KDVWDQHGH SROLNOLQLN V QQHWoL g UHQFLQLQV QQHWLQLQ\DSÕOGÕ Õ\HU 6 QQHWLoLQúXDQ QHULOHQ\HU

Transkript

1 Çocuk Saðlýðý ve Hastalýklarý Dergisi 2003; 46: Orijinal Makale Gaziantep bölgesindeki anne ve babalarýn sünnet ile ilgili bilgi, tutum ve davranýþlarý Ercan Sivaslý 1, Ali Ýhsan Bozkurt 2, Haluk Ceylan 3, Yavuz Coþkun 4 Gaziantep Üniversitesi Týp Fakültesi 1 Pediatri Yardýmcý Doçenti, 2 Halk Saðlýðý Doçenti, 3 Pediatrik Cerrahi Yardýmcý Doçenti, 4 Pediatri Profesörü SUMMARY: Sivaslý E, Bozkurt AI, Ceylan H, Coskun Y. (Departments of Pediatrics, Public Health, and Pediatric Surgery, Gaziantep University, Faculty of Medicine, Gaziantep,Turkey). Knowledge, attitude and behavior of parents regarding circumcision in Gaziantep. Çocuk Saðlýðý ve Hastalýklarý Dergisi 2003; 46: Circumcision is one of the most common surgical procedures in Turkey. We conducted a study in Gaziantep city center to determine knowledge, attitude and behavior of parents about circumcision and the circumcision status in their children. A total of 1207, boys, representative of the male students in the city center of Gaziantep, were included in this study. A questionnaire was given to the families of the students to gather information about whether or not circumcision was performed on their children and what they considered the appropriate age for circumcision. It was found that the boys underwent circumcision at a mean age of 2.19 years and that the procedure had been performed by a circumciser in 74.53% of cases. The rate of circumcision that was performed in a hospital setting was significantly higher among the families from high socioeconomic status or in which parents had graduated at least from elementary school. The mean age offered as the appropriate age for circumcision by the families was 1.7 years, and 72.83%of the families considered the hospital as be the appropriate place. It was advocated to perform circumcision particularly in the neonatal period owing to its potential medical benefits. According to our results, families from high socioeconomic status and those having a higher educational level had their children circumcised in hospitals, though the majority of the families wanted the circumcision to take place in a hospital, setting. Therefore, some economic precautions should be taken to increase the circumcision rate performed in the hospitals and families should be educated on this subject. Key words: circumcision, behavior, questionnaire, Gaziantep. ÖZET: Sünnet ülkemizde oldukça yaygýn bir cerrahi uygulamadýr. Bu çalýþmada Gaziantep il merkezindeki ilkokul öðrencilerinin sünnet durumu ile ilgili bilgilerin, ve ailelerinin bu konudaki bilgi tutum ve davranýþlarýný ortaya çýkartýlmasý amaçlanmýþtýr. Gaziantep il merkezinde bulunan ilkokullardaki erkek öðrencileri temsil eden bir örneklemde 1207 erkek öðrenci çalýþmaya alýnmýþtýr. Öðrenci ailelerine anket uygulanarak sünnet ile ilgili bilgiler toplanmýþtýr. Öðrencilerin sünnet ettirildiði andaki yaþ ortalamasý 2.19 yýl olarak bulunmuþ ve bu çocuklarýn %74.53'ünün sünneti sünnetçiye yaptýrýlmýþtýr. Ortaokul ve üzeri eðitimli anne-babalar ve sosyoekonomik düzeyi yüksek ailelerde hastanede yapýlan sünnet oraný anlamlý derecede yüksektir. Ailelerin þu an sünnet için önerdikleri yaþ ortalamasý ise 1.7 yýldýr ve çocuklarýný %72.83 oranýnda hastanede sünnet ettirtmek istemektedirler. Sünnetin saðlýk açýsýndan faydalarý nedeniyle özellikle yenidoðan döneminde yapýlmasý önerilmektedir. Çalýþma verilerine göre ailelerin çoðu sünnet için hastaneyi istemelerine karþýn, sosyoekonomik düzeyi yüksek ailelerin ve eðitim düzeyi yüksek ailelerin hastanede sünnet yaptýrdýklarý dikkati çekmektedir. Bu nedenle hastanede yapýlan sünnetin yaygýnlaþabilmesi için ekonomik kolaylýklar saðlanmalý ve aileler bu yönde eðitilmelidirler. Anahtar kelimeler: sünnet, davranýþ, anket, Gaziantep.

