T.C. GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIÐI

Transkript

1 T.C. GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIÐI TAVUKÇULUK ARAÞTIRMA ENSTÝTÜSÜ MÜDÜRLÜÐÜ

2 TAVUKÇULUK ARAÞTIRMA ENSTÝTÜSÜ MÜDÜRLÜÐÜ TÝCARÝ KAHVERENGÝ YUMURTACI - ATAK-S TÝCARÝ KAHVERENGÝ YUMURTACI - ATAK TÝCARÝ BEYAZ YUMURTACI - ATABEY 2015 TAVUKÇULUK ARAÞTIRMA ENSTÝTÜSÜ MÜDÜRLÜÐÜ Tel: +90 (312) Fax: +90 (312) Gölbaþý Ýkizce Ýþletmesi Tel: +90 (312) ankara.tavukculuk@gthb.gov.tr Web: 3. Baský Ankara, Kasým 2015 Basým: 2015 Reproton Reprodüksiyon Ltd. Þti. (0312)

3 Tavukçuluk Araþtýrma Enstitüsü; tavukçuluðun yurt genelinde verimli, yaygýn ve ekonomik bir þekilde geliþmesini saðlamak, teknik, ekonomik ve teknolojik araþtýrmalar yapmak, alýnan sonuçlarý deðerlendirerek yayým teþkilatlarý ve yetiþtiricilerin kullanýmýna sunmak amacýyla 1930 yýlýnda Mustafa Kemal Atatürk tarafýndan kurulmuþtur. Türkiye'de saf hatlara sahip ve yumurtacý damýzlýk ebeveyn konusunda çalýþmalar yapan tek kurum Tavukçuluk Araþtýrma Enstitüsü Müdürlüðüdür. Bugün Müdürlüðümüzün geliþtirdiði damýzlýklardan elde edilen hibritler yurt dýþýndan ithal edilen ticari hibritlerle yarýþacak duruma gelmiþtir. Son yýllarda yapýlan yatýrýmlarla üreticilerin talep ettiði kadar damýzlýk ve hibrit civcivi verebilecek duruma gelen Enstitümüz, bu kitapçýkta ürettiði hibritlerden ATAK-S, ATAK ve ATABEY hakkýnda bilgiler sunmaktadýr. Verilen bilgi ve tavsiyeler, Enstitümüzün 85 yýlý aþkýn süredir, yapmýþ olduðu araþtýrma çalýþmalarý sonucunda, gözlem ve deneyimlerine dayanýlarak hazýrlanmýþtýr. Önerilerimiz; bu bilgileri yetiþtiricilerimizin bulunduklarý bölge ve kümes þartlarýna göre kendi tecrübeleri ile birleþtirmeleridir. Türkiye'nin neresinde olursanýz olun Enstitümüzde görevli tüm teknik elemanlarýn tavukçulukla ilgili her konuda size yardýma hazýr olduklarýný unutmayýnýz. SAYGILARIMIZLA Tavukçuluk Araþtýrma Enstitüsü Müdürlüðü 1

4 2

5 TAVUKÇULUK ARAÞTIRMA ENSTÝTÜSÜ MÜDÜRLÜÐÜ ATAK-S Ticari Kahverengi Yumurtacý Performans Özellikleri 3

6 ATAK-S Performans Özellikleri Yumurta Üretimi % 50 Verim Yaþý % Pik Randýman % 90 Üzerindeki Süre % 80 Üzerindeki Süre 144 Gün Hafta Hafta Tavuk-Gün Yumurta Adedi 72 Haftalýk Dönemde 314 Adet Tavuk-Kümes Yumurta Adedi 72 Haftalýk Dönemde 312 Adet Tavuk-Kümes Yumurta Kütlesi 72 Haftalýk Dönemde 20,000 g Ortalama Yumurta Aðýrlýðý 72 Haftalýk Dönemde 64,7 g Yem Tüketimi 1-18 Hafta arasý Yumurtlama Döneminde (günlük ort.) Vücut Aðýrlýðý 20. Haftada Dönem Sonu Yaþama Gücü Büyütme Dönemi Yumurtlama Dönemi 6,9 kg g 1680 g 2410 g % %

7 ATAK-S Standart Deðerleri YAÞ HAFTA TAVUK/KÜMES YUMURTA ADEDÝ HAFTALIK TOPLAM TAVUK/KÜMES TAVUK/GÜN RANDIMAN % YUMURTA AÐIRLIÐI (g) ORTALAMA TAVUK KÜMES YUM. KÜTL. (g) TOPLAM ,19 1,95 4,10 5,84 6,64 6,69 6,70 6,71 6,75 6,67 6,67 6,60 6,60 6,56 6,52 6,52 6,47 6,44 6,44 6,34 6,33 6,32 6,19 6,15 6,14 6,08 6,07 0,19 2,14 6,24 12,08 18,72 25,41 32,11 38,82 45,57 52,25 58,92 65,52 72,12 78,68 85,20 91,73 98,19 104,63 111,07 117,41 123,74 130,06 136,25 142,41 148,55 154,63 160,70 2,77 27,84 58,60 83,38 94,86 95,57 95,71 95,92 96,43 95,34 95,34 94,31 94,31 93,73 93,15 93,15 92,42 91,98 91,98 90,67 90,57 90,43 88,63 88,05 87,90 87,03 86,88 2,77 27,84 58,60 83,38 94,86 95,57 95,71 95,92 96,43 95,34 95,34 94,31 94,31 93,73 93,15 93,15 92,42 91,98 91,98 90,52 90,43 90,28 88,48 87,90 87,76 86,88 86,73 55,12 56,04 56,78 57,48 58,21 59,08 59,72 60,30 60,93 61,55 61,87 62,25 62,50 62,95 63,16 63,38 63,64 63,85 64,07 64,22 64,41 64,65 64,71 64,82 64,87 64,97 65,

