gösterirler. Kurak habitatlardan nemli habitatlara kadar çok çeşitli ortamlara adapte olmuşlardır (rakım m) Kuyruk vücudun arka ayaklar üzerinde dik tutulmasından, yağ depolamaya kadar çeşitli fonksiyonlara sahiptir.

100 Ordo : Diprotodontia İki ön dişlilerin ortak özellikleri; ayak kemiklerinde ve isimlerinden de anlaşıldığı gibi dişlerinde bulunmaktadır. Alt çenelerinde iki ön dişleri diğerlerinden büyük olur. Üst çenelerinde altı adet kesme dişi olur (Vombatgiller hariç). Diğer ortak özellikleri, arka ayaklarının ikinci ve üçüncü parmaklarının birleşik olmasıdır.

101 Ordo : Diprotodontia

102 Ordo : Diprotodontia Dişi

103 MEMELİLERİN SİSTEMATİKTEKİ YERİ Classis: MAMMALIA Subclasis : Metatheria: Marsupialia: Keseli Memeliler Ordo : Diprotodontia (Koala, Vombat, Possum, Walabi ve Kangurular) Familya : Phascolarctidae (Koalalar) MONOTİPİK 1 cinse ait 1 türü vardır

104 Familya : Phascolarctidae (Koalalar)

107 MEMELİLERİN SİSTEMATİKTEKİ YERİ Classis: MAMMALIA Subclasis : Metatheria: Marsupialia: Keseli Memeliler Ordo : Diprotodontia (Koala, Vombat, Possum, Walabi ve Kangurular) Familya : Vombatidae (Vombatlar) 2 cinse ait 3 türü vardır

108

109 Familya : Vombatidae (Vombatlar)

110 MEMELİLERİN SİSTEMATİKTEKİ YERİ Classis: MAMMALIA Subclasis : Metatheria: Marsupialia: Keseli Memeliler Ordo : Diprotodontia (Koala, Vombat, Possum, Walabi ve Kangurular) Familya : Phalangeridae (Possumlar) 6 cinse ait 26 türü vardır

111

112 Familya : Phalangeridae (Possumlar)

113 Familya : Phalangeridae (Possumlar)

114 MEMELİLERİN SİSTEMATİKTEKİ YERİ Classis: MAMMALIA Subclasis : Metatheria: Marsupialia: Keseli Memeliler Ordo : Diprotodontia (Koala, Vombat, Possum, Walabi ve Kangurular) Familya : Macropodidae (Walabi ve Kangurular) 11 cinse ait 62 türü vardır

115

116 Ordo : Diprotodontia Avustralya'da, doğada çift toynaklıların doldurduğu yeri (niş) kangurugiller doldurur. Hatta sindirim sistemleri bile onlarınki gibi, özel mikroorganizmaların yardımı ile zor sindirilen bitkileri, bölünmüş mide odalarında sindirmeye yönelik gelişmiştir. Bazen geviş getirirler. Bu iyi gelişmiş sindirim sistemi verimsiz bölgelerde de yaşayabilmelerini sağlar.

117 Ordo : Diprotodontia Dişi kanguruların, içinde dört memeleri olan iyi gelişmiş bir keseleri vardır. Dişi sadece tek bir yavru doğurur (çok nadir 2). Bütün keselilerde olduğu gibi kangurugillerde de gebelik kısa sürer (20 ila 40 gün) ve yavrular henüz fazla gelişmemiş şekilde doğar. Yavru doğumda ancak 2 cm büyüklükte ve 1 gram ağırlıkta olur. Yavru kendi kendine kesenin içine tırmanır, bir memeye asılır ve memeyi 2-3 ay boyunca ağzından bırakmaz. Yaklaşık 6 ay sonra ilk kez keseden dışarı çıkar. 8 aylık olunca artık keseye sığmıyacak kadar büyümüş olur. Bundan sonra süt emebilmek için artık kafasını kesenin içine sokması gerekir, çünkü kanguru yavruları 1 yaşına varana kadar süt ile beslenir.

118 Familya : Macropodidae (Walabi ve Kangurular)

119