2 Cilt 46 Sayý 2 Gaziantep'de Anne ve Babalarýn Sünnet ile Ýlgili Bilgi, Tutum ve Davranýþlarý 115 Sünnet dünyada uygulanan cerrahi giriþimler içerisinde en sýk olanýdýr. Günümüzde ABD ve Kanada daki erkeklerin yarýsý, bütün dünyadaki erkeklerin altýda biri sünnetlidir. Sýklýklarý farklýlýk göstermekle birlikte dünyanýn hemen her bölgesinde uygulanmaktadýr. Afrika, Ortadoðu ve Avustralya da yaygýnken, Doðu Asya, Hindistan ve Avrupa da az, Yeni Gine ve Güney Amerika da ise oldukça seyrek görülmektedir. Ülkemizde de sünnet oldukça yaygýndýr ve sýklýðý %100'e yakýndýr. Sünnetin týbbi yararlarý ile ilgili çok sayýda çalýþma yapýlmýþ olmasýna raðmen, esas olarak sosyolojik bir olgudur ve büyük ölçüde dini nedenlere dayanýr 1,2. Sünnet adetinin ne zaman ortaya çýktýðý bilinmemektedir. Baþlangýcýnýn günümüzden en az yýl öncesine dayandýðý düþünülmektedir. Taþ devri maðara resimlerinde bile sünnetli erkek tasvirleri bulunmuþtur. Daha belirgin bulgular M.Ö. 2300'lü yýllara dayanýr. Bu yýllardan kalan Mýsýr mezarlarýnýn duvarlarýný süsleyen rölyeflerde sünnet tasvir edilmiþtir 1,3. Sünnet her ne kadar basit bir cerrahi iþlem gibi görünse de mutlaka bu iþ ile ilgili eðitim almýþ, temel cerrahi prensipleri bilen ve uygulama konusunda deneyimli doktor ve yardýmcý saðlýk personeli tarafýndan yapýlmalýdýr. Sünnetten sonra görülmesi muhtemel komplikasyonlar ise enfeksiyon, kanama, glans kesisi, deride nekroz, üretral fistül, prepisyumun yetersiz veya aþýrý kesilmesi, glans hiperestezisi, idrar retansiyonu, ürosepsis, akut obstrüktif üropati nekrotizan fasiitis ve penil nekrozdur. Sünnetin saðlýklý ve sorunsuz yapýlmasýnda sünneti kim tarafýndan, nerede ve ne zaman yapýlacaðý da oldukça önem taþýmaktadýr 2,4. Ülkemizde çok yaygýn bir uygulama olmakla beraber bu konuda yapýlmýþ sýnýrlý sayýda çalýþma vardýr. Ülkemizde hastanede doðan bebeklerin çok az bir kýsmý doðumdan hemen sonra, çoðunlukla 5-7 yaþlarýnda sünnet ettirilmektedirler 5. Biz bu çalýþmada Gaziantep Ýl Merkezini temsil eden bir örneklemdeki ilkokul öðrencilerinin sünnet durumu ile ilgili bilgileri ve ailelerinin bu konudaki bilgi tutum ve davranýþlarýný ortaya çýkartmayý amaçladýk. Materyal ve Metot Bu çalýþmanýn evrenini Gaziantep Ýli ilköðretim okullarýna devam eden erkek öðrenciler oluþturdu. Ýlköðretime kayýt zorunlu olduðundan buradan elde edilecek verilerin il genelini temsil edeceði kabul edildi. Araþtýrmaya alýnmasý gereken erkek öðrenci sayýsý (p=0.10, d=0.02, a=0.05 alýnarak) en az 864 olarak belirlendi. Ýl merkezinde 114 ilköðretim okulunda 3192 sýnýfta öðrenci okumaktadýr ve bunlarýn yarýdan biraz fazlasý erkek öðrencilerdi. Sýnýflardaki ortalama öðrenci sayýsý 50 idi. Araþtýrmaya çeþitli nedenlerle katýlamayacaklar da (devamsýzlýk gibi) göz önüne