8 YAÞ HAFTA TAVUK/KÜMES YUMURTA ADEDÝ HAFTALIK TOPLAM TAVUK/KÜMES TAVUK/GÜN RANDIMAN % YUMURTA AÐIRLIÐI (g) ORTALAMA TAVUK KÜMES YUM. KÜTL. (g) TOPLAM ,03 6,00 5,92 5,87 5,84 5,84 5,83 5,82 5,79 5,77 5,73 5,68 5,64 5,60 5,56 5,51 5,50 5,50 5,47 5,44 5,41 5,38 5,33 5,28 5,22 5,17 5,12 166,73 172,73 178,65 184,52 190,35 196,19 202,02 207,83 213,62 219,39 225,12 230,80 236,45 242,05 247,61 253,12 258,62 264,12 269,59 275,02 280,43 285,81 291,14 296,41 301,64 306,81 311,93 86,44 86,00 85,71 85,00 84,55 84,55 84,40 84,26 83,82 83,53 83,09 82,80 82,36 81,78 81,20 80,47 80,29 80,32 79,86 79,59 79,15 78,72 77,99 77,26 76,53 75,80 75,07 86,15 85,71 84,55 83,83 83,38 83,38 83,24 83,09 82,65 82,36 81,92 81,20 80,61 80,03 79,45 78,72 78,54 78,57 78,11 77,70 77,26 76,82 73,76 73,76 73,47 72,45 72,45 65,11 65,17 65,21 65,26 65,30 65,36 65,44 65,53 65,58 65,68 65,72 65,82 65,94 66,09 66,22 66,32 66,48 66,64 66,71 66,96 67,12 67,44 67,62 67,70 67,84 67,91 68,

9 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% ATAK-S YUMURTA VERÝMÝ EÐRÝSÝ TAVUK/GÜN TAVUK/ KÜMES HAFTA VERÝM (%) 7

10 ATAK-S YUMURTA AÐIRLIÐI EÐRÝSÝ HAFTA AÐIRLIK (g) 8

11 ATAK-S CANLI AÐIRLIK DEÐÝÞÝMÝ 0 (Günlük) HAFTA CANLI AÐIRLIK HAFTA CANLI AÐIRLIK

12 ATAK-S CANLI AÐIRLIK DEÐÝÞÝMÝ HAFTA AÐIRLIK (g) 10

13 TAVUKÇULUK ARAÞTIRMA ENSTÝTÜSÜ MÜDÜRLÜÐÜ ATAK Ticari Kahverengi Yumurtacý Performans Özellikleri 11

14 ATAK Performans Özellikleri Yumurta Üretimi % 50 Verim Yaþý % Pik Randýman % 90 Üzerindeki Süre % 80 Üzerindeki Süre 147 Gün Hafta Hafta Tavuk-Gün Yumurta Adedi 72 Haftalýk Dönemde 307 Adet Tavuk-Kümes Yumurta Adedi 72 Haftalýk Dönemde 304 Adet Tavuk-Kümes Yumurta Kütlesi 72 Haftalýk Dönemde 18,750 g Ortalama Yumurta Aðýrlýðý 72 Haftalýk Dönemde 62 g Yem Tüketimi 1-18 Hafta arasý Yumurtlama Döneminde (günlük ort.) Vücut Aðýrlýðý 20. Haftada Dönem Sonu Yaþama Gücü Büyütme Dönemi Yumurtlama Dönemi 6,5 kg g 1538 g 2000 g % %

15 ATAK Standart Deðerleri YAÞ HAFTA TAVUK/KÜMES YUMURTA ADEDÝ HAFTALIK TOPLAM TAVUK/KÜMES TAVUK/GÜN RANDIMAN % YUMURTA AÐIRLIÐI (g) ORTALAMA TAVUK KÜMES YUM. KÜTL. (g) TOPLAM ,22 1,72 3,51 5,58 6,17 6,57 6,66 6,71 6,59 6,56 6,52 6,51 6,48 6,39 6,36 6,35 6,33 6,32 6,29 6,29 6,22 6,15 6,13 6,08 6,01 6,00 6,00 0,22 1,94 5,45 11,03 17,20 23,76 30,42 37,13 43,72 50,28 56,80 63,30 69,78 76,17 82,53 88,88 95,21 101,52 107,82 114,11 120,33 126,48 132,61 138,69 144,70 150,70 156,70 3,11 24,61 50,08 79,70 88,12 93,83 95,09 95,39 94,14 93,68 93,08 92,93 92,63 91,58 91,28 91,13 90,83 90,83 90,38 90,38 89,32 88,27 87,97 87,67 86,77 86,47 86,47 3,11 24,61 50,08 79,70 88,12 93,83 95,09 95,39 94,14 93,68 93,08 92,93 92,63 91,28 90,83 90,68 90,38 90,23 89,92 89,92 88,87 87,82 87,52 86,92 85,86 85,71 85,71 54,48 54,95 55,25 55,97 56,72 57,31 57,92 58,47 59,04 59,58 59,85 60,29 60,62 60,90 61,14 61,37 61,58 61,79 61,89 62,02 62,10 62,18 62,23 62,27 62,29 62,31 62,

16 YAÞ HAFTA TAVUK/KÜMES YUMURTA ADEDÝ HAFTALIK TOPLAM TAVUK/KÜMES TAVUK/GÜN RANDIMAN % YUMURTA AÐIRLIÐI (g) ORTALAMA TAVUK KÜMES YUM. KÜTL. (g) TOPLAM ,94 5,93 5,84 5,78 5,78 5,75 5,72 5,72 5,63 5,61 5,60 5,58 5,52 5,44 5,43 5,43 5,34 5,32 5,32 5,18 5,17 5,08 5,06 5,06 5,06 5,03 5,00 162,64 168,56 174,41 180,18 185,96 191,71 197,43 203,14 208,77 214,38 219,98 225,56 231,08 236,52 241,95 247,38 252,72 258,04 263,35 268,53 273,70 278,78 283,85 288,91 293,97 299,01 304,01 85,71 85,34 84,36 83,31 83,31 82,86 82,41 82,41 81,20 80,90 80,90 80,60 79,70 78,95 78,95 78,95 78,20 77,89 77,89 75,94 75,64 74,59 74,29 74,29 74,29 73,83 73,43 84,81 84,66 83,46 82,56 82,56 82,11 81,65 81,65 80,45 80,15 80,00 79,70 78,80 77,74 77,59 77,59 76,24 75,94 75,94 73,98 73,83 72,63 72,33 72,33 72,33 71,88 71,44 62,47 62,51 62,57 62,65 62,72 62,79 62,84 62,89 62,95 62,99 63,01 63,02 63,03 63,04 63,05 63,11 63,18 63,31 63,37 63,45 63,54 63,68 63,80 63,96 64,04 64,23 64,

17 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% ATAK YUMURTA VERÝMÝ EÐRÝSÝ TAVUK/GÜN TAVUK/ KÜMES HAFTA VERÝM (%) 15

18 ATAK YUMURTA AÐIRLIÐI EÐRÝSÝ HAFTA 16

19 0 (Günlük) HAFTA CANLI AÐIRLIK ATAK CANLI AÐIRLIK DEÐÝÞÝMÝ HAFTA CANLI AÐIRLIK

20 GUN ATAK CANLI AÐIRLIK DEÐÝÞÝMÝ HAFTA 18

21 TAVUKÇULUK ARAÞTIRMA ENSTÝTÜSÜ MÜDÜRLÜÐÜ ATABEY Ticari Beyaz Yumurtacý Performans Özellikleri 19

22 ATABEY Performans Özellikleri Yumurta Üretimi % 50 Verim Yaþý % Pik Randýman % 90 Üzerindeki Süre % 80 Üzerindeki Süre Gün Hafta Hafta Tavuk-Gün Yumurta Adedi 72 Haftalýk Dönemde Adet Tavuk-Kümes Yumurta Adedi 72 Haftalýk Dönemde Adet Tavuk-Kümes Yumurta Kütlesi 72 Haftalýk Dönemde 19,200 g Ortalama Yumurta Aðýrlýðý 72 Haftalýk Dönemde g Yem Tüketimi 1-18 Hafta arasý Yumurtlama Döneminde (günlük ort.) Vücut Aðýrlýðý 20. Haftada Dönem Sonu Yaþama Gücü Büyütme Dönemi Yumurtlama Dönemi 5,5 kg g 1350 g 1680 g % %

23 ATABEY Standart Deðerleri YAÞ HAFTA TAVUK/KÜMES YUMURTA ADEDÝ HAFTALIK TOPLAM TAVUK/KÜMES TAVUK/GÜN RANDIMAN % YUMURTA AÐIRLIÐI (g) ORTALAMA TAVUK KÜMES YUM. KÜTL. (g) TOPLAM ,88 1,25 1,75 3,07 4,75 6,15 6,40 6,50 6,60 6,70 6,75 6,78 6,80 6,80 6,75 6,70 6,70 6,65 6,60 6,50 6,50 6,45 6,45 6,40 6,40 6,35 6,32 0,88 2,13 3,88 6,95 11,70 17,85 24,25 30,75 37,35 44,05 50,80 57,58 64,38 71,18 77,93 84,63 91,33 97,98 104,58 111,08 117,58 124,03 130,48 136,88 143,28 149,63 155,95 12,57% 17,86% 25,00% 43,86% 67,86% 87,86% 91,43% 92,86% 94,29% 95,71% 96,43% 96,86% 97,14% 97,14% 96,43% 95,71% 95,71% 95,00% 94,29% 92,86% 92,86% 92,14% 92,14% 91,43% 91,43% 90,71% 90,29% 12,57% 17,86% 25,14% 43,86% 67,86% 87,95% 91,52% 93,04% 94,47% 96,00% 96,72% 97,25% 97,53% 97,63% 96,91% 96,29% 96,39% 95,67% 95,05% 93,61% 93,70% 92,98% 93,07% 92,45% 92,45% 91,82% 91,38% 48,75 49,15 49,50 50,00 50,50 51,00 52,00 53,25 54,50 55,91 57,10 58,80 60,00 60,80 61,40 61,60 61,90 62,10 62,10 62,20 62,20 62,30 62,30 62,30 62,30 62,40 62, ,

24 YAÞ HAFTA TAVUK/KÜMES YUMURTA ADEDÝ HAFTALIK TOPLAM TAVUK/KÜMES TAVUK/GÜN RANDIMAN % YUMURTA AÐIRLIÐI (g) ORTALAMA TAVUK KÜMES YUM. KÜTL. (g) TOPLAM ,30 6,30 6,28 6,20 6,15 6,10 6,06 6,02 6,00 5,96 5,90 5,80 5,75 5,75 5,75 5,70 5,70 5,65 5,65 5,58 5,55 5,55 5,50 5,50 5,45 5,45 5,45 162,25 168,55 174,83 181,03 187,18 193,28 199,34 205,36 211,36 217,32 223,22 229,02 234,77 240,52 246,27 251,97 257,67 263,32 268,97 274,55 280,10 285,65 291,15 296,65 302,10 307,55 313,00 90,00% 90,00% 89,69% 88,57% 87,86% 87,14% 86,57% 86,00% 85,71% 85,14% 84,29% 82,86% 82,14% 82,14% 82,14% 81,43% 81,43% 80,71% 80,71% 79,71% 79,29% 79,29% 78,57% 78,57% 77,86% 77,86% 77,86% 91,19% 91,19% 90,96% 89,83% 89,20% 88,56% 87,98% 87,49% 87,29% 86,70% 85,92% 84,46% 83,82% 83,82% 83,90% 83,26% 83,26% 82,61% 82,61% 81,67% 81,24% 81,32% 80,67% 80,75% 80,10% 80,04% 80,04% 62,40 62,50 62,50 62,60 62,70 62,80 62,90 63,00 63,20 63,30 63,50 63,70 63,90 64,00 64,20 64,40 64,50 64,70 64,90 65,10 65,20 65,40 65,50 65,60 65,70 65,80 65,

25 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% ATABEY YUMURTA VERÝMÝ EÐRÝSÝ TAVUK/GÜN TAVUK/ KÜMES HAFTA VERÝM (%) 23

26 ATABEY YUMURTA AÐIRLIÐI EÐRÝSÝ HAFTA AÐIRLIK (g) 24

27 0 (Günlük) HAFTA CANLI AÐIRLIK ATABEY CANLI AÐIRLIK DEÐÝÞÝMÝ HAFTA CANLI AÐIRLIK

28 2000 ATABEY CANLI AÐIRLIK DEÐÝÞÝMÝ Gün HAFTA AÐIRLIK (g) 26

29 YETÝÞTÝRME TEKNÝKLERÝ 27

30 28

31 YETÝÞTÝRME TEKNÝKLERÝ BÜYÜTME KÜMESÝ GENEL HAZIRLIKLARI Büyütme kümesleri elden geçirilerek gerekli bakýmlarý yapýlmalýdýr. Binanýn duvar, çatý ve zemininde kesinlikle çatlak ve hasarlý bölgeler bulunmasýna izin verilmemelidir. Özellikle kafes sistemli büyütme kümeslerinde gübre taþýyýcýlarýnýn çýkýþ kýsýmlarý ve hava giriþ-çýkýþ kýsýmlarý izole edilerek buralardan içeri böcek, fare, yabani kuþlarýn giriþi kesinlikle engellenmelidir. Büyütme kümeslerinde bulunan elektrik, aydýnlatma, su tesisatý, yemlik, suluk, havalandýrma ve ýsýtma sistemleri gözden geçirilerek arýzalarý giderilmeli ve gerektiði gibi kusursuz çalýþmalarý saðlanmalýdýr. Yem silolarýnda ve yem borularýnda önceki dönemden kalan ve uzun süre beklemiþ yemler temizlenerek uzaklaþtýrýlmalý, sistem dezenfekte edilmeli ve yem silolarýnýn doldurma kapaðý kontrol edilerek buradan yaðmur ve kar suyunun giriþini engelleyecek önlemler alýnmalýdýr (Sistem iyice kurumadan yem ilavesi kesinlikle yapýlmamalýdýr). Büyütme kümesi yýkanarak uygun bir dezenfektan ile dezenfekte edilerek civcivler gelmeden önce iyice kurumasý saðlanmalýdýr. Ekipman ve Çevre Ýstekleri Yaþ (Hafta) Havalandýrma Yerleþtirme Sýklýðý Suluk Ýhtiyacý Yemlik Ýhtiyacý En az (saat/kg-ca) Civciv / m² Cm² / Civciv Civciv / Suluk Civciv / Nipel Civciv / Baþlama Paný (Tas Yemlik) Herbir Civciv için kanal yemlik (cm) Civciv / Dairesel Yemlik Yer Kümesi Kafes m³ 0.7 m³ 0.7 m³ 0.7 m³ Ýlk 10 gün kafes zeminine kaðýt serilmelidir