alýnarak 60 sýnýfýn araþtýrmaya alýnmasý yeterli olduðu hesaplandý. Öncelikte il merkezindeki okullarýn tüm sýnýflarýn listesi oluþturuldu ve sistematik örnekleme yöntemine göre 3192 sýnýf arasýndan 60 sýnýf belirlendi. Belirlenen bu sýnýflara gidilerek erkek öðren-cilere ait bilgiler toplandý ve erkek öðrencilerin velilerine öðrenci aracýlýðýyla sünnet ile ilgili sorularý içeren bir anket ulaþtýrýldý ve sonrasýnda geri toplanarak deðerlendirildi. Bu anket ailenin sosyoekonomik düzeyi, anne-babanýn eðitim düzeyleri, sünnet uygulamalarý ile ilgili bilgi, tutum ve davranýþlarla ilgili sorular (çocuklarýný hangi yaþta sünnet ettirdikleri, sünnetin hangi yaþta yapýlmasýnýn daha uygun olacaðý, sünneti kime yaptýrdýklarý ve kime yaptýrmalarý gerektiði) içermekteydi. Ailelerin gelirleri hakkýnda net ve saðlýklý veriler alýnamadýðý için sosyoekonomik düzeyin belirlenmesinde evde bulaþýk makinesi olup olmadýðý esas alýnmýþ ve bulaþýk makinesi olanlar iyi, olmayanlar kötü olarak sýnýflandýrýlmýþtýr. Elde edilen verilerin istatistik analizinde baðýmsýz gruplar arasýnda khi-kare testi kullanýldý. Bulgular Araþtýrmamýzda 60 ayrý ilkokuldaki 60 ayrý sýnýfta toplam 1335 erkek öðrenci araþtýrmaya alýndý. Ancak öðrenci ailelerinin 1207'si anket çalýþmasýna katýlmýþ ve gönderilen formu doldurarak geri gönderdi (%90). Katýlan öðrencilerin yaþlarý 5-16 arasýnda deðiþmekte olup, yaþ ortalamasý 10.7 (± 2.7) yýl olarak bulundu (ortanca 11 yýl). Çalýþmaya alýnan öðrencilerin sünnet olduklarý andaki yaþ ortalamasý 2.2 (± 2.3) yýl olarak bulundu (ortanca 1 yýl). Öðrencilerin sünnet edildiði yaþlarýn daðýlýmý Tablo I de görülmektedir. Öðrencilerin yaklaþýk %58.4'ü bir yaþýn altýnda sünnet ettirilmiþti. Çocuklarýn sünnet edildiði yaþ ortalamalarýnýn

3 116 Sivaslý ve ark. Çocuk Saðlýðý ve Hastalýklarý Dergisi Nisan - Haziran 2003 Tablo I. Örnekleme alýnan öðrencilerin sünnet olduklarý andaki yaþlarýnýn daðýlýmý Yaþ Sayý % 1 ay ve altý ay ay ay yaþ yaþ yaþ Toplam bazý faktörlere göre daðýlýmý Tablo II de verilmiþtir. Ailenin sosyoekonomik düzeyi ve annenin eðitim düzeyi çocuklarýn sünnet ettirildiði yaþý etki etmezken, okur yazar olmayan babalarýn eðitimli babalara göre çocuklarýný daha geç yaþlarda sünnet ettirdiði belirlendi (, Tablo II). Ankette ailelere çocuklarýný neden o yaþta sünnet ettirdikleri sorulmuþtu. Altý ay ve daha küçük yaþta yaptýranlarda çabuk iyileþir (%45.9), 7 ay-2 yaþ arasýnda yaptýranlarda acýyý hissetmez (%42.3) yanýtlarý ilk sýrayý alýyordu. Ýki yaþýndan büyük dönemde çocuklarýný sünnet ettiren ailelerin çoðunluðu ise küçükken sünnetin tehlikeli olabileceðini düþünmekteydi (%38.3, Tablo III). Ailelerin çocuk hangi yaþta sünnet ettirilmelidir? sorusuna verdikleri cevaba göre sünnet ettirme için önerilen yaþ ortalamasý 1.7 yýl olarak bulundu. Kendi çocuklarýný sünnet ettirdikleri yaþ ortalamasý 2.2 yýl iken sünnet için uygun olarak önerdikleri yaþ (1.7 yýl) ile olan farklýlýk dikkati çekmekte idi (p<0.000). Ailenin sosyoekonomik düzeyi, anne ve babanýn eðitim düzeyinin bu konular üzerine etkisi saptanmadý (Tablo II). Çalýþmaya alýnan öðrencilerin sünnet olduklarý kiþilerin daðýlýmý Tablo IV de verilmiþtir. Öðrencilerin %74.5'i sünnetçi tarafýndan sünnet edilmiþti; %17.3 ü hastanede, %8.2 si ise polikliniklerde sünnet ettirilmiþti (Þekil 1). Ailenin sosyoekonomik düzeyi, anne ve babanýn eðitim düzeyleri çocuklarýn sünnet ettirildikleri yeri etkilemekte idi. Sosyoekonomik düzeyi yüksek, ortaokul ve üzeri eðitimli anne veya babalarýn bulunduðu aileler çocuklarýný sünnet ettirirken daha çok hastane veya poliklinikleri tercih ettikleri saptandý (Tablo IV). Çalýþmaya alýnan öðrencilerin aileleri sizce sünnet nerede yaptýrýlmalý sorusuna çok yüksek oranda (%72.8) hastanede yanýtý Tablo II. Bazý özelliklere göre öðrencinin sünnet edilme yaþý ile ailesinin þu an sünnet için önerdiði yaþ ortalamalarý Öðrencinin sünnet Ailenin sünnet için ettirildiði yaþ (yýl) önerdiði yaþ (yýl) Ortalama SD Ortalama SD Sosyoekonomik durum Düþük Yüksek Annenin eðitimi Okur yazar deðil Ýlkokul mezunu Ortaokul ve üzeri Babanýn eðitimi Okur yazar deðil Ýlkokul mezunu Ortaokul ve üzeri Toplam

4 Cilt 46 Sayý 2 Gaziantep'de Anne ve Babalarýn Sünnet ile Ýlgili Bilgi, Tutum ve Davranýþlarý 117 Tablo III. Ailelerin çocuklarýný sünnet ettirdikleri yaþ için gerekçeleri Çabuk iyileþir Acýyý hissetmez Korkmaz Küçükken tehlikeli Sayý % Sayý % Sayý % Sayý % 1 ay altý ay ay-1 yaþ yaþ yaþ üzeri Tablo IV. Öðrencinin sünnet ettirildiði yer ile ailesinin þu anda sünnet için önerdiði yerin bazý özelliklere göre daðýlýmý Öðrencinin sünnet Ailenin sünnet için ettirildiði yer(%) önerdiði yer (%) Hastane Poliklinik Sünnetçi Hastane Poliklinik Sünnetçi Sosyoekonomik durum Düþük Yüksek p< Annenin eðitimi Okur yazar deðil Ýlkokul mezunu Ortaokul ve üzeri p< Babanýn eðitimi Okur yazar deðil Ýlkokul mezunu Ortaokul ve üzeri TOPLAM Þekil 1. Öðrencinin sünnet edildiði yer ile ailelerin sünnet için þu an önerdikleri yerin karþýlaþtýrmasý. verilmiþtir. Sünnetçide yapýlmalý diyenlerin oraný sadece %18.5 dir. Ailenin sosyoekonomik durumu ve anne-babanýn eðitim durumu bu tercihi deðiþtirmemektedir () (Tablo IV). KDVWDQHGH SROLNOLQLN V QQHWoL g UHQFLQLQV QQHWLQLQ\DSÕOGÕ Õ\HU 6 QQHWLoLQúXDQ QHULOHQ\HU Tartýþma Sünnet özellikle Müslüman ve Yahudi toplumlarýnda oldukça yaygýn bir uygulamadýr. Ancak sünnetli erkeklerde penis ile ilgili malignensilerin sünnetsiz erkeklere göre 3-40 kat düþük görülmesi, cinsel temas yoluyla hastalýklarýn sünnetli erkeklerde sünnetsiz erkeklere göre