32 BÜYÜTME DÖNEMÝ Yumurtacý tavuklarda yumurtadan çýkmalarý ile ilk yumurtayý yumurtladýklarý güne kadar geçen sürenin tüm yaþamlarý boyunca en kritik dönem olduðu unutulmamalýdýr. ISI ve NEM ÝSTEÐÝ Altlýk ve ekipmanlarýn da uygun sýcaklýða gelebilmeleri için ýsýtmanýn civcivler kümese gelmeden 2-3 öncesinden baþlatýlmasý gereklidir. Civcivlerin ayaklarý yer kümeslerinde altlýk ile temas edeceðinden buradaki ýsý alýþ veriþi önemlidir. Altlýk sýcaklýðý C seviyelerinde olmasý tavsiye edilir. Civcivlerin vücut sýcaklýklarý C civarýdýr. Civcivlerin kümes içerisindeki daðýlýmý sýcaklýðýn kontrolü açýsýndan önemlidir. Homojen daðýlým sýcaklýðýn normal olduðunun göstergesidir. Yaþ (Gün) Civciv Seviyesinde Sýcaklýk ( C) Kümes Sýcaklýðý ( C) Nem (%)

33 5-16. HAFTALAR ARASI Ýyi bir büyütme döneminden sonra yumurta dönemine iyi bir baþlangýç için ana hedefler; Üniformite (Birörneklilik) Canlý aðýrlýk Geliþmiþ bir sindirim sistemi ve yem yeme alýþkanlýðý Saðlýklý görünüm Bu hedeflere ulaþabilmek için; doðru yerleþim sýklýðý ve kümes þartlarý, uygun aydýnlatma programý, uygun yem ve yemleme programý, yemleme sistemleri, biyogüvenlik önlemleri saðlanmalýdýr. Yaþ (Hafta) Havalandýrma Yerleþim Sýklýðý Suluk Ýhtiyacý Yemlik Ýhtiyacý En az (saat/kg-ca) Piliç/m² Piliç/m² (Sýcak Ýklim) cm²/piliç Piliç/Suluk Piliç/Suluk (Sýcak Ýklim) Piliç/Nipel Kanal Yemlik (Piliç/cm) Piliç/yuvarlak yemlik Yerde Kafeste m³ 4 m³ 4 m³ 4 m³ uygun F D 31

34 AYDINLATMA PROGRAMI Aydýnlatma süresi ve yoðunluðunun tavuklarda yumurta verimi, cinsi olgunluk yaþý, yumurta aðýrlýðý, canlý aðýrlýk artýþý, embriyo geliþmesi, erkeklerde sperm geliþimi ve döllenme gücü üzerine etkileri bulunmaktadýr. Iþýkla ilgili olarak aþaðýdaki 4 faktör önemlidir. lþýk Þiddeti: Tavuklarýn yaþlarýna göre uygulanmasý önerilen ýþýk þiddeti þu þekilde olmalýdýr. Iþýk Üniformitesi: Kümeslerde üniform bir aydýnlatma için lambalarýn eþit mesafelerde tesis edilmesi gerekir. Iþýk Rengi: Beyaz en iyi renk ortamý olduðu için en yaygýn kullanýlan renktir. Iþýk Süresi: Iþýk süresi kümes tipine ve civcivlerin kuluçka çýkýþlarýna göre deðiþik þekillerde uygulanmaktadýr. Eðer civciv büyütme döneminden itibaren çevre kontrollü kümes kullanýlýyorsa, kuluçka çýkýþ tarihinin önemi yoktur. Çevre kontrollü kümesler için önerilen aydýnlatmada, civcivlerin çevreyi rahatlýkla tanýmalarý ve gerektiði kadar yem alabilmeleri için ilk 3 gün 23 saat aydýnlatma yapýlýr. 1 saatlik karanlýk uygulamasý elektrik kesilmelerinde civcivlerin paniðe kapýlmalarýný önlemek içindir. 3-7 gün arasýnda 18A (Aydýnlýk): 6K (Karanlýk) ve 7-10 gün arasýnda 14 UA: 10K. Uygulanýr ve bu süre 10A:14K olacak þekilde sabitlenir. Daha sonra 18.haftaya kadar bu þekilde aydýnlatma yapýlýr. Burada hayvanýn cinsi olgunluða geldiði yaþ dikkate alýnýr. 18. haftadan itibaren ýþýk süresi haftada 1/2 saat arttýrýlarak yumurta verimi uyarýlýr. Uyarma süresi 13 saat olduðunda arttýrma iþlemi birden bire deðil kademeli olarak 16 32

35 saate çýkarýlmalý ve yumurta periyodunca bu þekilde devam edilmelidir. Eðer pencereli kümes kullanýlacak olursa, civcivlerin kuluçkadan çýkýþ tarihleri önemlidir. Büyüme devresi günlerin kýsaldýðý döneme denk gelen sürülerde yapay aydýnlatma uygulanmaz haftalarda hayvanlar ýþýk deðiþimine karþý daha hassas olduklarýndan büyüme dönemimin ilk yarýsýnýn uzayan günlere denk gelmesi önemsenmez. 01 Mart-31 Aðustos tarihleri arasýnda kuluçkadan çýkan civcivler mevsiminde çýkan civciv olarak kabul edilir ve bu sürüler cinsi olgunluk yaþýna kadar ilave aydýnlatma yapýlmadan büyütülür. Cinsi olgunluk yaþýndan itibaren aydýnlatma süresi haftada 1/2 saat artýrýlarak 16 saatte sabitlenir. Kuluçka çýkýþ 1 Eylül-28 Þubat tarihleri arasýnda olan sürüler büyütme süresince aydýnlatma süresi asla arttýrýlmamalýdýr prensibi gereðince, problemli olarak nitelendirilir ve mevsim dýþý sürüler adý verilir. Bu sürülerde aþaðýda belirtildiði gibi aydýnlatma yapýlýr Civcivlerin kuluçkadan çýkýþ tarihleri ile cinsel olgunluða eriþmeleri beklenen haftalar arasýnda en uzun gündüz belirlenir. Ýlk üç gün içerisinde aydýnlatma süresi 23 saatten bu güne ait olan gündüz saati süresine düþürülür. Üçüncü günden itibaren cinsi olgunluk yaþýna kadar belirlenen gündüz saati süresince aydýnlatma yapýlýr. Daha sonra kademeli olarak 16 saate çýkarýlýr. Örnek olarak 20 Kasým çýkýþlý bir sürüyü ele alalým. Bu sürünün 18. haftada cinsi olgunluða geldiðini varsayalým. Bu durumda Mart ayýnýn son haftasý cinsi olgunluk yaþýnýn geldiði kabul edilir. Mart ayýnýn son haftasý en uzun gündüz saati bulunarak aydýnlatma yapýlýr. Bu süreyi 13 saat kabul edersek; civciv döneminin 3. gününden itibaren 18. haftaya kadar 13 saat aydýnlatma uygulanýr, 18. haftadan sonra kademeli olarak 16 saatte yükseltilir. 33

36 34

37 YUMURTLAMA DÖNEMÝ Piliçlerin (yarka) yumurtlama kümeslerine 16. Haftalýk yaþta taþýnmalarý uygun olacaktýr. Bu haftadan bir hafta önce veya sonra taþýnmalarý çok problem olmayabilir ama kesinlikle 17. Haftayý geçirmemek gerekir. Yarkalar yumurtlama kümesine mümkün olduðu kadar kýsa sürede, ayný gün içinde taþýnmalýdýr. Büyütme kümesinden farklý bir çevre ve ekipmanlar yarkalarda strese sebep olacaktýr. Yumurtlama kümesi temiz, dezenfekte edilmiþ ve kümes sýcaklýðýnýn en az C civarýnda olmasý saðlanmalýdýr. Yarkalarýn ergin canlý aðýrlýða, pik yumurta verimine ve maksimum yumurta aðýrlýðýna ulaþmalarý için yem tüketimlerinin hýzlý bir artýþ göstermesi gerekir. Yarkalarýn yüklenmesi ve taþýnmasý esnasýnda stresi azaltmak için dikkat edilmesi gereken hususlar; -Yarkalar taþýnana kadar su içmeleri saðlanýrken, sindirim sistemleri boþ olmalýdýr. -Taþýma araçlarý temiz ve dezenfekte edilmiþ olmalýdýr. -Taþýma araçlarýnda havalandýrma çok önemlidir. Tüm yarkalara taze hava ulaþmalý fakat hava cereyanýna maruz kalmamalýdýrlar. -Hayvanlar taþýma esnasýnda mutlaka her iki bacaklarýndan tutularak taþýnmalýdýr, sýkýþýk yüklemeden kaçýnýlmalýdýr. -Taþýma araçlarý mümkün olduðu kadar çabuk ve nazik þekilde taþýmayý gerçekleþtirmeli gereksiz gecikme ve duraklamalardan kaçýnmalýdýr. -Taþýma esnasýnda hava þartlarý göz önüne alýnarak gerekli önlemler alýnmalýdýr. -Yumurtlama kümesi ile iyi bir koordinasyon saðlanarak yarkalar kümese ulaþtýktan sonra bekletilmeden hemen taþýma iþlemi bitirilmelidir. Taþýma esnasýnda yarkalar su kaybýna uðrayacaklarýndan, yumurtlama kümesine yerleþtirildiklerinde ilk gün saat aydýnlatma yapýlmasý ve ýþýk þiddetinin bir miktar artýrýlmasý yarkalarýn yeni kümese alýþmalarýna yardýmcý olacaktýr. Sulama sistemi mutlaka kontrol edilerek çalýþýyor olmasý saðlanmalýdýr. Yemin 4-5 saat sonra verilmesi uygun olacaktýr. Yarkalar kümese yerleþtiklerinde yemliklerin boþ 35