oldukça düþük oranda görülmesi gibi týbbi faydalarýndan dolayý özellikle Avrupa, Amerika, Kanada gibi ülkelerde yenidoðan döneminde sünnet uygulamasý oldukça yaygýnlaþmaya baþlamýþtýr 3. Ülkemizde ise bu týbbi faydalarýndan daha çok dinsel ve geleneksel nedenler sonucu sünnet yapýlmaktadýr 1,2. Sünnet ile ilgili önemli tartýþmalarýn baþýnda sünnetin hangi yaþta yapýlmasý gerektiði gelmektedir. Toplumumuzda sünnet çoðunlukla 5-7 yaþ civarýnda, çocuklarýn aklý ermeye

5 118 Sivaslý ve ark. Çocuk Saðlýðý ve Hastalýklarý Dergisi Nisan - Haziran 2003 baþladýktan sonra yapýlmaktadýr. Bunun nedeni, geleneklerimizde hem anne-baba hem de çocuðun hayatýnda sünnetin çok önemli bir yere sahip olmasý, ailenin çocuklarý ile birlikte bu önemli olayýn yaþanýp kutlanmasý ve çocuklarýnýn da bu olayý hatýrlanmasý isteðidir. Ýslam dininde ise sünnet için önerilen bir zaman yoktur; fakat Hz. Muhammed torunlarýný yedi günlükken sünnet ettirmiþ, ancak daha sonralarý Yahudilere benzemesin diye sünnet daha ileri yaþlarda yapýlmaya baþlanmýþtýr 1,2,5. Sünnet bir yaþ altý özellikle de üç aylýktan küçük bebeklerde üriner sistem enfeksiyonlarýný 10 kat düþürmektedir 5,6,. Yenidoðan döneminde üriner sistem enfeksiyonlarýna yol açan konjenital üriner sistem anomalileri (veziko-üreteral reflü, hidronefroz gibi) varlýðýnda rutin sünnet uygulamasý önerilmektedir 3. Bu nedenlerden (üriner sistem enfeksiyonlarýndan koruyucu etkisi) dolayý sünnetin bir yaþýn altýnda özellikle de yenidoðan döneminde yapýlmasý önerilmektedir. Ayrýca bu dönemde yapýlan sünnet estetik olarak daha iyi sonuç vermektedir 2-5. Araþtýrmamýza alýnan öðrencilerin %9.6 sý yenidoðan dönemi içerisinde, %23.2' si ilk altý ay içerisinde ve %71.8 i iki yaþ altýnda sünnet olmuþlardýr. Çocuðun sünnetini ilk altý ay içinde yaptýran aileler küçük yaþta sünnet ettirmelerinin gerekçesi olarak küçük yaþta sünnet yarasýnýn daha hýzlý iyileþtiði ifade etmiþlerdir. Ýki yaþ ve üzerinde yaptýranlar ise daha çok sünneti küçükken yapmanýn tehlikeli olduðunu belirtmiþlerdir. Bölgemiz halkýnýn sünnetin erken yaþta yapýlmasý ile getireceði saðlýk ile ilgili avantajlardan hiç haberi olmadýðý görülmektedir. Bu nedenle bölgemizde erken yaþta yapýlan sünnetin getirmiþ olduðu saðlýk ile ilgili yararlarýn yapýlacak olan görsel ve yazýlý eðitim faaliyetleri ile halka duyurulmasýnda büyük yarar olduðu düþüncesindeyiz. Çocuðun sünnet ettirildiði yaþa en fazla babanýn eðitiminin etkili olduðu çalýþmamýzdan anlaþýlmýþtýr. Eðitimlilere göre okur yazar olmayanlarda sünnet ettirme yaþýnýn anlamlý düzeyde yüksek bulunuþu, halký eðitme çalýþmalarýnda özellikle düþük eðitim düzeyine sahip ailelere öncelik tanýnmasýnýn daha yararlý olacaðýný düþündürmektedir. Çalýþmada ailelerin çocuklarýný %74.5 gibi oldukça