38 olmasý suya ulaþmalarýný kolaylaþtýracaktýr. Nipellere alýþýp alýþmadýklarý kontrol edilmeli þayet sorun gözüküyorsa sulama sistem basýncý bir miktar arttýrýlarak nipellerden su damlamasý saðlanarak dikkatlerinin çekilmesi faydalý olacaktýr. Iþýk þiddeti yarkalar nipellere alýþtýklarýnda normale düþürülmelidir. Uzun süre yüksek ýþýk þiddeti tüy çekme ve kanibalizmi tetikleyecektir. Yumurtalarýn Depolanmasý Yumurtalar toplanýr toplanmaz soðutulmalý ve nakliye anýna kadar C sýcaklýk ve %70-80 nispi nemde muhafaza edilmelidir. Nakliyede soðutmalý araçlar tercih edilmeli ve perakende satýþ yerlerinde de soðuk zinciri korunmalýdýr. Deðiþik sýcaklýk ve nemde 60 g aðýrlýðýndaki yumurtanýn bir günde kaybedeceði aðýrlýk miktarý aþaðýdadýr. 36

39 BESLEME Genel Hibritlerimizin, kitapçýðýmýzda gösterilen performanslarý verebilmesi için önerilen deðerlerde yemlerin kullanýlmasý þarttýr. Yem Alýmý ve Depolama Tavuklarýn yem tüketimleri önceden hesaplanarak, sipariþler zamanýnda verilmelidir. Yemin depolama süresi yazýn 7 ve kýþýn 15 günü geçmemelidir. Yemde nem % 12'yi geçmemeli, yem akýcý olmalý, rahatsýz edici kokusu olmamalý, iyice karýþtýrýlmýþ olmalýdýr. Yemlerde mantar, küf ve bakteri bulaþmalarýna karþý önlem alýnmalýdýr. Yem getiren araçlar iþletmeye girmeden mutlaka dezenfekte edilmelidir. Yem deposu kuru, havadar ve temiz olmalýdýr. Yem tüketimini etkileyen faktörler Canlý aðýrlýk (yüksek canlý aðýrlýk yem tüketimini artýrýr) Kümes ýsýsý (düþük ýsýlar yem tüketimini artýrýr) Randýman (yüksek randýmanda yem tüketimi artar) Yemin enerji içeriði (yüksek enerjili yemler daha az tüketilirler) Tüy durumu (kötü tüye sahip olanlar daha fazla yem tüketirler) Yem partikül büyüklüðü (iri öðütülmüþ yemler daha çok, ince öðütülmüþ yemler daha az tüketilir) Aktivite ve Stresler Büyütme Dönemi Büyütme döneminde ana amaç yüksek verimli ve istenen kalitede yumurta veren üniform yapýda bir sürünün elde edilmesidir. Bu dönemde, civciv, piliç büyütme, piliç geliþtirme ve yumurta baþlangýç yemi olmak üzere dört dönemlik bir yemleme programý önerilmektedir. Baþlangýç yemi hayvanlarýn yeterince su içtiklerine emin olunduktan sonra verilmelidir. Yem ilk hafta boyunca civcivlerin hemen yaný baþýnda bulunmalý, yemleme sýk sýk ve azar azar yapýlmalý, civcivlerin önünde daima temiz ve taze yem bulunmalýdýr. Yemlemeden birkaç saat sonra kursaklar elle kontrol edilerek doluluk oranýna bakýlmalýdýr. Yem ilk önce bir kaðýdýn üzerine atýlmalý ve yavaþ yavaþ yemliðe alýþtýrýlmalýdýr. Tüketilmeyen yem civcivlerin önünden alýnarak, imha edilmelidir. Yemliklerdeki yem bitmeden veya temizlenmeden üzerine yeni yem atmak, altta kalan yemin bozulma riski nedeniyle çok tehlikelidir. Civciv yemi toz, piliç yemi granül olabilir, ancak çok sert veya yumuþak olmamalýdýr. Yemin % oranýnda partikül büyüklüðünün mm arasýnda olmasý idealdir. Piliçlere 3-10 haftalar arasý 2-3 mm iriliðinde 3 g/hafta/piliç, 10. haftadan sonra 3-5 mm iriliðinde 4 g/hafta/piliç grit verilmelidir. 37

40 Büyütme Dönemi Yemin Niteliði Yem tablosunda her hafta için gerekli yem besin maddeleri verilmiþtir. Besin Maddeleri Ýhtiyaçlarý

41 Yumurta Dönemi Yemin Niteliði Yumurta verimi % 5'e ulaþtýðýnda yumurta baþlangýç yeminden 1. dönem yumurta yemine geçilmesi gerekir. Yumurta yemi toz veya granül olabilir. Yemin %75-80'ninin tanecik çapý mm arasýnda olmalýdýr. Sürü %'50 randýmana ulaþtýðýnda yaklaþýk 16 saat aydýnlatma ideal yem tüketimi için gereklidir. Bu dönemde yem kompozisyonun deðiþtirilmemesine dikkat edilmelidir. Yemleme zamanlarý her gün ayný saatte olmalýdýr. Gün ortasýnda özellikle sýcak günlerde 1-2 saat yem vermemek yararlýdýr. Yemdeki kalsiyum kaynaðýnýn %50'si 2-5 mm irilikte verilmeli, böylelikle taþlýkta daha uzun süre kalmasý saðlanmalýdýr. 40. haftadan itibaren yemdeki kalsiyum miktarý artýrýlmalýdýr. Yumurta tavuklarý için biraz iri daneli (3-5 mm) gritin tavuk baþýna haftada 2.2 g kadar verilmesi yeterlidir. Grit bir defada verilir ve önerilen miktardan daha fazla verilmez. Grit mutlaka yem üzerine serpilerek verilmeli asla yalnýz baþýna grit verilmemelidir. Besin Maddeleri Ýhtiyaçlarý Yum. 1. Dönem Yemi Hafta Yum. 2. Dönem Yemi Hafta

42 HÝJYEN VE SAÐLIK ÖNLEMLERÝ Kümesteki hayvanlar boþaltýldýðý zaman, kümes altlýklý ise temizliðe altlýðýn çýkarýlmasý ile baþlanýr. Altlýðýn etrafa yayýlmadan mümkün olduðu kadar kýsa sürede, kümeslerden uzak bir yere taþýnmasý gereklidir. Kümesden ekipmanlar dýþarýya çýkarýlarak yýkanmalý ve dezenfekte edilmelidir. Kümes ve ekipmanlarýnýn eksiklikleri ve arýzalarý temizlik esnasýnda onarýlmalýdýr. Kümes deterjanlý su ile iyice yýkandýktan sonra geniþ spektrumlu bir dezenfektanla dezenfekte edilmeli kuruduktan sonra kireçle badana yapýlmalýdýr. Kafes kümeslerinde kafesler basýnçlý su ile en az iki defa yýkanmalý, yýkanma iþleminden sonra geniþ spektrumlu iki farklý dezenfektan ile iki kez ilaçlanmalýdýr. Tüm suluk, depo ve boru sistemleri klorlu sudan geçirilerek dezenfekte edilmelidir. Daha önce temizlenmiþ ve dezenfekte edilmiþ ekipmanlar kümese yerleþtirilerek, kapý ve pencereler sýkýca kapatýlýp fumigasyon tarzý dezenfeksiyon uygulanmalý ve kümes kapalý olarak muhafaza edilmelidir. Temizlik iþlemi bittikten sonra kümes 3-4 hafta dinlendirilmelidir. Kümes, hayvanlar gelmeden önce havalandýrýlmalýdýr. Hayvanlar gelmeden 24 saat önce kümesin bütün hazýrlýklarý bitirilerek ýsýsý ayarlanmýþ olmalýdýr. Kümese konulan hayvanlarýn tamamý ayný yaþta olmalýdýr. Kümese girerken mutlaka eller ve çizmeler dezenfekte edilmelidir. 40

43 Her zaman yeni yumurta viyolleri kullanýlmalýdýr. 41

44 42

45 43

46 TAVUKÇULUK ÝÞLETMELERÝNDE SORUNLARA YOL AÇABÝLEN BAZI ÖNEMLÝ HASTALIKLAR 44

47 45

48 46

49 47

50 Korunma 48

51 insanlara bulaþarak baðýrsak enfeksiyonlarýna neden olmaktadýr. 49

52 50

53 1-2 günlük civcivlere marek aþýsý 0.2 ml uygulanýr. Bu aþýlar uzun süre baðýþýklýk verirler ve hayvanlar virüsü ömür boyu taþýrlar. 51

54 ÖNERÝLEN AÞI PROGRAMI Gün Aþý Uygulama Þekli Marek Newcastle Gumboro Newcastle + Enfesiyöz Bronþitis Gumboro Newcastle Lasota Newcastle + Enfesiyöz Bronþitis Çiçek Newcastle + Enfesiyöz Bronþitis+EDS Kuluçkada yapýlýyor Sprey, gaga daldýrma veya göz burun damla Ýçme suyu Ýçme suyu Ýçme suyu Ýçme suyu Ýçme suyu Kanat zarý Enjeksiyon Not: Yukarýda verilen aþý programý, Ankara Tavukçuluk Araþtýrma Enstitüsü tarafýndan yetiþtirilen damýzlýklara uygulanan aþý programýna uygun olarak hazýrlanmýþtýr. Kendi aþý programýnýz için bölgenizi iyi tanýyan Veteriner Hekimlere danýþýnýz. 52

55

56 TAVUKÇULUK ARAÞTIRMA ENSTÝTÜSÜ MÜDÜRLÜÐÜ Directorate of Poultry Research Institute Ankara - TÜRKÝYE P.K. 47 Yenimahalle / ANKARA Tel: (0312) Fax: (0312) Gölbaþý Ýkizce Ýþletmesi Tel: (0312) ankara.tavukculuk@gthb.gov.tr