yüksek oranda sünnetçiye sünnet ettirmiþ olmalarý dikkati çekmektedir. Sünnetçiler çoðunlukla yeterli eðitim almamýþ, hatta çoðu zaman eðitimsiz kiþilerdir ve çoðunlukla saðlýksýz ortamlarda sünnet yapmaktadýrlar 7. Yüksek oranda sünnetçi tercihi olmasý önemli bir sorundur. Çocuklarýnýn sünnetini hastane yada poliklinikte saðlýk personeline yaptýranlar ise daha çok eðitim düzeyi yüksek ailelerdir. Yine sosyoekonomik düzeyi yüksek ailelerde de bu kuruluþlar daha yüksek oranda tercih edilmektedir. Genelde ailelerin yüksek oranda sünnetçileri tercih etmeleri muhtemelen ekonomik açýdan nispeten daha ucuz olmalarýna baðlýdýr. Çünkü þu an sünnet ettiriyor olsanýz nerede yaptýrýrsýnýz? sorusuna %72.8 oranýnda hastane yanýtý verilmiþtir. Sünnetçiyi tercih ederim diyenlerin oraný ise sadece %18.5 de kalmýþtýr. Þu an sünnet yaptýrýrsam hastaneyi tercih ederim diyenlerin oranýnýn %72.8 olmasý, buna karþýn bu ailelerin sadece %17.3'ünün çocuklarýnýn sünnetini hastanede yaptýrmýþ olduðunun saptanmasý, çocuklarýnýn sünnet edildiði tarih ile çalýþmanýn yapýldýðý tarih arasýnda geçen zaman içerisinde ailelerin düþüncelerinde olumlu yönde deðiþim olduðunu göstermektedir. Geçen süre içinde olumlu bilgilenme ve sosyoekonomik ve kültürel geliþim nedeni ile hastaneyi tercih etmeyi düþüncelerinin oranýnýn arttýðý düþünülmektedir. Özetle ilimizdeki aileler çocuklarýný genelde erken yaþlarda sünnet ettirmektedirler. Ancak yinede %28.2 gibi iki yaþ üzerinde sünnet ettirenler vardýr. Küçük yaþta sünnet zararlýdýr gibi yanlýþ bir bilgilenmeden ötürü çocuklarýný ileri yaþlarda sünnet ettiren aileler için eðitim programlarý düzenlenmelidir. Ayrýca sünnetlerin saðlýk kuruluþlarýnda ve saðlýk personeli tarafýndan yapýlabilmesi için birtakým ekonomik kolaylýklar getirilmesi ve bu konuda halkýn bilgilendirilmesi sünnetin ehil olmayan ellerde yapýlmasýndan oluþabilecek saðlýk sorunlarý büyük ölçüde azaltacaktýr. KAYNAKLAR 1. Yurdakök M. Kutsal Kitaplarda Çocuk Hekimliði Bilgileri. Ankara: Alp Ofset Matbaacýlýk Makine San. ve Tic. Ltd. Þti, 2001: Tekgül S. Sünnet. Çocuk Saðlýðý ve Hastalýklarý Dergisi 2000; 43: Lerman SE, Liao JC. Neonatal circumcision. Ped Clin North Am 2001; 48: Sarýmurat N, Erdoðan E, Noberi N, et al. Major sünnet komplikasyonlarý ve bu konuyla ilgili ülke koþullarýnýn düzeltilmesi ile ilgili bir çalýþma. Pediatrik Cerrahi Dergisi 1991; 5: Wiwell TE, Tencer HL, Welch CA, Chamberlain JL. Circumcision in children beyond the neonatal period. Pediatrics 1993; 92: Schoen EJ, Colby CJ, Ray GT. Newborn circumcision decreases incidence and costs of and urinary tract infections during the first year of life. Pediatrics 2000; 105: Hasanpolat K, Taþkoparan H, Belrivanlý M. Sünnet komplikasyonlarý. Pediatrik Cerrahi Dergisi 1989; 3: